Quaestio 3

CIrca tertium arguitur, quod proprietas siue relatio in deo non sit constitutiua personae, Primo sic. ud refertur est aliquid praeter id quo refertur. dicente Augustino. vii. de trinita. Omnis res quae relatiue dicitur, est aliquid excepto eo quod ad aliud dicitur. Persona autem in liuinis est quod refertur: proprietas relatiua est quo refertur. ergo &c. Sed quod est aliquid preter ipsam personam, non est constitutiuum eius. ergo &c.

⁋ Secundo sic, quid est constitu tiuum personae, est distinctiuum eius, proprietas vna non est ab alia distincta: quia in diuinis non est distinctio nisi secundum originem vnius ab altero: & vna proprietas non est ab altera. ergo &c.

⁋ Tertio sic. secundum Philosophum. 4. physico. Relatio nec est terminus nec principium motus. immo consequitur relatio ad illud quod est terminus motus. in productione ergo diuina oportet intelligere qui est principium. & quid est terminus praeter relationem. ergo &c.

⁋ Quia non omnis proprietas relatiua sit personae constituti ua, arguitur sic. actiones notionales in deo scilicet generare & spirare, proprietates relatiuae sunt personarum: quae non possunt constituere personas, quia sunt elicitae a personis, & sic personas supponunt constitutas. ergo &c.

⁋ Quia omnis proprie tas relatiua sit personae constitutiua arguitur primo sic. omnis proprietas relatiua est distinctiua, quia oppositionem ponit: & non est oppositio nisi distinctorum, non est in diuinis distinctio nisi personarum. ergo &c. Sed non est pro prietas distinctiua personarum nisi quia est personae constitutiua: quia eodem constituitur res in esse, & distiguitur ab alio. ergo &c.

⁋ Secundo sic. relatione non refertur ad alid nisi quod per ipsam constituitur, aut quid ipsam praesupponit. praesuppo ni enim non potest ab eo ad quod ipsa refertur: quia non est relatio nisi quia referat. in diuinis autem relatio quaecumque non praesupponit nisi substantiam: quia omnis relatio in diuinis immediate super essentiam fundatur: quia non est ibi aliud absolutum: & non fundatur nisi super absolutum, quare cum non potest referre substantiam: quia eam distingueret: refert ergo id quod constituit. illud autem non est nisi persona. ergo &c.

⁋ Dicendum ad hoc, quod secundum ponentes proprietates non esse res in diuinis, nec insi stentes, sed assistentes & modos intelligendi solum, proprietas nec est constitutiua nec distinctiua personae: immo personae seipsis sunt, & sunt distinctae: & seipsa vna habet ordinem ad aliam: ita quod re spectus qui consistit in illo ordine, consequens est ad personas. Aquorum dicto in modico distant il li qui ponunt quod subtractis proprietatibus per intellectum manent hypostases, quod enim illi dicunt de per sonis, nullam faciendo differentiam inter personas & hypostases: hoc isti dicunt de hypostasibus, differentiam assignando inter hypostases & personas. secundum quod Alexander partractat in summa sua positionem illorum sustinendo hanc opinionem, distinguendo in diuinis quatuor: quorum duo dicit esse extre ma, & duo media, sic inquiens opponendo. In diuinis inuenimus aliquid quod nec est distinguibile nec distinctum: & hoc est essentia. Item inuenimus distinguibile & distinctum: & hoc est persona. Inter haec autem duo extrema, interciduntur secundum rationem intelligentiae duo media, scilicet substan- tia & hypostasis: sicut inter duo, scilicet quo est, & quis est, intercidunt quod est & qui est. Essentia enim dicit quo est: substantia quod est: hypostasis qui est, persona quis est. Et etiam dicit in soluendo quod verum est quod haec duo sunt media inter illa duo secundum rationem intelligentiae: veruntamen ita se habent quod vnum magis se habet cum vno extremorum & reliquum cum reliquo: quia substantia magis se te net apud nos cum essentia, hypostasis vero cum persona: & dicitur vna substantia sicut vna essentia similiter sicut dicimus tres personas, ita dicimus tres hypostases. Cum enim (vt dicit) paternitas & filiatio sint oppositae relationes respicientes se inuicem, non possunt simul inesse eidem rei subsistenti: sed differentibus. Sed res subsistentes proprietatibus illis vel relationibus sunt hypostases: ergo positis proprietatibus vel relationibus differentibus in diuinis, necesse est ibi ponere differen tes hypostases. Quia igitur proprietates vel relationes in deo sunt distinctae & incompossibiles, scilicet paternitas, fliatio, & processio, ideo distinctas habent hypostases. Et intendit tamen quod ista distin ctio non sit per proprietates, & ita quod seipsis distinguantur. Vnde assignando quomodo differenter dicuntur in deo tres hypostases, & tres personae, subdit dicens. Differunt tamen in hoc quod hypostasis dicit quid distinctum: sed non habet in suo nomine vnde distiguitur: sed dicit respectum ad distiguentem. Hypostasis enim dicit rem subsistentem respectu proprietatis: non habet ergo in suo nomine proprietatem distinguentem: sed dicit respe ctum ad illam. Persona autem est hypostasis proprietate distincta. Vnde in hoc addit quantum ad rationem intelligentiae nomen personae respectu nominis hypostasis: quia persona dicit distinctum: & iterum habet de suo intelle ctu & de suo nomine proprietatem distinguentem. nihilominus tamen distinctum est hypostasis actu sicut & persona: sed non habet de suo intellectu proprietatem distiguentem.

⁋ Ex dicto autem Boethii arguit contra se hoc mo do. Substantia continet vnitatem, relatio multiplicat trinitatem: auferatur ergo relatio per intellectum non remanebit nisi substantia quae continet vnitatem: aufertur ergo multiplicatio. Et respondet dicens quod verbum Boethii non intelligitur quod in deo non sit distinctio nisi relationum: immo est ibi distinctio rerum subsistentium, scilicet hoc modo, quod haec res subsistens non est illa. Veruntamen rela tio manifestat distinctionem in diuinis: & respectu diuersarum proprietatum sunt plures res subsi stentes: non quod sint plures solum per illas: immo & seipsis: sed respectu illarum non respectu essentiae, quia hypostasis dicit respectum ad proprietatem: vnde remota per intellectum proprietate per sonali est intelligere hypostasim: quia adhuc est intelligere rem subsistentem habentem respectum ad proprietatem. Et licet tollatur proprietas per intellectum, non tamen in re potest tolli. Vnde adhuoc est intelligere res distinctas actu: sed non per proprietates personales, sed seipsis. Exemplum. Petrus & Paulus sunt duo homines, vnus pater, alter filius, distinguuntur ergo relatione & hypostasi. subtrahe per intelle ctum paternitatem & filiationem: nihilominus manent duae hypostases: immo etiam duae substantiae indiuiduae. vnde non tantum dicuntur duae res subsistentes relationibus: sed etiam duo homines. In diuinis similiter ablatis per intellectum proprietatibus remanent duae hypostases siue duae res subsi stentes, non tamen duae substantiae sicut in creatura, & in hoc est dissimilitudo.

⁋ Dictum istorum nullo modo potest stare in diuinis: quoniam quaecunque seipsis sunt distincta, toto eo quod sunt, distincta sunt non aliquo sui, vt prima simplicia: ita quod nihil est commune vtrique eorum. Si enim aliquid esset commune eis, illo non distinguerentur: sed praeter illud oportet quaerere aliud distinctiuum quod non est commune sed proprium. Quaecunque autem sic sunt distincta vt nihil sit eis commune, necessario omni no & secundum rem & secundum essentiam sunt distincta. Si ergo hypostases vel personae diuinae seipsis distinguerentur, nec esset de earum constitutione aliquid, proprium quo distinguerentur re, essent distinctae necessario. Cum igitur in diuinis necesse sit ponere aliquid cone in quo nec hypostases nec personae distinguuntur omnino, aut est in eis aliquid de essentia & constitutione earum quo distiguuntur ad hoc quod plures sint: illud autem non potest esse aliquod absolutum: quia tunc secundum rem absolutam differrent: oportet ergo quod illud sit aliquoid respectiuum vt aliquis respectus. Et quod diceret Gilbertus quod vna persona in seipsa habet respectum ad aliam: & quod dicit Alexam. quod hypostasis dicit rem subsistentem respectu proprietatis quae est extra suum intellectum hoc implicat contradictionem. Si enim persona aut hypostasis aliquid sit in se: & habet respectum ad aliud siue ad personam siue ad respectum: alia est ratio eius quod est secundum se: alia respectus quae se habet ad alium: ita quod si absoluatur ratio respectus, non est nisi absolutum ab omni respectu: quod non est in diuinis nisi essentia vnica & indistincta. Si ergo sit aliqua distinctio & pluralitas personae aut hypostasis, oportet quod distinctum in se includat respectum & sic per respectum constituatur vt sit persona aut hypostasis distincta ab alia. Nihil ergo est dictu quod persona seipsa siue respectu quem includit, respiciat personam: sed quod respectus consequens est & assistens, vt dixit Gilbertus aut quod hypostasis seipsa significat rem respectu proprietatis quae est extra suum intellectum, vt dicit Alexam. Immo ille respectus quem ambo ponunt extra intellectum personae & hypostasis, necessario intra ponendus est: & ille est quem vocamus proprietatem constitutiuam personae: vt in diuinis omnino non differant persona & hypostasis nisi ratione, vt habitum est supra. vt secundum hoc dicere quod subtractis proprie tatibus a personis manent hypostases, simile sit ei quod est dicere hominem remanere hominem subtracto ratio nali.

⁋ Aliter autem solet dici a quibusdam: quod constitutio & distinctio siue pluralitas hypostasum & per sonarum non fit nisi per proprietates siue relationes & respectus. Dicunt enim quod in diuinis personis consideratur & ratio originis: qua haec habet esse a qua alia, & illa quae ab alia: & ratio relationis: ita quod ratio originis significetur verbaliter, vt generare & generari, spirare & spirari: & sic per modum agere egredientis & transeuntis ab vno in alterum: ratio vero relationis significetur nominaliter, vt pa ternitas filiatio: & ita per modum formae. Attendendo igitur quod tales formae secundum rationem formae sequuntur actus, dixerunt quod hypostases in diuinis constituuntur per seipsas vt principia & termini actuum, vt pater & filius: quia huius est generare: illius vero generari. Ad hos autem actus consequuntur proprietates quae sunt paternitas & filiatio: vt hic dicatur pater quia generat: ille vero filius quia generatur. Et sunt constitutiuae personae sicut proprietates ad dignitatem pertinentes & manifestantes: non autem causantes distinctiones hypostasum: immo ipsis personis subtractis manent penes intellectum distinctae hypostases. & hoc quemadmodum in creaturis proprietates indiuiduorum manifestant distinctionem indiuiduo rum ex materia & forma: sed non causant eam: immo ipsis subtractis manet penes intellectum ipso rum distinctio. Sed dictum istorum redit in idem cum dictis praecedentium. Hypostases enim non sunt principia & termini actuum nisi per aliquem respectum ad illos qui ipsas constituunt, vt aliquid in ter eas & ipsas distinguunt: quia in essentia omnino conveniunt: nec est differentia realis, siue relatio intelligitur vt ratio elicitiua actus, siue vt sit ipse actus, siue vt dispositio ex actu: & non est vnius personae ad vnam plus quam vna proprietas secundum rem, vt dictum est: & infra amplius declarabitur. vt nihil sit dictu quod alio respectu distinguitur hypostasis, alio respectu persona: immo hypostasis etiam secundum eos in diuinis non est nisi existentia incommunicabilis naturae intellectualis. & talis non potest esse nisi per sona: ita quod persona communiter accepta tam in natura creata quam in increata, principalius dicitur persona ratione naturae intellectualis simpliciter, quam ratione proprietatis siue indiuiduationis sim pliciter, non potest enim natura intellectualis existere nisi in persona: potest tamen esse conditio indi uidualis vbi non est persona: vt secundum hoc in diuinis omnino non potest absolui ratio personae a ra tione hypostasis nisi absoluatur omnino natura: vt scilicet hypostasis sit in natura non rationali siue non intellectuali: quia in diuinis non differt natura & haec natura. In creaturis vero potest absol ui ratio personae a ratione hypostasis, absoluendo hanc naturam secundum quam habetur personalitas, non autem naturam simpliciter: quia in creaturis differt haec natura vt humanitas, a natura sima pliciter: quia abstrahendo ab aliquo vt a Sorte hanc humanitatem: licet non maneat Sortes, quia non est Sortes nisi ab hac humanitate: manet tamen secundum intellectum haec animalitas, haec corporeitas, & huiusmodi: in quibus manet ratio hypostasis licet non personae. Et sic in creaturis abstractis per intellectum proprietatibus personalibus & naturis secundum quas dicitur persona, remanent hy postases secundum intellectum. Sic ergo simpliciter dicendum est quod relatio in diuinis constitutiua est & distinctiua suppositi: sed intelligendum quod non quaelibet, sed aliqua sic & aliqua non.

⁋ Ad cuius intellectum sciendum est, quod sicut in creaturis inuenimus duplicem rationem formarum: quaedam enim forma est in materia, quae consistit in dando esse supposito, vt est forma substantialis, quaedam quae consistit in adueniendo iam constituto in esse: Similiter dicimus quod in re increata duplex est ratio relationum siue respectuum aut proprietatum, quae quasi formae sunt. Quaedam enim dat esse suppo sito: quaedam consequitur suppositum constitutum ratione suppositi. Proprietas primo modo illa est constitutiua & distinctiua simul: & sunt tantum tres, quae dicuntur personales, scilicet paternitas, filiatio, & spiratio passiua. dicente Ricar. iiii. de trinitate cap. xvii. Proprietas personalis est ex qua vnus quisque habet esse is qui est: per quam quilibet vnus est, & ab omnibus aliis discretus. & cap. xviii. Et quantum est ad diuina, nihil aliud est persona quam incommunicabilis existentia, habens esse supsubstantiale ex proprieta te personali. & cap. xix. Significat autem substantiale esse ex aliqua singulari proprietate: quia sunt plu res habentes vnum & indifferens esse ex differenti proprietate. & li. v. cap. i. Nam etsi plura habet incon municabilia, sufficit tamen vnum solum ad probandum quod sit persona. nam ex eo constat quod sit aliquis solus ab aliis omnibus ex illa proprietate discretus. Proprietas secundo modo est communis spiratio actiua: nec est personae constitutiua, licet sit duarum a tertia distinctiua.

⁋ Ad primum in oppositum, quod refertur ad aliud est aliquid praeter relationem, secundum Au gustinum: Dicendum quod verum est: sed hoc in diuinis non est nisi ipsa essentia deitatis. Persona enim quae refer tur ad aliud praeter respectum, est ipsa essentia deitatis: quia ambo cadunt in significatione personae, vt pa tebit in sequenti quaestione: & ipsa essentia est aliquid praeter respectum, vt habitum est supra: licet ipsa illa relatio ne non dicatur relatiue: sed persona quam constituit. Secus enim est de istis proprietatibus in diuinis & aliis relatiuis. Alia enim relationes personarum adueniunt supposito quod referunt, vt similitudo, aequali- tas in deo, dominium & seruitus in creaturis. In deo autem proprietates personales supposita referunt quae constituunt. Vnde aliae relationes proprie respectu istarum quodammodo dicuntur assistentes: istae vero pro prie dicuntur insistentes.

⁋ Ad secundum quod personae non possunt proprietatibus distingui, quia ipsa pprietates inter se non sunt distinctae: quia non oriuntur abinuicem: Dicendum quod est duplex distin ctio. aliqua enim in seipsis distinguuntur vt proprietates & vniuersaliter rationes distinctiuae aliorum. alia ve ro aliquo sui. Et de istis verum est quod non distinguuntur nisi quia oriuntur abinuicem. aliter enim non habent suos respectus personales. de illis quae dicuntur primo modo, nequaquam. Potest tamen aliquo modo concedi quod vna proprietas oriatur ab altera, inquantum scilicet proprietas pris est ratio generan di in ipso, & proprietas habetur in filio per generationem. Vnde dicit Praepositinus. Concedimus hanc, filia tio est a patre, & per generationem a patre: non tamen sequitur, ergo est genita a patre. Sed tamen (vt di cit) Magistri nostri non concedunt hanc filiatio est a patre: sed hanc filiatio est in filio a patre. sicut in simili haec ecclesia est isti ab episcopo, non tamen est ab episcopo.

⁋ Ad tertium, quae est vna de rationibus Ale xandri: relatio nec est terminus nec principium motus: ergo in generatione est aliquis vnde motus praeter respectum relationis: Dicendum ad hoc, quod relatio non potest esse terminus aut principium motus in creaturis: similiter nec actionis personalis in diuinis vt per se producens & per se productum. Tale enim solum est suppositum aut vt forma quae elicitur actio quae est productio, aut quae acquiritur siue communicatur per se pro ducto per productionem. talis enim est forma aliqua absoluta in creaturis, & forma deitatis in deo. Nihil tamen in deo potest esse ex parte producentis ratio determinandi ad actum vim actiuam: aut ex parte producti ratio determinam di vim quasi passiuam vt forma producentis conicetur producto, nisi respectus: & per hoc per se in diuinis tam producens i productum persona relatiua est: quod numquam contigit aut contigere potest in creaturis.

⁋ Ad quaertum quod generare genera ri spirare spirari sunt proprietates relatiuae & non constitutiuae personarum: Dicendum quod in rei veritate eaedem proprietates intelliguntur per istas generare generari, & per illas pater filius, secundum rem, differentes so la ratione, vt infra videbitur. Et sic secundum rem omnes constituunt personas & distinguunt: sed non sub ra tionibus suorum nominum. Actus enim originales generare generari spirare spirari non significant aliquid vt in re existens: sed vt a re vel vt ad rem. generatio enim communiter actiue & passiue di cta est quasi fluxus quidam progrediens a generante inquantum est actio, ad genitum inquantum est passio. Vnde quia in diuinis constitutio personae non habet fieri nisi per aliquid intrinsecum ei, neque se habet aliquid vt constituens nisi significetur vt intrinsecun: ideo actus notionales vt actus non pos sunt dici constitutiui personarum: sed solum proprietates significantes vt aliqua forma in eis existens: licet in ordine ad aliud mediante actu. Vnde quia rationes istarum proprietatum paternitas filiatio quaesi praecedunt actus originales generare & generari, eo quod fundantur super ipsos: non enim est pater ni si quia generat, nec filius nisi quia generatur: ideo saltem ex parte patris paternitas non potest dici in patre proprietas constitutiua personae generantis vt est principium: sed proprietas innominata: quae tamen realiter idem est quod paternitas vel generare, vt infra videbitur.

⁋ Ad quintum, quod omnis pro prietas & relatio in deo est constitutiua personae: quia ponit oppositionem: Dicendum ad hoc, quod sicut duplex est in diuinis relatio, secundum rem. scilicet & secundum rationem: sic & duplex oppositio re latiuorum: secundum rem quando est relatio in vtroque extremo: secundum rem & secundum rationem quando saltem in al tero est secundum rationem, nunc autem non quaelibet oppositio est distinctiua & constitutiua personarum: sed illa tantum quae est secundum rem, licet non quaelibet, vt patet de spiratione actiua.

⁋ Ad sextum, quod rela tio non refert nisi quid supponit aut quod constituit: Dicendum quod verum est. Et quod assumitur, quod quaecumque rela tio in diuinis non supponit nisi substantiam: quia immediate fundatur super ipsam: dicendum quod non oportet: quoniam relatio potest fundari immediate super substantiam aut vt substantia est in se consi derata, d non ibi existens in persona constituta per illam relationem: aut potest fundari immediate su per substantiam, vt tamen iam existens in personis constitutis per alias relationes. Relatio fundata in sub stantia immediate primo modo, vere est personae constitutiua: & tales non sunt nisi tres. Relatio fun data in substantia immediate secundo modo, nequaquam est constitutiua: vt est spiratio actiua, aequalitas, similitudo, & huiusmodi. Irca quartum arguitur quod relatio cum substantia non constituit personam: ita quod ambo simul cadant in constitutionem personae, Primo sic. si persona ex amhobus. ex relatione & essentia, constitueretur, aut ergo secundum quod sunt duo quaedam aut secundum quod sunt vnum quid. Si secundo modo, cum relatio & essentia non sunt vnum quid, nisi secundum quod relatio consideratur vt comparata ad essentiam, & sic cadit in ipsam: quemadmodum praedicamentum relationis in diuinis cadit seu resoluitur in praedicamentum substantiae secundum superius determinata: & non est relatio aliud quam ipsa essentia: tunc ergo relatio non esset constitutiua personae vt habet respe ctum ad suum correlatiuum: sed vt est quid absolutum in ipsa essentia. & sic personam absolutam constitue ret, non autem respectiuam: cuius contrarium iam determinatum est. Esset etiam essentia ex seipsa persona: quod est contra Augustinum. vii. de triniitate. vbi vult quod persona non dicitur nisi relatiue: essentia autem non nisi ad se, quia (vt dicit) si essentia relatiue diceretur essentia, essentia ipsa non esset essentia. Si primo modo: aut ergo essentia & relatio constituunt personam vt duo quae sunt duae res, aut quae non sunt duae res. Si primo mo do, cum ergo (vt iam dictum est supra) essentia in persona est aliquid excepta relatione: & similiter re latio est aliquid praeter essentiam: & sic neutrum eorum includit alterum: essent ergo in deo tres res relationum personalium, & quarta praeter illam: & esset in deo rerum quaternitas: quod falsum est. Si secundo modo, aut ergo non sunt duae res quia neutrum eorum est res, aut quia alterum est res tantum, alterum vero non res. Non primo modo: quia secundum Augustinum deitas est quaedam summa res quae trinitas est: & quia tunc persona non esset res: cuius contrarium vult Augustinusi. i. de doctriu,. christiana. ex non rebus autem non constituitur res, sicut ex non substantiis non constituitur substantia. Non secundo modo: quia illud non esset nisi quia essentia est res: relatio vero non res. sed relatio non res non est nisi intentio quaedam secunda: & sic cum intentio sit ens rationis, persona in deo esset aliquid naturae & aliquid rationis, aliquid rei & aliquid intentionis: quod absurdum est. nullo modo ergo ex essentia & relatione persona constituitur in diuinis.

⁋ Secundo sic. si persona constitueretur ex essentia & relatione, tunc non generaret de se intellectum simplicem: sed con positum, comprehendendo in persona non hoc tantum, sed hoc & aliquid aliod ab hoc. Quare cum secundum Philosophum vnumquodque sic se habet in esse & veritate sicut se habet in cognitione: esse ergo verum personae diui nae compositum esset: quod falsum est, quia in deo nulla potest cadere compositio secundum supra determina ta.

⁋ In oppositum est illud Augustiniuni vii. de trinitate. Si pater non est aliquid ad seipsum, non est omnino qui relatiue dicatur ad aliud. dicitur ergo pater relatiue, & est aliquid ad seipsum. ad se autem non est ni si continendo in se essentiam. relatiue autem non dicitur nisi includendo in se relationem, vt patet ex di ctis, non continet autem haec nisi vt constituentia ipsum & quae sunt de significato eius. ergo &c.

⁋ Dicendum ad hoc, quod in omni prsona & supposito singulari oportet esse duo: quo rum vnum est natura quae ex se communis est quae aliquid existit: & proprietas secundum quam subsistit, quae ipsum per subsistens determinatur vt modo singulari determinato & incommunicabili subsistit: quae necesse est simul includi in significato personae seu suppositi singularis. Verbi gratia suppositum hoc singulare quid est Petrus, existit ex natura humanitatis, quae secundum se conmunis est, & determinatum atque singu rem modum subsistendi habet ex limitatione quadam & determinatione ipsius naturae qua habet esse haec humanitas, secundum quod habitum est supra: quae necessario cadunt simul in significatione suppositi singularis. Et sicut est in supposito creato cum limitatione atque determinatione simul naturae & suppositi: sic est in supposito increato absque omni limitatione, & etiam absque determinatione na turae sed suppositi tantum. Sicut enim in esse naturae creatae homo secundum quod homo habet esse homo simpliciter ex corpore & anima simpliciter, & iste homo ex hoc corpore & hac anima. secundum Philosophum. viii. metaphysicae: & sicut in esse quiditatiuo homo simpliciter est animal rationale simpliciter, & iste homo est hoc animal & hoc rationale, secundum Auicen. in metaphysica sua: ita quod l haec seu hoc dicunt proprietatem deter minationis secundum quam suppositum subsistit singulariter: vt de ratione & natura singularis subsistentis & similiter nominis significantis ipsum non solum sit res & natura qua existit, quae exprimitur nomine hominis, animatua & rationalis: sed etiam ipsa proprietas qua determinatur natura in ipso: sic in esse naturae increatae, Deus enim se cundum quod deus habet simpliciter esse deus ex deitate simpliciter: & iste deus a deitate squantum ex se est haec & singularis secundum modum supra determiatum: non vt ly haec vel hic dicat aliquam proprietatem de terminantem & contrahentem: sed in natura rei ex se existentem: vt non sit aliud dicere deus & iste deus, sumen do ly iste non nisi essentialiter. multo enim verius eadem est ratio dei & huius dei, quia non est alter deus quam iste: quam hominis & huius hominis: quia praeter istum est alius. Sed cum iste vel hic sumitur personaliter secundum quod piter est hic in deitate subsistens, & filius est alius ab eo: ly hic & alius dicunt proprietatem determinatiuam non essentiae: sed supr positi: secundum quam singularitate suppositi singulariter subsistit. vt de ratione & natura talis singularis subsistentis & similitur de ratione nominis significantis ipsum non solum sit res & natura communis quae exprimitur nomine dei: sed est ipsa proprietas quae determinatur non natura in essendo: sed ipsum suppositum in tali modo singulari & inconicabili subsistendo. Quare cum ex illis vnumquodque dicitur constitui quae de natura eius & significato sui nominis existunt: simpliciter dicendum quod persona in deo constituitur ex essentia & proprietate: vel potius essentia & proprietas ipsam personam constituunt. dicente Damasceno libro tertio cap. vi. Quod commune est cum proprietatibus, habet hypostasis, id est persona vt talis proprietas: quia sic est persona personae intranea, & non inhaerens: vt accidentalis, sed essentialis ei in quo est, dicatur proprie insistens supposito, & non assistens, quasi iam constituto conueniens ex eius comperatione ad aliam personam consimili modo iam constitutam, & quasi extra eius constitutionem: si cut quodammodo assistunt aequalitas & similitudo, vt in praecedente quaestione dictum est.

⁋ Ad cuius am pliorem intellectum sciendum est, quod id quod primo natum est cadere in conceptu intellectus de eis quae exprimuntur nomine personae, est ipsa deitas secundum quod est essentia & summa res quadam, quae de se simplicem intellectum format & penitus absolutum. Deitatem ergo secundum tanlem modum consideremus primo: deinde ordine quodam rationis & conceptuum nostri intellectus. Intellectu vero sequente naturam rei & fundato super ipsam, considerare debemus rem istam summam vt est virtus quaedam & potentia foecunda, a qua nata est emanatio quasi fiuere. Sed ne procedamus in aequiuoco in eo quod dicimus, a qua nata est quasi fluere emanatio: Sciendum quod ab aliquo fiuere aliquid potest dupliciter intelligi: vel vt ab agente principali: vel vt ab eo quod est vis & ratio agendi in illo. qui admodum dicimus actum volendi procedere a supposito habente in se vim volitiuam: & ab ipsa vi volitiua. Et hoc modo dicimus hic intelligi debere deitatem vt a qua nata est fluere emanatio alterius veluti ab eo quod est vis ipsa & ratio in agente qua procedit actus emanationis: quemadmodum volun tas in volente & est vis & ratio qua ab ipso procedit actus volendi. Sic autem essentia deitatis considerata consideratur vt in se assumit rationem respectus: non quo ipsa refertur: sed qui in ipsa fundatur. Et sic isto intellectu est considerare quodammodo duo circa eandem rem, & rationem substantiae siue essentiae qua est quid absolutum, & rationem respectus fundati in ipsa quo ordinatur ad actum, velut vis & potentia ipsius elicitiua ad alicuius productionem. In qua consideratione conside ratur deitas non tantum vt deitas est: sed etiam vt est id quo habet emanare aliquis actiue ex parte agen tis: & quasi passiue ex parte eius qui emanat. & haec est ipsa proprietas relatiua qua superius diximus constitui rationem suppositi singularis in diuinis: & per tales contingit communicari vnam singularem essentiam diuersis suppositis singularibus, non per aliquam eius diminutionem: quemad modum essentia specifica in creaturis communicatur diuersis suis suppositis per eius aliqualem di minutionem, vt habitum est supra.

⁋ Et est vlterius hic aduertendum, quod quemadmodum essentia in creaturis habet indiuiduari per hoc quod facta est haec scilicet determinata, limitata, & signata in singularitate: sic essentia increata habet communicari per hoc quod ex se habet esse id quo scilicet nata est emanatio esse, siue actiue vt quo habet ab aliquo procedere, siue passiue vt quo habet in alium terminari: vt ipsa communicatio essentiae singularis in diuinis respondeat indiuiduationi essentiae specificae in creaturis. Quia sicut ibi essentia specifica indiuiduatur per hoc quod facta est haec & illa sic hic essentia singularis diuina communicatur per hoc quod ex sua natura habet esse quo, hoc ni & illo id est quo quis habet generare, & alius generari, & tertius spirari. vt sic in diuinis respecti tiuis habet diuina essentia communicari pluribus, quemadmodum in creaturis essentia creata deminationibus absolutis habet in pluribus indiuiduari. Et ita sicut in creaturis dicimus constital suppositum singulare ex hoc quod essentia in se recipit rationem determinationis, quia non determli tur nisi in supposito, vt simul natura essentia determinatur & suppositum subsistens in ea: necsist aliud in ea quid determinet ipsam: quemadmodum aliud est in specie quid determinat ipsam, scilicet diffe rentia, quae determinat formam generis in specie: consimiliter in diuinis dicimus constiui suppositum singulare ex hoc quod essentia in se habet rationem respectus, qui non habet esse in ea nisi vt est in se aposito, vt simul omnino fundetur in essentia, & determinet suppositum absque omni alio: vt & ipsum fundari eius in essentia sit ipsum constituere suppositum cum ipsa, quemadmodum quoquo modo differentiam adesse generi, est constituere speciem: & determinationem adesse speciei, est con stituere suppositum indiuiduum. Et sic dicimus quod in diuinis suppositum constituitur ex essentia & relatione: siue magis proprie loquendo & euitando suspitionem compositionis, essentia & relatiosi ue essentia cum ratione respectus constituunt suppositum diuinum, vt ambo cadant in natura & significato eius.

⁋ Ex quo patet quomodo vlterius eliciendum est quod quemadmodum in creaturis sentia vt humanitas, non est haec nisi quia est huius id est eius qui est hic, signatus & determinatus in essentia humanitatis & supposito: sic in diuinis deitas non est quo aliquis habet producere vel produci nisi quia est alicuius id eist eius qui est quis determinatus in persona & supposito, licet non in na tura. Quod non dicitur quia prius natura forma creata sit huius quam haec, aut forma deitatis prius na tura sit alicuius quam quo: licet hoc quodammodo videntur verba praetendere: sed hoc ideodicitur, quia forma creata in se considerata absque ratione suppositi, non potest habere quod sit haec: nec forma deitatis quod sit quo: quia secundum se non habet esse quo: sed secundum quod habet esse in determinato. Quo enim non dicit nisi rationem emanandi ex parte principii aut termini emanationis: in diuinis autem essen tia vt essentia est, nec principium per se, nec terminus emanationis diuinae potest esse: sed solummodo suppositum, secundum quod superius determinatum est loquendo de diuinis actionibus in genera li. Per iam dictam patent in parte argumenta in oppositum.

⁋ Quia ergo arguitur primo, quaerendo an essentia & relatio constituunt personam se cundum quod vnum, an secundum quod duo: Dicendum quod secundum quod duo, non tamen est per hoc ponere in deo quaternitatem rerum: quia res relationum reducuntur in vnitatem rei substantiae, & non differunt ab ipsa nisi ratione tantum.

⁋ Ad secundum quod persona esset composita si constitueretur ex relatione & essentia: Dicendum secundum iam dicta quod non est verum: quoniam realitas relationis vt respicit essentiam differens est sola ratione ab illa, & ideo ambo simul stant in aequali rei simplicitate, vt non sit simpli cior essentia quam persona: nec differt persona ab essentia re, sed ratione tantum. Inquantum tamen relatio comparatur ad relationem oppositam, diuersitatem rei relationis ponit, vt dictum est, non tamen rei substantiae: sic enim vna est distinctiua suppositi sui a supposito alterius & econverso, & per hoc constitutiua: & sunt in persona vt perso na est. i, quid relatum ad oppositum, ambo, scilicet essentia & relatio, vt duae res: essentia vt res abso luta qua non distinguitur: relatio vero vt res respectus qua distinguitur. Et sic licet essentia & relatio vt considerantur inter se comparata non differunt nisi ratione tantum: inquantum tamen considerantur vt comparata ad oppo situm differunt re, non simpliciter, sed re substantiae & relationis, quasi cum determinatione, non absolute ex plicando illam differentiam. vt propter istam differentiam vere possit dici essentiam & relationem personam constituere: vel personam constitui ex essentia & relatione absque omni compositione in persona, quia non est ista differentia consti tuentium personam inter se comparatorum, sed ad aliud solum. Non facit autem differentia aliquorum in aliquo compo sitionem nisi sit ipsorum inter se comparatorum in vnum constitutio, quemadmodum differunt forma & ma teria in composito naturali, & genus & differentia in specie, & sic de aliis facientibus inter se composi tionem, de quibus habitum est supra loquendo de simplicitate Dei. Nec tamen propter illam differentiam rei substantiae & relationis est ponere in deo rerum quaternitatem, sed quodammodo alia ratione ponimus quod non sit rerum quaternitas inter rem quae est essentia, & res quae sunt proprietates, & inter rem quae est essentia, & inter res quae sunt personae, quia in istis ratio est, quia res quae sunt personae, in se & in suo significato includunt rem quae est essentia: in illis vero ratio est, quia res quae sunt proprietates, in essentia fundantur, & ab ea realitatem suam habent, vt dictum est.