Quaestio 8

CIrca octauum arguitur quod a qualibet dictarum trium personarum aliqua alia emanat, sic. le ratione perfectionis personae in diuinis est quod ab ipsa emanat alia persona, vt dictum est supra. Sed aequalis perfectio est in qualibet diuinarum personarum etiam cum emanauerit alia persona ab ipsa. persona enim emanans nihil diminuit de virtute eius a quae emanat. ergo a quaelibet diuinarum personarum emanat alia etiam cum aliqua emanauerit ab eadem.

⁋ Secundo quod a quaelibet personarum emanantium emanat alia sibi consimilis omnino, quoniam a persona a qua alia emanat, conicatur personae emananti substantia illius, vt habitum est supra. Sed non communicatur substantia nisi simul communicetur eius virtus & potentia. ea dem autem virtute & potentia natum est simile emanare ab illo in quo est. ergo &c. Quod confirma tur per hoc quod dicit Apostolus Hebrae. primo de filio dei. Cum sit splendor gloriae & figura substantiae eius, portans quod omnia verbo virtutis suae &c. Est ergo verbum aliquod virtutis filii quo omnia portat. verbum autem quo omnia portantur non potest esse nisi verbum infinitum & increatum & aeternum: est ergo aliquod verbum infinitum, aeternum, & in creatum virtutis filii. tale autem non est nisi verbum personale procedens a virtute filii. a virtute autem filii non proce dit verbum nisi sit verbum filii: non est autem verbum in diuinis nisi sit filius. a verbo ergo in diuinis pro cedit verbum & a filio filius. ergo &c. Et eodem modo potest argui ex parte spiritus sancti in producendo alium spiritum sanctum.

⁋ Tertio sic. filius aut potest generare alium filium, aut non potest, non esta dicendum quod non potest, quia omnipotens est. & dicit Ricardus tertio de trinitate cap. iiii. Omnipotens per impossibilitatem excusari non potest. Item Augustinus contra Maximinum libro primo cap. xiii. dicit sic. Eilius non genuit: non quia non potuit: sed non oportuit. hoc autem non esset verum nisi quia potuit generare. si enim non potuit generare verum esset quod non generauit quia non potuit. si ergo potuit generare, ergo generauit: quia in aeternis non distant potentia & actus: & eo etiam in eis potentia a nullo est impedita nisi forte a voluntate. & tunc si filius potuit generare sed non generauit, hoc est quia non voluit: quod est impossibile: quia hoc esset magnus be niuolentiae defectus, secundum Ricardum vbi supra. & haberet pater aliquam voluntatem secundum actum quam non haberet filius.

⁋ Quarto quod in diuinis a qualibet persona a qua emanat vna persona potest emanare alia consimilis illi in persona, arguitur: quia in diuinis emanans ab alia, per hoc quod emanat ab illa nihil derogat potentiae per quam emanat in persona a qua emanat. quod si sic, qua ratione producit per illam potentiam vnam personam, & eadem ratione illa producta aliam similem illi: quemadmodum videmus in patre humano quod vno filio producto per suam potentiam generatiuam, nihil minus producere potest alium. & qua ratione in diuinis persona producta potest producere secundam, eadem ratione & secunda producta potest producere tertiam, & sic in infinitum. ergo &c.

⁋ Quinto sic. idem actus intelligendi qui conuenit patri, convenit & filio, & spiritui sancto, qua re & consimiliter id quid super ipsum actum intelligendi fundatur ad productionem alicuius personae, qua re cum super actum essentialem intelligendi (vt dictum est supra, & iam amplius declarabitur in sequenti quae stione) fundetur actus notionalis dicendi: actus ergo notionalis dicendi vniformiter convenit tribus personis si cut & actus intelligendi. & si sic, sicut pater actu dicendi profert verbum quod est filius eius: quare & similiter filius & spiritus sanctus, quare cum secundum Augustinum in principio de trinitate, ni hil profert siue producit seipsum: filius ergo alium filium a se producit, dicendo aliud verbum a se: & similiter spiritus sanctus: quia aliter illum produceret a quo producitur, quod est impossibile. Eadem ratione po test argui de spirare super velle, ad probandum quod spiritus sanctus producat alium spiritum sanctum, & hoc vtrobique in infinitum.

⁋ Sexto arguitur specialiter quod a spiritu sancto emanet aliqua alia persona, sic. non minoris efficaciae sunt pater & filius simul in producendo spiritum sanctum, quam sit e se solus pater in producendo filium. sed pater per efficaciam suam in producendo filium dat ei quod possit aliam personam producere cum patre. ergo & propter efficaciam quam habent ambo in producen do spiritum sanctum, dabunt ei quod communiter cum ambobus possit producere personam aliquam vlteriorem, & sic eadem ratione deinceps in infinitum.

⁋ In contrarium est fides catholica, quod si alia liqua persona est emanans in diuinis a praedictis, non est in diuinis praecise trinitas personarum.

⁋ Quaestio ista petit explicari in speciali rationem quare in diuinis sunt tres personae & tantum tres, quod declaratum fuit in summa & in generali in quaestione quadam super hoc mo ta in articulo praecedenti. Et est dicendum ad quaestionem propositam, quod ab aliqua dictarum trium personarum, quarum prima non emanat ab alia: sed ab illa emanat secunda: & simul ab vtraque tertia: non convenit in telligere emanare aliquam aliam nisi per aliquem alium modum emanationis a praedictis qui sunt modo naturae & voluntatis, aut per aliquem istorum duorum modorum, aut per vtrumque ipsorum Primo autem modo qui principaliter pertinet ad praedictam quaestionem, non emanat ab aliqua illarum trium personarum aliqua alia persona: quia secundum supra determinata non convenit ponere in diuinis aliquem alium modum emanationis. quod & si aliquis esset possibilis, secundum illum procederet aliqua alia persona: & si essent plures alii modi, secundum illos procederent plures aliae: & hoc non solum ab aliqua illarum: sed ab omnibus simul: quia secundum praedeterminata diuersi modi ema nandi in diuinis non possunt esse nisi ordinem quendam originis habeant inter se: vt secundum determinationem superius habitam, a persona vnica quae non est ab alia, per primam emanationem procederet persona secunda, & ei communicarentur per hoc omnes alii modi quibus a persona vna nata esset emanare alia: & ideo secundum modum emanandi a persona quae non est ab alia, & ab illa quae est ab vnica simul, secunda emanatione emanaret tertia, & eadem ratione quarta ab illis tribus: & sic deinceps. Secundo etiam modo qui pertinet specialiter ad istam quaestionem, non emanat ab aliqua illa rum trium personarum aliqua alia: quia ab vnico modo emanationis non potest in diuinis procedere nisi vnica persona, quotcumque ponantur in diuinis modi emanationum, siue duo praedicti tantum, siue plu res finiti aut infiniti. dicente Ricar. v. de triniitate. cap. x. luxta quanlibet differentiam impossibile est esse plus quam vnam personam. nam a sola vna persona, non potest esse nisi vnica simiter persona, quae est tantum a gemina, non potest esse nisi vnica sola: & sic deiceps si essent in diuinis emanationes plures duabus. Et in diuinis a sola vna persona non pos sunt procedere duae personae, sed vnica tantum: & secundum vnum modum emanandi: & a solis duabus personis simiter non nisi vnica, & secundum vnum alium modum emanandi. Ex quo concludit vlterius subdens. Sicut ergo in diuinitate non potest esse nisi vnica persona quae sit a seipsa: sic non potest esse plus quam vna quae sit ab vna tantum persona: nec nisi vna sola quae non est nisi a gemina. Quare cum in diuinis non sunt nisi duo modi emanationum, per quas non emanant nisi tantum duae personae: & praeter illas secundum supra determinata non est nisi tantum vnica quae non est ab alia: idcirco irrefragabiliter concluditur quod in diuinis non sunt nisi tres personae: vna quae a nulla emanat: & vna quae emanat ab illa sola quae non emanat ab alia. & tertia a qua nulla emanat, & quae coniter emanat ab illa quae est a nulla emanans, & ab illa quae ema nat ab alia. Aliter aute scilicet quod a sola vna persona non potest esse nisi vnica, Ricar. ibidem assignat rationem ducentem ad inconueniens talem. Nam (vt dicit) si gemina tantum de vna procederet, pro certo proceden tium neutra alteri immediate adhaereret: quod est impossibile. Et similiter si duae tantum de duabus. Quoniam (vt dicit ibidem) si quaerta in deitate persona esse potuisset, proculdubio ex caeteris tribus eam originem trahere immediate oporteret: alioquin alicui earum non nisi mediante germanitate cohaereret. Et si quin ta persona ibi esse potuisset, simili ratione de caeteris quatuor immediate procederet: & sic in caete ris, quantuncumque series intelligibiliter protrahatur. Et procedit haec ratio communiter siue de vnica sola persona ponantur duae procedere, siue secundum vnum modum procedendi, siue secundum plures: & sic de caeteris. Sed super eo quid specialiter pertinet ad propositam quaestionem, qud scilicet secundum vnum & eum dem modum procedendi non possunt in diuinis procedere plures personae, siue ab vna persona, siue a pluribus: ad hoc sunt aliae speciales rationes. Quia enim secundum vnum modum procedendi siue ema nandi singularem, puta secundum vnam singularem actionem generandi emanarent duae personae, vt duo filii, hoc clarum est impossibile, quia vna actio numero & singularis, non est nisi ad vnum terminum numero singularem: vt haec dealbatio non est nisi ad hanc albedinem, secundum Philosophum. v. physicae. Similiter quod secundum eundem modum emanandi specie, diuersum numero, puta secundum diuersas generationes aut spirationes, ponantur emanare in diuinis diuersae personae numero in eadem specie conuenientes, vt duo filii vel duo spiritus sancti: etiam omnino est impossibile. Quod declaratur duplici via. Vna ex parte eius quod est quasi materia siue subiectum aut fundamentum super quod fundatur actus emana tionum, & circa quod habent esse, & ex quo habent produci personae emanantes, & in quo habent funda ri proprietates personarum emanantium. Alia vero ex parte eius a quo procedunt & eliciuntur actus ema nationum. Prima via sic. quicquid est in deo essentiale, vnicum est, singulare, & simplex. Est enim diuina essentia singularis & vnica: similiter intellectus diuinus & voluntas, & intelligere & velle, in quibus fundantur, & circa quae habent esse omnia notionalia & personalia. Actus enim notionales vt dicere siue generare & spirare, fundantur in actibus essentialibus qui sunt velle & intelligere, vtideclarabitur in sequenti quaestione. Habent etiam esse circa diuinam essentiam vt circa subiectum & quasi materiam& ex ipsa habent personae produci, vt habitum est supra: & in ipsa habent fundari proprietates personales: paternitas, filiatio, & spiratio. Quare cum illud quod fundatur in aliquo, aut habet esse circa aliquid, aut produci ex eo, non potest plurificari secundum numerum simul & in eodem instanti sub ea dem specie nisi plurificato illo in quo fundatur, & circa quid & ex quo habet esse. Verbi gratia, in crea turis. Cum enim actus videndi colorem fundatur super actum immutandi visum a colore, si vnica & simplex est immutatio, simul in eodem instanti non potest esse nisi vnica simplex visio. Similiter cum actus dealbationis est circa corpus, si corpus est vnicum secundum numerum, simul in eodem instanti non potest esse nisi vnica dealbatio. Similiter cum album fiat ex non albo, si subiectum non album est vnum numero, in eodem instanti non potest ex ipso fieri nisi vnum album, & vnico actu albationis. Simili ter cum albedo fundetur in corpore, & similitudo in albedine, si corpus illud est vnum numero, non potest albedo fundata in ipso esse plures numero. & si albedo est vna numero, & similitudo fundata in illa, etiam si per illam referatur ad plures: quemadmodum vnicus pater vnica paternitate bene re fertur ad plures filios. Oportet igitur quod sicut actus intelligendi & volendi in deo essentiales super quos fundantur actus dicendi & spirandi notionales, simplices sunt & singulares numero non potem tes plurificari: similiter & sicut diuina essentia vnica est & simplex & singularis circa quam habent esse vt circa subiectum & quasi materiam actus dicendi & spirandi & intelligendi: oportet quod consimiliter & psi actus sint simplices singulares & vnici: Consimiliter etiam personae quae ex ipsa habent produci secundum modum supra determinatum, oportet quod sint singulares & vnicae numero, & etiam ipsae proprietates personales quae in ipsa diuina essentia habent fundari: vt sic non sit plus possibile in diuinis esse plures generationes, plures filios, aut plures filiationes, quam quod in eadem materia nume ro essent in eodem instanti plures transmutationes numero sub eadem specie, vel in eodem homine numero plures filiationes, vel quod ratione esset plures filii vnus & idem homo, & hoc maxime simul in vno & eodem instanti: quemadmodum simul in eodem instanti aeternitatis habent esse quaecunque sunt in ipso deo. Secunda via idem declaratur sic. in qualibet emanatione diuinae personae tota foecunditas in persona producente exhausta est omnino in productione vnicae personae, vt nec in producente, nec in producto restet foecunditas aliqua ad aliquam aliam emanationem productiuam personae con similis. Aliter enim illa persona secunda consimilis produceretur absque foecunditate producentis, & esset principiatum productum absque ratione principiandi ipsum in principiante: quod est omnino impossibile. Illud autem ex parte intellectus in productione verbi, patet sic, & per simile: quod intelligatur ex par te voluntatis in productione spiritus sancti. Nam verbum quod in diuinis producitur, quia semper ma nens est, & similiter actus ipse producendi & producens ipsum semper vniformiter se habet: ipso pro ducto non posset restare foecunditas ad aliud verbum producendum nisi possent esse duae productio nes omnino eiusdem modi & eiusdem rationis simul, emanantes ex eodem principio, & circa idem omni no vniformiter se habens: cum omnis productio verbi in diuinis necessario est eiusdem rationis si cut est & omne verbum quod potest esse in diuinis, quemadmodum & omnis actus intelligendi, & omnis pro ductio filiorum in eadem natura, & omnes filii, & omnes filiationes etiam in creaturis. Illud etiam omnino est impossibile. Nam duas productiones omnino vnius & eiusdem rationis esse circa idem omnino vniformiter, impossibile est, vt ostendit ratio praecedens, maxime ab eodem agente vniformiter semper se habente, quia hoc etiam impossibile est a diuersis agentibus: sicut impossibile est in creaturis vnam & eam dem naturam numero omnino vniformiter semper se habentem simul & semel siue ab eodem agente si ue a diuersis pluribus motibus eiusdem speciei moueri. Impossibile est ergo quod eiusdem rationis sint in diuinis plures productiones, aut plures producti. & sic omnino secundum eundem modum procedendi non possunt in diuinis plures procedere personae: secundum quod haec omnia amplius partractata sunt in quadam quaestione de Quolibet, and scilicet in deo sint tres personae & tantum tres.

⁋ Ad primum in oppositum, quod aequalis perfectio est in singulis personis, ergo & aequaliter & vniformiter est personae emanatio a singulis, Dicendum quod in deo differunt perfectio & ratio perfectionis. Perfectio enim de puris essentialibus est: propter quod eadem est de singulis personis. Ra tio autem perfectionis est modus habendi eam, secundum quem contrahitur ad personale: qui non est pluribus semper communis: secundum quod expositum est supra. Vnde quod filius & spiritus sanctus non generant, hoc non procedit ex imperfectione: sed ex perfectionis conditione. nam eadem est perfectio trium, sicut & eadem deitas: & ex eadem perfectione & diuersa perfectionis conditione est quod pater generet, & non generetur, & quod filius generatur & non generat. solus enim pater habet eam ad generare: quia sub proprietate primitatis innascibilis: filius autem ad generari: quia sub proprietate nascibilis.

⁋ Ad secundum quod persona a qua emanat alia communicat illi quae emanat, suam substantiam: quare & virtutem &c. Responsio ad hoc dependet a significato huius nominis virtus siue potentia in diuinis. Ad cuius intellectum sciendum estquod large sumendo significatum, per nomen significatur aliquid dupliciter. vno modo vt a quo nominis fit impositio: alio modo vt cui sit. Primo modo potentia non significat formaliter nisi respectum siue re lationem: & quasi materialiter in suo significato includit id in quo fundatur huiusmodi respectus. Et hoc modo diximus supra, loquendo de potentia dei in generali, quod non significat nisi respectum. Secundo autem modo loquendo de significato potentiae, & hoc in speciali de potentia quae respicit in deo actiones no tionales personarum, sciendum quod cum in diuinis personis non sunt nisi substantia & relationes reales: potentia non potest significare nisi aut substantiam tantum: aut relationem tantum: aut vtrumque simul. Non isto vltimo: quia significans substantiam cum proprietate non est nisi persona: & potentia de suo signifi cato non importat personam. Substantiam tantum non potest intelligi significare nisi dupliciter, aut secundum se, aut sub ratione alicuius respectus. Primo modo non potest dici significare substantiam: quia substantia se cundum se nullam habitudinem notat ad actum, quam necessario notat potentia, vt satis declaratum est supra loquendo de potentia dei in generali. Si ergo significat substantiam, hoc necessario est vt sub aliquo respectu ad actum: quod necessarium est ponere. scilicet quod significat substantiam vt id cui nomen im ponitur: & non nisi substantiam: & hoc vt est sub ratione respectus, & non nisi vt est sub ratione respectus. Non nisi substantiam: quia non est potentia nisi id quo agens elicit actum, aut id de quo elicitur. Hoc autem non est nisi forma qua agens agit, & natura qua patiens patitur. Et non nisi sub ratione respe ctus: ita quod non sit ipse respectus potentia: sed sine quo non habet substantia rationem potentiae. Pro pter quod licet substantia sit eadem sub diuersis respectibus: non tamen ipsa est eadem potentia. im mo sicut ipsa sub respectu, hoc est quia sub tali respectu, est potentia simpliciter: sic quia est sub diuersis respectibus, est diuersae potentiae. & hoc quemadmodum determinauimus alibi quod anima licet sit vna substantia, tamen est diuersae potentiae, & tamen potentia non est nisi substantia animae: & substantia animae est suae potentiae. sicut est de prima materia: quod licet sit vna substantia, est tamen plures potentiae. Et per hunc modum dicit Philosophus loquens de materia. xii. metaphysicae. Cum agens est vnum, si mate ria esset vna secundum potentiam, & species vna secundum substantiam, generatum ex ea non esset nisi vnum.

⁋ Alii tamen considerantes quod non est potentia nisi ipsa substantia, non attendentes quod non est potentia nisi vt est sub respectu, putant quod sicut substantia est vna sic est vna potentia. Et dicunt quod in diuinis non est nisi vna potentia in tribus, sicut neque nisi vna substantia. Et (vt videtur) positio est Magistri Sententiarum sitid is. distinctione. vii. ca. ldem. Vnde isti ad argumentum respondent ex parte virtutis siue potentiae, sicut iam responsum est ex parte perfectionis: Dicendo quod eadem est potentia patris & filii, sicut & eadem deitas: & quod ex eadem potentia est quod pater generat & quod filius generatur: ita quod nullam potentiam habeat pater, quam non habeat filius. sed pater ad generare habet eandem vt potentiam actiuam: filius autem ad generari vt potentiam passiuam, & hoc quia alteri con iunctam respectui in patre & filio. Et sic dicunt quod pater communicat filio suam virtutem qua ge nerat siue potentiam sicut & naturam: non tamen per ipsam potest generare filius: sed solus pater: quia sub alio respectu habet eam pater quam filius. Sed (vt dictum est) non debet dici quod significat quid absolute omnino: sed solum sub ratione respectus. vt sicut essentia est potentia ad generare sub respectu patris, & ad genetari sub respectu filii: sic est potentia ad actum indeterminate, vt essentia: non sic potentia ad ge nerare: nisi sit sub respectu paternitatis, neque ad generari nisi sub respectu filiationis: ita quod sit alia & alia potentia, secundum quod est alius & alius respectus. Et hoc modo non eadem est potentia in patre ad genera re, & in filio ad generari, & in vtroque ad spirare, & in spiritus sancto ad spirari: nisi intelligamus eandem quantum est ex se indeterminatam, quia sub in determinato respectu: nec est in filio potentia ad generare siue qua generatur actiue, nec in patre potentia ad generari, siue qua generatur passiue: & similiter de potentiis vtriusque respectu spiritus sancti, & econuerso. Aliter igitur respondendum est ad argumentum, dicendo quod persona communicans substantiam suam, communicat cum ipsa & virtutem. Dicendum quod verum est quo ad id quod est ipsa virtus siue potentia, quia non est nisi ipsa substantia, vt dictum est: non tamen quo ad potentiam secundum rationem potentiae. Non plus enim potentiam siue substantiam sub ratione potentiae suae sibi communicat, quam suam proprietatem sub qua substantia habet rationem potentiae suae sibi determinatae.

⁋ Aliter autem potest responderi distinguendo, quod est quaedam substantia quae ex se habet determinatum respectum ad actum, & quaedam quae non nisi per aliquid quod est eius in quo est. De substantia primo modo, non est verum quod communicata substantia communicatur & potentia eius. Isto modo quaelibet substantia creata habet potentiam determinatam sibi ad actum determinatum, secundum Philosophum in fine iiii. Meteororum: & hoc propter substantiae creatae limitationem. Substantia vero increata propter suam illimitationem ex se habet potentiam absque determinatione per aliquid ad omnes actus essentiales, sed non ad actus notionales, nisi per determinationem ad actum sub aliqua proprietate. Et ideo persona in diuinis communicans suam substantiam, communicat suam potentiam ad omnes actus essentiales, sed potentiam ad actus notionales non, quod non est nisi ex adiuncto in persona cui communicatur. propter quid non potest communicari nisi simul cum communicatione substantiae communicetur adiunctum propter ecid habet potentiam illam. Et ideo quia persona a qua emanat alia non communicat illi suam proprietatem sub qua habet sua substantia potentiam determinatam ad actum illius emanationis: propter hoc licet communicet illi suam substantiam: nequaquam tamen suam potentiam, vt sicut pater non communicat filio suam substantiam sub sua proprietate, sic nec ei communicat suam potentiam qua generat.

⁋ Quia autem confir mabatur de filio quod haberet verbum, quia secundum Apostolum portat omnia verbo virtutis suae: Dicendum secundum Glossam quod ibi non sumitur verbum pro aliquo conceptu mentis, sed pro imperio vo luntatis. Dicit enim sic. Potestatem commendans ait, ipse filius est portans. i. continens & gubernans omnia ver bo id i. solo imperio virtutis. i. potentiae & bonitatis suae. Et nota (vt dicit) per simile dictum esse. Hoc enim dicendo facilitatem continendi voluit designare per metaphoram illorum qui sine vllo labore ver bo vel digito mouent aliquid vel efficiunt.

⁋ Ad tertium: filius aut potest generare filium aut non potest: Dicendum quod pertractando rationem de potentia modo praedicto quo aliqui ponunt potentiam significare substantiam absolute, multum refert quaerere an filius possit generare, & an in filio sit potentia ad generandum: quia posse verbaliter significatum significat potentiam vt applicabilem ad actum, secundum quod est in eo cui attribuitur posse. Potentia vero nominaliter significata significat potentiam vt est res quaedam absoluta secundum dicta & modum significandi respciens actum vt pplicabilem simpliciter ad actum in aliquo supposito, licet non determinate in eo cui attribuitur. Vnde dicendum secundum illos quod ista est vera, in filio est potentia a patre ad generare, non qua ipse filius generet, sed qua aliquis in diuinis generet. vt secundum hoc differat dicere quod in filio est poten tia quae est ad generare, & in filio est potentia vt generet. Haec enim secundum illos simpliciter vera est: in filio est potentia quae est ad generare: ista vero simpliciter est falsa, filius potest generare: & illa ope posita vera, filius non potest generare, distinguendo tamen secundum illos, vt iam dicetur.

⁋ Et quod ar guitur per Ricar. quod omnipotens per impossibilitatem non potest excusari: Dicendum quod aliquem excusari per impossibilitatem ne possit in actum, potest intelligi dupliciter, secundum quod dupliciter potest causari illa impossibilitas, siue ex duplici causa. Vno modo & vna de causa ex defectu potentiae or dinabilis ad actum. Alio modo ex inapplicabilitate eius ad actum vt est in aliquo. Primo modo (vt dicunt) veritatem habet dictum Ric. Vnde postquam dixit, Omnipotens per impossibilitatem excusari non potest, continuo subdit. Sed constat non ex defectu potentiae. & hoc modo filius per impossibilitatem non potest excusari a posse generare: quia vt dictum est, habet potentiam quae ad hoc ordinatur, licet in alia persona. Secundo autem modo dictum Ric. non intelligitur nec habet veritatem: sic enim filius per impossibilitatem excusatur a posse generare, quia potentia quae est in ipso ad posse generare, non est applicabilis ad actum generandi actiue secundum quod est in ipso, quia non est in ipso vt generet, nec sub proprietate qua determinari potest ad hoc, vt dictum est. Et sic ista impossibilitas in filio non dicit aliquid priuatiue: hoc enim defectus esset in filio non conditio personae: sed dicit aliquid negatiue tan tum. licet enim defectus est si in aliquo non sit quod natum est ex sua conditione ei inesse, vt visio in ani- mali, qualem defectum nominat priuatio: non tamen defectus est si in aliquo non sit quod non est natum ei inesse ex sua conditione, vt infra declarabitur. Et si arguatur contra hoc, quod si filius non potest generare & pater potest generare, ergo pater aliquid potest quod non potest filius: Argumentum hoc tam git Magister distinctione. vii. primi Sententiarum in principio distinctionis. Et est dicendum quod non sequitur: quia secundum quod dicit Magister Sententiarum, posse generare filium non est posse aliquid sed ad aliquid, quoniam in diuinis generatio non est aliquid, sed ad aliquid. similiter neque filius. Et ideo posse generare, est posse ad aliquid, & posse generare filium non est posse generare aliquid, sed aliquem. Nec est inconveniens quod pter potest in actionem alicuius respectus in quam non potest filius: & producere aliquem quem non potest r ducere filius: & hoc non ex impossibilitate defectus & conditionis, vt dictum est, & amplius iam dicetur: vt non possit concludi ex praedicto modo: ergo aliqua potentia est in patre quae non est in filio: sed solum quod potentia quae est eadentr in patre & filio, sit ad aliquam actionem vel personam producendam in patre ad quam non in filio.

⁋ Quia arguitur etiam ex dicto Augustinus filius quod non genuit non est quia non potuit generare: sed quia non oportuit: Dicendum quod illa negatio cum dicitur non potuit, potest intelligi pu re negatiue vel priuatiue. Si negatiue, sic dicendum quod illa, filius non genuit non quia non potuit, duplicem habet intelligentiam: quia cum ly potuit includat potentiam vt ordinatam siue ordinabilem ad actum in persona cui attribuitur: aut ergo illa negatio cum dicitur non potuit, potest negare potentiam generandi actiue, ratione ipsius potentiae & applicationis eius ad actum simul: vel ratione applicationis eius ad actum tantum. Primo modo falsa est: quia negat filio non inesse potentiam qua ge neratur siue qua aliquis generat, quem sensum quaerebant haeretici. Vnde assumpto verbo praemittit Augustinus lib. iii. contra Maximinum cap. xii. Absit vt quomodo putas ideo pater sit potentior filio quia creatorem genuit pitr: filius autem non genuit creatorem, non enim non potuit &c. Et sic isto modo est illa vera, non quia non potuit: sub hoc sensu exponendo dictum Augustinus Non genuit non quia non potuit: sed quia non oportuit id es, non quia non habuit potentiam qua generat pater: sed quia non opor tuit, & hoc ideo quia sufficienter impleta fuit in actu, & omnino exhausta in hoc quod pater per eam generauit. Vnde Augustinus exponens quare non oportuit, continuo subdit dicens. Immoderata enim esset diuina generatio si genitus filius nepotem gigneret patri: quia & ipse nepos nisi auo suo pro nepotem gigneret secundum vestram mirabilem sapientiam, impotens diceretur iste: & ille nisi nepo tem gigneret auo suo, & pronepotem proauo suo, non a vobis appellaretur omnipotens: nec impleretur generationis series si semper alter ex altero nasceretur: nec eam perficeret vllus si non sufficeret vnus. Vnde si ptur non effunderet totam potentiam actiuae generationis vnico actu vnicum filium generando: filius filium generaret in infinitum. propter quod supra fundata est ratio nostra ostendens quod in diuinis non potest generari plus quam vnus filius ab vno. Ex eo autem quod sic negatur de filio quod non potuit genera re, dicendo non quia non potuit, non sequitur (licet videatur sequi) quod potuit generare, sensus enim illius est: non quia non habuit potentiam qua generatur applicabilem ad generare vt est in seipso tum ratione potentiae tum ratione applicabilitatis: immo ipse habuit potentiam qua generatur. Ex quo non sequitur quod potuit generare. Quia (vtiam dictum est supra) ly potuit dicit nonsolum po tentiam: sed applicabilitatem eius ad actum in eo cui attribuitur: habere autem potentiam huiusmodi, neque quam huiusmodi applicabilitatem importat: & sic illa est vera, filius non genuit non quia non potuit id i, non quia non habuit potentiam qua generatur: immo habuit illam licet non applicabilem ad illum actum vt est in ipso, vt dictum est. Si vero illa negatio non potuit, neget potentiam vt generet de filio, non ratione illius potentiae qua generans generat: sed ratione applicationis eius ad actum solummodo: sic ipsa est vera sub hoc sensu filius non habet potentiam vt applicabilem ad generare: & illa, filius non generat non quia non po tuit: falsa est sub hoc sensu: non quia non potuit generare. id est non quia non habuit potentiam applicabilem in seipso ad generare: immo habuit eam sic: sed non oportuit: quia noluit, eo quod pater filium generauit, quod sufficit. Penes quem modum solebant aliqui dicere quod filius potest generare: sed non gene rat, reducendo potentiam suam ad actum propter inconueniens quid sequitur, scilicet filiorum gene rationem in infinitum, vt iam inductum est secundum Augustinum. Sed hoc nihil est: tum quia in aeter nis secundum Philosophum non differunt esse & posse: vnde quicquid non est in deo, impossibile est es se in ipso: & quicquid est in ipso, impossibile est non esse in ipso: tum quia secundum Augustinus in deo minimum inconueniens summum est impossibile. Vnde si inconueniens sequitur ex hoc quod ponatur filius pos se generare, illud est summum impossibile. immo si generare potuit generauit secundum quod procedit deductio rationis. Si vero illa negatio non potuit generare, ponatur priuatiue, sic est falsa sub hoc sensufilius non potuit generare. id est impotens fuit carendo potentia ad generandum, quam tamen natus esset habere, vel omnino non habendo applicabilitatem eius ad actum, aut non perfectam propter aliquem defe ctum aut impedimentum. In hoc enim differunt negatio & priuatio. Negatio enim dicit amotionem alicuius ab alio absolute: priuatio autem notat possibilitatem essendi eius quod priuatur in subiecto a quo priuatur, secundum Philosophum. iiii. Metaphysicae. Et sic iterum dictum Augustini est verum, filius non genuit non quia non potuit, sub hoc sensu quem ponit Magister sententiarum primo: non ex impoten tia sua fuit quod filius non genuit: quod bene ostendit deductio rationis: sed quia non oportuitid i, non ei conveniebat: hoc est non conueniebat suae proprietati: & ideo non potuit. sicut filius non potest esse pater non vtique ex aliqua impotentia, sed ex proprietate natiuitatis qua oportuit eum non esse patrem sed filium tantum. Vnde in diuinis aliquid non oportere, vel non congrue fieri, vel non conueni re vt fiat, idem est quod oportere vel congruere non fieri, & ita quod impossibile sit fieri. Sed ponendo po tentiam non esse substantiam nec econuerso nisi sub ratione respectus, ita quod sub alio respectu & alio eadem substantia bene est alia & alia potentia: non refert dicere filium posse generare, &que in ipso sit potentia quae est ad generare: nec refert quaerere an filius possit generare, & an in filio sit poten tia ad actum generandi, quia loquendo de tali potentia, cuiuscunque est potentia, eius est & actus sibi re spondens, nec est potentia in aliquo nisi sit applicabilitas eius ad actum in eodem. Et sic circa dicta in ratione nulla est difficultas: quoniam sicut filius non potest generare sed generari, sic nec in ipso est potentia quae est ad generare, sed quae est ad generari, & habet pater aliquam potentiam quam non habet filius, nec est eadem potentia penitus in patre qua potuit pater gignere, & in filio qua potuit filius gigni: sicut nec sunt idem gignere & gigni, vt non sit dicendum quod eadem potentia quae est in patre, est & in filio, licet ad alium actum, quia esse ad alium actum sub alio respectu, est esse aliam potentiam. Quia ei potentiae distinguuntur per actus secundu Philosophum, hoc solum facit quod potentia sit alia, qud scilicet est ad alium actum.

⁋ Ad formam vero arg respondendum est sicut prius secundum Magistrum sententiarum. Et sicut nullum est inconveniens aliquam potentiam in patre esse quae non est in filio, sic nullum est inconueniens aliquam esse proprietatem patris quae non est filii, vt infra videbitur. Et consimiliter non est ista distinguenda, filius non habet potentiam generandi quam habet pater, quia nec habet potentiam vt generet sicut pater, nec eadem potentia est qua potest gignere & ille gigni, vt dictum est, quamuis Magister sententiarum. vii. distinctione distinguat eas. Vnde licet in argumento praedicto ad quod respondet Magister sententiarum, commutatur ad aliquid in quid, si tamen sic arguatur si filius non potest generare, ergo aliqua potentia non est in filio quae est in patre: diceret Magister secundum opinionem praedictam quod non sequitur: sed quod hoc bene sequatur, ergo potentia in filio non est ad eundem actum ad quem est in patre: eadem tamen potentia quae est in patre est in filio. Quod non potest stare. Cum enim (vt dictum est) non est substantia nisi vt est ad actum: & non est determinata potentia nisi sit ad determina tum actum: quamquam ergo eadem substantia quae est in patre sit in filio: si tamen in patre est ad actum quid est generare, vt scilicet ea pater generet, & ideo est in patre aliqua determinata potentia: in filio autem nequaquam est ad eun dem actum, sed potius ad oppositum: in filio ergo non est eadem potentia quae est in patre, immo fru stra esset in illo. lgitur bene tenet dictus processus ad aliquid in ad aliquid. etenim licet substantia non sit ad aliquid, quia tamen non convenit ei nomen potentiae nisi vt est sub respectu qui est ad aliquid, potentia est ad aliquid: & etiam cum hoc significat substantiam. Sicut enim substantiam esse sub vno re pectu, non est ipsam esse sub alio respectu, sic substantia licet omnifariam sit vna & eadem substantia non tamen est vna potentia vt est sub vno respectu & sub alio, sed alia & alia. Est enim secundum aliquos substantia tracta ad relationem, licet non sit principaliter relatio. Et secundum hunc modum potentiae filius per impossibilitatem excusatur ne possit generare, non quae est defectus, sumendo impossi bilitatem priuatiue: omnipotens enim per talem impossibilitatem a nullo actu potest excusari: sed quae est conditio naturae, sumendo impossibilitatem negatiue. Licet enim filius non habet omnino poten tiam generandi actiue, hoc non est ex aliqua impotentia defectus in illo, sed quia non congruit omni no: immo contrariatur suo modo essendi, vt dictum est. Quomodo autem non repugnat omnipotentiae filii quod non est in eo aliqua potentia quae est in patre, inferius videbitur. Hoc autem modo loquendo de potentia in illo dicto Augustinus Eilius non genuit non quia non potuit: negatio in eo quod dicitur non potuit, non ponitur nisi priuatiue. Sic enim ista est falsa, filius non potuit generare, vt iam dictum est. Negatiue autem illa simpliciter est vera, filius non potuit generare, nec habet nisi sensum vnicum, quia negat potentiam simpliciter, vt dictum est. & sic in sensu priuatiuo illa simpliciter est vera, si lius non genuit non quia non potuit, sed quia non oportuit, vt dictum est.

⁋ Ad quartum: quod persona emanans nihil derogat potentiae eius a qua emanat, & sic post emanationem vnius personae po test emanare alia consimilis: Dicendum quod non est verum. Nec hoc prouenit ex aliqua derogatione facta po tentiae eius a quo emanat, secundum quod tamen processit obiectio: sed potius prouenit ex ipsius po tentiae perfectione, qua semel diffundit se in actum perfectum & permanentem, & in perfectam produ ctionem personae per illum. Quia enim ex potentia eadem actus iterantur, hoc non contingit nisi ex de fectu potentiae, quod scilicet semel non diffundit se in actum perfecte, vt quod non consequitur in vnico actu consequatur in pluribus. Et eadem ratione quod multiplicantur producta in eadem natura, non est nisi ex de fectu producti: in eo scilicet quod non plene continet in se quod pertinet ad naturam & rationem suam. propter hoc enim solum plurificantur indiuidua sub eadem specie secundum Commentatorem super primum cae. & mundo. Vbi ergo potentia perfecte semel se diffundit in actum perfectum, aliquid perfectum producens, non est actio nisi vnica secundum vnicam rationem, & productum nisi vnum. secundum quod expositum est in praesignata quaestione de Quolibet.

⁋ Ad quintum, quod iidem actus essentiales in telligendi & similiter volendi trium communes sunt: quare & actus notionales fundati super ipsos communes sunt tribus &c. Dicendum quod huiusmodi actus essentiales dupliciter considerari pos sunt. vno modo secundum se & absolute: alio modo vt habent esse in persona hac vel illa. Primo modo non fundam tur in eis actus notionales, quia sic essent communes omnibus personis quibus illi actus conueniunt vt procedit obiectio. sed fundantur in eis secundo modo. Actus enim notionales dicendi non fundanti super actum essentialem intelligendi, nisi prout ipse habet esse in patre. In solo enim patre ratione suae innascibilitatis & primitatis qua non habet esse ab alio, sed omne aliud & omnis alius ab ipso, est sce cunditas ad primum actum primi producti: & est foecunditas sapientiae & intellectus patris existentis in actu intelligendi essentialiter ad dicendum siue producendum verbum, quo perfectus est totus intellectus diuinus essentialis & in se & vt est in qualibet trium personarum: vt sic pater qua si vice omnium dicat vnicum verbum perfectum, vt non oporteat aliquam aliarum personarum ver bum dicere. & per hoc impossibile est in diuinis esse aliud verbum, vt supra expositum est. Consimi liter actus notionalis spirandi non fundatur super actum essentialem volendi, nisi prout ipse habet esse communiter in solo patre & filio. In solis enim ipsis ratione communis inspirabilitatis qua non ha pent esse ab alio per spirationem: licet illud non ponatur esse notio, vt infra videbitur: sed ab ipsis ha bet esse ipsum spiratum: est foecunditas ad secundum actum productiuum: & est foecunditas amoris & vo luntatis patris & filii existentis in actu volendi essentialiter ad spirandum amorem qui est spiritus sanctus: quo perfecta est tota voluntas essentialis diuina & in se & vt est in qualibet trium personarum vt sic pater & filius quasi vice totius trinitatis spirent vnicum amorem perfectum, vt non oporteat spiritum sanctum omnino spirare aliquem amorem. & propter hoc impossibile est in diuinis esse alium amo rem spiratum siue alium spiritum sanctum.

⁋ Ad sextum quod pater per efficaciam suam dat filio quem generat vt aliam personam producat: ergo ambo dant idem spiritui sancto: Dicendum ad hoc secun dum Ricar. iiii. de trinitate cap. xi. quod sicut necesse est aliquam esse personam quae non habet esse ab alia: sic necesse est ibi esse aliquam a qua non sit aliqua alia. vtrunque namque simili ratione conuincitur. Nam si in illa vera deitate non esset aliqua persona a qua non procederet aliqua alia: sed quaelibet ex alia proce dens de se procedentem haberet, huiusmodi deductio in infinitum procederet. Et vt dicit cap. xii. haec perso na a qua nulla procedit, hoc sibi proprium habet, vt sicut non possit esse in diuinis nisi vnica persona quae est a nulla & a qua alia aut aliae, & vnica quae ab alia & a quae alia: sic necesse est tantum vnicam esse illam quae est ab alia, & a qua nulla, quia (vt dicit) si tales essent duae, nulla immediata germanitate essent coniunctae. Sed huiusmodi cam essentialior, habetur ex praedeterminatis: ex quibus etiam patet quod non procedit ex aliqua impotentia aut imperfectione talis personae quod nulla procedit ab ea: sed ex conditionis suae proprietate: quia non oportuit: quia tota foecunditas diuinae naturae in duplici productione secundum praedeterminata exhausta est & completa. Nec etiam procedit ex aliqua inefficacia patris & filii in spirando spiritum sanctum, quod talem personam producunt quae non potest aliam vlterius producere: licet pater personam produ cat quae vlterius producit aliam: sed procedit ex producentium & productorum conditione, quia quod filius a pa tre recipit vim productiuam personae, est quia prima productione producitur: quae ordinem habet ad secundam propter quod vis productiua secundum illam productionem ei communicatur vt cum patre producat ter tiam personam, sicut patet ex supra determinatis: & illa producta non restat vlterior, propter quod ei nul la vis productiua communicatur, quia nulla est vlterius nec esse oportet nec potest, vt patet ex supra determinatis.