Quaestio 3

CIrca tertium arguitur quod non in qualibet habitudine relationum communium relationes extremae sint aliae & aliae abinuicem, Primo communiter in diuinis & in creaturis, sic. Si relationes communes in extremis suis essent aliae abinuicem: pu ta vt similitudo in vno similium esset alia a similitudine in alio similium: hoc non esset nisi ad alietatem relatorum sequeretur alietas relationum in ipsis existentium u, m hoc autem falsum est: quia tunc secundum modum alietatis relatorum esset alie cengau tas relationum in ipsis: sicut secundum modum alietatis hominum est alietas risibilitatum in ipsis, quod similiter falsum est: quia relata secundo modo identitatis & aequalitate & si militudine semper re distinguuntur: non sic autem relationes existentes in illis, vt patet in aequalitate & similitudine & identitate diuinarum personarum inter se: in quibus quia sunt relationes secun dum rationem tantum: non sunt extrema nisi secundum rationem: & tamen personae relatae sunt aliae abinuia ce secundum rem. ergo &c.

⁋ Secundo sic. vbi non est distinctio fundamentorum nec relationum funda tarum in illis. Relationes enim communes non plurificantur nisi secundum plurificationem fundamentorum: sicut nec relationes aliae consimiles, puta in vno non est nisi vna paternitas: licet ad plures filios: & simile non est simile nisi vna similitudine ad plures quibus est similis: & hoc propter vnum fundamentum talium relationum. Quare cum substantia super quam fundatur identitas in illis quae sunt eadem, non distinguatur omnino, nec similiter quantitas super quam fundatur aequa litas in aequalibus: nec similiter qualitas super quam fundatur similitudo in similibus, quia super substam tiam fundatur identitas ratione qua est substantia simpliciter: non autem ratione qua est haec vel illa: nec ratione qua est in hoc vel in illo: & similiter aequalitas super quantitatem: & similitudo super qua litatem, quia proprium est substantiae secundum eam dici idem & diuersum: & quantitati secundum eam dici aequale & inaequale: & qualitati secundum eam dici simile & dissimile. Substantia autem secun dum quod est substantia simpliciter, nullo modo distinguitur etiam in diuersis. Similiter nec quantitas nec qualitas. sicut figura inquantum est figura simpliciter, non distinguitur omnino in lsoscele & Sca leno: quia secundum Philosophum. iiii. physico. sunt eadem sigura: licet non sint idem triangulus. ergo &c.

⁋ Ex eodem medio arguitur idem specialiter in diuinis, quia cum in deo in tribus personis sit vna a substantia, vna quantitas, vna qualitas, super quas fundantur relationes communes scilicet identitatis, aequalitatis, & similitudinis trium personarum inter se: est ergo vna identitas trium personarum sicut vna substantia, vna aequalitas sicut vna quantitas, vna similitudo sicut vna qualitas. ergo &c.

⁋ Quod con C firmatur per hoc quod de patre & filio dicit Hila. iii. de triniitate. Eandem in vtroque & virtutis similitudi nem & diuinitatis plenitudinem profitemur. Omnia enim accipit filius a patre. vult ergo quod a patre accipiat illam similitudinem virtutis quae est patris ad filium: & similiter eadem plenitudinem diuinitatis: quae quidem plenitudo ad aequalitatem quantitatis pertinet.

⁋ Tertio ad idem sic. Quae minus sunt distinguibilia minus sunt plurificabilia: quia non est plurificatio nisi per distinctionem qua plura habent esse plura. sed minus sunt distinguibiles relationes propriae in diuinis, puta pater nitas & filiatio, quam communes, puta identitas, aequalitas, aut similitudo: quia illae sunt aliorum distin ctiuae scilicet personarum, vt habitum est supra: non autem istae, vt declarabitur infra. Magis autem sunt distinguibilia inter se aliorum distinctiua quam non distinctiua, quare cum relationes propriae & similes plurificari non possunt in diuinis: non enim possunt in illis esse plures paternitates aut plures filiationes: ergo nec relationes communes similes: cuiusmodi sunt identitas, aequalitas, & similitudo, in diuinis plurificari possunt.

⁋ Quarto sic. inter se minus distinguuntur relationes sub eodem & genere existentes quam diuersa genera relationum. Puta similitudo in diuinis personis diuersis, quam aequalitas & similitudo. sed aequalitas & similitudo & identitas in diuinis non distinguuntur inter se ni si ratione tantum, vt habitum est supra. Similitudo ergo, aut identitas, aut aequalitas, vt sunt in diuersis personis, minus distinguuntur quam secundum rationem. sed minor distinctio quam secundum rationem nulla est omnino. ergo &c.

⁋ In contrarium arguitur primo sic. super. xiiii. cap. Boethii de triniitate. Conmentator dicit sic. Sicut ipsa quae sunt similia: sic & illa secundum quae sunt similia, necesse est esse diuersa. sed ipsa quae sunt similia semper sunt diuersa & alia & alia, vt patet ex duabus quaestionibus praecedentibus. illa autem secundum quae similia sunt similia, sunt extrema similitudinis in similibus. illa ergo extrema necesse est esse diuersa: sicut & relata per illa: & sic oportet quod sint diuer sa & alia atque alia. Et sicut hoc arguitur de extremis similitudinis, sic argui potest de extremis iden titatis & aequalitatis quia qua ratione verum est illud dictum Commentatoris: Sicut ipsa quae sunt similia &c. eadem ratione verum est dicere: sicut ipsa quae sunt eadem & aequalia: sic & illa secundum quae sunt eadem & aequalia: necesse est esse diuersa.

⁋ Secundo sic. quod requirit distinctionem eorum in quibus existit: necessario habet esse distinctum in illis: quia indistinctum natum est esse in in distincto sicut distinctum in distincto. sed relationes communes aequalitatis & similitudinis requi runt distinctionem illorum in quibus sunt: & hoc secundum rem: quia similitudo non est suiipsius nec aequalitas. Non est enim aliquid aequale aut simile sibi, vt iam habitum est supra. Relatio similiter idem titatis etiam requirit distinctionem & differentiam relatorum in quibus est, vt etiam habitum est supra. ergo &c.

⁋ Et hoc est quod tertio arguitur sic. quod esse relatiuorum vel ipsorum relatorum est ad aliud se habere secundum modum iam supra expositum: hoc contingit quia per se relationi competit quod esse suum accipiatur in comparatione ad aliud esse: quid scilicet competit alteri relationi sibi correspondenti: quod non est sine ipsarum relationum distinctione in ipsis relatis. ergo &c.

⁋ Quarto sic. secundum Augustius v. de triniitate. cap. viii. tres personae non sunt tres magni sed vnus magnus: quia vna est magnitudo trium. ergo a contrario cum tres personae siue diuinae siue creatae sint tres aequales, tres similes, tres iidem: hoc non contingit nisi quia sunt ibi tres aequalitates, tres similitudines. & tres identitates. ergo &c.

⁋ Dicunt aliqui quod sicut in rebus absolutis duplex inuenitur distinctio earum: vna secundum rationem quiditatis earundem: quae est inter res diuersorum generum aut specierum tantum: alia secundum esse, quae est solummodo inter res differentes numero tantum sub eadem specie specialisi ma quia indiuidua nihil quiditatiuum aut rei addunt supra quiditatem aut rem speciei: sed solummo do determinationem illius: sic & duplex distinctio inuenitur in relationibus: vna secundum rationem quiditatis earum: alia vero secundum esse earundem. Quarum prima ( vt dicunt) conpetit relationi vnde re latio est: quia relationis vnde relatio est, proprium est ad aliud se habere. Et tali modo distinguuntur relationes diuersae secundum speciem: cuiusmodi sunt omnes relationes oppositae dissimiles vt paternitas & filiatio: & tria genera relationum communium inter se comparata: de quarum differentia habitum est supra. Sed non sic distinguuntur relationes communes similes, quae scilicet sunt similium nominum in vtro quod relatorum, eo quod non sunt nisi eiusdem speciei specialissimae quandofundantur super vnum specie, vt est similitudo in duobus similibus: & aequalitas in duobus aequalibus: & identitas in duobus eisdem de quibus proposita est praesens quaestio, an scilicet in similibus aut aequalibus aut eisdem sit diuersa & alia at qued alia similitudo & aequalitas & identitas. Vnde dicunt quod relationes communes similes non distinguuntur nisi secundum esse: quae distinctio (vt dicunt) non competit relationi vnde relatio est: sed solummodo ratione sui fundamenti, quae est res alterius praedicamenti. Nam relationi non respondet proprium esse vnde relatio est: sed solummodo esse sui fundamenti. Talis ergo ( vt dicunt) distinctio est per fundamentum. Vbi ergo non plurificatur fundamentum: relationes communes similes (vt dicunt) plu rificari non possunt: vt contingit in diuinis vniversali, & in creaturis quo ad idem numero: & vbi fundamen tum plurificatur, ibi plurificantur & ipsae, vt contingit in creaturis vniverisalei in aequalitate & similitudine & identitate specie aut genere. Et ideo dicunt quod in diuinis non sunt in tribus personis plures aequalita tes: sed tantum vnica: quia non nisi vnica magnitudo est in eis: similiter non est nisi vnica similitudo: et vnica identitas: quia non est nisi vnica substantia & vnica qualitas in eisdem: licet in creaturis diuersis aequalibus similibus aut eisdem sint diuersae similitudines aequalitates & identitates, secundum quod in eis sunt diuersae quantitates, diuersae qualitates, & diuersae substantiae super quas fundantur: & sic per accidens sunt relationes illae diuersae scilicet quia fundamentum est aliud & aliud.

⁋ Quod dicunt quasi relatio communis semper quantum est de se sub eadem specie sit eadem numero in relatis: & quod non est alia & alia nisi quia in relatis fundamentum est aliud & aliud: quemadmodum in absolutis formis quan tum est de se sic est quaelibet earum eadem numero sicut est eadem specie nisi sit per materiam aliam & aliam secundum aliquos, aut per agens secundum alios. Quia enim aliquid sit quid per se formaliter: & quod secundum rationem quiditatis differat ab alio: hoc non convenit ei nisi secundum rationem aliam & aliam generis aut speciei: quia quod sit quid secundum rationem indiuidui: & quod secundum illam ratio nem differat ab alio: hoc non convenit ei nisi quia in se habet formam speciei determinatam: & hoc aut per agens tantum, vt quando habet formam determinatam, in se & non in alio existens, vt contingit in angelis vnius speciei: aut simul per agens & per materiam siue subiectum aliud & aliud, vt contin git in formis materialibus siue eductis de potentia materiae, cuiusmodi sunt formae pure naturales dif ferentes solo numero: & in formis materialibus non eductis de potentia materiae: sed in materia tantum Cuiusmodi sunt animae rationales: quarum differentia dicitur esse secundum esse & non secundum rationem suae quiditatis, quia licet in se habeant quiditates speciei eiusdem differentes numero: illa differentia non contingit ex ratione quiditatis: sed solummodo ex ratione detractionis illius quam habet ab agente siue per materiam & subiectum, siue sine materia & subiecto. Vnde etsi vtraque differem tia ponatur dici fore secundum esse: prima tamen differentia dicitur secundum esse per se quod dicitur esse quidi tatiuum. Secunda vero dicitur secundum esse acquisitum siue per accidens: quod communi nomine dicitur esse abso lutum siue esse simpliciter & absque determinatione.

⁋ Quod dicunt isti de distinctione scilicet quod duplex est: & secundum rationem suae quiditatis, & secundum esse: bene verum est: & habet locum tam in praedicamentis absolutis quam in relationibus. semper enim differentia specie distinguuntur secundum rationem suae quiditatis. Differentia autem numero: secundum esse tantum. Sed quod dicunt quod distinctio secundum rationem suae quiditatis conpetit relationi vnde relatio est: hoc non est verum nisi quiditas relationis appelletur modus essendi ad aliud purus: qui solus proprius est relationi ratione sui praedicamenti secundum praedeterminata. Quod non potest poni: quia cum modus ille quantum est de se non distinguatur vt est supra expositum: secundum hoc ergo esse quiditatiuum non esset nisi vnum & idem in toto praedicamento relationis: nec secundum ipsum esset illa distinctio eorum quae sunt sub praedicamento relationis: secundum quod etiam hoc supius est declaratum. Quare cum distinctio eorum quae habent illum modum communem sub praedicamento relationis, secundum praedeterminata non sit nisi per fundamenta: si distinctio dicta cadat in praedicamento relationis scilicet secundum rationem quiditati & secundum esse, modo quae quiditas & esse habent esse in praedicamento relationis, ambae distinctiones erunt per fundamenta. Quod verum est hoc modo, videlicet quod a fundamentis diuersorum modorum & rationum distinguentibus relationes secundum genera & species, dican tur distingui relationes secundum rationem quiditatiuam, & secundum esse quiditatiuum specisi cum, quod a talibus fundamentis contrahunt. Et sic sumitur differentia relationum communium differem tium genere aut specie inter se: & hoc penes differentiam formalem secundum genera & species il lorum super quae fundantur. Propter quod etiam formaliter secundum genus & speciem differunt relationes fundatae super illa fundamenta: licet quandoque secundum rem: quandoque secundum rationem tantum: prout rationes fundamentorum quandoque differunt secundum rem, vt contingit in substantia vera, & quantitate & qualitate accidentalibus substantiae: quandoque secundum rationem tantum, vt contingit in substantia vel habente rationem substantiae: & in quantitate perfectionis: & in qualitate substantia li existentibus in substantia. Secundum quod in diuinis loquens de substantia & substantialibus attributis li bro primo cap. xi. Dam. dicit sic. Secundum omnia sunt vnum pater & filius & spiritus sanctus praeter ingenerationem, generationem, & processionem, cogitatione vero secundum diuersum. i. lcet omnia illa sint idem re in tribus personis: ratione tamen distinguuntur singula a singulis & a seipsis. Afun damentis vero vnius modi & rationis vnius distinguentibus relationes secundum numerum tantum dicuntur distingui tantum secundum esse: & sic sumitur differentia relationum conmunium differentium nunero solo scilicet penes differentiam numeralem vel quasi: licet quandoque differant secundum rem, quandoque autem secundum rationem tantum. Primo enim: modo genus relationis communis distinguitur sicut per primas differentias tractas a suis fun damentis in relationem substantialem continentem identitatem & diuersitatem, quae sequuntur vnum & multum in substantia: & in relationem accidentalem, quae sequitur vnum & multum in duobus praedicamentis acciden tis absolutis. Quae continet sub se duas species: quarum vna sequitur vnum & multum in quantitate: & dicitur aequalitas et inaequalitas. Altera vero sequitur vnum & multum in qualitate: & dicitur similitudo & dissimi litudo. Quae vlterius descendunt in species secundum species quantitatis et qualitatis vsque ad species spe cialissimas praedicamentorum absolutorum: quae species specialissimae relationum non diuiduntur nisi per differentia numero tantum, secundum differentiam numeralem fundamentorum. Et quamuis talis distinctio relationum sit per aliud, est tamen essentialis praedicamento relationis: eo quod esse et realitatem seu quiditatem non est natum habere nisi per alid. Relationi enim vnde relatioem: nec proprium esse nec propria quiditas respondet: sed solummodo esse et quiditas sui fum damenti. Et ideo bene verum est quod vbi sub relationibus communibus eiusdem speciei specialissimae relationis non plurificatur realiter fundamentum: nec similiter relationes fundatae super illud realiter plurificam tur, vt contingit in diuinis sicut dictum est. Nihilominus tamen licet non distiguantur secundum rem: distiguuntur tamen secundum rationem saltem. Impossibile est enim quod relata sint diuersa siue secundum rem siue secundum rationem quind rela tiones quibus referuntur sint diuersae saltem secundum rationem. Quare cum in omni habitudine relationum necesse sit relata esse diuersa vel re vel ratione, vt in duabus quaestionibus praecedentibus est expositum: necesse est etiam in omni habitudine relationum ipsas relationes in extremis esse diuersas vel secundum rem vel secundum rationem. Secundum rem enim semper sunt diuersae relationes extremae cuiuslibet habitudinis relationum conmunium in crea turis, praeterquam in relatione secundum identitatem numeralem, in quae sunt diuersae secundum rationem tantum: & hoc vniformiter ipsis relatis. In diuinis autem nunquam sunt diuersae secundum rem: sed semper secundum rationem tantum: & hoc vel vniformiter ipsis relatis: sicut contingit solummodo in primo modo identitatis: vniveral difformiter illis, sicut vniversale. contingit in secundo modo identitatis, & in aequalitate & similitudine, in quibus relata sunt personae diui nae distinctae secundum rem: cum tamen relationes quibus referuntur, distinctae sint solummodo secundum rationem, vt amplius declarabitur in sequenti quaestione.

⁋ Sed est hic aduertendum ad dictorum ampliorem intellectum, quod inter se differunt si proprie accipiantur ista tria scilicet respectus, relatio, & habitudo: quia omnis relatio est habitudo & respectus, sed non econuerso: & omnis relatio est respectus: sed non econuerso. Cu iuslibet enim accidentis est respectus ad suum subiectum vt ad id cui natum est inesse: nulla tamen est re latio accidentis ad suum subiectum aut habitudo. Est enim relatio respectus quid est modus essendi quo id cuius est, ad aliud dicitur. Et cum proprie accipitur relatio, ipsa non nominat nisi extrema habitudinis, de quibus proposita est peneps quaestio, quibus relata adinuicem referuntur. Est enim habitudo proprie dicta quasi medium interuallum con tinens sicut extrema duas relationes oppositas: propter quod & ipsa habitudo dicitur relatio et induit nomen & rationem vtriusque extremorum respectu vtriusque: quemadmodum spatium interuallum inter sursum et deorsum respectu sursum dicitur deorsum: et respectu deorsum dicitur sursum. Et loquendo de re latione quae est habitudo duorum extremorum, identitas et aequalitas et similitudo sunt tres relationes id i. tria genera habitudinum: de quarum differentia habitus est sermo fuperius. Loquendo autem de relatione quae est extremum habitudinis, est sermo de differentia relationum in hac quaestione. Et sunt in qualibet dictarum trium habitudinum duae relationes consimilium nominum cum ipsa habitudine. In qua libet enim habitudine identitatis sunt duae identitates: quae sunt relationes diuersae in diuersis relatis secundum identitatem: et similiter in habitudine aequalitatis sunt duae aequalitates, quibus mu- tuo inter se referuntur aequalia: & similiter in habitudine similitudinis duae sunt similitudines qui bus inter se referuntur similia. Qui enim negat hanc alietatem in extremis cuiusque habitudinis: necessario negat habitudinem & omnem respectum & relationem relatorum inter se, secundum quod pro cedunt, & bene, quatuor vltimae rationes: quae idcirco concedendae sunt.

⁋ Quidam tamen dicunt quod ad plurificationem relationum communium non sufficit plurificari supposita relata, nisi cum hoc plurificentur supposita in relatis. Quod proculdubio verum est de plurificatione relationum secundum rem: sed non est verum loquendo de plurificatione secundum rationem. Impossibile est enim relata plurificari maxime secundum rem vt diuersa supposita, quin fundamentum relationis quod est vnum in illis secundum rem, plurificetur secundum rationem: quia secundum vnam rationem necessario habet esse in vno: & secundum aliam in alio: vt diuinitas in patre & filio. Et per hoc etiam necessario relatio vna secundum rem iuxta vnitatem realem fundamenti, necessario plurificatur secundum ra tionem iuxta plurificationem fundamenti secundum rationem. Vnde relatio quae est habitudo duo rum relatorum inter se: nullo modo fundatur in vno & eodem re & ratione simul. Ad semel enim vnum quod est vnum re & ratione simul: non sequitur idem nec aequale nec simile nec habitudo ali qua omnino: quia nulla est habitudo fine omni diuersitate extremorum suorum: quae diuersitas extremorum habitudinis non est fine diuersitate aliqua fundamenti: sicut non sunt diuersae habitudines fundatae in eadem re singulari sine omni diuersitate secundum rationem in illa. Puta in di uina natura non fundantur tres habitudines quae sunt identitas, aequalitas, & similitudo, nisi habeat tres rationes in se: triuum scilicet praedicamentorum, quae sunt substantia, quantitas, & qualitas: & hoc quolibet illorum distincto & accepto secundum rationem bis ad minus. quia non ad vnum semel acceptum sed plurificatum solummodo sequitur relatio communis, vt habitum est supra. Et sic sicut in diuinis oportet concedere quod super idem re fundantur tres habitudines relationum communium sola ratione diuersae secundum supra determinata, quae sunt identitas, aequalitas, & similitudo secundum diuersas rationes scilicet substantiae, quantitatis, & qualitatis in illo: sic oportet concedere quod super idem re fundam tur in qualibet habitudine duae relationes secundum diuersas rationes eius silicet vnius & vnius in diuersis relatis: quemadmodum & in creaturis super substantiam, quantitatem, & qualitatem quae sunt re diuersa, fundantur identitas, aequalitas, & similitudo, quae sunt habitudines re diuersae: & super diuersas substantias numero aut specie in diuersis relatis fundantur diuersae identitates quae sunt relationes re differentes: & similiter super diuersas quantitates & diuersas qualitates fundantur diuersae similitudines & diuersae aequalitates re differentes. Et ita sicut non sequitur in diuinis si vnum sunt secundum rem substantia, quantitas, & qualitas: quod identitas, aequalitas, & similitudo in diuinis non sint diuersae relationes communes ratione differentes: sic non sequitur si vna sit substantia, vna quantitas, vna qualitas in diuinis secundum rem, quod identitas, aequalitas, & similitudo fundata in illa vt est in diuersis personis, non diuersificetur secundum rationem, neque plurificetur in singulis personis: vt secundum hoc alia sit identitas qua pater est idem filio: & alia econuerso qua filius idem patri: & sic de aequalitate & simi litudine: vt sic diuersitati rerum in personis creatis, respondeat diuersitas rationum in personis di uinis. Et quemadmodum in creaturis plus differunt secundum rem substantia, quantitas, & quali tas inter se: & similiter relationes fundatae in illis inter se: quam differant duae substantiae aut duae quan titates aut duae qualitates: & similiter duae relationes fundatae in illis: sic in deo plus differunt secundum rationem substantia, quantitas, & qualitas: & similiter relationes fundatae in illis inter se: quae sunt identitas, aequalitas, & similitudo: quam differat secundum rationem substantia vt est in diuersis personis: similiter quantitas aut qualitas: aut relationes fundatae in illis, puta similitudo patris ad filium a similitudine filii ad patrem: licet quandoque in creaturis differant re extrema vnius habitu dinis: cum tamen genera habitudinum differant inter se ratione: puta identitas, aequalitas, & similitudo hominis ad hominem in humanitate, in qua idem sunt. Nam substantia, quantitas, & qualitas substantiales, quamuis inter se sola ratione differant: extrema tamen cuiuslibet illarum habitudinum inter se differunt secundum rem: quia alia est humanitas vnius & alterius, in qua differunt realiter substantia vnius & substantia alterius: & similiter quantitas & qualitas substantiales. Et sic cum tres personae diuinae sint eaedem aequales & similes inter se secundum rationem, sunt tres diuersae idem titates & similitudines earundem. Propter quod in plurali dicitur quod sunt tres eaedem non vnus: & hoc sumendo esse masculine, sunt tres aequales non vnus aequalis: & tres similes non vnus similis, vt procedit & bene vltima ratio: quamuis sit in tribus vna substantia: vna magnitudo: vna qualitas. & hoc quia non fundantur dictae relationes in illis nisi vt secundum rationem habent diuersificari in personis: sicut nec simpliciter aequalitas aut similitudo fundatur in quantitate aut qualitate: nisi prout habent esse in personis diuersis. Si enim esset magnitudo in deo aut qualitas absque personarum distin- ctione, nullo modo super illam fundaretur aequalitas aut similitudo. Propter quod etiam nequaquam potest dici substantiue quod tres personae sint vnus idem aequalis aut similis: sicut dicitur quod sunt vnus deus vnus magnus, aut vnus aeternus: quia scilicet non est denominatio ab aequalitate aut similitudine aut identitate in diuinis, nisi propter substantiam magnitudinem aut qualitatem ratione diuersam in personis. Est autem denominatio a magnitudine in diuinis, non propter aliquam diuersitatem eius secundum rationem, sed solummodo propter ipsam simpliciter. Esset enim in deo magnitudo & denomi natio ab illa, etsi in illo nulla esset distinctio personarum (si tamen esset absque illa) non tamen esset: in eo aequa litas aut similitudo, neque denominatio ab illa. Et similiter esset de denominatione a substantia & qua litate. Et secundum hoc distinctio identitatum aequalitatum & similitudinum plurium in diuinis, licet sit secundum rationem: non tamen sine adminiculo distinctionis realis personarum. Propter quod identitas aequa litas & similitudo personarum diuinarum inter se, magis accedunt ad rationem relationum realium quam identitas alicuius ad seipsum, & maior est distinctio secundum rationem identitatum aequalitatum autem similitudinum quibus eaedem personae dicuntur eaedem aequales aut similes inter se, quam sit identitatum quibus idem secundum rationem diuersificatum refertur ad seipsum. Relationes enim secundum rationem gradus habent: & quaedam minus appropinquant relationibus realibus, & magis sunt secundum rationem, vt contingit in primo modo identitatis. Quaedam vero magis appropinquant relationibus rea libus, & secundum hoc sunt minus secundum rationem, vt contingit in secundo modo identitatis. Re lationes etiam diuersificantur secundum diuersitatem fundamentorum, non solum realiter vt contingit in creaturis, sed etiam rationaliter, & hoc dupliciter. Vno modo secundum modum eundem fundandi, & secundum vniformen rationem fundamenti, sicut fundantur diuersae aequalitates super magnitudinem vnam in diuersis personis, & diuersae similitudines super vnam qualitatem, & diuersae idem titates super vnam substantiam. Alio modo secundum alium & alium modum fundandi, & secundum difformem rationem fundamenti, sicut fundantur diuersae relationes notionales in diuinis super essen tiam diuinitatis, puta paternitas vt est illa potentia actiua, & ratio qua vt ratione actiua aliquis pro ducat, & filiatio vt est potentia passiua, & ratio qua quis de ipsa producatur, vt tactum est & expo situm in supra determinatis, sicut etiam fundantur diuersae relationes reales super idem re cum voluntas mouet seipsam, licet mediante extraneo, vt determinauimus in quadam quaestione de Quolibet.

⁋ Quod ergo arguitur primo contra iam dicta, si extrema relationis communis essent alia abinuicem, hoc non esset nisi propter pluralitatem relatorum: Dico quod verum est, non tamen propter eam vt propter quam principaliter, sed solummodo vt propter quam adminiculatiue & sine qua non Quia si non esset diuersitas relatorum secundum rem in creaturis, non esset diuersitas vnitatum substam tiae quantitatis aut qualitatis secundum rem, ad quas in illis sequuntur identitas similitudo & aequalitas realiter diuersae, vt ad causam propter quam sic. Similiter si non esset diuersitas in personis in diuinis non esset diuersitas rationum in quantitate aut qualitate aut substantia diuina ad quas sequuntur aequalitas aut similitudo & identitas secundo modo identitatis, vt ad causam propter quam sic origina liter: quae tamen vt ad causam propter quam sic, sequuntur completiue ex consideratione rationis. Aliter enim non essent relationes secundum rationem. lta quod causa alietatis talium relationum in diuinis admi niculatiua & sine qua non, est personarum distinctio. Causa vero propter quam sic originaliter, est diuersi tas secundum rationem vnitatum substantiae, quantitatis, & qualitatis in illis. Causa vero propter quam sic completiua, est intellectus siue ratio sine fundamentali causa adminiculatiua. Ex sola rationis conside ratione bene causatur relatio identitatis secundum primum modum tam in diuinis quam in creaturis.

⁋ Quod arguitur vlterius, quod propter alietatem relatorum non sunt alia inter se extrema in eadem habitudine relationis communis, quia tunc illa essent alia inter se secundum rem, sicut inter se alia sunt ipsa relata: Dico quod verum est si ipsa relatorum alietas esset per se causa alietatis dictarum relationum propter quam sic. Nunc autem non est sic nec in creaturis nec in diuinis, vt dictum est. Propter quod licet relata sint alia in diuinis secundum rem: tamen relationes cones existentes in illis non sunt alie inter se nisi secundum rationem, sicut nec sua fundamenta. Et quia hoc modo tales relationes communes personarum causantur ab ipsarum personarum distinctione: idcirco licet non sint distinctiuae personae, sunt tamen demonstratiuae distinctionis earum sicut signum causae suae. Vnde ad talem differentiam extremo rum relationis diuersitate relatorum secundum rem: respexit Commetatorem quando dixit. Omne simile alii a se simile dicitur, nec tamen diuersa solum sunt quae sunt similia, sed etiam secundum quae sunt similia, vt supra in fine quaestionis praecedentis, licet maiori diuersitate in diuinis differunt similia quam illa secundum quae sunt similia.

⁋ Sed contra hoc directe videtur illud dictum eiusdem Commen. in prima ratione ad oppositum, vbi dixit. Sicut ipsaquae sunt similia, sic & illa secundum quae sunt similia necesse est esse diuersa. Et est dicendum pro solutione ad hominem, quod non omne simile currit ad quatuor pedes. Aliquando enim simile est in omnibus simile: aliquando in aliquo tantum. Vnde verum est quod si similia sunt diuersa, quod necesse est vt etiam illa secundum quae sunt similia, sint diuersa: vt fundamen ta & relationes secundum quas referuntur: & hoc quo ad generalem differentiam: quia. scilicet sicut ipsa quae sunt similia sunt diuersa: sic necesse est & illa secundum quae sunt similia, esse diuersa. Non tamen opor tet quod sint diuersa semper eodem modo diuersitatis: immo aliquando sunt similia diuersa secundum rem: cum tamen ea secundum quae sunt similia, vt sunt relationes quibus referuntur, & fundamenta illarum in relatis, diuersa sunt secundum rationem tantum, sicut dictum est in diuinis. Pro solutione autem ad rem: Dicendum est quod est quaedam similitudo fundata in similibus super vnitatem singularitatis fundamenti: vt est similitudo personarum in diuinis. Est autem alia fundata super vnitatem conformitatis, vt est diuersorum suppositorum in creaturis. & in hac similitudine secunda loquitur Commentator: & verum est dictum suum: non autem in similitudine prima: & de illa non est verum. Vnde ad literam loquitur contra illos qui ponebant vnitatem substantiae secundum speciem esse in patre & filio: & eos secundum illam esse similes: sicut sunt duo homines. ait enim sic. Semiarriani filium & patrem esse vnius substantiae secundum quidem vnius essentiae singularitatem negant: sed secundum diuersarum essentiarum conformitatem affirmant. Substantiam patris & filii vnam quae singularita te intelligitur, quodammodo disiungunt & separant: licet vnitate similitudinis vnam ponunt. Et sumit ibi similitudinem pro conformitate, & tunc sequitur immediate assumptum in argumento: Sicut enim ipsa quae sunt similia: sic & illa secundum quae sunt similia necesse est esse diuersa. Quod vt ex serie literae patet non dicit nisi ad probandum quod dicti Semiarriani substantiam diuinam in patre & filio exi stentem distinguunt & separant per hoc quod ponunt eam vnam conformitate: & per hoc illos similes: & negant eam vnam esse singularitate: & similes illos esse secundum illam.

⁋ Ad secundum, vbi non est distinctio fundamentorum, neque relationum fundatarum in illis: Dico quod verum est vbi non est fun damentorum distinctio neque secundum rem neque secundum rationem. illic enim non est fundatio ali cuius relationis omnino sicut dictum est, & sicut tangit argumentum.

⁋ Quod assumitur, quod substantia quantitas & qualitas non distinguuntur omnino in illis quae eis referuntur: Dico quod falsum est. In re lationibus enim realibus distinguuntur secundum rem, & in rationalibus distinguuntur secundum ra tionem, vt patet ex dictis.

⁋ Quia autem assumitur ad illius probationem, quod super substantiam ratione qua est substantia simpliciter fundatur identitas: & similiter aequalitas super quantitatem: & similitudo super qualitatem: quia proprium est substantiae secundum eam dici idem & diuersum &c. & secundum quod hu usmodi non distinguuntur omnino: Dico quod illud non dicitur proprium illis quia illud convenit sub stantiae simpliciter & quantitati & qualitat scilicet ratione generis, & speciebus illarum per genus: sicut relatio conuenit medicinae per suum genus, quod est scientia, cui per se simpliciter & primo convenit: sed illud dicitur quia identitas non inuenitur nisi in substantia aut habente rationem substantiae: similiter neque aequalitas & inaequalitas nisi in quantitate aut habente rationem quantitatis: neque similitudo nisi in qualitate aut habente rationem qualitatis. Et sic proprium est quantitati secundum eam aequale vel inaequale dici: & qualitati secundum eam simile vel dissimile dici: & substantiae secundum eam idem vel diuersum dici: licet hoc non conueniat illis nisi vt sunt vnum & vnum, diuersa secundum rem vel secundum rationem: & hoc in diuersis relatis secundum rem aut secundum rationem, secundum quod iam supra expositum est: quod non esset si proprium esset illis ratione generis, vt procedit argu mentum.

⁋ Quod arguitur specialiter ex eodem medio in diuinis, quod in tribus personis non est nisi vna substantia, vna quantitas, vna qualitas: ergo nec nisi vna identitas, vna aequalitas, vna similitudo: Dico quod verum est secundum rem. Non autem verum est quod sit tantum vna secundum rationem: sicut nec fundamen ta sunt in personis vnum secundum rationem. Quia si essent vnum secundum rationem, sicut & sunt vnum secundum rem: tunc solum diuersae relationes secundum rationem non fundarentur super illa: sed nec relatio aliqua omnino, vt patet ex dictis.

⁋ Ad dictum Hilarii quo medium videtur confirmari: Dico quod dictum Hilarii non potest habere veritatem nisi de identitate similitudinis in virtute & plenitudinis in deitate secundum rem: quia illam accipit a patre in accipiendo fundamentum idem secundum rem similitudinis & aequalitatis: & sic accipit illam identitatem similitudinis & aequalitatis a patre in sua radice etsi non in sua forma, nec secundum illam rationem qua est in patre ad filium. Tunc enim ordine quodam naturae esset illa similitudo primo in patre & secundo in filio: quod est contra natu ram relationum, quia debent esse simul natura. Vnde non habet a patre esse similitudo aut aequalitas in filio nisi per hoc quod illarum aequalitas habetur in filio a prse: & tunc per hoc quod illud est duorum, habent aeque primo similitudo & aequalitas esse in patre & filio: non autem a patre in filio nisi ium radicaliter (vt dictum est) per suum fundamentum.

⁋ Ad tertium quod relationes distinctiuae persona- rum plures propriae & similes non possunt esse in diuinis, quare multo minus possunt esse plures communes similes non distinctiuae: Dico quod relationes non distinctiuae personarum & conmunes ac similes magis sunt distinguibiles inter se in diuinis quam distinctiuae personarum & propriae, eo quod distincti uae personarum eo quod reales sunt, nec habent fundamentum communicabile pluribus, prout superius est declaratum loquendo de propriis personarum, nullo modo plurificari possunt re aut ratione. Non distinctiuae autem personarum & conmunes, eo quod consequuntur personas distinctas, & sunt secundum ratio nem, & habent fundamentum communicabile pluribus, plurificari possunt secundum rationem in plu ribus. Nec est verum quid supponitur, quod relationes non distinctiuae aliorum minus sunt distinguibiles inter se. immo contrarium est verum, scilicet quod non distinctiuae aliorum, eo quod sunt essentiales, & per hoc con munes sicut & sua fundamenta, magis sunt inter se distinguibiles. Quia distinctiuae aliorum non distin guunt illa sua propria distinctione: tunc enim essent magis distinguibiles quam aliae, sicut ponit argumen tum: sed solummodo distinguuntur illa per comparationem ad sua opposita: quae propterea singulis di stinctis sunt propria.

⁋ Ad quartum quod extrema relationis communis minus distinguuntur quam relationum communium genera, quae non distinguuntur nisi secundum rationem, quare & illa extrema minus di stinguuntur quam ratione, & sic nullo modo: Dico quod hoc non sequitur nisi supposito quod differentia secundum rationem non suscipiat gradus secundum magis & minus: quod non est verum: immo vt dictum est, gradus recipit: sicut & differentia secundum rem gradus recipit. Quando enim ambo, scilicet rela tionum communium genera & similiter extrema, inter se differunt secundum rem vt in creaturis: tunc magis differunt secundum rem genera quam extrema, vt aequalitas & similitudo quam duae similitudines inter mutuo relata, sicut magis differunt quantitas & qualitas quam duae qualitates aut duae quantitates Quando etiam ambo differunt secundum rationem tantum, vt in diuinis, magis secundum rationem differunt genera quam extrema. Sed quando genera differunt secundum rationem tantum, & extrema secundum rem vt contingit in identitate & substantiali aequalitate ac similitudine: tunc magis differunt extrema quam genera: sicut magis differt similitudo vnius hominis a similitudine alterius, quibus similes sunt inquantum homines sunt: quam differant similitudo & aequalitas quibus inter se sunt similes & aequales. Quartus modus contrarius huic est impossibilis, scilicet quod genera magis differant quam extrema: quia impossibile est quod genera diuersa relationum inter se differant secundum rem, & extrema vnius habitu dinis illarum differant inter se secundum rationem tantum. Irca quartum arguitur quod extrema habitudinum relationum conmunium vniformi ter sunt abinuicem alia in singulis rebus & generibus relationum communium, pr mo sic. Extrema dicta in singulis dictis sunt alia abinuicem oppositione relatiua. Oppositio autem relatiua vniformis est in singulis dictis, ergo &c.

⁋ Secundo sic. Ex trema dicta in singulis sic se habent quod si vnum illorum est relatio secundum rem, & aliud. & si vnum eorum ab altero est aliud secundum rem, & econtrario. & si vnum secundum rationem tantum, & aliud. & si vnum eorum ab altero est aliud secundum rationem, & econtrario. in quo est omnino vniformitas, ergo &c.

⁋ In contrarium est quod in aliquibus re bus & in aliquibus generibus sunt alia abinuicem secundum rem: in aliquibus autem secundum ratio nem tantum, in quo est magna difformitas, ergo &c.

⁋ Dico quod differt quaerere vtrum dicta extrema vniformiter sint aliam abinuicem absolute, & vtrum sint alia abinuicem in singulis rebus & generibus relationum conmunium. Primo mo do quaereret quaestio vtrum sicut primum illorum est aliud a secundo, sic secundum eorum est aliud a pri mo. Et esset respondendum quod immo: quia si primum illorum est aliud a secundo secundum rem, & secundum est aliud a primo similiter secundum rem: & si est aliud ab illo secundum rationem tantum, & reliquum econuerso est aliud ab illo secundum rationem tantum, vt procedit secunda ratio. quia in eadem ha bitudine relationis non potest in vno extremorum esse relatio secundum rem, & in alio secundum rationem. Secundo antem modo proposita est quaestio praesens, vtrum scilicet eo modo quo differunt di cta extrema in vna re, puta in diuinis, eodem modo differunt in alia, puta in creaturis. & quomodo differunt in vno genere relationum communium, sic & in alio.

⁋ Et est dicendum quod non sic sunt vnifor miter & alia abinuicem, quod in singulis rebus sint quaedam alia abinuicem secundum rem, & alia secundum rationem: sicut hoc contingit de alietate relatorum relationibus communibus, vt expositum est in penultima quaestione praecedente. In diuinis enim nulla extrema relationum conmunium sunt in vllo genere alia abinuicem secundum rem, sed omnia in qualibet habitudinum sunt alia abinuicem secundum rationem tantum. In creaturis vero in primo modo identitatis sunt alia abinuicem secundum rationem tantum. In secundo autem modo & in duobus aliis generibus relationum conmunium, scilicet aequalitatis & similitudinis, sunt alia abinuicem secundum rem tantum, & nequaquam secundum rationem. in quo est ma- gna difformitas alietatis extremorum, vt procedit vltima ratio. Est autem propria difformitas in diuinis, quod minor est alietas secundum rationem extremorum in primo modo identitatis quam in secun do, & in aequalitate & similitudine, vt tactum est in quaestione praecedente. Alias autem nulla est difformitas alietatis inter dicta extrema.

⁋ Ad primum in oppositum quod in singulis rebus & generibus est omnino vniformitas alietatis dictorum extremorum: quia oppositio relatiua: Dico quod secundum saepius tacta superius, & in quaestionibus de Quolibet, in relationibus est duo considerare: aliquid quod est in eis ex ratio re sui generis: & est modus purus essendi ad aliud: & aliquid quid est in eis ex ratione sui fundamenti: & est id quod realitatis habent. Et ex parte primi in relationibus nulla est differentia aut difformitas omnino: quia in nullo modus ille diuersus est in vna relatione & in alia: & ex parte illius contingit oppositio relatiua extremorum relationis inter se: quia ratione illius modi relationis esse est ad alid se habere. Propter quod omnino vniformis est in extremis cuiusque habitudinis alietas oppositionis re latiuae:quod scilicet vnum extremorum non sit omnino id quod relatum re & ratione: quae oppositio necessario contingit inter omnia extrema relationis, vt habitum est in quaestione praecedente. Ex parte autem secundi est difformitas in extremis, de qua procedit ista quaestio: quia ex ratione fundamenti proce dit quod quaedam extrema differunt secundum rem: & quaedam secundum rationem: secundum mo dum quo contingit quod quaedam sunt relationes secundum rem, quaedam vero secundum rationem tantum, secundum quod superius est expositum. & sic nihil ad propositam quaestionem de vniformitate oppositionis relatiuae.