Quaestio 3

Irca Tertium arguitur: quod non est eadem cognitio qua cognoscitur de deo si est & quid est. Primo sic: quoniam si ita esset: tunc cum certa cognitio & deteriata potest haberi de deo si est, vt habitum est supra: & certa & determinata potest de eo haberi co gnitio quod est. consequens falsum est per Hu. vt supra. in quid an deum esse sit per se no tum. ergo &c.

⁋ Secundo sic. quorum cognitio est eadem, vnum non potest concipi a cogno i scente sine altero, essentia dei potest cogitari & concipi non concipiendo ipsum esse, vt habitum est supra, er go &c.

⁋ Contra. sicut vnumquodque se habet ad veritatem, & ad cognitionem: sed eadem veritas omnino indiuisa est ipsius si est & quid est de deo: quia eius esse est eius quod est esse: quia essentia sua est sua quiditas, vt habitum est supra. ergo &c.

⁋ Hic primo videndum est quid sciatur de re sciendo si est: & quid sciendo quid est. aliter enim non poterimus scire convenientiam & differentiam ipsorum. Prius enim oportet aliqua cognoscere in se antequam possit cognosci eorum convenientia aut dicituria inter se. Sciendum ergo primo de si est: & similiter de quid est: quod vtrumque vno modo est praecognitio. secundum quod philosophus deteriat de eis in principio primi Post. Alio vero modo est quaestio. secundum quod deteriat de eis in prim. secundi Post. & se habent quod est & si est in omnibus suis acceptionibus adin uicem secundum hunc ordinem. Quid est enim, praecognitio est nuda, & simpliciter cognitio, & intellectus confusus eius quod significatur per nomen: nihil in significato nominis deiminando: neque quod sit eius quod est ens in rerum natura neque quod sit non ens: sed solum quod de se sit conceptus aliquis: & res non a ratitudine, sed a reor reris dicta: quae ex sua intentione non deteriat aliquid esse essentiae, vel existentiae: neque non esse: sed se habet per idifferentiam ad id quod purum nihil est: vt Hircoceruus vel Tragelaphus: & quod est essentia & natura aliqua secundum quod supra expositum est. Et ideo ex cognitione eius quod quod est vt est praecognitio, solum quod dicitur per nomen intelligere oportet. vt dicitur in princ. Poste. Et est primum quod per vocem apprehenditur: & praecedens omnem aliam notitiam, & scientiam de re quacumque. Praecedit enim cognitionem de re significata si est aut non est: siue quo ad esse essentiae: siue quo ad esse existentiae. Vnde cognitio eius quod quod est: cum est praecognitio, indiffe renter se habet ad ens & non ens, & neutrum determinat. Significare enim per nomen est & quae non sunt si cut ea quae sunt. vt dicitur. ii. Poste. Vnde istud quod est: nihil aliud est quam ratio nominis: quid scilicet nomen significet. Quo cognito statim de concepto in ratione nominis: vt quod nomen indicatiuum sit eius quod est aut homo aut Tragelaphus: statim dubitat homo de eo quod ratio nominis de se non determinauit: videlicet si est vel non est res scilicet aut natura aliqua quo ad esse essentiae: & est prima dubitatio fundata super primum conce ptum mentis quid est entis, in respectu ad suum contradictorium: quod est non ens: super quo fundatur prima communis ani mi conceptio. De quolibet affirmatio vniversal negatio, & non simul de eodem. Vnde philosophus. iiii. Met. & Auic. primo Meta. suae: disputant contra negantes hoc ex nominis significato: tamquam nihil aliud sit praecedens huiusmodi principium in humnana cognitione: nisi deteriata nominis significatio & cognitio eius quod quod est: quod dicitur per nomen. Vnde dubitatio de re quaecumque an sit in esse essentiae natura aliqua: an non: debet deteriari in principio cuiuslibet cognitionis scientialis. De quo enim habetur scientia, necesse est: scire quod est, quod enim non est, nullus scit, vt dicitur in. ii. Post. Et est istd scire de primo & simplicissimo conceptu incomplexo entis: quid natus est haberi de eo quid scitur praecognitione eius quod dicitur per nonmem scilicet an ipsum sit res & aliqua natura: quid est primus conceptus simplicissimus: quia de esse absoluto simpliciter dicto non determinando circa ipsum hoc vel illud: siue in genere siue in specie: quid statim, vt dicit Auic. i. Metaph. suae, prima imprssione in anima imprimitur: lta quod omnis alia cognitio de re siue creati: siue increati: siue substantiae: siue accidentis: per additionem se habet ad istamsicut omnis alia intentio entis se habet per additionem ad esse: & differens est ab illa vniversal secundum rationem: vel secundum intentionem aliquam. Et ita sicut in praecognitione quod est, cognoscitur simpliciter quid dicitur per nomen: non deter minando esse vel non esse: sic in cognitione de re si est incomplexum cognoscitur simpliciter esse de re intellecta si est, non determinando circa ipsam an sit hoc vel illud, creator vel creatura, substantia aut ac cidens. & hoc est comprehendere esse de re sub illa ratione quae ens est subiectum metaph. cui quodam modo accidunt substantia & acens, sicut inferiora accidunt supioribus. & vnivlrstlet illud dicitur accns rei, quod est ei adueniens extra suam, propriam intentionem & definitionem. secundum quod dicit Auic. in primo Metaph. De quibus tractatur in aliis scientiis: sunt accntia in hac scientia: quoniam sunt dispositiones quae accidunt ad esse & diuisiones eius. Ens enim talis naturae est: quod praedicatur de omni: siue illud substantia sit: siue aliud. lpsa enim substantia ex hoc quod est ens: nec est substantia: nec spa aliqua. Hic etiam dicit philosophus in. ii. Poster, quod sipnta non est esse simpliciter: sed aliquod eorum quae sunt per se. Et nota quod l talis cognitio de esse sit prima in quaecumque re, respectu omnium aliarum in eadem: ipsa tamen in vna re praecedit seipsam in alia re. Quaedam enim sunt ita prima quod non possunt notificari per alia esse. Alia vero sunt quorum esse per aliorum esse notificatur & probatur. Cognitio de esse si est circa illa quae sunt de primo modo, est praecognitio. Vnde de subiecto scientiae quod est primum in illo genere oportet praecognoscere si est: vt dicitur primo Post. Circa illa vero quae sunt de secundo modo est quaestio: vt si est aut non est Centaurus aut deus: sicut dicitur in principio secundi Post. Cognito autem si est incomplexo de eo quod prae cognitione quod est intelligitur in nominis significato statim postquam de eo conceptum est, esse. dubitat homo de eo quod est simpliciter conceptum non determinatum, dubitat inquam si est substantia vel accns: & est dubi tatio fundata super primam diuisionem esse, quoniam, vt dicit Aui. primo Metap. Quod prius est omnibus diuisionibus eorum quae sunt per essentiam, est: quoniam esse duobus modis est. Vnus quidem est non esse in alio, vt in subiecto cuius estpers. quod est substantiae. alius. dqu est esse in alio: vt in subiecto cuius est pers: &e accntis, & illud quod sic dubitatur, est id quod quaeritur quaestione quod est: cuius cognitio anmquam possit haberi aut aggredi, necio praesupponit cognitionem si est. Secundum quod dicitur i. ii. Post. Impossibile est scire quid est ignorantes si est: quia de eo quod non est non contigit scire quid est. secundum quod dicit in eodem. Quid est Tragelaphus non contigit scire. Sed intelligendum quod scire si est, contigit dupliciter de re aliqua: aut per cognitionem sui accuntis: quia ei quod non est nihil accidit: et ideo cognoscendo si est de eo quod accns est: necimo scitur in generali quia est aliquid cui accidat: aut per indeteriatam & confusam cognitionem suae naturae: ad modum quo significatur ipso nomine quam deteriat ipsa cognitio quid est: quae exprimitur in definiti ua ratione. De eodem enim sunt quaestio si est & quid est: ad modum quo idem significant nomen & definitiua ratio, vt dicit philosophus in. viii. Met. sie diuersimode. Nomen enim quiddam indefinitum significat, vt circulus. Definitio ant quae dicitur quod est sigura plana vnica linea contenta, diuiditur in singlaria id est in singulas partes rei definitae, vt dicitur in pri. physicae. Scire si est de re primo modo est si est secundum accns, quod non est vere scire de re si est. Scire vero de ea si est secundo modo: est scire de ea si est vere & per se. Vnde postquam philosophus dixit in. ii. Post, quod impossibile est scire quid est igno rantes si est: continuo adiuxit illos duos modos sciendi si est, cum dixit. Hoc ant si est alnm quidem secundum accns hemmus: alum habentes quod ipsius rei. Per quod innuit quod cognitio si est vere & per se, est quodam modo pers cognitionis eius quod quid est: non ant cognitio eius quod est si est, secundum accns. de quo statim subiugit. Sed quaecumque secundum accns sci mus quia sunt, nccem est nullo modo se hre ad quid est: quia nec quia sunt vere scimus. S quaecumque hememus per se quia sunt: facile est de illis per si est inuestigare quid est: quia quantum de eis hemomus, quia est, tantum de eis hmemus quid est, habendo scilicet ex si est, aliquid eius quod est quid est. est enim istud si est, aliqua portio eius quod quid est: quia est indeteriata cognitio generis & naturae rei: nec tamen cadit sub eo quod est quid est, quod distiguitur contra si est. Hoc enim quid est, est quaestio de natu ra rei deteriata, vel secundum genus: et hoc quo ad incompletam cognitionem eius quod quid est: vel secundum definitiuam rationem: & hoc quo ad completam cognitionem eius quod quod est: in quae etiam cognoscendo quod quid est: complete co gnoscitur si est: quod est quaestio de natura rei omnino indeteriata, est secundum genus generalissimum. Vnde sicut imperfecta & in determiata cognitio est principium cognitionis perfectae & deteriatae: sic cognitio ex quaestione si est, est principium cognitionis ex quaestione quod est. & econverso sicut habita perfecta & deteriata cognitione, perficitur quocquid erat imperfectum in cognitione indeteriata, sic hinta cognitione perfecta ex quaestione quid est, hituer perfecta cogni tio eius quod quaerit quaestio si est. Secundum quod docet Comm. cum dicit super cap de vacuo. Pricipium quaestionis per vtrum simplex scilicet vtrum aliquid sit vel non, est exponere nomen per sermonem compositum ex alio quod est genus: & alio quod est dicituria: & tunc vlterius inquirere vtrum sit genus eius quod positum est esse genus: & vtrum sit dicituria eius quod ponitur vt dicituria, quando autem sic esse inuenitur tunc scitur res illa esse. Si ant non inuenitur esse in aliquo genere: tunc scitur quia res non est. & sic perfecta ratio cognitionis ipsius si est: est cognitio eius quod est quod est. Et ideo dicit philosophus in. ii. Post. Scien tes quia est quid sit quaerimus. Cam enim ipsius esse. Quod expressius repetit consequentur cum dicit. Sicut diximus: idem est sci re & quid est: & scire cam ipsius si est. Et nota secundum praedicta de cognitione si est, quod quid est cum est de illis quae sunt omnino prima in natura & essentia sua: quae nec per alia habent probari aut notificari: tunc est praecogni tio: secundum quod de subiecto scientiae oportet praecognoscere quid est, sicut si est. Cum vero est de illis quae non sunt omnino prima in natura & essentia sua, sed habent aliquo modo priora: quibus habent notificari: tunc est quaestio secundum quod dicitur. ii. Poste. Eorum quae sunt: alia sunt sine medio: & principia sunt: quae esse & quid est supponere oportet: Sed habentium medium quorum est quaedam altera cam, per demonstrationem onindere. Cognito autem de re si est de incomplexo: et quod est definitiua ratione: restat dubitatio de si est complexo: vca de inhaerentia rei ad rem: & hoc vel essentiali: vt si homo est animal: si deus est bonus: vel accidentali: vt si homo est albus vel non. Et differunt si est de incomplexo & de complexo: quia si est de incomplexo, est de esse rei in se quod est sua vera entitas. Si vero est de complexo: est de veritate compotenis: quae est diminuta rei entitas apud animam. Et de isto si est complexo: sciendum quod in eis quae sunt prima & per se nota est praecognitio, vt quoniam omne aut affirmare, aut negare verum est: vt dicitur in principio Post. In eis autem quae non sunt prima nec omnino per se nota, est quaestio quam philosophus in ii. Poste. appellat quaestionem quia est. Cum enim, vt dicit, vtrum aliquod sit hoc aut hoc quaerimus in numerum ponentes: vt vtrum sol deficiat aut non: quia quaerimus. Inuenientes enim quia deficit pausamus: & si in principio sciremus quia deficeret, non quaereremus vtrum. Cum autem sciamus ipsum quia ipsum propter quod quaerimus: vt scientes quia deficit, propter quoid deficit quaerimus: quo teriato finitur humanae inuestigationis sollicitudo.

⁋ His praelibatis dicendum ad propositum. cum quaeritur: vtrum eadem cognitione cognoscitur de deo si est & quid est: Sciendum quod cognitio cum sit quaedam assimilatio cognoscentis ad cognitum: quaestio de identitate cognitionis praet intelligi vel ex parte cognoscentis, vel ex parte cogniti. Si ex parte cogniti: sic non est dubium quin eadem cognitione vtrumque de deo cognoscitur: quia in deo quantum est ex parte sua dif ferentiam nullam ponunt: sed si aliquam habeant differentiam, hoc est ex parte cognoscentis. Vnde ex parte cognoscentis solum habet locum quaestio: & dicendum quod si quod est: est praecognitio: quod non eadem cognitione cognoscitur vtrumque de deo: quia bene contingit scire de deo quid dicitur & intelligitur per no men intellectu confuso & indeterminato: non sciendo si sit deus: quocumque modo intelligatur si est praecognitio vel quaestio: siue de incomplexo siue de complexo: quia constat, vt dicit Augustinus i de doct. Christiana quod omnes latinae linguae cum aures eorum sonus iste deus attigerit: mouet ad cogitandum excellentissimam quandam naturam: qui tamen bene possunt dubitare an ipsa habeat esse siue in existentia actuali aut in rerum natura: quia quaerens & inuestigans ex creaturis ductu naturalis rationis, an deus habeat esse vel in effectu: vel in rerum natura, necesse habet prius scire quid intelligitur hoc nomine deus. Ali ter enim nesciret quando per rationem inueniret an ipse habeat esse, vt dictum est supra in quaestione: an contingit hominem scire ex creaturis deum esse. Vnde & quod populares idololatrae ponebant deum esse aliquid per essentiam & in effectu: hoc non erat ex aliqua eorum scientia quam habebant de dei essen tia: vel eius existentia: sed ex fide quam habebant philosophis: qui illud per rationes ex creaturis (vt habitum est supra) de deo sciuerunt: a quibus etiam habebant notitiam eius quod dicitur per hoc nomen deus. Et ideo in determinatione eius quod per nomen intellexerunt, errabant: cum vnusqusque eorum illud ponebat deum est: quod caeteris anteposuit: quidam caelum: quidam solem: quidam lunam: & sic diuersi diuersimode. vt dicit Augustinus iii. de doc. Christana quod numquam fecissent, si aliquid de si est deus: vere sciuissent: quia quod diuinae naturae co gnoscitur esse: non cognoscitur esse eius nisi cognoscendo ipsum excellere omne quid in creatura reperitur. Quod quia bene nouerunt philosophi, etsi adorabant idola cum populo tamquam deos in templis: ostendebant tamen deos non esse in suis scholis: negantes deos esse in scholis: quos sicut deos venerabantur in templis. vt dicit Augustinus de vera reli. Si vero quid est sit quaestio: aut ergo est de natura dei in aliquo eius generali attributo: & hoc vel communi cum creaturis, quo intelligitur cognitione indistincta: vel sibi appropriato: quo intelligitur cognitione distincta. secundum quod de his modis cognoscendi quod est deus, infra videbitur. aut in particulari de illa singulari natura: in qua lucet veritas omnium attributorum. Si primo modo: tunc si est: aut est de complexo, aut de incomplexo. Si de complexo: aut ergo possumus loqui de cognitione in actu vel in habitu. Si de cognitione in actu: tunc dicendum quod non est eadem cognitio quae scitur de deo si est & quid est. Potest enim aliquis actuali cognitione concipere in aliquo generali attributo diuino id quod deus est: vel cognitione indistincta: vt intelligendo bonum simpliciter: vel distincta, intelligendo bonum non participatum: sed per essentiam bonum, vt supra expositum est: non concipiendo insimul inhaeretiam esse ad ipsum siue simpliciter: siue in actuali existentia: vt habitum est supra. Si vero de cognitione in habitu: dicendum quod est eadem cognitio omnino qua scitur de deo si est aliquid & quid est. Si enim intelligens quod est deus, in eius quantumcumque generali attributo aduertat de eius esse, impossibile est intelligere vel cogitare quid est deus quin simul cogitaretur esse: quia praedicatum cogitatur in subiecto. & secundum hoc deus non potest cogitari non esse. vt infra dicetur. Cogitans enim bonum vel sapiens vel aliquod huiusmodi sub ratione qua convenit deo scilicet cognitione distincta qua deo soli convenit illud concipiendo, cogitat sub ratione qua est bonum non participatum: sed per essentiam: quae est suum esse & sua existentia: & quo maius excogitari non potest. vt habitum est ex supra determinatis. Si vero quid est deus intelligatur in aliquo eius attributo generali cognitione indistincta: qua etiam creaturae convenit, de qua infra dicetur: non oportet quod intelligens quod est deus, intelligat eum esse: quia illud quod in ratione sua non includit esse. Si vero si est sit quaestio de incomplexo: & similiter quod est de natura dei in aliquo eius generali attributo: siue communi, siue appropriato: sic omnino est eadem cognitio qua cognoscitur si est: & quid est: quia omnino idipsum sunt in eo essentia & esse. & sic non differt cognoscere si est & quid est: nisi ratione tantum. sicut sola ratione differunt essentia & esse vt habitum est supra. Si vero quid est sit de natura determinata dei in particulari qua est ipsum esse purum simplicissimum: in quo ratio omnium attributorum fundatur: tunc similiter distinguendum vt prius de si est: quod potest esse de complexo vel de incomplexo. Si primo modo: dicendum quod non est eadem cognitio qua de deo cognoscitur quod est & si est: quia homo bene potest cognoscere certitudinaliter & determinate quia vera sit ista propositio qua dicitur deus est: cum tamen non sciat determinate & in particulari na turam ipsius dei quid sit. Illud enim bene potest scire homo ex puris naturalibus: istud autem non: nec in vita ista nec ex gratia communi: vt habitum est supra. Si vero fuerit si est de incomplexo: aut ergo cognitio si est de deo, habetur secundum accidens: aut per se. Primo modo non est eadem cognitio: quia ex creaturis potest cognosci si est deus: nihil cognoscendo de eius quod est in natura sua particulari. Si secundo modo: sic penitus est eadem cognitio: quia si est cognoscere de deo per se, non contingit nisi sciendo quid sit in particulari eius natura: non in aliquo eius attributo. per attributa enim cognoscitur si est: non nisi secundum accidens: vt infra dicendum est. Nec contigit cognoscere de deo in particulari quid sit: nisi simul cognoscendo quia est. Et sic dicendum: quod multo efficacius cognoscendo quid est in particulari, cognoscitur si est incomplexum de deo: quam cognoscendo quid est in aliquo generali eius attributo.

⁋ Per dicta patent obiecta. Primum enim argumen tum solum probat quod cognitio si est deus de complexo & quod in particulari non sunt eadem cognitio: quod bene concessum est.

⁋ Consimiliter in eisdem membris processit secundum argumentum.

⁋ Tertium vero argu mentum procedit de si est incomplexo: & ipso quid quod quaestio est. Et bene concessum est quod in istis membris eadem cognitione cognoscitur de deo si est & quid est.