Quaestio 1

CIrca primum arguitur: quod vita nominet in viuente essentiam vel naturam a qua egreditur actus qui dicitur viuere. Primo sic. sicut se habet essentia ad esse: sic vita ad viuere, per locum a coniugatis. ergo permutatim sicut se ha bet viuere ad esse: sic vita ad essentiam. Sed secundum philosophum in secundo de animaviuere viuentibus est esse. ergo & vita in viuente est ipsa eius essentia.

⁋ Secundo sic. Philosophus dicit in Elenchysicaem quod anima & vita sunt idem: sed anima nominat naturam & essentiam quandam quae dat esse ei in quo est. vt dicitur in secundo de anima. ergo & vita nominat naturam & essentiam quandam quae dat viuere.

⁋ Tertio sic. si vita non esset ipsa essentia: tunc ipsa essentia esset prior vita. cuiuslibet autem essentiae virtus propria & determina ta est: & similiter operatio. secundum philosophum in fine. iiii. Meta. ergo posset esse aliqua operatio substantiae viuentis an viuere. consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Quarto sic. illa natura est per essentiam actu vita: quae per ficit in composito id quod est potentia vita: quia actus rndet potentiae. Aia autem per suam essentiam est actus potentia vitam habentis. ergo &c.

⁋ Quinto sic. si vita non esset ipsa rei essentia, tunc posset deus sepera re a substantia viuente suam vitam vt esset sine vita: quod est impossibile: quia definendo viuere desinit esse. ergo &c.

⁋ Sexto sic. viuere non procedit in viuente nisi a vita. & procedit in animato a substantia animae inquam tum est actus animati. secundum philosophum. ii. de anima. ergo &c.

⁋ Septimo sic. viuens & non viuens differunt essentialiter: & non nisi per vitam & eius carentiam. ergo &c.

⁋ Quia autem viuere non sit operatio in re: vt actus primus qui est esse: arguitur primo sic: quia tunc omne ens viueret.

⁋ Secundo sic. esse non est per se nisi suppositi. viuere per se, & primo est animae: quae non subsistit nisi in supposito. Vnde dicit philosophus. v. Metaph. Homo est viuus per se, quia anima est vera pers hominis: & in ea est vita primo. ergo &c.

⁋ Tertio sic. in Christo per mortem corruptum fuit viuere hominis: sed non esse existentiae eius: quia illud erat suppositi, quod mansit in sua existentia. ergo &c.

⁋ Quia autem sit actus secunds vt motus aliquis in re: arguitur per id quid dicitur in lii. de motu cordis. Viue re est seipso moueri. ergo si viuere est moueri, sequitur (vt videtur) quod vita sit motus, a coniugatis. Motus autem actio quaedam est siue operatio egrediens ab agente. ergo & vita similiter.

⁋ Item philosophus dicit in viii. Physicae. quod motus est vita naturaliter existentibus. Motus autem vt prius est actio siue operatio, quae non est substantia vel essentia rei. ergo similiter & vita.

⁋ Ad sciendum quid sit vita, primum oportet scire quatuor. Quorum primum est, quae & qualia entia dicantur esse viuentia. Secundum, quid est viuere. Tertium, quomodo vita se habet ad viuere. Quartum, quomodo vita & viuere se habent secundum gradum & ordinem circa diuersa viuentia. Sed de hoc dicetur in sequenti quaestione.

⁋ Circa primum istorum sciendum quod in aliquo percipimus actum vitae qui est viuere, & ei iudicamus vitam inesse: quia percipimus in eo motum siue operationem per seipsum & ex seipso & in seipso. Propter quod dicit philosophus in principio libri de plantis. Vita in animalibus & plantis. inuenta est, in animalibus manifesta apparens, in plantis vero occulta non euidens. & hoc ideo, quia opera vitae propter quae animalia iudicantur viuere: vt in telligere, sentire, moueri secundum locum, aperta sunt & manifesta. opera vero vitae quibus plantae iudicantur viuere, occulta sunt: non aperta: vt sunt vti alimento siue nutriri: & detrimentum ha bere & augmentum. Vnde dicit philosophus ibidem. Ad huius vitaes scilicet in plantis) assertionem multum necesse est inquisitionem praecedere. Non autem per huiusmodi actus tale ens iudicatur viuere nisi quia praesupponunt vitam & viuere: cuius ipsi sunt signa nobis manifesta. Quare cum huiusmodi actus sunt omnes actus secundi in quolibet viuente: necesse est quod viuere ponamus praecedere in viuente omnes actus secundos. Quare cum vt patet ex modo significandi & intelligendi significatum eius quod est viuere, ipsum significat ra tionem actus vt agere: & non potest esse actus vt agere secundus, vt dictum est: igitur manifestum est quod oportet ipsum ponere actum vt agere primum: cum non sit actus: quin sit primus aut secun dus. Vnde etsi hoc nomen viuere aliquando transumitur ad significandum huiusmodi actum secundum in creaturis. secundum philosophum. ii. de anima, Multipliciter dicto ipso viuere: si vnum aliquid horum insit: viuere ipsum dicimus, vt intellectus sensus motus secundum locum, ad haec & motus secundum alimentum, augmentum& detrimentum: non tamen imponitur hoc nomen viuere ad significandum primo & principaliter aliquod illorum. Non enim illa dicuntur esse viuere quaedam: nisi quia sunt actus quidam secundi: qui solum habent esse in viuente, consequentes actum primum qui est viuere: vnde vt dictum est, per illos tamquam per actus secundos manifestatur nobis inesse actus primus quid est viuere: licet quidam idcirco hoc opi nati sunt: & hoc solummodo de motu secundum locum: ex quo manifestius quam ex alio actu secundo apparet res mota ex se viuere. secundum quod dicit Rabi Moyses li. i. c. xlv. Non ascendit in cor gentis de ratione vitae nisi motus. & quicquod non mouetur motu locali voluntario non viuit: licet mo tus non sit de esse viui: sed accidens fixum in eo. Nec solum transfertur viuere ad illos actus conse quentes vitam: sed etiam ad actus & modos nostros conversandi. secundum quod philosophus distinguit in primo Ethicorum vitam voluptuosam, actiuam, & contemplatiuam. secundum etiam quod beatitudo dicitur vita quaedam: & breuiter omnis ritus conuersandi: maxime cum est delectabilis in modum naturae. Vnde & econtra mors quaedam dicitur vita misera: dicitur etiam vita fides iusti: & ars in artifice quia est principium artificiati: dicitur etiam vita quaedam: & plurima alia huiusmodi: & a quolibet modo vitae dicitur res viuere. Restat ergo quod viuere sit in re vt actus primus quid est agere: & cum ille non est nisi ipsum esse, sequitur dictum philosophi: quod viuere in viuentibus non sit nisi ipsum eorum esse. non quod viuere sit synonymum cum esse: & omnino idem re & ratione: tunc enim omne ens diceretur viuere: sed vi uere dicit quendam determinatum modum essendi, sub ratione scilicet maioris perfectionis quam importet ratio essendi simpliciter: & hoc tam in deo quam in creaturis. Est enim viuere quoddam esse nobile includens in se rationem esse simpliciter: sicut determinatum confusum. Vnde licet esse in deo includat tanquam confusum ratione sui nominis omnes diuinas perfectiones, vt dictum est supra, & infra amplius videbitur: ratio tamen maioris perfectionis importatur in deo nomine viuere quam nomine esse: & secundum rationem nostram intelligendi: etiam in deo rationem perfectio nis cuiusdam viuere addit super esse. Et differunt in deo viuere & esse secundum rationem tantum: in crea turis vero secundum intentionem. Propter quod in creaturis libro de causis dicitur esse haberi per creationem: viuere vero per ipsius esse informationem: eo quod ratio esse prima est. Et ideo oportet eam in creatura procedere ex nihilo nullo praesupposito: viuere autem quasi ex esse educi: licet re, viuere & esse idipsum sint in eodem. Sic ergo patent prima duo: qualia. scilicet entia debeant dici viuentia, & quid sit viuere.

⁋ Restat ergo tertium, quo scilicet se habeat vita ad viuere: nec est in hoc aliqua dubitatio nisi an vita sit ipsa essentia cui convenit viuere. Si enim non sit ipsa essentia: sed consequens ipsam: & clarum est quod non sequitur post viuere: quia nihil viuit nisi vita: viuere autem est esse quoddam, vt dictum est: esse autem immediate sequitur essentiam, vt primus actus in ea: oportebit ergo ponere quod ipsum viuere sit vita & econverso. Quia autem non possit poni vi ta fore ipsa rei essentia, patet sic. si enim ipsa essentia creaturae ex se essentialiter esset vita: cum esse potest absolui: & similiter viuere ab intentione essentiae cuiuslibet creaturae, vt est essentia: quia de se vt alibi determinatum est: non est determinata neque ad esse neque ad non esse: tunc substantia rei ratione qua substantia est secundum se esset vita quaedam absque eo quod ei conveniat esse aut viuere: quod omnino est impossibile. licet enim viuere posset absolui a viuente: non tamen a vita: quia secundum communem vsum loquendi vita nulli attribuitur nisi existenti in effectu: & nulli existenti in effectu attribuitur vita nisi eidem attribuatur viuere. Quod ergo per essentiam suam est vita, per essentiam suam est in effectu, & viuere necesse est: & hoc est solus deus.

⁋ Absolute ergo dicendum quod vi ta est in re viuente: & quod necesse est vt sit ipsa opeatio quae est actus primus: & esse nobile: sicut est & ipsum viuere quemadmodum cursus in currente non est aliquid re vel intentione aliud quam ipsum currere: & differunt solum secundum rationem: propter diuersum modum significandi & intelligendi vnum per modum habitus: alterum vero per modum agere. Et quia omnia argumenta supinducta contraria sunt iam dictis, ideo ad singula respondendum est.

⁋ Qui ergo arguitur primo quod vita est essentia, quia viuere est esse: Dicendum quod hoc ve rum est in deo: quia in deo non intelligitur essentia tanquam aliquod subiacens ipsi esse: sed tanquam quid est ipsum esse: quia essentia dei est ipsum esse eius, differens solum ratione ab ipso: quemadmodum cursus & currere, vt habitum est su pra. Est igitur in deo prima ratio conceptus, ipsum esse sub ratione esse: quia absoluto modo significat & vt agere quoddam. Secunda vero ratio eiusdem conceptus in ipso est essentia sub ratione essentiae: quia significat mo do absoluto id quod esse: sed sub ratione habitus. & principalius deo attribuitur ratio actus quam habitus: quia nobi lior est secundum Philosophum. Tertia vero ratio conceptus eiusdem in deo est viuere sub ratione viuere: quia significat esse sub ratione cuiusdam nobilitatis quasi determinatum: & hoc sub ratione actus: & ita quasi addat aliquid secundum ratio nem intelligendi super rationem esse & essentiae. Quarta vero ratio eiusdem conceptus in deo est vita sub ratione vitae: quia significat id quid viuere in deo, sed sub ratione habitus: sicut & essentia id quod esse. Et post istas quaetuor rationes sequuntur secundum rationem intelligendi rationes attributorum diuinorum: & ita verum est in deo quod vita est essentia sicut viuere est esse. In creaturis vero hoc non est verum: quia in creatura intelligitur essentia tanquam aliquid subiacens ipsi esse: quod de se per indifferentiam se habet ad esse & ad non esse in effectu: immo quod quantum ex se est, non habet nisi non esse. & vt magis proprie loqmur ex se non habet vllo modo esse. Esse autem habet non nisi ab alio: ita quod natura prius habet ex se non esse quam esse ab alio: & se habet per indifferentiam ad esse & non esse neutrum eorum includens in suo intellectu. Et ita sicut in creatura non possum dicere quod essentia sua est ipsum esse: non econverso: immo supra essentiam esse est ei acqusitum: sic non possum dicere quod vita eius sit ipsa eius essentia, quia vi ta eius re est ipsum viuere eius: & ita ipsum esse eius vt patet ex dictis, differens solum ratione ab ipso viuere: licet differat intentione ab ipso esse: ab essentia vero & re quemadmodum respectiuum ab absoluto: & etiam ratione & in tentione: licet nullam rem absolutam addit eidem, vt iam dicetur. Et sic in creatura nullo modo est verum dicere quod essentia eius est vita: immo si viuit: vita ei acquisita est sicut suum esse. Et sic patet quod exemplum quod aliquando posuimus superius, quod in creatura differunt ens eentia & esse sicut currens cursus & currere: non omnino importat similitudi nem. Licet enim ens in creatura est essentia participans esse: sicut currens est substantia participans cursum, quo ad hoc quod cursus est extra naturam substantiae: & esse extra naturam essentiae: licet non quo ad hoc quod cursus est accidens reale absolutum in currente: esse autem non sic: sed solum rationem accidentis habet, inquantum essentia creaturae in se quantum est de se, non includit rationem ipsius esse: essentia tamen & esse in creatura non sic se habent sicut cursus & currere: nisi quo ad hoc quod esse non est res aliqua ab soluta addita essentiae creaturae qua dicitur esse: & cursus est idem re quod currere. Intentione tamen non dif ferunt omnino cursus & currere: quia cursus id quod est in natura & essentia sua, non est nisi actus suc cessiuus currendi: sed ratione sola: sicut abstractum & concretum. In creatura autem essentia & esse: non sola ratione differunt vt habitus & actus: sed etiam intentione: quia essentia id quod est in natu ra sua ex se non est ipsum esse neque participat eo. Vnde magis competens simile est de eo quod est lucens lux lucere: maxime si ipsa lux ponatur sepeata & in se lucens: & lucere ponatur modus proprius esse lucis: & non aliqua eius operatio accidentalis.

⁋ Ad formam ergo argumenti, quod sicut se habet essentia ad esse: sic vita ad viuere: dicendum quod falsum est in creatura: verum autem in deo, vt visum est: & ideo commuta ta proportio vlterior tenet in deo: & verum est conclusum: non autem in creatura, vt similiter visum est.

⁋ Ad secundum: cum dicitur quod anima & vita sunt idem &c. dicendum quod anima non dicitur vita per essentiam- sed effectiue solum & originaliter & quodammodo formaliter: quia ipsa per suam essentiam est causa & origo vitae in animato secundum Philosophum in secundo de anima: & quodammodo etiam in sua essen tia vitam participat sicut & esse, inquantum scilicet est dei effectus licet in composito. sed per essentiam non est vita: si enim anima a se & in sua essentia esset vita: non posset non viuere neque non esse: sed esse quoddam necesse esse. vnde primo in se, sed ab alio participationem habet esse & viuere, quod communicat animato, vt videbitur infra.

⁋ Ad tertium: si vita non esset essentia animae: tunc essentia praecederet vitam in viuente: & haberet, proprias operationes ante vitam: Dicendum quod ratio essentiae vt essentia est praecedit rationem vitae in eodem vt vita est, non tempore & in existentia actuali extra, sed conceptu intellectus: quia ex se non determinatur ad vitam vel non vitam: sicut neque ad esse vel non esse, vt habitum est supra. Nunc autem operatio nulli essentiae convenire potest nisi existenti in re extra, participando esse, si existentiae debitum suae naturae, quod in viuentibus est vita.

⁋ Ad quartum quod anima per suam essentiam perficit quod est potentia vita, ergo in se est actu vita: Dicendum quod perfectibile ab anima est in potentia ad vitam: sicut est in potentia ad actuale esse: & hoc est tanquam ad aliquid quod participat compositum perfectum per ani mam: vt ipsum est effectus creatoris, vel immediate vel mediante natura, inquantum scilicet ipse dedit naturae quod potest in talem effectum. Et quod est actus essentialis sic existentis in potentia: non oportet quod sit essentialiter actus respondens illi potentiae: sed illi potentiae qua ordinatur ad compositum perfectibile ab ipsa, cui acquiritur esse, & animae in ipso: & similiter viuere: sed composito per animam. Est enim anima in con posito actus primus substantialis, cui primo acquiritur per naturam esse existentiae simplicis, & per ipsam composito & materiae. ab ipsa enim causaliter & originaliter habet esse ille actus qui est esse siue viuere aut vita in composito, in se etiam participans quodammodo formaliter esse & vita, etiam vt est in con posito, vt iam patebit.

⁋ Ad quintum: si vita non esset substantia animae, separare posset deus ipsa manente vitam ab ea: Dicendum quod differentium quaedam differunt secundum rationem tantum, vt definitio & de finitum: & ista nullo modo sunt separabilia: quia idipsum sunt in re & in intellectu indiuisibiliter: & talia separari non possunt: nec secundum rem extra: nec secundum intellectum. Sicut neque idem potest separari a seipso. Quaedam vero differunt intentione, vt diuersae differentiae vnius speciei: quae in eodem separari non possunt: quia cadunt in idipsum re, vt vegetatiuum sensitiuum in bruto: sed in diuersis possunt separari: secundum quod in plantis est vegetatiuum fine sensitiuo: & in brutis sensitiuum sine rationali. Quaedam vero differunt re: & hoc vel absoluta ex parte vtriusque, vel relata saltem ex parte alterius Ab soluta, vt quae sunt aliud & aliud in natura: sicut materia & forma: & ista deus posset separare. Re non absoluta sed relata differunt aliqua dupliciter: aut enim relatio fundatur in natura & essentia rei: aut super aliquod accidens in re. & talis relatio secundo modo potest separari ab absoluto: sicut accidens potest super quod fundatur, vt similitudo per quam habet Sortes respectum ad Platonem ex sua albedine si fiat niger. Relatio vero primo modo secundum rem, inseparabilis est a re ipsa re manente: sicut res ipsa inseparabilis est a seipsa. Talem autem relationem important esse & viuere circa essentiam entis. Essentia enim entis quae de se secundum conceptum mentis in qua habet rationem diminuti esse, est in differens ad esse & non esse: & ex se habens non esse in existentia: per hoc quod est terminus factionis diuinae per se in propria natura sine omni addito reali absoluto habet quod sit creatum quoddam & factum a deo & existens in actu. Si enim hoc diceret aliquid absolutum additum essentiae factae illud esset es sentia aliqua facta similiter: & haberet super suam essentiam additum quod esset aliquid creatum factum & existens: & sic esset ire in infinitum in superadditis absolutis, aut stare continget quod essentia facta dicitur facta & creata & existens sine omni re alia absolute superaddita vniversali communicata qua essentia facta diceretur esse existens siue ens in actu: ad modum quo paries dicitur albus per albedinem existentem in eo: immo ratio qua dicitur facta vel creata vel ens fundatur in ipsa essentia ratione qua est terminus diuinae operationis. Quia autem non conuenit essentiae ex se: neque est aliquid in ea re diuersum & absolutum: sed solum ex eo quod est terminus operationis cuiusdam: Terminus autem in eo quod terminus, rationem respectus cuiusdam importat: Idcirco oportet quod ratio illorum sit ratio respectus cuiusdam essentialis: quia fundatus in ipsa essentia vt facta est ad ipsum factorem, vt sic esse existentiae cuiuslibet creaturae non sit nisi esse quod est ad aliud se habere. creatura enim sicut ex se absolute esse non habet: sed ab alio tantum: sic nec ipsum conseruat nisi ad aliud vt ad factorem quodam modo vt per dependentiam quandam in essendo ad ipsum se habens, a quo esse suum recipit: & per quem suum esse necesse est conseruari. Si enim conseruationem esse subtraheret, vel secundum aliquos ad horam a continuo influxu ipsius esse cessaret, statim essentia creaturae in non esse redigeretur: ad modum quo ima go resplendens in speculo ad rectam oppositionem obiecti in nihilum cedit obiecto a recta oppositione recedente: & ita ad modum esse verorum relatiuorum, quorum esse est ad aliud quodam modo, hoc est per quandam dependentiam essentialem se habere: sic se habet esse creaturae: quia nisi se haberet ad ipsum per dependentiam essentialem vt causatum ad causam: aut creatura non haberet esse omnino: aut si aliquod haberet illud esset esse absolutum omnino independens: non egens causante aut conseruante: quod impossibile est poni in creatura. Vnde tale esse creaturae respectu esse creatoris debile esse est valde: quemadmodum esse relationis debile est respectu esse substantiae, vt dicamus quod esse creaturae respectu esse creatoris comparatum vera relatio est realis & essentialis secundum rem fundata in essentia rei productae: licet non secundum rationem impositionis nominis: ita quod si absoluas a creatura comperationem ad aliud, sub trahis ei omnem rationem entis: & ita si intelligis in creatura esse absolutum, non intelligis esse creaturae, sed esse dei circa creaturam: & falso, quemadmodum si a vero relatiuo absoluis comparationem ad aliud, non in telligis relatiuum: sed absolutum vnde Augustinus in originali super epistolam ad Galis. exponens quam debile esse sit es creaturae, dicit super illud Gal. iiii. Quomodo conuertimini ad infirma & egena elementa. Mani festum est volumina temporum per elementa huius mundi hoc est caelum & terram, & motus atque ordinem syderum administrari. Quae infirma appellat ex eo quod infirma & instabili specie variantur: egena vero ex eo quod egent summa & stabili specie creatoris: vt quom sunt esse possint. Et sic quodammodo re differunt essentia creaturae & esse eius: quemadmodum substantia & relatio fundata in essentia substantiae: licet hu iusmodi differentia respectu differentiae duorum absolutorum sit in ratione tantum. Propter quod nullo modo sepeari potest ab ipsa quocumque agente ipsa manente: quia non manet nisi factio & conseruatio factionis sint in ipsa. Aliter enim mutaret esse respectiuum in esse absolutum. Et sic patet quod deus essentiam creaturae separare non potest ab esse seorsum vtrumque ponendo vniversalalterum. Sed hoc non est propter aliquam impotentiam: sed propter rei impossi bilitatem: sicut non potest facere quod contradictoria concurrant. Non tamen propter in sepabilitatem huiusmodi esse & essentiae sequitur quod possit dici quod ipsa essentia sit suum esse aut econverso: quamuis comparatum illud esse ad essentiam incidit omnino in ipsam: nec est aliud re omnino ab ipsa, quantuncumque tamen in substantiam incidat & trahatur ad ra tionem absoluti, nunquam potest dici praedicatione formali vnum eorum de altero: quia etsi non differunt re, differunt tamen intentione non sola ratione: quae bene praedicationem huiusmodi impedit. propter quod etiam in eodem possunt abinuicem separi secundum intellectum: etsi non secundum rem. Vnde & dico differre intentione quaecumque de se formant diuersos conceptus: quorum vnus non includit omnino alterum: qui non sunt nisi eorum quae in diuersis sunt diuersare: etsi in eodem sunt idipsum re. Quaecunque enim huiusmodi sunt, vnum eorum contingit intelligi sine altero. quaecunque vero non sunt huiusmodi, vt in deo esse & viuere, substantia & relatio, vnum eorum non contingit intelligi esse in aliquo sine altero: nec econuerso: non enim est esse dei nisi sit viuere: nec diuina essentia nisi sub relatione in aliqua persona: nec econverso: & ideo talia adinuicem comparata sola ratione differunt. Cum autem de eis quae sunt idem re in eodem, & in diuersis sunt diuersa re, diuersi con ceptus formantur, hoc contingit dupliciter. Diuersa enim re in diuersis: aut sunt diuersa vt res extra in tellectum existentes & in eis quae existunt extra intellectum: aut sunt diuersa vt res existens in intellectu primo & deide in re extra. Hoc secundo modo contingit dupliciter: quia huiusmodi differentia aut est duorum omnino absolutorum: aut alterius respectiui fundati super absolutum. hoc secundo modo differunt in eodem essentia & esse eius actuale. Primo modo quiditas quaelibet in creaturis differt intentione a re participante eam, vt humanitas: quae vt imparticipata est in solo intellectu, & res par ticipans ea existens extra vt homo: in qua sunt idem re: faciunt tamen compositionem aliquam, vt videbitur infra. Similiter isto modo intentiones secundae, vt sunt genus, species, differentia, differunt a rebus pri marum intentionum: quae sunt animal, homo, rationale. Si vero diuersa intentione sunt diuersa re in diuersis ex tra intellectum, eorum conceptus diuersi aut omnino sunt diuersi, aut sunt tantum diuersi in parte: ita quod aliquod conce ptus vnius includitur in conceptu alterius. Primo modo diuersae differentiae, quae coincidunt in vnam & eandem formam simplicem speciei: secundum negantes gradus formarum. Cum enim intellectus eas separat diuersos conceptus format de eis, vt sunt in bruto vegetabile & sensibile: quae re sunt idipsum vt essentia animae bruti: & super illam eandem rem fundantur illi diuersi conceptus: & ideo diuersi: quia licet sensibile & vegetabile in bruto eodem res eadem sint: conceptus tamen de se non formant ra tione qua sunt res illa eadem in forma speciei: hunc enim conceptum format de se species ipsa per intentionem illam qua est species: sed formant de se conceptus ratione qua sunt differentiae diuer sae constitutiuae formae speciei, vt species est: & ita ratione qua sunt diuersae intentiones inter se. Propter quod neutra illarum praedicatur de altera inquantum sunt differentiae. Et quemadmodum diuersae differentiae formant inter se & de se conceptus diuersos intentione: similiter & quaelibet ea rum format de se conceptionem differentem intentione a conceptu quem de se format genus. Propter quod nec genus praedicatur de differentia: nec econuerso, nisi in ratione suppositi. Si vero sint diuersi conceptus in parte, tunc conceptus vnus omnino includit alium & non econuerso. Sed hoc contingit dupliciter: aut enim vnus includit alterum: aliquid amplius illi su- peraddendo: aut vnus includit alterum praecise, sub gradu tamen nobiliori ipsum exprimendo. Primo modo differt conceptus speciei a conceptu generis: & similiter a conceptu differentiae: & ideo differunt intentione. Secundo modo intentione differt conceptus esse simpliciter a conceptu eius quod est viuere: quia viuere in re viuente super conceptum ipsius esse nihil amplius continet in suo conceptu: sed praecise exprimit conceptum esse illius, vt scilicet in tali gradu: ita quod determinatio talis gradus non constituitur in ipso viuere per aliquid supadditum ipsi esse in illa re: quemadmodum constituitur species per additionem diffe rentiae super genus: sed ipsum esse simpliciter vt est in tali natura siue essentia perfecte est ipsum viuere eius. Conceptus tamen esse simpliciter non exprimit gradum illum quem exprimit viuere. Propter quod conceptus esse in cluditur in conceptu viuere, & non econverso. Propter quod differunt intentione. Dico autem differre ratione so la: quaecumque eadem re sunt: & formant eundem conceptum: sed modo diuerso: vt sunt definitio & definitum. Definitum enim de intentione speciei format conceptum confusum & compositum. Definitio vero format con ceptum eiusdem determinatum & distinctum per partes. Definitum enim significat totum quiddam, & inde finitum: vt circulus. Definitio autem ipsius diuiditur in singularia & in partes compositi, vt dicitur in principio Phyiciti. & propter hoc idem omnia attributa in deo sola ratione differunt, vt infra videbitur. Secundum hoc er go dico quod essentia creaturae & esse eius comperatum ad ipsam, quantuncumque incidit in ipsam essentiam, inten tione tamen differt ab illa: quia conceptus quem format de se essentia vt essentia est, nihil omnino includit de ratione esse: & ideo formaliter & abstractiue vnum eorum de altero non potest praedicari: sed concretiue dicitur quod essentia est ens: & oblique quod esse est essentiae.

⁋ Ad sextum quod viuere non est nisi a vita: & est ab anima ergo ipsa est vita: Dicendum quod viuere est ab anima effectiue & formaliter quodammodo, vt iam dicetur. a vita autem est viuere tanquam a dispotnne formali ipsius actus: quemadmodum fiorere in arbore est a floritione. Vnde differt dicere, viuere vita, & viuere anima: quemadmodum differt dicere currere cursu: & currere pedibus. Vnde quia a vel ab magis notat circunstantiam causae efficientis, quam formalis, non proprie dicitur quod viuere est a vita: sed vita. sicut non proprie dicitur quod currere est a cursu: sed cursus.

⁋ Ad septimum quod viuens & non viuens differunt essentialiter &c. Dicendum quod re vera in diuersis simul & secundum se subsistentibus essen tialiter differunt: & hoc non tam eo quod est vita & eius carentia, quam ipsa rerum essentia & natura. accidentalis enim differentia est specierum diuersorum entium vt lapidis, plantae, & animalis, ex diuerso modo essendi ipsas in sua existentia. differunt enim essentialiter ex gradu naturae & essentiae suae qua sunt id quid sunt secundum se: absque omni consideratione esse vel non esse in effectu. secundum gradus enim essentiarum secundum se consideratarum nati sunt participari diuersi gradus in esse existentiae, cum siunt effectus creatoris, vniversa immediate vel mediante ope naturae. In hoc enim nulla est differentia. & secundum hoc quorundam esse est esse simpliciter & non viuere, quorundam est esse quod viuere: & hoc diuersimode secundum diuersos gradus vitae vt in sequenti quaest. dicetur. Quia ergo viuens & non viuens differunt essentialiter, hoc est per se & per essentias ipso rum, secundum quod sunt essentiae: & hoc formaliter & per vitam & eius carentiam tanquam per illa quae ipsas essen tias consequuntur inquantum sunt effectus creatoris, vt dictum est. Et sic non oportet quod vita ex hoc dicatur ipsa essentia: immo quia essentiae inquantum essentia est accidit esse in effectu: non quia esse res sit absoluta es sentiae addita: sicut est dispositio in albo & nigro: sed quia aduenit ei tanquam id quod est extra eius intentio nem: quemadmodum Auicen. largo nomine omne tale accidens appellat. Et secundum hoc dici posset quod viuens & non vi uens inquantum huiusmodi differunt non essentialiter: sed accidentaliter quodammodo: sicut asinus albus: & vrsus niger. sed his differentiis subsunt aliae essentiales.

⁋ Ad octauum quod viuere non est esse: quia tunc omne ens esset viuens: Dicendum quod viuere non dicitur esse quia sit synonymum cum ipso: vt viuere intelligatur quoddam esse acceptum in sua generalitate. Tunc enim sequeretur quod omne ens esset viuens. Sed viuere dicitur ipsum esse eius: eo quod id quod est viuere in viuente non est nisi ipsum esse quod est proprium illi in determinato gradu iuxta gradum suae essentiae. & ex hoc non sequtur omne ens viuere: sed solum illud ens quod est in tali gradu esse. Viuere enim est esse quoddam determinatum quasi per differentiam, ad modum speciei in qua genus determinatur per differen tiam. & sic differunt viuere & esse intentione quodammodo: quemadmodum species & genus.

⁋ Ad nonum: quod esse primo conuenit supposito & vita non: sed animae: Et similiter ad decimum quod in Christo corruptum est viuere hominis: sed non esse: quia illud est solius suppositi: & sic non sunt idem viuere & esse: lsta duo argumenta fuerunt inducta propter hoc quod aliquando in quadam quaestione de quolibet: vtrum. scilicet in Christo sunt plura esse, distinxi duplex esse scilicet esse essentiae secundum duas naturas in ipso: nunc autem ad solutionem harum rationum: & ad maiorem declarationem illorum quae ibi aliquantulum obscure dicta sunt hic distinguendum est esse amplius quam ibi distinctum est: Dicendo quod esse duplex est, vt ibi dictum est, scilicet essentiae & existentiae. Esse essentiae proprie loquendo est dispositio rei in seipsa qua est id quod est: & nihil aliud a se, per indifferentiam se habens ad quodcumque aliud sibi attribuendum. Quod expresse declaratum est in quadam alia quaestione de quolibet, vtrum scilicet sit ponere aliquam essentiam per indifferentiam se habentem ad esse & non esse. Esse vero existentiae est esse in effectu acquisitum essentiae: & hoc est duplex secundum Philosophum in vi. meta. Vnum quod dicitur esse rei diminutum: vt est rei esse in conceptu mentis seu in anima, absque eo quod sit extra animam ens, vt dicit ibi Commen. Alterum vero quid dicitur esse rei verum, vt est esse existen tiae in re extra animam. & hoc est duplex. quoddam enim est esse existentiae simpliciter dictum: quod est esse rei extra animam: sed in alio: vt sunt esse materiae & formae in composito, quoddam vero est esse subsistentiae: quod est esse suppositi rei in se subsistentis. Et praeter istum modum quem ibi appellaui esse existentiae: quia non est perfecta existentia nisi in perfecta actualitate subsistentiae suppositi: omnes modos essendi praecedentes comprehendimus in praedicta quaestione de quolibet sub esse essentiae, appellando esse essentiae omne esse quod conve nit naturae rei absque eo quod in se subsistat, habendo scilicet secundum se esse perfectum subsistentiae actualis. Materia enim & forma in rebus creatis materialibus & compositis ex eis plenam actualitatem existentiae non habent: quia vt partes vnitae existunt in toto: & pars in toto inquantum huiusmodi potentia habet esse non in actu. Similiter & totum compositum ex eis nisi in se subsistat non in alio, persectam rationem existentis in actu non habet. per hoc enim habet suppositum esse distinctum & separatum a quolibet alio: & sic habet perfecte esse in actu: & perfectam actualitatem existentiae suae, quae dicitur esse subsistentiae: quae subsistentia formaliter conuenit primo & per se supposito: & non formae neque materiae convenit ni si per hoc quod sunt in supposito: sed tamen non convenit composito nisi per formam effectiue. Eorma enim quia est tanquam essentia perfectior habens esse existentiae perfectius quam materia, illud habet primo & per se sibi com municatum: & secundo communicat ipsum composito suo: & tertio in composito communicat ipsum materiae tanquam actus & perfectio vtriusque. & est vnum & idem esse, vt est suppositi & formae & materiae formam, differens sola ratione. Cumque huiusmodi forma nobilis sit in gradu nobilitatis essentiae determinato alias excedens, tunc esse simplicis existentiae nobile sequitur rationem huiusmodi essentiae nobilis: & tunc esse hu iusmodi est viuere quoddam, quo ipsa forma primo participat, & ipsum communicat composito & suppo sito & materiae in ipso, vt propter viuere formae quod est eius esse, illa dicantur viuere & esse: ita tamen quod viuere & esse huiusmodi inquantum sunt a forma in supposito, dicuntur esse & viuere actualis subsistentiae: quae solius suppositi per se sunt & primo, & non formae, vel compositi, aut materiae, nisi vt subsistunt in supposito. Vnde esse & viuere tale in vno non est nisi vnum, quid est principaliter suppositi, & secundario existentium in supposito. Esse autem simplicis existentiae duplex est. vnum materiae, quod est potentiale: alterum formae, quod est actuase. Per iam narrata apparet statim responsio ad illud quod dicitur, quod in anima est vita primo. hoc enim verum est: quia in ipsa primo est esse simplicis existentiae, quo suppositum est natum subsistere in actu perfecto: & ita similiter vita respondens illi esse quod habet anima formaliter sibi participatum in rea li existentia suae essentiae. Et cum assumitur quod non est esse nisi suppositi: illud verum est solummodo de perfecto esse in persecta actuali existentia, quae non est per se nisi suppositi, & per ipsum eorum quae con tinentur sub ratione suppositi. & sic vita quae animae inest primo, non est nisi ipsum esse existentiae eius simplicis: quae vero inest ipsi supposito primo est esse subsistentiae: quamuis idem sunt re. Et sic patet quod non sequitur quod sit essen tiae ipsius.

⁋ Per hoc patet ad aliud responsio in parte: Dicendo quod cum in Christo sit duplex natura vnita, diui na. scilicet & humana in vnitate suppositi, secundum duplicem naturam est in eo duplex esse existentiae: quod in praeno minata quaestionem de quolibet appellauimus esse essentiae: & vnicum esse subsistentiae: quod non convenit naturis in quantum huiusmodi, nisi ratione qua habent esse in supposito. Quod quidem esse subsistentiae suppositi Christi: licet sit ad aliud esse (nihil enim forte in deo subsistit nisi vt ad aliquid, non vt aliquod absolutum) tamen esse existentiae quod est absolutum formae siue essentiae diuinae in Christo, ipsa essentia diuina tanquam principalis & formalis & actualis in ipso supposito illi communicat sub ratione subsistentiae vt sit diuinum supposi tum: & in ipso supposito idem esse subsistentiae communicat ipsi naturae humanae, vt Christus & sit & dicatur vere homo diuinus. Istud autem esse vt est communicatum supposito dicitur in ipso esse subsistentiae: quod inquantum huiusmodi primo & per se conuenit soli supposito: et secundario natu ris existentibus in eo. Et sit istius esse communicatio in Christo supposito et humanae naturae a natura diuina quodammodo: quemadmodum forma naturalis in composito esse existentiae suae communi cat composito sub ratione subsistentiae, quod quidem esse subsistentiae est sub ratione subsistentiae ab ipso supposito communicatur formae vt existit in supposito, et similiter materiae. Vnde dicitur in symbolo. Sicut ani ma rationalis et caro vnus est homo: ita deus et homo vnus est Christius. Nec est planior similitudo vnionis diuersarum naturarum in Christo sub vnitate personae, quam sit diuersarum naturarum in homine quae tamen in hoc deficit: quod deitas verbi naturae humanae in Christo coniuncta non est sub ratione informantis: est tamen ei coniuncta modo excellentiori ineffabilis vnionis, quantum simplicitas diuinae essentiae plus penetrat intima creaturae quam quaecumque forma naturalis subitrat materiam. Nec etiam est diuersitas hicide in conicando ipsum esse: vt dictum est: nisi quod forma naturalis conicando suum esse composito distiguit ipsum ab alio: et ita dat ei esse subsi stentiae constituendo ipsum suppositum forma vero quae est essentia diuina, conicando suum esse supposito non distiguit ipsum ab alio: neque constituit: quia ipsa eadem communis est tribus suppositis. Suppositum enim non distin guit neque constituit in diuinis nisi relatiua proprietas includens sub se rationem essentiae: & illi supposito sic constituto essentia ipsa communicat suum esse existentiae: quod vt est in ipso supposito debet dici esse subsistentiae. Vnde cum esse nobile diuini suppositi non sit nisi viuere nobile: sicut tale esse subsistentiae in supposito Christi super duas naturas non est nisi vnicum: sic & viuere subsistentiae in eodem non est nisi vnicum. Sicut tamen esse existentiae in Christo duplex est, secundum quod duplex natura in ipso existit: secundum hoc est duplex est viuere in ipso. Esse enim talium naturarum nobilium in Christo quales sunt diuina & humana, non est nisi nobile esse: & ita non est nisi viuere, vt patet ex praedeterminatis. Et hoc contingit in supposito Christi super duas naturas: quemadmodum in homine super animam & corpus. In homine enim viuere & esse actualis subsistentiae est vnum & idem composito & animae & corpori: quae tamen in compositoha bent diuersa esse existentiae simplicis, secundum diuersitatem naturarum suarum. Descendendo igitur ad solutionem argumenti: dico quod in Christo per mortem eius in sepatione animae eius a corpore suo, esse existentiae quod habuit ab anima compositum illud ex anima & corpore: & similiter ipsum corpus existens in composito: illud inquam esse corruptum erat in ipsa morte Christiana Similiter & viuere respondens tali esse. Propter quod & illud corpus vere erat mortuum: nec Christus erat homo viuus in triduo mortis: sed homo mor tuus. Remansit tamen esse subsistentiae suppositi in Christo penitus incorruptum & immutatum. corruptum tamen potuit dici quodammodo, inquantum. scilicet erat conicatum illi composito ex corpore & anima: quia cum in morte Christi de sinebat esse compositum, desinebat ei conicari esse suppositi, quia nihil recipit alicuius esse subsistentiae, nisi in re rum natura existat. Et hoc dicimus de esse subsistentiae suppositi Christi circa humanam naturam in ipso: quemad modum dicimus spiritum sanctum in nobis deficere & proficere inquantum nobis conicatur: licet in se nec de ficiat nec proficiat. Vnde cum assumitur in argumento quod in Christo per mortem corruptum est viuere siue vita hominis: non autem esse: falsum est. Eodem enim cursu currunt esse, & viuere sibi respondens, vt dictum est. Sed ipse in argumento suo solummodo loquebatur de esse subsistentiae suppositi: & de vita quam habuit Christus vt homo ab anima, tanquam non esset aliud esse in Christo: cuius contrarium determina uimus in praedicta quaestione de quolibet: & tanquam non esset alia vita in ipso quam vita hominis ab anima: cu us contrarium est iam declaratum: & in hoc etiam falsum supponebat, vt patet ex dictis.

⁋ Ad vndecimum quod vita est motus, quia viuere est moueri: Dicendum quod quia viuere dicit esse in determinato gra du vel modo essendi, vt dictum est: hinc oportet scire quod ad hoc quod esse determinetur ad gradum vel modum in quo mereatur dici viuere: debet esse in tali natura quae sit principium agendi & operam di aliquid ex seipsa in seipsa: & non quasi ab alio mota. talis enim natura solummodo viuere habet vt dictum est supra, & amplius dicetur infra. Nec tamen vt dictum est, illa actio vel operatio est ipsa vita: aut ipsum viuere: sed per ipsam manifestatur quod talis natura viuat: & habeat in se vitam, vt dictum est: & hoc vel aperte: si huiusmodi opeatio sit aperta, vt in animalibus: vel occulte si huiusmodi operatio sit oc culta, vt in plantis. vt dicitur in libro de plantis. Vnde & mortuum dicitur vnumquodque manifeste in eis quae propriam habent opea tionem manifestam: & immanifeste in eis quae habent propriam operationem: sed latentem vt dicitur in si ne. 4. metaphy. Et sic viuere non dicitur esse moueri nisi quia in moueri quocunque modo actionis vel operationis manifestatur viuere id quod ex se mouetur nisi forte communissime appellemus motum vel moueri in re quicquid se habet per modum agere vel fieri circa rem. Sic enim viuere moueri quoddam est: & motus vita: maxime secundum opinionem dicentium quod esse & viuere sunt actus con tinui in continuo fieri & fluxu a primo ente & primo viuente: ita quod si ad momentum influxum huiusmodi non continuet, non dico solum non conseruet, iam in fluxu nihil remanebit ens vel viuens. Vnde xviii. propositio de causis quae dicit in prima clausula, Omnes res entia sunt propter ens primum: si sequens clausula omnino responderet primae, vbi dicit: Et res viuae omnes sunt motae per essentiam suam propter vitam primam: deberet dicere: & res viuae omnes sunt viuentes per essentiam suam propter vitam primam. sed illo modo loquitur quasi vita sit motus quidam a primo. Vnde dicit ibi Commenta. Prima vita dat causatis suis motum, quoniam vita est processio procedens ex ente primo quie to & primus motus.

⁋ Ad duodecimum quod Philosophus dicit quod vita est motus, respondendum est per idem.