Quaestio 2

CIrca secundum arguitur: quod infinitas non significat circa deum aliquod positiue: sed priua tiue siue negatiue tantum. Primo sic. Deus dicitur infinitus ex opposito eius quo creatura dicitur finita: quia penes finitum & infinitum describitur distantia inter crea torem & creaturam. sed creatura quod dicitur finita: hoc est ex positione finis limitantis naturam eius & essentiam: quia esse cuiuslibet creaturae sub certis limitibus continetur: vt declarari habet loquendo de creaturis. ergo quod creator deus dicatur infinitus: hoc erit ex remotione finis limitantis naturam & essentiam. Ex hoc autem solum dicitur infinitus priuatiue. ergo &c.

⁋ Secundo sic. Ratio infiniti sequitur rationem perfecti & completi. Cum enim aliquid est completum & perfectum & totum simpliciter: tunc demum potest dici infinitum. secundum quod dicit Comment. versus finem. viii. Meta. Si aliqua linea recta est completa, inquantum non potest fieri additio, necesse est vt sit infinita. sed completio, perfectio, & totalitas comprehendit quicquid positiue significat in re: quia quicquod est citra vltimum positiuum in re: incompletum est & imperfectum: & rationem partis habet. sed vltra vltimum positiuum in re nihil est significandum nisi priuatiue. ergo &c.

⁋ In oppositum est: quoniam eo deus maxime est infinitum: quo excedit rationem omnis finiti: quia non excedens alterum aequatur ei: & ideo si vnum eorum est finitum, & alterum. sed deus rationem omnis finiti excedit in positiuo, & non in priuatiuo: quia id in quo excedit, aliquid dignitatis importat. priuatio autem per se nihil dignitatis importat: sed magis defectus: qui in deo nullo modo poni potest. ergo &c.

⁋ Hic oportet primo distinguere modos infiniti. Dicitur enim infinitum multis modis. Vno enim modo dicitur infinitum: quod non est natum finiri: quia non habet processum omni no neque qui natus est finiri: neque qui non natus est finiri: ad modum quo vox dicitur inuisibilis. Et hoc iuxta primum modum infiniti in magnitudine: quem ponit philosophus in iii. Physiscicae. quo videlicet vt dicit Con ment. ibidem, dicitur quod punctus est infinitus: quia non habet longitudinem finitam aut infinitam. Et est iste modus in fi niti priuationis eius quod non est nata res subiecta neque secundum speciem neque secundum genus habere. quemadmodum arbor dicitur non habere visum. vnde tale infinitum proprie dicitur negatiue. Et tali mo do infinitatis dicunt aliqui quod deus dicitur infinitus: quia nec habet nec natus est habere aliquam finitatem. Secundo modo dicitur infinitum cuius processus non habet finem: natum tamen fini- ri: vt est quantitas omnis dimensiua. Etsi enim imaginetur infinita: nata tamen est finiri inquantum dimensio est: & nata est stare omnis linea inter punctos inquantum linea est: & superficies inter li neas, & corpus inter superficies. Et talem modum infinitatis nemo potest tribuere deo: quia non caret omnino aliquo quod natus est habere. hoc enim esset imperfectionis in ipso: vt patet ex supra determinatis. Tertio modo dicitur infinitum: cuius processus semper protenditur: & non habet finem in quo deficit: nec natum est finiri. & iuxta hunc modum (vt credimue) deus dici debet infinitus. Et est infinitum secundum istum modum, vere positiuum alicuius in re: & si secundum rationem & impositionem nominis negationem importat: illa est eius quod realiter negatio vel priuatio est: & sic etiam illa negatio quam importat veram positionem vel affirmationem affert & includit: vt iam patebit. Primo ergo modo infinitum proprie dicitur negatiue: quia nihil ponit circa subiectum positiue. Secundo modo dicitur proprie infinitum priuatiue: quia ponit aptitudinem ad contrarium circa subiectum. Tertio modo infinitur et si secundum impositionem & modum nominis priuatiue aut negatiue dicitur, secundum rem tamen positiue di citur: quia illa negatio nobis dat intelligere verissimam affirmationem. Non enim est negatio vel priuatio alicuius positiui vel affirmationis, sed priuatiui & negationis magis: ad modum quo in genere sub stantiae incorporeum dicitur priuatio vel incorruptibile.

⁋ Sunt autem aliqui qui in scriptis posuerunt deum esse infinitum negatiue solum: & hoc dupliciter ponunt. Quidam enim ponit quod deus dicitur infinitus negatiue a negatione alicuius finitantis ipsum & mensurantis extra: quia impossibile est ipsum finiri loco, tempore, aut intellectu aliquo creato. Ipse enim solus seipsum perfecte intelligit: & sic ipse solus seipsum finiens est: & suo intellectu mensurans: quia ipse tantum seipsum intelligit quantus est. Alius vero ponit quod deus dicitur infinitus negatiue: a negatione finientis ipsum & terminantis intra: eo quod nullus perfectionis suae est terminus & finis. & hoc loquendo de fine & termino consumente quantitatem bonitatis & perfectionis eius, ad modum quo punctus finit & terminat quantitatem lineae.

⁋ Reuera be ne verum est quod illis modis deus est infinitus. nullo enim termino consumente neque intra neque extra clauditur suae perfectionis quantitas & magnitudo. Sed quod ad hoc significandum imponitur nomen cum dicitur deus esse infinitus: vt cogamur dicere quod infinitas in deo non dicitur nisi negatiue: hoc non vi detur. Primo ex natura negationis quam importat hoc nomen infinitum. Secundo ex natura rei significatae per nomen. Tertio ex modo impositionis ipsius nominis. Ex natura negationis hoc bene apparet: quia negatio cum nihil ponat ratione qua negatio est, nihil dignitatis apponit ei de quo aliquoid negat. nisi forte per accidens ratione subiecti cui de necessitate alterum contrariorum inest: vt si homo est, & non est caecus, est videns: quod non ponit illa negatio ex natura sui: quoniam si sic: vbicur que poneretur: idem poneret: & sequeretur, lapis non est caecus, ergo est videns. Vnde magis hoc congruit ei ratione qua habet vim priuationis quam negationis. Priuatio enim vt priuatio, semper requirit subiectum in quo sit quasi forma quaedam & dispositio subiecti: negatio autem nequaquam. Vnde differentia est inter nega tionem & priuationem: vt vult philosophus quarto Meta. quod negatio est ab solutio simpliciter alicuius. Pri uatio vero habet naturam subiectam. Vbi dicit Comment. Negatio est absolutio negati simpliciter. Priuatio autem est absolutio eius a natura determinata. Et cum illa natura fuerit disposita per priuationem: erit in forma affirmationis. Propter quod dicit philosophus. ii. Physicae. Priuatio species quodammodo est. Si ergo solum negatiue praedicaretur infinitum: & nihil positiue significaret circa deum: tunc nihil dignitatis & perfe ctionis diceret infinitum circa ipsum: nisi per accidens ratione subiecti. Quantum enim est de se, pura negatio in differenter conuenit enti & non enti: sicut patet de negatione termini infiniti. Sed hoc nihil ad ra tionem dignitatis in significato eius quod est infinitum: sicut neque innascibilitas in patre ex hoc est notio dignitatis in patre quod imponitur a negatione qua non habet esse ab alio per natiuitatem: sed ratione primita tis affirmatae sub negatione: neque incorporale est differentia constitutiua speciei ratione negationis sed affirmationis alicuius incogniti subintellecti.

⁋ ldem etiam patet secundo scilicet ex natura rei, quae dici tur infinita ex conditione eius secundum quam dicitur infinita. Ad cuius intellectum oportet considerare gradus secundum rationem intelligendi, quibus res eadem in esse suo perficitur. Cum enim perfectio omnis est in re a fine, & si nis & bonum idem, secundum philosophum. iii. Meta. res igitur quaecumque in natura essentiae suae ex hoc dicitur bona: quod attingit aliquo modo finem in complemento naturae & essentiae suae. Sed non dicitur ex hoc perfecta nisi attingat complete finem illum: vt nullius completionis pertinentis ad illam naturam ei possit fieri vlterior additio. Hlaec enim est definitio completi: vt dicit Comment. super finem. viii. Phycita. & patet ex praedeterminatis. Sed adhuc ex hac ratione non dicitur totum: sed ex hoc scilicet quod continet in se omnia illa ex quibus completur tanquam compo situm ex rationibus completionis quasi ex partibus: quia. scilicet continet in se omnes rationes perfectionis quasi partes ex quibus completur & constituitur in esse, & nulla earum est extra. haec enim est definitio totius: vt dicit philosophus. iii. Physicae. & habitum est supra. Et licet valde propinqua sint secundum hoc in significato suo perfectum & totum: vt idem significent re: significant tamen differenti ratione vt dictum est: & praecedit secundum rationem intelligendi, ratio perfecti rationem totius: quia ex eo quod res habet completionem & est consummata in natura sua: vt nihil ei addendum sit: ex hoc habet totalitatem qua continet omnia quae suae naturae sunt: vt nihil eorum sit extra. Et propter istam propinquitatem dicit philosophus. iii. Phyisiae. quod totum & perfectum: aut idem si gnificant penitus: aut proximum secundum naturam. Vbi dicit Comment. Aut sunt nomina synonyma: aut con sequentia. & verum est quod sunt synonyma ex parte rei significatae: consequentia autem sunt quantum ad rationem significandi: vt dictum est supra. Ex hoc autem quod res est perfectum quid, & totum, non ex hoc adhuc habet quica quod dignitatis natum est esse in re. Si enim res sic perfecta est vt naturae suae habeat completionem: & sic tota est vt quaecunque naturae suae sunt, in se contineat: si cum hoc in vtrcque sic sit protensa: vt quicumque intel lectus finitus aliquid eius quod est completionis & totalitatis suae concipiat: & in concipiendo semper vlterius procedere possit: vt semper concipiendo magis ac magis concipiat: & sic in concipiendo semper ma gis ac magis proficiat: ita vt nunquam quo vltio standum sit inueniat: & sic numquam a procedendo deficiat: quod cum hoc omnia illa secundum quae procedendo proficit res illa in se actu contineat: hoc magnae dignitatis & perfectionis est: non solum negatiue sed positiue significando. Ad hoc ergo significandum debet esse aliquod nomen impositum, quod rationem superioris gradus dignitatis significat in re quam significet hoc nomen per fectum: aut hoc nomen totum. Et si illud nomen non sit hoc nomen infinitum: quia non significat aliquid po sitiue circa deum: debet esse aliud. Quare cum aliud non inuenimus: & tamen illum gradum dignitatis circa rem diuinam concipimus & exprimimus in communi vsu: & non nisi hoc nomine infinitum: oportet ergo concedere quod infinitum aliquod positiue circa deum significet: vt sic ista quatuor nomina, bonum, perfectum, totum, infinitum, se habeant per ordinem in significando gradus conceptionum nostrarum circa simplex diuinum esse. Vt bonum significet absolute in ipso esse aliquid in quo finitur fine esse diuinae naturae complente: iu xta illud Psal. Bonus es tu. Glos. Proprie est bonus & ex se. Perfectum vero significat bonitatem esse in ip so: in quae diuinum esse consummate & complete finitur. iuxta illud Psal. Dis consummationis vidi finem. Glos. Intrauerat iste in sanctuarium dei: viderat altissima quae non possunt explicari: sed breui scientia conclu sit dicens: Dis consummationis vidi fi. Glos. Consummatio est omnium virtutum perfectio. i. perfectio in virtute: quae nihil aliud est quam vltima potentia in bonitate. Virtus enim est vltimum de potentia. ii. cael. & Mum. Vnde talis completio in bonitate: dicitur virtus. De qua dicit etiam philosophus. vii. Metaphysicae. quod tunc vnumquodque perfectum est cum attingit, propriae virtuti. De qua etiam dicit quod virtus est dispositio perfecti ad optimum. Totum vero significat ipsam consummationem. inquantum in se omnis boni & perfectionis actu simul est contentiua. iuxta illud quod dicit Dominus Moysi. Exo. xxxiii. Ostendam tibi omne bonum. Infinitum vero significat ipsam consummationem omnino perfectionem omnem continentem: vt semper in vlterius & profundius procedentem quocumque finito in eo per intellectum concepto. Vt ad hoc adducamus quod dicitur de sapientia. Sapientiam. vii. Infinitus thesaurus est hominibus. Glos. Quanto quisque profundius discit: tanto profunditatem co gnoscit. Cum igitur ad tale quid positiuum significandum vtimur principaliter in deo hoc nomine infinitum, ponendum est simpliciter quod infinitum principaliter significat aliquid positiue in deo. Illud enim debet dici nominis significatum ad quod significandum eo vtimur coniter: quia loquendum est vt plures: secundum quod dicit Philosophus. Ene tamen verum est quod in hoc nomine infinitum positiuo huic annexa est negatio quam significat ex ratione impositionis nominis: & hoc non primo & principaliter sicut illi dicunt: sed secundario & ex consequente: vt circa diuinam bonitatem siue in essentia: siue in potentia: siue in quocumque alio attributo (Infinitas enim omnia consequitur quae sunt in deo vt supra dictum est) dicamus infinitum significare rationem semper vlterius procedendi quocumque termino signato: quod est positiuum quid, cui annexa est negatio termini & finis consumentis, a quae sit nominis impositio. ad modum quo linea semper in vlterius protensa, infinita dicitur quia sic protensa est: cui protensioni necessario annexa est priuatio termini, vt puncti signati: in quo deficit protensio lineae. Imponitur enim sic nomen infinitum in linea imaginata sem per protensa. Nihil enim potest esse semper protensum nisi careat termio in quo stat protensio: & sic illi affirmationi necessa rio consequens & annexa est ista negatio: a quae tamquam ab eo quod nobis notius est, per habitum. scilicet siniti sibi contrarium, quam sit illa protensio, sit nominis impositio. Et consiliter in proposito nomen infiniti circa deum imponitur a negatione termini siue finis, tamquam ab eo quod nobis notius est per finitum sibi contrarium in creaturis quibus nomina primo sunt imposita: & deinm ad deum translata. Vnde et si interius velimus considerare significata horum nominium infinitum, finitum, patebit nobis tertio quod hoc nomen infinitum circa deum vel quodcumque semper protensum non imponitur ad significandum negatio nem termini consumentis: vt propter hoc infinitum in deo non dicatur nisi negatiue. Et hoc parti ex ipsius nominis impo ntione. Clarum enim est nobis quod hoc nomen finitum inquantum significat finem consumentem realiter priuationem importat vlterioris protensionis: infinitum autem simpliciter in creaturis si ponatur esse in actu, importat huius priuationis pri uationem: in deo autem negationem. Priuatio autem vel negatio priuationis realis affirmatio est. In eo igitur in quo infinitum videtur significare negationem aut priuationem, realiter significat affirmationem. Et sic ab solute dicendum quod infinitum in deo affirmationem & positiuum quid significat non negatiuum: etsi nomen a negatione imponitur. Dico a negatione: non a priuatione: quia infinitum priuatiue dictum nullo modo cadit in deo: sicut ca dit in quantitate dimensionali. Nam huiusmodi quantitas nata est habere finem. Quantitas autem spiritualis indeo finem na ta habere non est. Vnde quantitas dimensionalis infinita dicitur subtractione eius quod nata est habere. Quam titas vero spiritualis in deo dicitur infinita subtractione eius quod non est ipsa nata habere: sed quod nata est habere creatura a qua nomen mutuauit: cuius est ratio finitatis: quae nota nobis est & cognita: & per ipsam infinitum inquantum dicit eius negationem vel priuationem. Patet igitur ex nominis impositione tam in deo quam in creatura, quod hoc nomen infinitum non significat principaliter negatio nem vel priuationem: sed potius alicuius positionem: quoniam infinitum secundum philosophum, inquantum infinitum incognitum est. Non est autem incognitum secundum quod importat negationem vel priuationem finis consumentis: vt dictum est: oportet igitur quod infinitum inquantum infinitum significet positionem contrariam illi fini consumenti: secundum quam est incognitum, & hoc intellectui creato vt dictum est. Quod autem significat infinitum inquantum infinitum est: hoc est significatum principale. Infinitum ergo non tantum in deo: sed & in creatura principaliter significat positionem siue aliquod affirmatiue. Vnde quod mundus quem philosophus posuit esse totum & summe perfectum, non potuit dici ab eo infinitus: hoc non erat tam quia terminum habebat scilicet supersi ciem extremae sphaerae: quam quia non habebat aliquam vlteriorem protensionem. Vnde patet quod talis finitas mundi rea lem importat negationem: licet imponatur a modo affirmationis. Propter quod non est mirum, si econtrario infi nitum tam in deo quam in creaturis realiter importet affirmationem, licet imponatur a modo negationis vel priuationis, quia negatio per quam via remotionis a deo quod est in creaturis, cognoscimus aliquid in deo, nobis notior est quam affirmatio absoluta eius quid secundum veritatem est in deo. Et hoc est quod dicit Dio niy. tagens vtrumque in significato huius nominis infiniti. ca. ii. cael. Hier. loquens de diuina essentia. Aliquando dissi milibus manifestationibus ab ipsis eloquiis supermundane laudatur, eam inuisibilem & infinitam & incon prehensibilem vocantibus: ex quibus non quid est: sed quid non est significatur. hoc enim (vt aestimopatentius est in ipsa. Ecce quo ad significatum negatiuum: & sequitur quo ad affirmatiuum. lgnoramus autem superessentialem ipsius, & inuisibilem, & ineffabilem infinalitatem. Et quod illa ineffabilis infinali tas re affirmatio est, licet modo negationis propter defectum nostri intellectus in ipsam comprehendendo significata, aperte declarat Dionysius. in similitudinibus ca. vii. de di. no. vbi dicit sic. Consuetu do est theologis contrario mentis affectu a deo quae sunt priuationes depellere: sicut & inuisibilem aiunt eloquia claram lucem & multum laudabilem, & multiuocum, ineffabilem, & innominabilem: & omnibus praesentem: & ex omnibus inuentum incomprehensibilem & non inuestigabilem. Ecce quia dicimus deum tanquam claram lucem inuisibilem: vt contrario affectu negationis vel priuationis nomine exprimimus, realem priuationem vel negationem depellamus: & apicem visibilitatis exprimamus: a cuius visi one apex mentis niae necesse habet deficere. Propter quod cum nomina imponimus rebus sicut ipsas con prehendimus, sub modo priuationis nomen imponimus propter nostram defectibilitatem circa ipsam: per quam tamen intendimus insinuare nobis incomprehensibilem positionem. Et sic deum qui est finis omnis consummationis, dicimus infinitum: insfinuando in ipso finem consummantem vltra capacitatem omnis creaturae semper vlterius protensum. Et quod dictum est de inuisibili & infinito: hoc intelligatur de quolibet no mine priuatiuo in deo.

⁋ Et quod illa ad literam sit intentio Diony. patet: quia per hoc exponit illud Apostoli. Quid stultum est dei, sapientius est hominibus, dicens. Eodem modo & diuinus Apostolus laudasse dici tur stultitiam ineffabilem: & ante omnem rationem referens veritatem, hanc igitur irrationalem & mente carentem.

⁋ Ad primum igitur in oppositum quod creatura dicitur finita positiue: ergo econtra deus di citur infinitus negatiue: Dicendum secundum iam dicta, quod verum est: sed illa affirmatio finis quam dicit finitum in creatura, est per carentiam perfectissimae positionis scilicet protensionis in infinitum, eius cuius non tam consummationem quam consumptionem dicit finis in creaturis: & ad illius protensionem circa naturam diuinam significandam, vtimur hoc nomine infinitum: licet imponatur a negatione finis consumentis, quem posi tiue dicit finitum in creatura. Et sic quo ad modum significandi & nominis impositionem finitum magis significat aliquid positiue quam infinitum: quantum tamen ad rem intentam significari est econverso: vt dictum est.

⁋ Ad secun dum quod vltra rationem completi, perfecti, & totius significat aliquod hoc nomen infinitum, quod non potest esse aliquid posi tiuum: Dicendum secundum praedicta quod infinitum non significat aliquid vltra rationem totius & perfecti quod omnino sit extra rationem perfecti & totius: sed quod in ipsa concluditur sicut determinatum in indeterminato. Sic enim perfectum addit super rationem boni simpliciter accepti rationem completionis & consummationis in bonitate: quam bo num absolute dictum non explicat suo nomine: includit tamen ipsam sicut confusum determinatum. Ratio enim conpletionis est ratio bonitatis cuiusdam. Vnde cum nihil potest esse actu infinitum quin sit persectissimum: & summe totum: licet infinitum in potentia: rationem imperfecti & partis habet vt dictum est supra: tunc demum dicitur aliquid vere infinitum cum perfectioni suae & totalitati eius non potest fieri additio. Quod non solum est propter negationem, vel priuationem finis consumentis: sed magis propter protensionem quae omnem huiusmodi finem excludit. & est vera ratio positiua: non vltra rationem positiuam in nomine imperfecti vel totius lta quod sit extra ipsum: sed quae est inclusa in ipsa vt in confuso: & explicata determinate nomine in finiti, vt dictum est. Et sic ratio infiniti est vltima ratio determinata positiua, quae in re quacunque potest haberi: Et exprimit summe rationem dignitatis diuinae.

⁋ Et quod arguitur, quod id quod est citra vltimum positiuum in re, habet rationem imperfecti & incompleti: & sic completum, perfectum, & totum si gnificant id quod est vltimo positiuum in re: Dicendum quod positiuum in re significatum vltra rationem totis & perfecti, potest intelligi dupliciter: vel quod illud positiuum sit omnino extra rationem totius & perfecti: vel inclusum vt in confuso. Primo modo verum est assumptum: & hoc modo nullum est attributum diuinum quid si gnificat in deo aliquid positiue super ditiinam essentiam: & quod est citra tale positiuum in re significatum non po test esse nisi imperfectum & incompletum. Secundo modo bene significant attributa diuina aliquid positi ue super diuinam essentiam, & vnum attributum super aliud: & sic non est verum quod id quod citra tale positiuum in re significatur: non sit nisi imperfectum: immo est aeque perfectum secundum rem: licet non secundum rationem in telligendi: secundum quod esse in deo continet omnem diuinam perfectionem. sed secundum rationem intelligendi sub perfectiori ratione significat viuere in deo quam esse. Et sic vltra rationem totius & perfecti significat rationem po sitiuam hoc nomen infinitum: quia explicat rationem perfecti & totius, quod hoc nomen totum vel perfectum non ex plicat: ita quod perfectum & totum simpliciter & in summo non intelliguntur in deo: nisi quia includant rationem infiniti: vt sic nullum finitum inquantum finitum per limitationem protensionis spiritualis bonitatis & perfectionis habet rationem perfecti simpliciter & absolute: sed solum infinitum. & si finitum habeat ratio nem totius & perfecti: hoc est in genere aliquo non absolute. Quomodo autem talis ratio positiua in diuinis attributis super rationem essentiae non sumitur ex aliquo absoluto: sed solum respectiuo: videbitur infra cum erit sermo de diuersitate attributorum.