Quaestio 2

CIrca secundum arguitur quod non sit in diuinis plena & perfecta & omnimoda aequalitas, Primo sic. Perfecta aequalitas nata est esse non solum secundum ma gnitudinem: sed etiam secundum numerum siue secundum quantitatem. sed si in diuinis non essent secundum magnitudinem tantum duae personae quantum tres: non esset in illis perfecta aequalitas secundum Augustinum sexto de trinitate gnitate, vt dicetur respondendo. Quare cum in diuinis non sunt secundum nu merum tot duae personae quot sunt tres: non est ergo in illis perfecta aequalitas.

⁋ Secundo sic. Plena & perfecta aequalitas in aliquo: non est sine aequalitate omnium quae sunt in illo. Aliquorum enim inaequalitas repugnaret perfectae aequalitati. sed non est aequalitas omnium eorum quae sunt in deo: quia non est in deo aequalitas identitatis & similitudinis: quia non est in eo tanta similitudo quanta est in ipso identitas, eo quod in ipso est identitas alicuius ad seipsum, non est autem in ipso similitudo nisi alicuius ad alium. & sic maior est illa identitas quam ista similitudo: ergo &c.

⁋ Tertio sic. Non est plena & perfecta aequalitas nisi sit secundum omnia secundum quae nata est esse aequalitas in quibuscunque: quia sicut in plene perfecto sunt omnes rationes omnium perfectionum: sic in plena & perfecta aequalitate sunt omnes aequa litatum omnium rationes. consequens falsum est: quia secundum omnem modum & speciem quantitatis nata sunt aliqua esse aequalia: quia per se conuenit quantitati secundum eam aequa le vel inaequale dici, quare & secundum omnes species eius hoc conuenit ei. sed non secundum omnem modum & speciem quantitatis est aequalitas in deo: quia nec omnis modus & species quantitatis est in deo: ergo &c.

⁋ Quarto sic. Quicquid habet rationem perfectionis sim pliciter in creaturis, ponendum est in deo: cum omnes rationes perfectionum sint in ipso secun dum superius determinata. sed inaequalitas est de ratione perfectionis creaturarum: quia secundum Augustinutm lxxxiii quaesti nibus quaes xiniiii. si essent omnia aequalia: non essent omnia, quod dicit respondendo ad quaestionem quare deus non fecit omnia aequalia. vt igitur essent omnia: non sunt fa cta omnia aequalia: sed inaequalia facta sunt aliqua. Quia autem sint omnia: hoc pertinet ad perfectionem. Oportet ergo quod sit aliqua inaequalitas in deo. sed vbi est aliqua inaequalitas, non est plena & perfecta atque omnimoda aequalitas: ergo &c.

⁋ Quinto sic. Primum principale & secundum non principale in quocunque non sunt plene & perfecte aut omnino aequalia: quia non sunt plene, perfecte, aut omnino in quantitate virtutis conformia. in diuinis autem sunt primum principale & secundum non principale: In producendo aliquid interius: quia secundum Au gustinum de trinitate, Pater est principium totius diuinitatis. Et secundum Dionysium de di uinis nominibus, Pater est fontana deitas: filius autem & spiritus sanctus sunt pullulationes. Et similiter in producendo aliquid exterius, quia pater vt principale agens dicitur omnia facere per filium: quia omnia per ipsum facta sunt. loannis primo. Per quem fecit & secula. Hebr. primo. ergo &c. Hinc est (vt videtur) quod filius dicit Ioan. xiiii. Pater maior me est. Et Aposto lus primae ad Corinthios decimoquinto. Ipse filius subiectus erit illi qui ei subiecit omnia.

⁋

⁋ Sexto sic. Illae personae non sunt aequales omnimode, quarum vna alteram superat potestate. Pa ter superat filium potestate, & pater & filius spiritum sanctum. Pater enim potest generare non filius. pater & filius possunt spirare, non econverso spiritus sanctus. Econtra autem filius potest generari: non pater, spiritus sanctus potest spirari: non sic filius neque pater: ergo &c.

⁋ Septimo sic. Illa non sunt aequalia omnino, quorum vnum habet aliquid ad dignitatem pertinens quod non habet alterum: quia vnum illorum dignius est altero. sed quaelibet diuina persona habet aliquid ad dignitatem pertinens scilicet suam notionem personalem secundum superius determinata: quod non habet altera: ergo &c.

⁋ Octauo sic. In diuinis numerus est trium personarum, & quinque notionum. Inter quemlibet autem numerum & quamlibet partium eius siue fuerit aliquota siue non, aliquota est proportio inaequalitatis: puta vnitatis & dualitatis ad ternarium & quinarium. Vbi autem est aliqua inaequalitas, non est plena & perfecta siue omnimoda aequalitas: ergo &c.

⁋ In contrarium est Augustius vi. de triniitate. c. vlti. in trinitate esse primam aequalitatem, & primam similitudinem: nullo modo inaequalem, nullo modo dissimilem. & lib. xv. c. xiii. dicit. Sicut per omnem mo dum filius est aequalis patri: sic etiam per omnem modum pater est aequalis filio.

⁋ Dico quod illa plene seu perfecte & omnimode sunt &equalia quae sunt aequalia quo ad omnia existentia & nata existere in eis, quae quidem in illis nata sunt esse aequalia, & secundum quae nata sunt aliqua dici aequalia. Quare cum secundum iam determinata, quaecunque sunt aequalia aut nata sunt existere aequalia. secundum quantitatem existentem in eis, & solum secundum quantitatem sunt aequalia: quaecumque autem sunt in diuinis secundum omnem rationem quantitatis quae est in diuinis aut nata est esse, sunt aequalia: necessarium est igitur ponere quod in diuinis est perfecta plena & omnimoda aequalitas, & ideo aequalitas summa. Cuius causa & ratio est vna quantitas singularis in omnibus. Vnde Augustinus in fine. vi. de triniitate. istam aequalitatem commendans quo ad di uinas personas, dicit sic. In illa summa trinitate tantum est vna persona quantum tres simul: tantum duae quantum & vna. Et similiter tanta est vna quanta altera. Et idem dicendum est de. substantia & de attributis comparatis inter se & ad personas. Tanta enim est substantia quanta bonitas, veritas, & sic de caeteris, & econuerso. Et vt dicit Augustinus singula sunt in singulis, & omnia in singulis, & singula in omnibus, & omnia vnum.

⁋ Ad quorum intellectum aduertendum est quod cum secundum praedeterminata in deo non sit quantitas nisi perfectionis seu virtutis, quae secundum Philosophum est perfectio rei ad optimum, quid est vltimum, in quo actus perficitur, & absorbetur omnis potentia vt praedictum est: secundum diuersitatem ergo actus rei in se diuersificatur virtus rei in qua est ille actus, & in qua virtute consistit eius quantitas. Est autem duplex actus rei in se praeter actum qui dicitur operari actione manente intra aut transeunte extra. Quorum vnus consistit in complemen to esse essentiae & naturae rei secundum formam suam. Alius vero consistit in perfectione existentiae actualis illius: qui respectu actus qui est operari potest dici primus, & respectu actus formae & es sentiae potest dici secundus. Virtus ergo in deo in qua consistit sua quantitas, duplex est: siue dupliciter potest accipi secundum rationem duorum actuum iam dictorum in deo: qui licet non differant inter se nec ab essentia secundum rem, differunt tamen saltem secundum rationem. Conpetit enim deo quod sit natura siue essentia, & quod habeat esse tam essentiae quam existentiae: qui sunt actus a quibus in deo nec differt nec distat potentia ad illos. Competunt etiam hi duo actus omni ei quod est in ipso deo. Secundum enim rationem actus naturae siue essentiae respondet ei virtus quae est magnitudo: & hoc (se cundum modum superius expositum) tanquam mensura eius in spirituali extensione. Secundum vero rationem actus qui est existere, respondet ei virtus quae est aeternitas tanquam mensura eius in duratione. Et istae sunt duae rationes quantitatum siue duae quantitates virtuales in diuinis. Quarum prima in vno simplici immenso continet omnium aliorum perfectiones. Secunda vero continet in vno simplici fixo & stanti omnium aliorum durationes transeuntes. Alii autem modi continuarum quantitatuum scilicet locus & tempus, & discretarum. scilicet numerus & oratio, in solis creaturis praecipue corporalibus habent inueniri: praeter hoc quod numerus quoquo modo reperitur in diuinis: vt praeha bitum. Et sunt illae duae quantitates virtuales mensurae quo ad eorum esse essentiae & existentiae omnium illorum quae sunt in diuinis: que omnia secundum vtramque, aequalitatem omnimodam habent inter se: quia vna sin gularis magnitudo, & vna singularis aeternitas est mensura omnium illorum quibus magna siue immensa dicuntur & aeterna. & etiam sibi inuicem sunt mensurae & aequales sibi inuicem inquantum magnitudo est aeterna, & aeternitas est magna atque immensa: & tanta est magnitudo quanta est aeternitas, & econuerso. & sic de caeteris inter se comparatis. Sed aliter & aliter magnitudo habet es se mensura essentiae siue substantiae diuinae: & illorum quae habent esse in illa quasi mediante magni tudine spirituali: sicut in corporalibus caetera accidentia habent esse in subiecto mediante magni- tudine corporali. Est enim magnitudo diuina per se essentiae mensura siue substantiae diuinae: caeterorum autem quia sunt per magnitudinem in substantia, siue magnitudo corporalis, est mensura per se substantiae corporeae. Caeterorum autem quia sunt in illa mediante quantitate: & ita per accidens. Vnde dicimus non solum quod deitas est immensa & aeterna: sed etiam bonitas & veritas, sapien tia, paternitas, filiatio, pater & filius, & caetera omnia tam absoluta quam relata: vt sunt aliquid in se & omnia aequalia sunt magnitudine siue immensitate & aeternitate. Non enim praecedit aliquod illorum alterum aeternitate, aut excedit magnitudine, nec vna persona alteram praecedit aeternitate aut excedit magnitudine perfectionis, aut in substantia, aut in bonitate, aut in sapientia, aut in po tentia, aut in aliquo caeterorum. Vnde Augustinus in libro de fide ad Petrum, breuiter aperiens quomodo tres personae intelligantur esse aequales, dicit sic. Nullus horum alium praecedit aeternitate, aut excedit magnitudine, aut superat potestate. Aduerte quod dicendo tria haec, aeternitate, magnitudine, & po testate, quidam notant per hoc poni tres modos quantitatis in diuinis scilicet aeternitatem, quae in corporalibus respondet tempori: quia aeternitas est mensura esse aeternorum, sicut tempus temporalium: magni tudinem perfectionis, quae in corporalibus respondet magnitudini in continuis: potestatem, quae respon det numero in discretis, eo quod respicit effectus varios a diuina potentia procedentes. Sed non est ita: quia potestas inquantum importat rationem respectus per comparationem ad effectus & operationem nequaquam potest habere rationem quantitatis supra quam fundetur aequalitas: quia quantitas praedicamentum omnino absolutum quid est, sicut substantia & qualitas: nec fundatur per se relatio communis ni si super absolutum: vt habitum est in praemissis. Si ergo potestas siue potentia habeat rationem quantitatis in deo, hoc non est nisi inquantum habet rationem absoluti & magnitudinis spiritualis, quae in per fectione diuinae naturae consistit: quia ratio perfectionis diuinae est ratio elicitiua prima omnium oruem rum diuinorum & perfectionum tam intra se quam extra. Et sic potentia nequaquam est quantitas in deo alia a magnitudine dei quae est virtus eius, in qua vltimarum actus essentiae diuinae & potentia ad illum: quae omnino idem in deo cum tali actu, & distare non possunt. Quae tamen virtus dupliciter potest considerari, & per hoc dupliciter potest considerari diuina magnitudo: quia virtus illa est diuina magnitudo vt continet spiritualem extensionem absque gradualitate in omnia attingendo, & omnia continendo secundum modum determinatum in solutione secundae rationis quaestionis praecedentis. Et primo mo do consideratur vt est vltimum de potentia ad esse essentiae vel existentiae, & tenet se virtus ex parte actus, in quo consummatur seu completur potentia, quasi interim distinguendo secundum rationem inter potentiam & actum. Secundo autem modo consideratur vt est vltimum de potentia ad ope rari siue intra siue extra, & tenet se virtus ex parte potentiae in vltimo sui quod est ei quasi terminus intra: quemadmodum cum aliquis potest ferre centum, potentia qua potest ferre nonaginta nouem, non est virtus illius ad portandum: quia non est vltimum potentiae: sed illa qua potest fer re centum & non plus. Vnde in actu vltimato qui est esse essentiae & existentiae, consistit ipsa po tentia quae est virtus ordinata ad operari primo modo, & est ipsa magnitudo diuinae essentiae si ue naturae considerata penitus absolute, vt est vltimum de potentia primo modo. Consideratur autem sub ratione respectus ad actum qui est operari: vt est vltimum de potentia secundo modo. & sic significatur virtus quae est diuina magnitudo, nomine potentiae ordinatae ad actum qui est operari. Actus autem consummatus in esse essentiae est potentia quae est virtus ad elicien dum actum qui est operari. Et non addit nomen potentiae nisi rationem respectus super nomen magnitudinis: secundum quam (vt dictum est) non potest habere rationem quantitatis. Vt idcirco nomine magnitudinis & nomine potentiae nequaquam intelligit Augustinus diuersas quantitates in deo: aliam scilicet nomine potentiae ab illa quam intelligit nomine magnitudinis: immo vnam solam quantitatem quae est diuina magnitudo per illam differentem solummodo secundum rationes diuersas alicuius. Quae habet dupliciter considerari. Vno modo secundum se & absolute, & alio modo in ordine ad aliud.

⁋ Ex quo aduertendum est quod ista quatuor essentia, magnitudo, virtus, potentia, in spiritualibus idem dicunt secundum rem: quia essentia nominat naturam simpliciter, magnitudo nominat quantitatem illius simpliciter: virtus vero nominat quantitatem illius vltimatam absolute: potentia vero nominat magnitudinem simpliciter in ordine ad actum operandi: quae cum intelligitur significari in nomine virtutis, tunc virtus nominat magnitudinem vltimatam in ordine ad actum operandi vltimate.

⁋ Ex quo vlterius aduertenda est differentia quaedam inter magnitudinem molis & virtutis: quia magnitudo molis inquantum est magnitudo, etiam si ponatur esse infinita, omnia attingit corporalia & in se continet illa: sed tamen non est principium operandi aliquid inquantum est magnitudo molis. Magnitudo autem virtutis inquantum est magni tudo omnia attingit & omnia in se continet secundum modum expositum supra in solutione primae rationis quaestio nis praecedentis: & inquantum est virtutis, est potentia & principium operandi vltimate.

⁋ Quia ergo Augustinus illa tria quasi de pari annumerat in exponendo quomodo tres personae sint aequales hoc non facit quia potestas sit in deo quantitas quaedam distincta contra magnitudinem: sed quia ma gnitudo & potentia licet in deo sint eadem quantitas, differunt tamen secundum rationem modo iam dicto., Vnde considerando potentiam secundum rationem propriam potentiae vt distinguitur contra rationem magnitudinis, sicut dicit Augustinus, Nullus horum alium superat potestate: sic potuisset dixisse: Nullus horum alium superat deitate, aut bonitate, aut veritate, & sic de caeteris. Et semper intelligendum est secundum illa duo quae sunt magnitudo & aeternitas, quae vniformiter consequuntur omnia quae sunt in diuinis. Dei tas enim magna est & aeterna: sicut & potestas. Similiter bonitas, veritas, & sic de caeteris.

⁋ Concedendum est igitur simpliciter & absolute quod in diuinis quo ad omnia quae inter se aliquam ha bent distinctionem vel secundum rem, vel secundum rationem, est plena perfecta & omnimoda aequalitas. Et secundum hoc concedenda est vltima ratio hoc probans. Nec restat respondere nisi ad difficultates in contrarium adductas in argumentis.

⁋ Quia ergo arguebatur Primo in contrarium, quod non est in deo plena & perfecta & omnimoda siue in omnibus & per omnia aequalitas: quia non est in deo aequalitas secundum multitudinem scilice secundum numerum, sicut est secundum magnitudinem: Dico quod multum refert de magnitudine & multitudine siue numero respectu aequalitatis: & est magna differentia inter illa.

⁋ Ad cuius intellectum sex sunt consideranda circa quantum & tantum in magnitudine, & circa quot & tot in multitudine siue numero. Quorum primum est quod quantum & tantum cum sint notae comparationis inter supposita diuersa secundum magnitudinem, aut inter ipsas magnitudines: sicut quot & tot sunt notae comparationis inter illa secundum multitudinem siue secundum numerum: aut inter pares numeros: quantum tamen & tantum vno modo sunt nomina, & dicunt denominationem suppositorum a magnitudine, dicendo de tribus suppositis quod tantum est vnum eorum quanta sunt duo: & quanta sunt tria: & econuerso quod tanta sunt duo quanta sunt tria, & econuerso, sub hoc sensu. scilicet tantum est vnum secundum magnitudinem: aut habet tantam magnitudinem quanta sunt duo: & quanta sunt tria secundum magnitudinem, aut quantam magnitudinem habent, & econuerso: & tanta sunt duo secundum magnitudinem: aut habent tantam magnitudinem: aut quantam magnitudinem habent, & econuerso. Alio autem modo sunt aduerbia: & dicunt denominationem magnitudinum a seipsis: vt dicendo de tribus suppositis quod tantum est vnum eorum quantum sunt duo: & quantum sunt tria: & quod tantum sunt duo eorum, quantum sunt tria, & econverso: sub hoc sensu scilicet tanta est magnitudo vnius quanta est magnitudo duorum, & quanta est magnitudo trium, & econverso: & tanta est magnitudo duorum quanta est magnitudo trium, & econuerso: & sunt ambo idem secundum rem. Quot vero & tot sunt semper aduerbia dicendo tot sunt duo supposita quot tria: & solum dicunt denominatio nem multitudinum a seipsis, sub hoc sensu. scilicet tot numero sunt duo supposita quot tria.

⁋ Secundum vero quoid hic notandum est: est istud, videlicet quod tantum & quantum, tot & quot semper nominant com parationem secundum aequalitatem, excludendo ab vtroque comparatorum respectu alterius plus & minus secundum magnitudinem quo ad tantum & quantum: & secundum multitudinem siue numerum quo ad tot & quot.

⁋ Tertium vero est, quod plus tripliciter accipitur: & econuerso minus sibi contrarium tripliciter dicitur correspondenter scilicet extensiue, intensiue, & discretiue. Et primis duobus modis plus & minus nominant abundans & diminutum in magnitudinibus. Tertio autem modo nominant abundans & diminutum in multitudinibus siue in numeris: & plus extensiue dictum denominat suppositum quod sit maius: & magnitudinem quod sit maior: & contrarium illius denomi nat suppositum quod sit minus: & magnitudinem quod sit minor. & hoc quo ad quantitatem molis, vel quo ad quantitatem perfectionis. Plus vero intensiue dictum denominat suppositum tantum modo quod sit magis: & contrarium illius denominat suppositum quod sit minus: & hoc quo ad quam titatem siue magnitudinem virtutis tantum.

⁋ Quartum vero quod hic notandum est: est quod in diuinis tantum est vnum suppositum extensiue & intensiue quantum sunt duo & quanta sunt duo: & quantum sunt tria siue quanta sunt tria, & econuerso: & tanta siue tantum sunt duo supposita: quanta siue quantum sunt tria, & econuerso. Et hoc secundum omnimodam aequalitatem, excludendo omnem maiorita tem quo ad plus, & omnem minoritatem quo ad minus. Et hoc tam a supposito quam a magnitu dine: eo quod in diuinis non est nisi vnica magnitudo numeralis non suscipiens magis & minus. Similiter in suppositis creaturae sub eadem specie specialissima: & in formis recipientibus magis & minus cum sunt in eodem gradu intensionis, tantum est vnum suppositum magnitudine perfectionis quantum vel quanta sunt duo vel tria: & tantum vel tanta sunt duo, quantum vel quanta sunt tria: & econuerso. Et hoc per omnimodam aequalitatem vt prius: eo quod plurificatio formarum sub eadem specie non recipientium magis aut minus, non auget magnitudinem perfectionis debitam speciei. Neque similiter plurificatio formarum recipientium magis & minus sub eadem specie, si sunt in eodem gradu sibi appositae, augent intensionem secundum magnitudinem perfectionis aut virtutis. & hoc quemadmodum punctum additum puncto nihil auget. Et ideo tantum est vnum punctum: quantum duo & tria: & tantum duo quantum tria: aut infinita. In creaturis autem quantum quantitate siue magnitudine molis, puta in tribus idolis factis ex eadem massa aeris, non est tantum vnum illorum quanta vel quantum duo aut tria, nec econuerso: nec tantum aut tanta sunt duo quantum vel quanta sunt tria, nec econuerso: sed se habent per omnimodam inaequalitatem quo ad plus & minus extensiue: eo quod in illis quae sunt mole magna, quantum additum vni quanto semper auget.

⁋ Quintum quod hic est aduertendum, est quod plus discretiue dictum non consideratur nisi in discretis quantitatibus, puta in numeris: & in diuinis dicit pluralitatem suppositorum vel attributorum absque omni pluralitate magnitudinis perfectionalis siue virtualis in illis. In creaturis vero dicit semper cum plurificatione suppositorum plurificationem magnitudinum in illis. Et ideo secundum Boethium de Trinitate, cap. iiii. cum dicitur: Pater est deus: filius est deus: spiritus sanctus est deus: ibi est numerus numerans personas. Nullus tamen est ibi numerus numeratus deitatis: & per consequens nec magnitudinis. Et quantum est ex parte deitatis: & vniuersaliter omnium absolutorum in diuinis quasi idem repetitur: ac si diceretur: Deus, deus, deus, sicut & idem re petitur cum in synonymis dicitur: ensis, mucro, gladius. Et hoc ideo quia numerus numerans diui nas personas est relationum: & numerus numeratus est relatiuorum personarum. Et sic omnino est numerus iste numeratus relatiuus: & alterius modi quam sit ille qui est in creaturis: siue sit molis siue perfectionis aut virtutis: & absque omni pluralitate in re diuina absoluta est ille numerus: vt in diuinis non sit numerus numeratus: sed numerus numerans tantum: in creaturis autem est numerus & pluralitas vtroque modo. Et similiter cum dicitur in diuinis, Sapientia est deus, aut magna bonitas deus est, aut magna veritas, & sic de caeteris attributis, & vnivelrstle absolutis in diuinis: licet ibi sit numerus numerans attributa: nullus tamen est ibi numerus numeratus deitatis, aut magnitudinis: sed eiusdem trina repetitio. Et ideo vt descendamus ad propo situm, cum dicimus in diuinis personis quod non est tot vna persona quot duae aut tres: nec tot duae quot tres: ita quod plus sunt tres personae quam duae, & duae quam vna, quasi minus est vna persona quam duae: & duae quam tres.

⁋ Sextum hic considerandum est quod ly plus, & contrarium eius quod est minus, nullam aequalitatem a diuinis excludunt, nullamque inaequalitatem includunt: eo quod illa plus & minus non sunt circa aliquid absolutum reale, sed sunt in personis circa relatiua & relationes: & in attributis circa rationes & mentis conceptus siue habitudines & relationes, vt superius est expositum: super relationes autem relatio communis non fundatur, vt habitum est supra: neque super id quod rationis est in attributis: quia non consideratur nisi ex relatione & habitudine: dicitur solummodo super absolutum reale quod est substantia, quantitas, & qualitas: licet vt solum rationibus distinguuntur. Sed tunc solummodo dicta plus & minus a diuinis aliquam pluralitatem excluderent: & aliquam inaequalitatem includerent secundum plus & minus. In attributis enim personis ponerent plus & minus discretiue in attributis: vt essent lures magnitudines in pluribus personis aut attributis: sicut sunt in pluribus suppositis in creaturis: puta tres magnitudines molis in tribus idolis aeris: & plures magnitudines perfectionis & virtutis in pluribus indiuiduis sub quacunque vna specie specialissima in creaturis: vt id circo in tribus idolis aequalibus magnitudine molis non sit perfecta aequalitas: quia non tot est vnum quot duo & tria: nec tot duo quot tria: non solum numero numerante: sed numero numerato suppositorum & magnitudinum in illis.

⁋ His praelibatis patet plane responsio ad obiectum primum. Cum enim dicitur, perfecta aequalitas nata est esse non solum secundum magni tudinem: sed etiam secundum numerum: Dico quod verum est: quia secundum praedicta aequale & inaequa litas per se & primo dicuntur secundum quantitatem simpliciter: & ideo secundum quamlibet speciem eius: & species quantitatis ita principaliter est numerus vt magnitudo: si tamen numerus sit absolutus quia in absolutis: sicut est magnitudo: quia aequale & inaequale non dicuntur secundum quantitatem nisi sicut secundum fundamentum: & secundum praedicta non habent per se fundari nisi super absolutum. Sed si numerus sit relatiuus & in relatiuis tantum: & sic numerus numerans tantum: non autem numerus numeratus, vt contingit in personis diuinis: non est aequalitas nata esse secundum numerum sicut secundum magnitudinem: quia magnitudo in diuinis omnino absoluta est: non sic numerus.

⁋ Quod ergo assumitur in argumento: Si in diuinis non essent secundum magnitudinem tantum duae personae quantum tres: non esset in illis perfecta aequalitas: Dico quod bene verum est: quia secundum magnitudinem in diuinis nata est dici aequalitas: secundum numerum autem relatiuum non est nata dici omnino aequalitas aut inaequali tas. Propter quod non sequitur vlterius conclusum: Quare cum in diuinis non sunt tot secun dum numerum duae personae quot tres: non est ergo in illis perfecta aequalitas. Hoc enim nul lo modo sequi posset nisi numerus diuinorum in absolutis consisteret: sicut & quantitas. Quia si ita esset: non esset omnino perfecta aequalitas trinitatis personarum inter se, sicut non est perfecta aequalitas trium idolorum: licet sint aequalia secundum magnitudinem: eo quod non sunt aequalia omnino & secundum omnem combinationem quo ad numerum qui in illis consistit in absolutis: secundum quem nata est esse aequalitas aut inaequalitas inter quaecunque diuersa absoluta. Vnde si trinitas diuina esset trium personarum absolutarum trium deitatum: sicut posuerunt Semiarriani: quia tunc secundum numerum qui consistit in absolutis non essent tot duae personae quot tres: non esset etiam perfecta & omnimoda aequalitas in trinitate diuinarum personarum: quia esset in illis inaequalitas secundum aliquid. Et sic nunc secundum catholicos propter numerum qui est in relatiuis, & magnitudinem vnicam singularem & absolutam trium personarum diuinarum, perfecta & omnimoda aequalitas personarum est in diuinis. Si enim magnitudo esset numerata in personis, cum tunc esset omnino absoluta: necessario numerus personarum esset absolutus: & secundum illum esset in trinitate personarum inaequalitas secundum magnitudinem: nec esset in illis perfecta & omnimodam aequalitas secundum prae dicta.

⁋ Ad secundum, quod in diuinis non est perfecta & omnimoda aequalitas: quia non est in eis perfecta aequalitas identitatis & similitudinis, eo quod non est in illis similitudo alicuius ad se ipsum, sicut est identitas alicuius ad seipsum: & sic non est in diuinis tanta similitudo, quanta est identitas: Dico quod falsum est: quia tanta est similitudo in diuinis quanta est identitas comparando identitatem ad similitudinem: modo quo illa quae sunt diuersarum specierum possunt secundum aequalitatem comparari: vt si aliqui sunt aequales quantitate molis: & alii in eodem gradu albedinis: & ita similes & aequales: possumus dicere quod quantum sunt aequales mole, tantum sunt similes & aequales albedine. Et si sint in eodem gradu albedinis, & similiter in eodem gradu sapientiae, possumus dicere quantum sunt similes & aequales in albedine tantum sunt similes & aequales in sapientia: & sic in eis est aequalitas similitudinis & aequalitatis, & similitudinis atque similitudinis. Est autem in deo tanta similitudo alicuius ad alterum: quanta est identitas alicuius ad seipsum. Et hoc quia quanta est in deo vnitas substantiae secundum quam est aliquid in deo idem sibi: tanta est in eo vnitas qualitatis secun dum quam aliquid est simile alteri. Licet enim maior sit distinctio extremorum relatorum in similitudine quam in dicta identitate, de hoc nihil ad maioritatem vel minoritatem inter illam identitatem & similitudinem, postquam tanta est vnitas in fundamento vnius quanta est in fundamento alterius.

⁋ Ad tertium, quod in deo non est omnimoda aequalitas: quia non est secundum omnia secundum quae nata est esse aequalitas: Dico quod licet non secundum omnia secundum quae nata est esse aequalitas simpliciter in aliis, est aequalitas in deo: quia non secundum omnem speciem qualitatis, vt procedit argumentum: tamen secundum omnia id est secundum omnem quantitatem quae nata est esse in deo, videlicet secundum aeternitatem & magnitudinem secundum iam dicta, nata est esse aequalitas omnimoda in ipso: & hoc sufficit ad hoc quod dicatur esse in aliquo omnimoda aequalitas omnium quae sunt in eo. Sed si deficeret in eo inter aliqua aequalitas secundum aliquam quantitatem quae nata est esse in eo, tunc primo non esset in eo omnimoda aequalitas: puta si non esset deus tantus in sapientia quantus est in bonitate: non esset in eo aequalitas: sicut non est omnimoda aequalitas molis inter ea corporalia quae sunt aequalia secundum longum & latum: sed non secundum spissum & profundum.

⁋ Ad quartum: quod non est omnimoda aequalitas in deo: quia in ipso est aliqua inaequalitas: Dico quod falsum est. Ad probationem eius quod inaequalitas habet rationem perfectionis in creaturis simpliciter: dico quod similiter falsum est. Ad probationem illius quod si non esset inaequalitas in creaturis: non esset perfectio vniuersi: Dico quod verum est. Sed ex hoc non sequitur quod inaequalitas habet rationem perfectionis simpliciter: quia quod sine aliquo non est perfectio in alio, hoc potest con tingere duplici de causa. Vna scilicet, quod aliquid requirit res illa propter suam perfectionem puta quod in homine non est perfectio secundum animam rationalem sine corporis organizatione. & hoc proculdubio habet rationem perfectionis. Alia, quia aliquid requirit res illa pro- pter suam imperfectionem, vt contingit in proposito. & hoc etiam quemadmodum contingit de iustitia: quae quia non perfecte contineri potest in iustitia retributiua praemiorum pro bo nis: necesse erat ad perfectionem vniuersi secundum omnes partes iustitiae vt esset iustitia retributiua suppliciorum pro malis: & ita est infernus suppliciorum cum suis contentis pertinens ad perfectionem & decorem vniuersi: sicut & paradisus praemiorum cum suis contentis. uia enim in proposito vna creatura secundum speciem quae haberet aequalitatem in suis super positis, totam perfectionem quae nata est esse in toto genere creaturarum capere non posset: ideo ad perfectionem vniuersi ex creaturis constituti species diuersas diuersorum graduum creaturarum secundum perfectiones plures & inaequales in eo necesse fuit aggregari: ita quod perfectio vnius non totaliter contineatur in alia: neque secundum eandem rationem qua perfectio aliqua est in vna creaturarum: ipsa sit etiam in alia. Nunc autem quaelibet diuina persona & quicquid est in diuinis ab alio distinctum qualicunque distinctione, totam perfectionem quae nata est esse & modo quo nata est esse in diuina natura capere potest. Ideo enim ad perectionem eorum quae sunt in diuinis pertinet, quod per omnimodam aequalitatem absque omni inaequalitate tota perfectio diuina sit in quolibet quod est in diuinis, non vna pars in vno, & alia in alio: ne aliquid illorum sit pars deitatis: sed tota deitas: & plenus ac perfectus ac vnus deus simplex sit: non ex pluribus partibus collectus. dicente Augustino contra Maximinum negantem pluralitatem personarum in diuina essentia. Times ne pater sit pars vnius dei: noli hoc timere. Nulla enim fit partium in deitatis vnitate diuisio: nec vnius trinitatis tertia pars est vnus: nec maius aliquid duo quam vnus est ibi: nec minus aliquid sunt omnes quam singuli: quia spi ritualis non corporalis est magnitudo. Et sicut haec vere dicuntur de distinctis tribus personis comparatis inter se: sic & vere dicuntur de singulis aliis distinctis qualitercunque in diuinis inter se comparatis. Vnde idem inquit in eodem. Cum dicis: Deus genuit deum: sapiens sapientem: clemens clementem: si dixeris partes sunt: simplex ergo virtus ex partibus constat: & simplex haec virtus te definiente est vnus deus: ergo deum ex partibus dicis esse compositum. Non dico inquis: non sunt ergo partes. Si ergo in vna persona patris & illa inuenis quae plura videntur, & partes non inuenis, quanto magis pater & filius & spiritus sanctus partes vnius dei non sunt: Et hoc nec vt subiectiuae: neque vt integrales. Non vt subiectiuae: quia neque vt species sub eodem genere. dicente Augustino septimo libro de Trinitate. Si essentia ge nus est, species autem persona, vt nonnulli sentiunt: oportet appellari tres substantias vt appellentur tres personae, sicut cum sit animal genus, & equus species, appellantur tres equi tria animalia. Non enim species pluraliter dicitur: & genus singulariter. Neque vt indiuidua sub eadem specie. Sicut enim Habraam, lsaac, & lacob tria indiuidua sunt: ita tres homines & tria animalia. Sed vt dicit ibidem, vna essentia non habet species nec indiuidua, sicut vnum animal vnius essentiae. Diuina ergo essentia genus non est neque species, & personae indiuidua: sicut homo est species: indiuidua autem Habraam, lsaac, & lacob. Nec etiam sunt partes vnius dei vt integrales. dicente Augustino in eodem. Non sic tres personas dicimus vnam essentiam & vnum deum tanquam ex materia vna tria quaedam subsistant. In statuis enim aequalibus plus auri est tres simul quam singulae. In illa vero essentia trinitatis nullo modo ita est: neque sicut dicimus tres homines eiusdem contemperationis. Nam in his non tantum est vnus quantum duo. Sed nec est contrarium quod dicit Damascenus. Omne substantia est: particulare vero hypostasis, quia non dicit hoc nisi propter vniformem modum praedicandi essentiam de qualibet hypostasi, & vniuersale de suppositis. Licet in hoc sit differentia, quod (vt dicit) in diuinis quod est commune est idem re & differt ratione tantum in suppositis. In creaturis autem commune est idem ratione tantum: & differt re in suppositis. Et quia haec difficilia sunt intellectui carnali, dicit Augustinus ibidem. Qui potest capere capiat: qui autem non potest, credat & pret vt intelligat.

⁋ Ad quintum: quod in diuinis in agendo seu producendo aliquid tam interius am exterius est primum & principale, atque secundum & non principale, quae non sunt aequalia: Dico quod primum & principale atque secundum & non principale in agendo seu producendo possunt accipi inter aliqua dupliciter. Vno modo ex ratione respectus & originis qua vnum eorum habet esse ab altero siue produci ab illo. Alio modo ex ratione absolutae virtutis quam illa habent in se ad producendum aliquid aliud. Et primo istorum modorum accipiuntur in diuinis solummodo primum & principale, & secundum & non principale. Non autem secundo modo: secundum quod satis declaratum est in quaestionibus de communi productione spiritus sancti a patre & filio. Argumentum autem procedit ac si in diuinis essent secundo modo: quod non est verum. Cum enim dicitur pater aliquid agere per filium: puta in productione spiritus sancti, & cuiuscumque circa creaturas: illic intelligitur mediatio quo ad plas personas agentes: quia scilicet secunda qua mediante agit prima, est a prima, & virtutem. agendi habet a prima. Propter hoc enim solum prima dicitur agere mediante secunda. Non au N tem intelligitur illic mediatio quo ad virtutem qua procedit actio: quia virtus vnius sit prin cipalis & maior, quae per aliam mediam agit vt per minorem & instrumentalem: quae in agendo efficaciam accipit a virtute maiori & principali: vt secundum hoc pater intelligatur agere per filium sicut rex per Balliuum. Talis enim mediatio in agendo necessario poneret agentium in aequalitatem secundum gradus, vel in diuersis naturis secundum speciem: vt posuerunt plene Ar riani in diuinis, dicentes filium & spiritum sanctum esse cum creaturis: vel secundum numerum tantum, vt posuerunt Semiarriani: qui posuerunt diuinam naturam perfectius esse in vna diuinarum personarum quam in alia. Quoniam autem, vt dicit Ambrosius in librm de Trinitate, diuinitas gradum nescit, nullum discrimen habet vnitatis. Inaequalitas enim secundum gradus non est nisi in agentibus essentialiter ordinatis ad eundem actum: quae necessario differunt secundum gra dus perfectionum substantialium. & hoc siue secundum sit a primo siue non. Vnde de talibus dicit Proclus in propositione sua. vii. Omne productiuum alterius melius est quam id quod producitur. Aliter enim omnia entia essent aequalia. & hoc quia vnum est primum productiuum omnium aliorum immediate: & constat quod productum non potest esse maius producente. Aut si ponam tur omnia produci ordinatim a sibi proximo & immediate: & sic sit ordo productionis in entibus: idem contingit. Nam qua ratione primum productum esset aequale suo productiuo: eadem ratione & secundum suo, & sic deinceps: & sic non esset in entibus nisi ordo originis: sicut non est alius ordo realis in diuinis, in quibus productum est aequale producenti necessario. et hoc propter vnitatem substantiae singularis in illis: in quibus rationes philosophorum de inaequalitate perfectionis inter producentem & productum non valent omnino: quia non ha bent efficaciam nisi in illis quae secundum diuersitatem specificam essentiae inter productum & pro ducentem producuntur. Vnde & in generatione vniuoca abinuicem eorum quae sunt sub ea dem specie specialissima, productum necessario est aequale in productione secundum formam produ centi: puta ignis generans igni generato: aut equus equo. In quibus si aliqua contingit inaequa litas aut dissimilitudo, illa est per accidens: & accidit essentiae: & est in accidentalibus tantum: quae nequaquam potest contingere in diuinis, propter identitatem substantiae singularis: & omnium absolu torum in singulis personis. Hoc enim est generale, quod semper generatum per generationem naturalem pertingit ad perfectionem naturae quae est in generante: praeter hoc quod in creaturis quia est generatio cum quadam transmutatione de potentia in actum: non statim a principio genitum est in accidentalibus aequale generanti: sed per incrementum & temporis successum nisi assit impedimentum, ad aequalitatem omnimodam perducetur. Vnde Hilarius libro de Synod. ait. Tolle corporum infirmitates, tolle conceptus initium: omnis filius secundum naturalem natiuitatem aequalis est patri: quia est eius similitudo naturae. Quia igitur (vt dictum est) in diuinis prin cipale, non principale, primum & secundum, non pertinent ad virtutes agentium: sed solummodo pertia nent ad rationem originis producti a producente: idcirco de hoc nihil ad aequalitatem, quae sequitur quantitatem non relationem. secundum superius determinata. Propter quod dicit Augustinus contra Maximinum. Originis est quod quid de quo sit: aequalitatis autem quantum sit.

⁋ Quia autem adiungitur in argumento de loannem. xiiii. vbi dicit filius, Pater maior me est: non ergo aequalis est: Respondetur secundum Athanasium quod illud intelligitur dictum de Christo secundum eius humanitatem: & de patre secundum eius diuinitatem: quia filius in assumpta humanitate est minor patre: licet in diuinis tate sit aequalis. luxta illud quod dicit in Symbolo suo: Aequalis patri secundum diuinitatem: minor patre secundum humanitatem. Et si ille minor, ergo & pater est maior. Et per eundem modum intelligi potest quod dicitur secundum Apostolum Hilius subiectus patri. Et bene verum est quod loquendo de maioritate & minoritate quae consistit in absolutis & gradibus diuersarum naturarum, diuinae scilicet & humanae, pater in omnibus maior est filio, & filius minor. Hilarius autem exponit illud de patre & filio secundum amborum diuinitatem, non dico secundum substantiam deitatis. Quia vt dicit Damascenus lib. i. cap. ix. Sancti sicut negant in filio minoritatem ex parte deitatis: sic & negant in patre maioritatem. Et Ambrosius libro primo de Trinitate. Per naturam hominis dixit illud, Vado ad patrem: quoniam pater maior me est. Nam quomodo potest minor esse deus, cum deus perfectus & plenus site: sed minor est in natura hominis. Et sequitur post pauca. Non est ergo secundum diuinitatem minor, qui plenitudinem habet deitatis & gloriae. Maior enim & minor in his quae corporalia sunt, distingui solentu. Dico ergo quod verbum dictum exponit Hilarius non secundum substantiam deitatis patris & filii: secundum illam enim semper sunt aequales: vt patet ex dictis Athanasii, Damasceni, & Ambrosii: sed solummodo secundum patris & filii proprietates: secundum quas subtiliter val de Hilarius ponit in patre maioritatem respectu filii: negat tamen minoritatem in filio respectu patris: cum dicitur libro. ix. de Trinitate, cap. xxviii. Maior pater est: sed filius minor non est. Et constat quod minoritas non potest abnegari filio respectu patris secundum humanitatem. Semper enim minor est secundum illam. Dico ergo secundum Hilarium quod pater est maior filio: sed filius non est minor patre. Sed ista maioritas in patre non procedit ex aliqua magnitudine, aut ex aliquo absoluto, quia eandem magnitudinem habent pater & filius qua pater est aequalis filio non maior: sed consistit in relatione: & est conditio quaedam circa relationem pa ternam. Eo enim pater est maior quo pater est, secundum Augustinum in Sermone quodam de Trinitate. Pater est piincipale nomen deitatis: & hoc quia pater principalitatem & auctoritatem quandam habet super filium: in eo videlicet quod ab ipso habet filius esse: & quicquid in se habet. Vnde Hilarius exponens dictum suum praemissum ibidem dicit sic. Patrem maiorem in glorificandi auctoritate cognosce: glorificatum filium. Maior est pater: sed glorificatus a patre filius minor non est. Et loquitur de glorificatione aeterna claritate quam habuit filius a patre priusquam mundus fieret: vt ipse filius dicit loannis. xvii. Maior est ergo pater auctoritate glorificantis: sed minor non est filius glorificatus: quia tantam gloriam glorificatus a glorificante recepit, quantam ipse glorificans in se habuit: immo eandem. dicente Hilario ibidem. cap. xxvii. Donantis auctoritate pater maior est: maior donans est qui tantum donat esse quantus ipse est: sed minor non est cui vnum esse donatur: immo propter illud vnum esse aequalis est illi. Et bene verum est quod minoritate quae pertinet ad relationem communem inaequalitatis: & est opposita aequalitati ex vnitate magnitudinis ipsius esse eiusdem in patre & filio: nequaquam filius minor est patre: sed nec econuerso maioritate quae cum minoritate dicta pertinet ad relationem communem inaequalitatis: & opponitur dictae aequalitati: pater est maior filio: quia haec maioritas non esset in patre super filium nisi ex magnitudine absoluta non existente tanta in filio quanta est in patre: qua filius necessario diceretur minor: & sic esset in aequalitas inter patrem & filium ex multo in magnitudine continente maius & minus: quae sigillatim accepta sunt contraria inter se: & ambo simul sunt opposita priuatiue aequali contingente ex vno in magnitudine. Vnde sicut impossibile est talem minoritatem quae pertinet ad relationem communem fundatam super quantitatem esse in filio: sic impossibile est ta lem maioritatem esse in patre: immo opposita aequalitas necessario & naturaliter inest eis. Si ergo concedendum est secundum Hilarium quod pater sit maior filio: illa maioritas est alterius generis quam sit ista quae pertinet ad relationem communem. Quod verum est: quia non fundatur in quantitate communi patri & filio vt relatio per se: sed potius fundatur in relatione paternitatis vt illius conditio quae est primitas & principalitas quaedam in patre respectu filii: inquantum scilicet ab ipso habet esse filius, & non econuerso pater habet esse a filio. Quam principalitatem seu primitatem intelligit Hilarius in dictis suis nomine auctoritatis: quam includi significat fiue importat nomen maioritatis. Vnde maioritate qua pater dicitur maior filio non ponitur aliquis gradus superior magnitudinis in patre super gradum magnitudinis quae est in filio: sed tantummodo ordo auctoritatis in producendo. Hinc dicit Damascenus libro primo cap. ix. Cum audimus maiorem filio patrem, causam intelligamus. Et sumit causam pro principio originis: vt seipsum quo ad hoc exponit parum ante, sic dicens. Non enim secundum aliud nisi secundum causam: hoc est quia filius ex patre genitus est: & non pater ex filio: & quoniam pater est causa filii naturaliter. Et sic est ista maioritas relatio propria patri, sicut est paternitas: non autem communis patri & filio: eo quod auctoritas principalitatis siue primitatis vel principii filio non communicatur a patre: licet natura eadem vel magnitudo illi communicantur: sicut nec paternitas: immo per illam pater a filio distinguitur: sicut & per paternitatem: nec propria est patri vt pertinens est ad inaequalitatem: quia non ha bet in filio aliquam minoritatem pertinentem ad inaequalitatem sibi respondentem: sed est pro pria patri, pertinens ad rationem originandi actiue in ipso: sicut est imago aut aequatum & similatum esse, pertinens proprie ad rationem originandi passiuam existentem in filio: secundum superius exposita. Dico autem quod ista maioritas in patre non habet aliquam minoritatem sibi oppositam & correspondentem in filio: quia neque habet ipsam procedentem ex magnitudine minori existente in filio quam in patre: cum illa necessario sit eadem & aequalis in vtroque, sicut dictum est: neque procedentem ex auctoritate minori existente in filio quam in patre respectu alicuius tertii: puta respectu alterius filii aut spiritus sancti aut creaturae: vt ideo dici posset quod magis produceret pater spiritum sanctum aut creaturam uam filius: & non esset aequalis potentia cum hoc in patre & filio: nec pater & filius essent aequales secundum huiusmodi potentiam. Et sic licet pater dicatur maior filio: non tamen filius dicitur & minor patre: non solum quia pater donat tantum esse quantus ipse est, vt ex magnitudine quam recipit a patre non possit habere aliquam minoritatem filius respectu maioritatis ipsius patris: quod Hilarius assignat pro causa: sed etiam quia pater nullo modo dat filio subauctoritatem aliquam seu partem aliquam auctoritatis suae super aliquem filium producendum tum quia illam non posset filius habere nisi super seipsum filium: nec ad alium filium habet eam pater: quia non habent esse auctoritas & subauctoritas respectu eiusdem. Sic ergo licet pater dicatur maior auctoritate: filius tamen nunquam dicitur minor auctoritate. Et similiter respectu spiritus sancti pater & filius possunt dici communiter maiores & aequaliter maiores spi ritu sancto: licet spiritus sanctus non dicatur minor: secundum eundem modum quo pater dicitur maior filio: licet filius non dicatur minor auctoritate: aut filius nec aequalis, nec minor, nec maior dicitur patre: quia nullum istorum natum est esse circa filium respectu patris: sed tantum negatio omnium illorum. Et per hunc modum licet in patre dicatur auctoritas esse: in filio tamen nullo modo dicenda est esse subauctoritas: quia auctoritas quaecunque aut nullo modo est in filio: aut aequalis est in patre & filio.

⁋ Sed contra hoc quod dicit Hilarius de Trinitate: quod secundum deitatem pater est maior filio: sed non est filius minor: videtur esse illud quod dicit in libro de Synod. exponendo verbum Apostoli assumptum in argumento sic inquiens. Subiectio filii naturae pietas est. Subiectio autem caeterorum: creationis infirmitas est. Constat autem quod Christus dei filius secundum humanitatem assumptam de numero caeterorum est: & ad creationis infirmitatem pertinet. Subiectionem ergo illam filii quae (vt dicit) est naturae pietas, secundum deitatis proprietatem intelligit. Non est autem subiectio nisi minoritas quaedam aut procedens ex minoritate: ergo & pater est maior filio: & filius est minor patre secundum id quod est in deitate.

⁋ Dico quod maius & minus in patre & filio, dupliciter possunt intelligi. Vno modo vt relatiua inter se, scilicet vt pater secundum quod est maior dicatur relatiue ad filium secundum quod ipse est minor: & econuerso filius secundum quod ipse est minor, dicatur relatiue ad patrem secundum quod ille est maior: & neuter dicatur ad alterum maior aut minor secundum quod ipse est pater aut filius. Quemadmodum vnum milii granum magnum dicitur relatiue ad aliud paruum, & non econuerso: non secundum quod vtrunque est milium: sed solum secundum quod hoc est maius, illud vero minus. Alio vero modo vt neutrum dicitur relatiue ad alterum, scilicet vt nec pater dicatur relatiue ad filium nec econuerso secundum quod ille est maior & iste minor: sed pater secundum quod ipse est maior dicatur relatiue ad filium secundum quod ipse filius est: & non secundum quod ipse est minor: & filius secundum quod ipse est minor, dicatur relatiue ad patrem secundum quod etiam ipse est pater: & non secundum quod ipse est maior. Si primo modo, tunc essent ma ius & minus relationes communes & partes inaequalitatis: sed sic nec aliquo modo pater dicitur maior respectu filii: nec filius minor respectu patris: vt patet ex iam dictis. Et hoc quia fundarentur super vnam magnitudinem singularem illis communem: eo quod non fundantur nisi super magnitudinem existentem in illis: non est autem in illis magnitudo nisi vna. Quia autem super vnam magnitudinem existentem in illis fundentur: hoc est impossibile: dicente Ambrosio de Trinitate. Quod vnum est diuisibile non est. Inter maiorem autem minoremque discretio est. Ergo nec pater minorem habet: nec minor est dei filius: cum in patre & filio nulla discretio deitatis sit: sed vna maiestas. Secundo autem modo sunt maius & minus non principales relationes: sed principalium relationum mutuarum non mutuae occasiones: paternitatis scilicet & filiationis. Maius enim conditio est auctoritatis circa relationem quae est paternitas: quae auctoritas nequaquam a patre communicatur filio: nec in toto nec in parte. Minus vero subiectionis conditio est circa relationem filiationis: quae subiectio nullo modo conuenit patri. Et sicut maioritas auctoritatis nominat in solo patre respectu filii vt filius est facultatem naturalis potentiae ad communicandum ei omnia sua praeter ingenerationem & generationem actiuam: quemadmodum maioritas auctoritatis in praelatis nominat respectu subditorum facultatem potentiae liberalis ad conferendum illis dona ali qua: sic etiam minoritas nominat in solo filio respectu patris pietatem naturalis reuerentiae quasi in gratiarum actionem pro sibi communicatis a patre. Quemadmodum minoritas subiectionis in subditis nominat respectu praelati pietatem liberalis reuerentiae ad regratiandum prae lato pro bonis receptis, praeter hoc quod nominat in illis gradus inferioritatem: qualis non est in filio dei respectu patris. Quae quidem subiectio minoritatis infirmitas est in creaturis: sed illa in filio dei respectu patris non est nisi naturae pietas secundum Hilarium. Et ideo in creaturis subiectio & minoritas omnino indignitatis sunt atque indigentiae: & dicuntur in respectu ad maioritatem in praelato, & econuerso. In filio autem dei respectu patris omnino sunt dignitatis atque perectionis: & non dicuntur nec sunt in respectu ad maioritatem quae est in patre, nec econuerso. Vt secundum hoc sicut dicitur pater maior filio vno modo, scilicet maioritate auctoritatis: non tamen filius dicitur minor patre, scilicet paruitate auctoritatis: quae non esset nisi subauctoritas quaedam dicta in respectu auctoritatis patris: & hoc in ordine ad aliud tertium: sicut sub auctoritas Balliui dicitur in respectu ad auctoritatem regis in iustitiando seu iudicando ciuem: quae est in patre respectu filii: & diceretur non nisi in respectu minoris reuerentiae quae esset in filio respectu patris: sicut si in hominibus pater maiorem reuerentiam exhiberet filio suo, & econ uerso filius minorem filio suo, prout loquitur in libro suo de trinitate Hilarius: sic filius vno modo potest dici minor patre, scilicet minoritate reuerentiae vel pietatis qua filius in se naturaliter recognoscit bona paternae auctoritatis, & qua illam reueretur: licet pater non dicatur maior filio, scilicet maioritate reuerentialis pietatis, prout loquitur Hilar. in libro de Svnod. Si tamen vllo modo secundum filiationem in filio recipi posset minoritas aut subiectio respectu pa tris: sicut in patre secundum dictum modum recipitur maioritas & auctoritas respectu filii. Quia si sic: tunc secundum Hilarium, Pater dicitur maior filio: non tamen filius minor patre. Et secundum eun dem in libro de Synod. sic filius dicitur minor patre: quod tamen pater non dicatur maior filio. Dico maioritate & minoritate hincinde sibi correspondentibus vniuoce. Quia enim pater dicitur maior, & filius minor: maioritas & minoritas non correspondent sibi nisi per quandam aequi uocationem.

⁋ Ad Sextum, quod vna persona superat alteram potestate: Dico quod nomine potentiae siue potestatis duo importantur, scilicet essentia & respectus. Artamen non dico significantur: sed potius intelliguntur. Significat enim essentiam solam: sed solum sub ratione respectus: siue substantiam contractam ad relationem. secundum quod superius est declaratum. Nunc autem secundum relationem (vt iam supra tactum est) nihil dicitur alteri aequale aut inaequale: sed solummodo secundum quantitatem siue secundum substantiam vel secundum substantiale attributum aliquod vt habet rationem quanti absoluti. Propter quod secundum potentiam vt habet vel importat rationem respectus, non sumitur aequale vel inaequale: sed solummodo secundum quod habet rationem absoluti quod est per se principium elicitiuum actionis. Nunc autem vt habet rationem absoluti, vna & eadem singularis potentia est in tribus personis: sicut vna & eadem substantia aut bonitas. Et ideo tres personae aequales sunt secundum potentiam prout ipsa nominat substantiam: nec pater superat filium potestate: sed neque aequales neque inaequales sunt secundum potentiam prout nominat reiationem: & hoc siue illam nominet in ordine ad actum notionalem: siue in ordine ad actum essentialem. Non tamen dicuntur aequales personae ratione potentiae vt ipsa nominat respectum: & est potentia ordinata ad actum essentialem: licet in illa vna persona aliam non supe rat: quia tali potentia aeque omnipotens sunt tres personae. Et hoc non nisi propter vnitas tem substantiae: quae elicitiua est talium actuum. lta quod si respectu talium actuum nihil minus posset vna persona quam altera: hoc necessario argueret in eis diuersitatem. Ideo Augustinus con tra Maximinum, qui dicebat patrem esse potentiorem filio, dicit sic. Nihil minus patre habere potest ille qui dicit: Omnia quae habet pater mea sunt. Nam si minus habet in potestate ali quid quam pater: non sunt ipsius omnia quae habet pater. Secundum doctrinam tuam potens potentem potuit gignere: sed non omnipotens omnipotentem. Habet ergo pater omnipotentiam quam non habet filius: & sic hoc falsum est quod ait filius: Omnia quae habet pater mea sunt. Non etiam dicuntur personae diuinae inaequales ratione potentiae vt nominat respectum: & est potentia ordinata ad actum notionalem: licet in illa vna aliam quoquo modo superet. Tali enim potentia non sunt aeque potentes tres personae: sed pater potestate actiua superat filium: & ambo spiritum sanctum: & econtra spiritus sanctus superat filium: & ambo patrem potentia passiua: prout procedit argumentum. Et hoc quia substantia diuina non secundum quod est substantia simpliciter, est principium talium actuum: sed solum modo vt quasi determinata est sub proprietate personali secundum superius determinata. Et ideo quod respectu talis actus vna persona aliam in potentia superat: nequaquam arguit in eis diuersitatem substantiae: sed proprietatum solummodo. Nec omnino arguit aliquam inaequalitatem in eis: quia inaequalitas non est nisi secundum pluralitatem absolutorum tantummodo. Et secundum hoc licet aspiciendo ad potentiam ratione potentiae simpliciter quae est principium actiuum, quaecunque potentia est in vna personarum, est & in aliis, licet ad alium actum: & sub alio respectu: aspiciendo tamen ad respectum siue ordinem ad actum, potentia quae est in vna per sona non est in alia: & aliqua potentia pertinet ad omnipotentiam patris quae non pertinet ad omni potentiam filii: prout haec latius supra tractauimus. Vnde dicit Augustinus contra Maximinum. Eorte dices, eo ipso pater maior est filio: quia de nullo genitus genuerit. Ad quod cito respondendum. immo ideo non est maior pater filio quia aequalem genuerit. Vbi continuo innuit distinctionem iam dictam de potentia, & responsionem iam datam ad argumentum, subdens. Originis quaestio haec est, quis de quo: aequalitatis autem qualis aut quantus sit: nec cum dicitur filius a patre genitus, ostenditur inae qualitas substantiae, sed ordo naturae, non quo alter prior est altero: sed quo alter est ex altero. Non ergo secundum hoc quod pater genuerit & filius non: sed tantum genitus est: & spiritus sanctus pro cedit ab vtroque & non econuerso: aequalitas vel inaequalitas ibi existit: quia non secundum hoc aliqua persona alii aequalis vel inaequalis dicitur aut nata est dici: licet pater dicatur secundum hoc ali quam potentiam habere quam non habet filius: & ambo aliquam quam non habet spiritus sanctus: cum tamen non dicatur pater habere aliquam magnitudinem aut substantiam quam non habet quaelibet aliarum diuinarum personarum. Cuius ratio est quod substantia & magnitudo quae omnino absolutum quid dicit, in diuinis plurificari non potest. Potentia autem non significat nisi substantiam: licet non nisi sub ratione respectus: & illum formaliter importat. Propter quod secundum illius plurificationem dicuntur potentia plurificari & distingui: & hoc secundum plurificationem & distinctionem actuum ad quos sunt: licet potentiae omnes in radice substantiae diuinae vna & ea dem potentia sunt. Et ideo tali potentia non est inconueniens vnam diuinam personam dici potentiorem esse altera: & hoc non nisi quia in se habet diuinam substantiam sub aliqua determina ta proprietate ordinata ad aliquem actum notionalem: non sic autem persona alia: puta pater sub proprietate primitatis aut paternitatis ad actum generandi filium, vt propterea propter idem & eadem de causa dicatur pater maior filio: licet filius non dicatur minor patre: & pater dicatur po tentior filio (potentia dico actiua) licet non dicatur filius impotentior patre siue minus potens quam pater: quia potentiam ad illum actum nullo modo habet. Quod tamen non est impotentia in illo, sed conditio qua non est natus illam habere, secundum quod de hoc satis habitum est supra. Et sic secundum Hilarium cum pater dicatur maior filio: maioritas illa includit maioritatem & auctoritatem & potestatem. Et sic illa potestas in qua est maior pater, pertinet ad omnipotentiam illam quae est solius patris, vt superius determinatum est: quae scilicet includit omnipotentiam quam habet filius cum potentia ad actum generandi, in qua filius cum patre non communicat. Propter quod magis proprie dicitur quod illa potentia pertinet ad omnipotentiam vt quae est solius patris: quam dicatur quod pertinet ad omnipotentiam quae est solius patris, ne intelligatur poni quod alia sit omnipotentia patris uam filii. Vnde licet vt iam dictum est secundum Augustinum, Pater non habet omnipotentiam quam non habet filius: aliquam tamen potentiam habet pater contentam in omnipotentia vt omnipotentia sua est, quam non habet filius in illa vt sua est. Vnde quod dicit filius, Omnia quae habet pater mea sunt: hoc solummodo intelligitur de illis quae insunt deo ratione substantiae simpliciter: & quae pater gignendo dedit filio: puta substantialia: sed non suam proprietatem generandi aut aliquid sibi proprium notionale. Hinc dicit Augustinus contra Maximinum. Fateamur & nos filium accepisse potestatem ab illo de quo natus est: patri vero potentiam nullus dedit: quia nullus eum genuit: & gignendo dedit potentiam filio: sicut omnia quae habet in substantia sua gignendo dedit ei quem genuit de substantia sua. Quod dicit Sicut omnia quae habet in substantia sua, intellige sub stantialiter: quia pater relatiue habet & fundamentaliter in substantia sua proprietatem generandi actiue, quam nullus ei dedit sicut nec aliquod substantialium, & quam etiam nec gignendo filio de dit. Vnde potentia quam dedit filio non est nisi potentia communis notionalis, scilicet spirandi actiue aut potentia essentialis aliqua.

⁋ Ad septimum quod nulla personarum diuinarum sit aequalis alteri: quia quaelibet illarum habet proprietatem pertinentem ad dignitatem quam non habet altera: Di co quod dignitas substantiale quid & absolutum est in diuinis: & pertinet ad essentiam diuinam: & non ad relationem: sicut nec aequalitas nisi quatenus fundatur in essentia: & realitatem essentiae in se continet. Quae quia vnica est, & vnicam realitatem ab illa sortiuntur omnes relationes quae sunt in diuinis: idcirco omnes sunt vna dignitas licet sint plures relationes. Et sic illa eadem dignitas quae in patre est paternitas: in filio est filiatio. propter quod quicquid dignitatis habet pater, habet filius: qem sunt aeque digni: non per recompensationem dicendo quod etsi pater habet dignitatem quae est paternitas quam non habet filius, filius tamen aequalem dignitatem habet quae est filiatio quam non habet pater: quasi alia esset dignitas in patre paternitas, & alia in filio filiatio: sed aeque digni sunt pater & filius & etiam spiritus sctuns cum illis, per eiusdem scilicet dignitatis impartibilis communionem. Sic ergo quicquid di gnitatis habet pater in paternitate, habet & filius in filiatione. Et si forte aliquid dignitatis pertinet ad relationem vnde relatio est: illam aequalem habent: & secundum illam aequales sunt per re compensationem. tantundem enim dignitatis habet filiatio vnde relatio est, quantum habet paternitas vnde etiam similiter relatio est. Et propterea licet relatio vnde relatio, aliquid dignitatis impor taret in vna persona quod non esset in alia: de hoc nihil ad aequalitatem vel inaequalitatem: quia vt dictum est, non sunt natae in relatione fundari.

⁋ Ad octauum, quod in diuinis sunt proportiones inaequa litatis inter quinque notiones & tres personas: ergo non omnimoda aequalitas: Dico quod numerus in diuinis atque vnitates ex quibus constituitur, ad quantitatem absolutam secundum praedicta non pertinent eo quod numerus ille non est nisi relatio tantum & relatorum secundum relationes: quantitas autem ad uam sequitur aequale aut in aequale secundum praedicta non est nisi de absolutis. Et sic sicut secundum relationes relata in diuinis non dicuntur aequalia aut inaequalia, vt dictum est: sic nec ipsae relationes vt relationes sunt inter se comparatae, aequales aut inaequales dici possunt: quia non sunt aliquid ma gnum etiam virtute proportionale quantitati continuae secundum modum superius expositum: nequod etiam quid multum etiam virtute in diuinis proportionale quantitati discretae: quae in creaturis est multum quid consistens in absolutis: quae non cadit omnino in diuinis. Quia quantum non est nisi collectum ex pluribus absolutis vnitatibus plus aliquid absoluti continens in toto quam in parte: siue fuerit numerus Mathematicus: quia ille non abstrahit a materia intelligibilis: siue fuerit naturalis: quia ille procedit non nisi ex diuisione continui: siue Metaphysicus, qui est formarum substantialium, & omnium entium in eo quod sunt entia aliqua in suo genere: & sic habet rationem sub stantiae: licet non sint verae substantiae. Vnde sicut vna relatio non est maius aut minus quam alia aut aequale illi per priuationem eius quod est maius aut minus, nec omnes sunt maius aut minus quam vna aut aequale illi: sic nec vna relatio est plus aut minus quam altera: aut aequale illi per priuationem eius quod est plus & minus: nec omnes relationes simul sunt plus aut minus quam vna: aut aequale illi. Dico prout plus & minus aut aequale eis oppositum sunt accidentia numeri proprie dicti: qui semper aliquid re absolutum ponit in suis vnitatibus. Sed si dicatur esse plus & minus in relationibus aut relatis secundum rationes: hoc est aequiuoce cum illis plus & minus quae sunt in vere numeris: sicut numerus dicitur aequiuoce de numero in relationibus: & de vero numero. Vnde si dicamus peor in diuinis quinque notiones sunt plus quam tres personae: & ita inaequales illis: & quod tres proprietates personales sunt aequales tribus personis: aequiuocantur inaequalitas & aequalitas respectu aequa litatis & inaequalitatis de quibus est quaestio: & quae sunt relationes communes. Et sic quantitas spiritualis in diuinis super quam fundatur aut nata est fundari aliqua relatio communis, solummodo accipitur proportionaliter duabus quantitatibus continuis in creaturis: quae sunt magnitudo & tempus: vt sunt immensitas & aeternitas in diuinis, sicut superius expositum est.