Quaestio 5

CIrca quintum arguitur quod distinctio & differentia relationum conmunium in deo con paratur ex comparatione ad easdem vt habent esse in creaturis, Primo sic. Diuina essentia siue deus & quicquid est in eo, vnum est & idipsum re & ratione sibi propria, & hoc absque omni pluralitate & distinctione. sed tale cum secundum se cum ratione sibi propria absque comparatione siue habitudine ad aliud extra appreral henditur quod est differens re: absque omni pluralitate & distinctione apprehenditur. ergo diuina essentia siue deus cum apprehenditur absque comparatione & habitudine ad aliud extra differens re: absque omni pluralitate & distinctione apprehenditur. Si autem absque omni pluralitate & distinctione: ergo & absque pluralitate & distinctione attributorum essentialium & relationum com munium: quia illarum distinctio & pluralitas apprehendi non potest fine distinctione & pluralitate nter substantiam, qualitatem, & quantitatem: vt patet ex supra determinatis.

⁋ Secundo sic. Si circa essentiam diuinam apprehendantur plura distincta, hoc non potest esse nisi tripliciter: quia aut apprehendit illa distincta secundum se & simpliciter: aut per comparationem eorum adinuicem, aut per conparationem ad similia re distincta in creaturis. Non primo modo, quia tunc per intellectum non esset talium distinctio: sed magis illa circa diuinam essentiam distincta inueniret, quod nullus concedit. Non secundo modo: quia comparabilia debent praecedere comparationem, & actus comparationis semper praesupponit distinctionem comparatorum. Relinquitur ergo modus tertius vt necessarius.

⁋ Contra, vbi potest esse maior distinctio, & minor. maior est distinctio diuinarum personarum quam attri butorum aut relationum communium consequentium illa: quare cum illa potest esse in diuinis absque habitudine ad aliquid extra, & ista.

⁋ Ad quaestionis huius dissolutionem circa relationes communes fundatas super diui nam essentiam & attributa essentialia quae sunt quantitas & qualitas, quam supra determinauimus circa substantiam diuinam & eius attributa generaliter, & etiam ad ampliorem declarationem eorum quae tacta sunt ibi circa distinctionem attributorum & substantiae seu essentiae in deo, est hic aduertendum, quod ex omnibus quae per proprietatem de deo dicuntur, non est nisi vnicum. scilicet esse siue ens, a quo deus ipse dicitur & denominatur essentia, quod omnino proprie de ipso dicitur, & est pri ma & principalis ratio perfectionalis in deo existens, & ad dignitatem pertinens. Substantia enim non ita proprie de deo dicitur. dicente Augustius vii. de triniitate. ca. iiii. in fine. Sicut ab eo quod est esse appellatur essentia: ita etiam ab eo quod est subsistere substantiam dicimus, si tamen dignum est vt deus dicatur suba sistere. Et probato quod hoc non sit dignum, subdit in fine quinti capituli dicens. Et tamen siue essentia di catur, quod proprie dicitur, siue substantia, quod abusiue, vtrumque ad se dicitur, non relatiue. Intellige quod vtrumque eorum sic ad sei. i. absolute dicitur, quod neutrum eorum relationem aliquam aut respectum ex suo signi ficato importat, sicut nec aliquod aliorum absolutorum essentialium in diuinis praeter essentiam simplicissimum conceptum importat, qui primo aspectu de deo concipitur secundum se & absolute: caetera ve ro important conceptum essentiae sub aliqua ratione determinata concepta circa essentiam ex habitu dine ad aliquid aliud. Aspiciendo enim ad impositionem nominis substantia in diuinis, super rationem essen tiae quae absolutissima est rationem determinatam importat sumptam per intellectum ex respectu quem habet essentia ad caetera quae in diuinis concipiuntur: respectu quorum se habet essentia sicut subiectum & fundamentum. Dicitur enim essentia substantia a subsistendo quodammodo rationibus attributa libus, idealibus, perfectionalibus, & relationibus, inter quae propria ratio soli deo conveniens perfectionalis consequens ordine rationis essentiam dei, est diuina immensitas: quae est quaedam diuina quam titas: vt infra declarabitur. Caetera vero diuina. scilicet & attributa & fundata in illis, nec non & aliae rationes perfectionales existentes in diuina essentia: ordine quodam rationis in diuina substantia sequuntur eius immensitatem, sicut quodammodo in corporalibus ad materiam immediate consequitur quantitas molis, & mediante illa caetera omnia.

⁋ De caeteris autem consideratis in immensitate diuina substantiae aduertendum est quod illa sunt rationes ideales, & attributales, & perfectionales: quae inihoc differunt quod rationes attributales sunt rationes quaedam perfectionales secundariae quasi diuinae naturae siue essentiae supadditae, & hoc in diuina essentia existentes vnitae, & in diuina notitia siue intelligentia existentes distinctae & plurificatae. Sunt autem rationes perfectionales primariae quasi diuinae essen tiae primo naturaliter inditae, in duplici genere. Quaedam enim sunt omnino absolutae & genera- les, cuiusmodi est viuere siue vita, sub quo continentur intelligens & volens: siue intelligentia & voluntas. Quaedam vero sunt omnino respectiuae & speciales, cuiusmodi sunt rationes ideales: quae non sunt nisi imitabilitates quaedam diuinae essentiae a creaturarum essentiis secundum gradus diuersos in naturalibus perfectionibus earundem: quibus essentiae creaturarum per se referuntur ad diuinam essentiam vt mensurata ad mensuram secundo genere relationis. Et sunt eaedem ra tiones istae ideales & perfectionales: vt communiter distinguuntur contra attributales: licet inter se propriis rationibus distinguantur. Dicuntur enim ipsae rationes ideales, rationes perfectiona les inquantum continentur vnitae in diuina perfectione, siue in diuina essentia vt ipsa perfecta est. Et per illas ipsa diuina essentia perfecta vt mensura: refertur ad essentias creaturarum: sed per accidens: quia scilicet ipsae essentiae creaturarum per se referuntur ad diuinam essentiam secundum suas perfectiones vt mensurata ab illa secundum rationes perfectionales existentes in illa. Ipsae autem eaedem rationes perfectionales dicuntur rationes ideales inquantum continentur quasi segregatae & distinctae in diuina notitia siue intelligentia, & hoc in ordine siue habitudine ad essentias crea turarum, & secundum rationem formae exemplaris, in cognoscendo scilicet per illas creaturarum es sentias, & secundum rationem efficientis in instituendo illas vt sint aliquid secundum esse essentiae sub determinato gradu perfectionis in ipsa earum essentia. Omnes enim rationes perfectionales quibus diuersi gradus perfectionum respondent in creaturis vt perfectionales sunt in perfectione diuinae essentiae virtute, & vt in vno simplici indiuiso atque indiuisibili continente eas vnitae: quem admodum in calore si esset separatus, in vno simplici virtute continerentur omnes gradus omnium ca lorum existentium & natorum existere in materia. praeter hoc quod in calore separato continerentur virtute omnes gradus calorum in vno simplici finito & in gradu finitae perfectionis existente. In diuina vero essentia continerentur virtute in vno simplici infinito & perfectionis infinitae absque omni gradu, secundum quod alias exposuimus in quaestione secunda. xiiii. Quodlibet. Eaedem ve ro rationes quae vt in diuinae essentiae perfectione sunt vnitae: sunt rationes perfectionales & principia formalia in mensurando perfectiones creaturarum: vt autem actione sunt in diuina notitia vt in apprehendente & distinguente eas & plurificante, sunt rationes ideales, & principia exemplaria in instituendo perfectiones creaturarum in esse essentiae, & hoc priusquam secundum rationes illas fiant ipsae essentiae creaturarum in esse actuali. Quarum distinctionem re vera nec intellectus diuinus circa per fectionem diuinae essentiae apprehenderet vt plures secundum rationem, nisi in habitudine ipsius diuinae essentiae ad distinctionem realem ipsorum creabilium imitantium secundum diuersos gradus perfectionis suae perfectionem diuinae essentiae. Non quod idea secundum diuinam considerationem aut nostram, limi tationem aliquam importet, etiam per comparationem ad veram limitationem existentem secundum gradus in essentia creaturae, secundum quam quaelibet creatura suam ideam existentem in deo imitatur: licet ali qui hoc dicant: immo tota perfectio diuinae essentiae infinita includitur in ratione cuiuslibet ideae, & tota perfectio diuinae essentiae est idea cuiuslibet creaturae: licet non nisi ratione illa qua conti net virtute perfectionem quae propria est cuique creaturae, & quae considerantur in ipsa perfectione diuinae essentiae in habitudine ad quancumque creaturam. Aliter enim falsus esset omnis intellectus idea rum, & similiter omnis sermo de ideis: quia omnis sermo & intellectus comprehendens in deo ali quid limitatum, falsus est. Vnde & quaelibet essentia creaturae perfectionem diuinae essentiae imitatur secundum modum suum diuersimode, non propter aliquam diuersitatem ex parte dei, neque secundum remneque secundum rationem considerationis dei aut nostri: sed solummodo propter diuersitatem realem ex parte essentiae ipsius creaturae. & hoc quemadmodum etiam in producendo creaturas, & in gubernando productas, deus se habet ad illas secundum vnam dispositionem: licetiillae ad deum non se ha beant secundum vnam dispositionem: sed secundum diuersas, vt. dicit. x. Propositio de causis. Et sic idea neque secundum considerationem nostram, sicut neque secundum considerationem dei, aliquam limitationem importat, etiam in comparatione ad veram limitationem in creaturis: licet ipsa nominet respectum ad limitatum. Vnde non dicitur quod in deo alia sit idea equi, alia hominis, neque secundum aliam rationem idea lem dicitur homo factus, & secundum aliam equus: nisi quia essentia diuina continens virtute omnes rationes perfectionales creaturae, alio respectu comparatur ad essentiam hominis, alio vero ad essentiam equi, & hoc ex eo solo quod comparatur ad aliud & aliud: sed hoc non habendo in se illos respectus abextra: sed solummodo adextra: vt videlicet non quia essentiae creaturae extra sunt aliae & aliae, ideo ideae in deo sint aliae & aliae, quasi alietas essentiarum creaturae extra, sit causa alietatis idearum in deo: sed potius econuerso essentiae creaturarum extra sunt aliae & aliae: quia ideae earum quas imitantur sunt aliae & aliae: licet alietas idearum non accipiatur per intellectum etiam diuinum nisi in ordine ad alietatem essentiae creaturae. Imitantur dico non tam in essendo quam in cognoscendo. In essendo: quia essentia creaturae ex hoc est essentia quod est ideatum: quemadmodum per imitationem diuinae essentiae & illud quod non est tale scilicet quod non habet diuinam essentiam vt ideam sibi respondentem, quam imitatur vt formam exemplarem & rationem perfectionalem, purum nihil est & non intelligibile, nec res alicuius praedicamenti. In cognoscendo autem, quia creaturae non cogno scuntur a deo nisi quia cognoscit se imitabilem ab illis: nec potest se intelligere imitabilem ab illis nisi simul cointelligendo illas: non in seipsis: vt obiecta causantia in deo suam notitiam: sed in sua imitabilitate existente in deo: vt illa quae sunt creata a notitia quam deus habet de ipsis. Notitia enim dei de creaturis non est causata ab illis: sed potius causatiua illarum. dicente Auicen. lib. viii. metaph. c. xlvii. Ipse intelligit res simul vt non per eas multiplicetur: sed quod siuunt formae earum ab eo intellectae. Vt scentias quod intentio intellecta aliquando accipitur de re quae est: sicut con tingit cum nos sentimus de caelo per considerationem & sensum formam eius intellectam. Et aliquando forma intellecta non sumitur de his quae sunt: sed econuerso: sicut omnes intelligimus formam artificis quam adinuenimus, & deinde forma intellecta mouet ad hoc vt sit in opere. lgitur non quia fuit ipsa, deinde intelligimus eam: sed quia intelligimus sit ipsa. Talis ergo est compa ratio quod est ad primum qui est necesse esse: quia ipse intelligit suam essentiam: & quicquid facit debere esse sua essentia. Sequuntur ergo formam suam intellectam formae secundum quod sunt: & ab ista scientia fiuit esse secundum ordinem quem intelligit. &. c. xlviii. Nemo autem putet quod intellecta apud eum habent formas & multitudinem, ideo multitudo formarum quas intelligit sit pars essentiae suae. Hoc ergo quod intelligit suam essentiam, causa est intelligendi illud quod est post suam essentiam. Suum ergo intelligere eius quod est post suam essentiam, causatum est eius quod est intelligere suam essentiam. Et non est relatio alicuius eorum ad ipsum nisi secundum quod ex rebus est non in eo: sed hoc quo ad causalitatem notitiae, non autem quo ad esse essentiae earum, in quibus in diuina co gnitione constituitur mundus archetypus ab aeterno in mente fluens per diuinam notitiam de perfectione diuinae notitiae: qui ex tempore fluxit secundum dispositionem diuinae voluntatis in esse existentiae. Licet philosophi ponentes mundum fuisse ab aeterno, dixerunt ipsum fluxum eius in es se existentiae processisse ex sola diuina notitia necessitate naturae & perfectionis illius assistente beneplacito voluntatis eius, & hoc secundum modum quo ponimus illum fluxisse ab illo in esse essentiae. dicente Auicen. lib. ix. metaph. c. xxxvi. Omne autem esse quod est ab eo, non est secundum viam naturae ad hoc vt esse omnium sit ab eo non nisi per cognitionem: nec per beneplacitum cum sit pura intelligentia quae intelligit seipsam vt esse omnium sequitur ab eo, eo quod euentus omnium sit ab eo, sic quod sua essentia est sciens quod sua perfectio & sua excellentia est vt fiuat ab eo bonitas. & hoc est de concomitantibus suam gloriam. Omnis autem scientia quae scit quod prouenit ex ea nisi admiscetur ei impedimentum aliquod: placet ei id quod prouenit ex ea: & ex hoc quod intelligit sequitur ordo bonitatis in esse: & intelligit qualiter est possibile, & qualiter est elegantius proue nire esse totius secundum iudicium sui intellectus. Quia igitur ideae in deo causalitatem omnimodam habent super res quarum sunt formae in constituendo illas in esse essentiae & existentiae, & hoc secundum rationem causae formalis exemplaris: idcirco respectus ideae ad ideata non est penes genus relationis quod est inter mensuram & mensuratum: sed potius penes primum quod est inter producentem & produ ctum. Non enim idea mensura est ideati inquantum est idea distincte existens in intellectu diuino: sed potius est principium productiuum illius: & mensura illius est inquantum est ratio perfectionalis vnite existens in essentia diuina. Sedenim ex perfectione diuina prouenit quod a ratione idea li in deo fiuit in esse essentiae primo essentia creaturae, & secundo mediante dispositione diuinae vo luntatis in esse existentiae, & vtrobique secundum determinatum & limitatum gradum perfectionis. Et quia Peripatetici non distinguunt fluxum creaturarum in esse existentiae ab illo qui est in esse essentiae, ideo etiam quia ille qui est in esse essentiae est ab aeterno: posuerunt etiam illum qui est in esse existentiae, processisse a deo ab aeterno, & solo ordine naturae diuinam perfectionem praecessisse existentiam creaturae sicut praecessit & eius essentiam. dicente Auicecen. vbi iam supra. Sed Stoici in hoc verius sentientes distinguunt vnum fluxum ab altero, ponentes vnum fuisse ab aeterno & alterum ex tempore, & secundum a primo sicut exemplatum ab exemplari, siue ab exemplo. dicente Platone in primo Timaei. Perspicuum est quod iuxta syncerae & incommutabilis proprietatis exemplar mundi sit instituta molitio: imago est vt opinor alterius. Et quomodo hoc, clare explicat in prin cipio secundi dicens. Mens cuius visus contemplatioque intellectus est: idearum genera contempla tur intelligibili mundo: quae ideae sicut ibi sunt animalia, sic deus in hoc opere suo sensibili diuersa animalium genera statuit esse debere. Boethius autem imitator Platonis libio i. de conso. de eodem in metro suo sic ait. Forma boni liuore carens tu cuncta superno Ducis ab exemplo: pulchrum pulcherrimus ipse Mundum mente gerens, similique imagine formans, Perfectasque iubes perfecta absoluere partes. & lib. i. de triniitate. c. iii. dicit. Ex his formis quae praeter materiam sunt ideae aeternae istae formae veniunt quae sunt in materia & corpus efficiunt. & hoc vt ibidem dicit Commntatorem qua dam exempli ab exemplari conformatiua deductione. Nam formis quae in corporibus sunt, abutimur formas vocantes dum imagines sunt. Assimilantur enim formis his quae non sunt in materia con stitutae. Appellant autem Plato & Boethius ideas rerum essentias in diuina notitia vt quaedam obiecta cognita comprehensas, quae secundum rem sunt aliae a diuina natura, & hoc aliter quam nos iam locu ti sumus de ideis: appellando scilicet ideas rationes cognoscendi illas quae secundum rem sunt eaedem cum natura diuina. Et sunt duo modi rationum in arte diuina. Quarum vna est ratio cognoscendi illa quae sunt extra, & non obiectum cognitum, aut in esse institutum de qua plane loquitur Au gu. vi. de triniitate. c. vlti. loquens de verbo sic inquiens. Ars quaedam est omnipotentis atque sapientis dei plena omnium rationum viuentium incommutabilium: & omnes vnum in ea, sicut & ipsa vnum de vno, cum quo vnum. Alia vero est ratio cognoscendi & essendi illorum quae sunt extra, & obiectum cognitum atque in esse essentiae institutum de qua dicit super Ioan. sermone primo sic. Faber qui facit arcam primo in arte arcam habet. Si enim in arte arcam non haberet: vnde illam fabricando proferret: & infra. Sic fratres charissimi sapientia dei per quam facta sunt omnia. secundum artem continet omnia antequam fabricaret omnia. Constat autem quod ratio quae est arca in arte, est quoddam obiectum cognitum institutum ab arte. Constat etiam quod rationes illae quae sunt vnum in arte sicut & ipsa ars cum eo cuius est: est ratio cognoscendi & essendi tantum. Et (vt dicunt aliqui) in hoc conueniunt rationes attributales cum idealibus & perfectionalibus: quia. scilicet non distinguuntur rationes attributales siue diuina attributa, puta bonitas & sapientia secundum intellectum creatum & increatum, a diuina essentia, aut inter se, nisi considerata sint in comparatione ad illa quae eis respondent in creaturis extra vt sunt creaturae, essentia, bonitas, & sapientia, sicut nec ideae siue rationes ideales aut perfectionales quae incidunt cum ideis, licet quoquo modo aliter & aliter. Quia (vt dicunt) ideae non consideram tur, vt tactum est iam secundum intellectum creatum aut increatum, ex ordine siue in ordine & com paratione ad illa quae eis per conformitatem respondent in creaturis vt exemplata exemplari, nisi secundum rationem cuiusdam limitationis, eo quod in animali (vt dicunt) non responderet quaelibet idea ideato sicut proprium exemplar proprio exemplato. Attributa vero non considerantur secundum intellectum creatum & increatum similiter ex ordine siue in ordine & comparatione ad illa quae eis per conformitatem respondent in creaturis: sed considerantur absque omnis limitationis ratione: quia omnes perfectiones quae in ipsis creaturis super ipsarum creaturarum essentias consideratae pertinent ad dignitatem simpliciter: deo attribuuntur per quandam eminentiam: vt secundum beatum Dionysium. Deus non solum sit dicendus bonus & sapiens: sed superbonus, & supersapiens & caetera huiusmodi. Propter quod etiam (vt dicunt) non sunt in deo attributa sub ratione exemplaritatis aut alicuius causalitatis respe ctu illorum quae eis respondent in creaturis: sicut sunt ideae secundum praetactum modum. Dicitur enim deus bonus & sapiens & caetera huiusmodi absque eo quod sit aut intelligatur vllo modo cau sa in creaturis talium sibi respondentium: cuiusmodi sunt bonitas, & sapientia in creaturis. Et ta men vt dicunt talium perfectionum distinctio in diuinis inter se aut ablessentia, aut pluralitas eorundem, aut omnino esse eorum in diuinis super essentiam aut praeter essentiam non potest accipi in deo per intellectum circa diuinam essentiam, nisi apprehendendo eas circa diuinam essen tiam in habitudine seu comparatione & ordine ad consimilia eis respondentia, quae in creaturis differunt secundum rem & inter se & a creaturarum essentia. Quia vt dicunt, & secundum quod tactum est in argumentis: non potest intellectus quicunque circa vnum & idem re plures rationes quascunque concipere, aut illud sub pluribus rationibus apprehendere nisi per habitudinem & comparationem ad aliqua illis correspondentia plura & distincta secundum rem. Vt tamen vnum & idem sint re verum & bonum in eodem, nunquam intellectus comprehenderet aliam esse rationem veri & aliam boni: nisi ex habitudine & comparatione illius vnius ad diuersas potentias animae re distinctas, habentes actus re diuersos & distinctos, quarum sunt per se obiecta. Et sic secundum istos in diuinis substantia, quantitas, & qualitas, non possunt apprehendi vt plura & diuersa inter se secundum rationem nisi in habitudine ad substantiam, quantitatem, & qualitatem, quae sunt re plura & diuersa in creaturis. Et eadem ratione vlterius identitas, aequalitas, & similitudo fundatae super substantiam, quantitatem, & qualitatem in diuinis nequaquam possunt apprehendi vt plura & diuersa inter se secundum rationem nisi in habitudine ad identitatem, aequalitatem, & similitudinem, quae sunt re plura & diuersa, fundatae super substantiam, quantitatem, & qualitatem re plura & diuersa existentes in creaturis.

⁋ Dico autem partim concordando cum praedictis, & partim discordando ab isdem, quod quandocumque in eodem quod non est nisi vnum, & idipsum re, quando ad se dicitur, & ab solute & secundum se consideratur, est aliqua pluralitas & distinctio siue diuersitas vel secundum rem vel secundum rationem, illa non est nisi in habitudine & comparatione quadam illorum plurium sed non est in habitudine ad diuersa secundum rem extra illis respondentia: sed sufficit quod sit in ha bitudine vel ipsorum inter se, vel ipsorum ad aliqua alia plura & diuersa secundum rem, siue intra. siue extra. Puta cum natura deitatis sit vnum & idipsum absolutum dictum ad se, in ipsa est pluralitas & distinctio personarum secundum rem ex habitudine & comparatione illarum inter se: non autem ad aliqua distincta diuersa secundum rem illis correspondentia. Pater enim & filius sunt in diuinis ex natura rei, non autem ex aliqua consideratione rationis aut intellectus, & hoc ex sola mutua habitudine eorum adinuicem distincti, non autem ex aliqua habitudine ad patrem & filium qui sunt in creaturis vt aliqua alia diuersa secundum rem existentia in creaturis. In ipsa etiam diuina essentia est pluralitas & distinctio idearum secundum rationem ex habitudine sola ad correspondentia eis in creaturis extra. In ipsa etiam est pluralitas attributorum atque distinctio, nec non & relationum communium, de quibus est quaestio. Quorum pluralitas & distinctio si non esset nisi ex habitudine ad correspondentia eis in creaturis, tunc non esset omnino alius modus distinctionis illorum & idearum, nec esset alia bonitas in deo quam idea bonitatis existentis in creaturis, etiam si ideae considerarentur secundum rationem cuiusdam limitationis: non sic autem attributa. non obstante ratione quae iam contra hoc adducta est secundum praedictos: quod scilicet rationes attri butorum excessiue & per modum cuiusdam supereminentiae sunt in deo. Esse enim bonitatem per supereminentiam in deo respectu ipsius quod ei respondet in creaturis, non repugnat rationi exemplaritatis. Bonitas enim & sapientia quae sunt in creaturis imitantur quadam peregrina similitudine bonitatem & sapientiam existentes in deo, sicut essentiam dei quadam peregrina similitudine imitantur essentiae creaturarum: licet quaedam similitudine maiori & quaedam minori: prout dicit Augu lxxxiiiiii quods qed ii. Multis modis dici possunt res similes deo. Aliae secundum vit tutem & sapientiam factae: quia in ipso est virtus & sapientia non facta. Aliae inquantum solum viuunt: quia ille summe & primitus viuit. Aliae inquantum sunt: quia ille summe ac primitus est. Et ideo quae tantummodo sunt: nec tamen viuunt aut sapiunt: non perfecte sed exigue sunt ad similitudinem eius. Omnia autem quae viuunt & non sapiunt, paulo amplius participant similitudi nem. lam porro quae sapiunt, illa similitudine proxima sunt: vt in creaturis nihil sit propinquius. Et sic sicut deus non dicitur idea nisi ex habitudine sicut causa exemplaris ad ideatum in cognoscendo & producendo ideatum secundum praedictum modum: sic non est dicendus bonus aut sapiens nisi ex habitudine sicut causa exemplaris & idealis ad bonitatem aut sapientiam quae est in creaturis, quod falsum est. Falsa est etiam differentia quam quo ad hoc nituntur assignare inter rationem idealem & attributalem, siue inter ideam & attributum: videlicet quod idea in deo non consideratur nisi secundum rationem cuiusdam limitationis, non sic autem attributum, quoniam in deo nulla limitatio omnino considerari potest nisi intellectu falso & erroneo: sicut iam dictum est supra. Et quod dicunt quod immo: quia aliter non responderet propria idea proprio ideato: vt scilicet in deo alia sit idea ho minis, alia equi: hoc falsum est. Absque enim omni limitatione in ratione ideae in deo respondet pro pria idea proprio ideato, & alia est idea hominis & alia equi. Quia quod propria idea respondeat proprio ideato, & alia sit idea vnius ideati & alia alterius, hoc non est quia aliae & aliae limitationi in essentia creaturarum respondeat alia & alia limitatio in ideis: Tunc enim gradus esset ponere ex parte dei in perfectione idearum, sicut sunt gradus perfectionis in essentiis creaturarum: quod erroneum est dicere: sed hoc est idcirco quod idea non est omnino in deo nisi ex habitudine ad essentiam creaturarum: & solummodo in deo est alia & alia idea alterius & alterius, quia alia & alia est perfectio in essentia vnius creaturae & alterius, respectu cuius idea habet rationem idealem. Per hoc enim ratio perfectionalis vna & eadem in perfectione essentiae deitatis est. Ex hoc autem est alia & alia idea in diuina notitia: quod est ad aliam & aliam perfectionem existentem in alia & alia essentia creaturae. ita quod si amoueas alium & alium gradum perfectionis in creaturis: vt contingit plaerumque in illis quae sunt sub eadem specie specialissima: creaturis diuersis non respondent diuersae ideae in deo. Licet enim secundum aliam ideam factus sit homo & secundum aliam equus: non tamen secundum aliam & aliam ideam factus est vnus equus & alius, secundum quod hoc alias declarauimus in quadam quaestione de Quolibet.

⁋ Dico ergo quod postquam ita est quod distinctio attributorum si non accipiatur nisi in habitudine ad respondentia eis in creaturis, sicut accipitur distinctio idearum, ipsa attributa sunt ideae quaedam, eo quod non potest dici quod differunt sicut limitatum & illimitatum, nec occurrit alia differentia inter illa assignanda, nisi forte illa quae iam inferius assignabitur. & hoc clare falsum est. Necesse est ergo ponere attributa esse in deo: & distingui abinuicem absque omni habitudine ad aliqua eis respondentia in creaturis: prout superius determinauimus loquendo de attributis. Et per eundem modum dicendum est in deo poni relationes communes: & distingui inter se absque omni habitudine ad illa quae respondent eis in creaturis, de uo quaerit quaestio proposita.

⁋ Quod videtur sentire Augustinus vbi docet quod intelligimus deum esse ve A rum, bonum, & caetera talium, non reflectendo aciem mentis ad illa quae correspondent eis in creaturis, sicut ad nebulam phantasmatis: sed potius abstrahendo illa ab eis. Octauo enim de triniitate. ca. iii. dicit sic. Est trinitas deus vnus, solus, magnus, verus, veritas: quem si cogitare conamur, nullus cogitetur per locorum spatia contactus aut complexus: sed quicquid tale occurrerit sine vlla dubitatione respuatur. lta enim respuetur omne corporeum. In spiritualibus autem omne mutabile quod occurrerit: non putetur deus. Vbi paucis interpositis quae inferius iam apponentur, sequitur. Ecce, vide si po tes, deus veritas est, noli quaerere quid sit veritas. Statim enim occurrent caligines imaginum & nebula phantasmatum, & perturbabunt serenitatem quae primo ictu defluxit cum diceretur veritas. Ecce in ipso primo ictu quo velut coruscatione perstringeris cum dicitur veritas, mane si potes: si non potes relaberis in ista solita atque terrena. & sequitur. c. iiii. Ecce verum: vide si potes: non amas certe nisi bonum. Et post pauca enumeratis pluribus bonis particularibus pertinentibus tam ad mores quam ad naturam & vsum rerum naturalium, in summa recolligens omnia: subdit dicens. Quid pluratus bonum hoc & bonum illud, vide ipsum bonum si potes: ita deum videbis non alio bono bonum: sed bo num omnis boni. & infra sequitur. Cum itaque audis bonum hoc & bonum illud, quae possunt alias dici etiam non bona: si poteris sine illis quae participatione boni bona sunt prospicere ipsum bonum cuius participatione bona sunt. Simul enim & ipsum intelligis cum audis hoc aut illud bonum. Si er go poteris illis detractis per se ipsum prospicere bonum, prospexeris deum. Sicut autem hoc dicit de ve ro & bono, similiter intellige & de caeteris attributis: atque aduerte quod dicit. Si ergo poteris illis subtra ctis per se ipsum prospicere bonum: prospexeris deum. Et vide an verum esse poterit quod de deo quod verus sit bonus, sapiens, aut aliquod aliorum huiusmodi, non prospicitur in ipso nisi ex habitudine ad similia illis correspondentia in creaturis. Certe nequaquam: immo habitudo ad illa impedit (vt dicit) ne serene in deo conspici possint. Quia si in deo conspici poterunt absque dicta habitudine: poterit ergo simili ter conspici & illorum distinctio abinuicem & ab essentia: atque eorum pluralitas absque omni habitu dine dicta. Dico quantum est ex parte illorum vt cognoscibilia sunt in deo & de deo, & quantum est ex parte intellectus diuini: licet forte non quantum est parte intellectus nostri non simpliciter sed solummodo pro statu communi vitae praesentis, in quo intellectus noster se habet ad manifestissima naturae, cuiusmodi sunt illa cognoscibilia de deo quantum est ex parte illorum, sicut se habet ocu lus vespertilionis ad lucem solis: vt dicitur in secundo Metaph. Eorte enim nihil quod dei est, siue essen tia, siue vita, siue bonitas, siue sapientia, siue intellectus, siue voluntas, siue generatio, siue spiratio, siue paternitas, siue filiatio, siue quodcumque aliud absolutum aut relatiuum pro statu communi vitae praesentis potest intelligi ab intellectu nostro etiam sub ratione attributi generalissimi nisi in habitudine ad sibi correspondens in creaturis: quemadmodum ab initio nullum illorum apprehendere potest de deo nisi quadam manuductione a similibus illis correspondentibus in creaturis. Et sic a differentia reali in creaturis procedit differentia rationis in attributis: econtrario illi quod dictum est iam supra de differentia idearum & ideatorum. Nec est in hoc vlla differentia in apprehensione illorum quae sunt absoluta & essentialia, & eorum quae sunt relatiua & personalia: quia quo ad omnia haec in creata natura con spicimus quid de increata sentire debeamus: vt dicit Ricar. i. de triniitate. c. iii. Est tamen ad hoc signum notissimum, quod omnia illa quantum est de se absque dicta habitudine ab intellectu nostro sunt cogno scibilia quantum est ex parte naturae ipsius: hoc videlicet, quod quanto ea quae simpliciter dignitatis sunt in creaturis, maiori abstractione & separatione ab eisdem intelligimus: tanto magis syncerae cognitioni diuinorum appropinquamus. Quanto etiam intellectum nostrum a sensibus & sensibilibus abstrahimus amplius, & a nebulis phantasmatum & affectione seu amore corporalium sequestramus seu depuramus: aptior fit ad intelligendum diuina. dicente Augusti no de loanne euangelista in exponendo illud, In principio erat verbum, in principio super Ioan. Nisi transcenderet omnia quae creata sunt, non perueniret ad eum per quem facta sunt omnia. Debet autem abstractio diuinorum intelligibilium quae ex creaturis cognoscuntur, & similiter ipsius intellectus debentis illa intelligere, fore tanta: vt sint absque omni habitudine ad creata. Non solum enim debent a conditionibus creaturarum sequestrari: sed per abnegationem se habere ad illas. Non enim sola sequestratio dictorum sufficit, sub quali intellectus noster intelligit vniuersale per abstractionem conditionum particularium a rebus intellectualibus, & etiam a seipso, intelligendo scilicet po num simpliciter non cointelligendo hoc vel illud: sed etiam requiritur abnegatio omnium eorum quae sunt in creaturis ab ipso quod intelligendum est de deo, intelligendo scilicet bonum simpliciter, non solum omit tendo per intellectum hoc & illud: sed abnegando etiam, & dicendo quod non est hoc nec illud, nec simpliciter aliquid eorum quae sunt in creaturis. Vnde de tali abnegatione dictum est iam secundum Augustinum. Est trinitas vnus deus &c. vbi sequitur continue interpositum quod iam omissum est. Non enim paruae notitiae pars est cum de profundo isto in illam summitatem respiramus, si antequam scire possimus quid sit deus, possimus iam scire quid non sit. Non enim est certe nec terra nec caelum, nec quasi terra aut caelum: nec tale aliquid quale videmus in caelo, nec quicquam quale non videmus, & est forte in caelo, nec si augemus imaginatione cognitionis lucem solis quantum potest, siue quo sit ma ior siue quo sit clarior millesies tantum aut innumerabiliter: neque hoc deus est. Nec sicut cogitantur angeli mundi spiritus caelestia corpora inspirantes, atque ad arbitrium qui seruiunt deo mutantes atque versantes, nec si omnes cum sint milia milium in vnum collocati vnus fiant, nec tale quid deus est. Nec si eosdem spiritus sine corporibus cogites, quod quidem carnali cogitatione difficillimum est. Si autem ali quis tali abnegatione facta conatur omne quod creatum est transcendendo, aliquid eorum quae ipse deus est comprehendere: hoc non potest fortasse vllo modo intellectu coniuncto corpori quod corrumpitur & aggrauat animam adhuc pro statu vitae praesentis, nisi in habitudine ad aliquid simile illi correspon dens ei in creaturis: a quo attributa dicuntur quasi a creaturis deo tributa. Quod tamen proculdubio po test intellectu separato a tali corpore, & depurato ab omni affectione carnali & nebula phantasma tis: & hoc vel per mortem vel per auersionem omnimodam a sensibus corporis: vt contingit in eestasi. Aliter enim sine intellectu & notitia creaturae non posset esse beatus, cum nihil intelligatur ex habitudine ad creaturam nisi cointelligendo ipsam creaturam. Istud autem falsum est, dicente Augustinus v. confes. c. iiii. Infelix ille homo qui scit illa omnia, te autem nescit. Beatus autem qui te scit etiansi lla nescit. De vtroque autem modo separationis intellectus a corpore in diuina visione loquitur Au gust. lib. de videndo deum exponens illud Exod. xxxiii. Non videbit me homo & viuet & illud Apostoliu ii. Corin. xii. Scio hominem raptum &c. dicens. Beatus est qui audiuit ineffabilia verba quae non licet homini loqui: vbi adeo facta est ab huius vitae sensibus quaedam intentionis auersio, vt siue in cor pore siue extra corpus fuerit id est vtrum in vehementiori ecstasi mens ab vita in aliam vitam fuerit alienata manente corporis vinculo: an omnino fuerit resoluta: vt in plena morte contingit: nescire se di ceret: quia necesse est abstrahi ab hac vita mente: quando in illius ineffabilitatem assumitur. Et non sit incredibile quibusdam sanctis nondum ita defunctis vt sepelienda cadauera remanerent, etiam istam excellentiam reuelationis fuisse concessam. De tali ergo intellectu humano sic auerso, & similiter de quolibet intellectu humano plene beato & praecipue diuino: Dico quod attributorum distin ctionem & per consequens relationum communium distinctionem fundatarum in illis in diuina essentia in telligere potest absque omni habitudine ad consimilia illis correspondentia in creaturis. Pertinet enim omnium illorum notitia ad visionem beatam essentialem. In quo omnino differunt rationes attributales a rationibus idealibus: quae a nullo intellectu omnino & in nullo statu intelligi possunt absque habitudine ad correspondentia illis in creaturis.

⁋ Quod ergo arguunt primo in contrarium, quod praedictorum esse aut eorum plurali tas seu distinctio in deo ac pi non possunt per intellectum siue creatum siue increatum circa diuinam essentiam nisi apprehendendo illa in habitudine ad consimilia respondentia illis in creaturis, quae in illis sunt re differentia: quia essentia dei siue ipse deus & quicquid in ipso est, vnum est & id ipsum re simplici & ratione quae propria est ei ex se absque omni distinctione & pluralitate: & ideo cum absque habitudine ad alia apprehenditur, sub illa sola ratione apprehenditur: & ideo absque omni pluralitate & distinctione: Dico quod verum est si absque omni habitudine omnino ad aliud apprehenderetur. In deo enim propter suam simplicitatem nihil pure & omnimode absolutum absque omni habitu dine ad aliud potest plurificari aut distingui, aut esse plurificatum aut distinctum: sed si in ipso sit plurificatio aut distinctio aliqua, illa necessario fit non absque habitudine ad aliud, vel secundum rem vel secundum rationem, vel quod est extra in creaturis, vel quod est intra in diuinis: vt iam dictum est & expo situm supra loquendo de attributis. Vnde dico quod esse attributorum & relationum conmunium in di uinis & pluralitas atque distinctio est secundum rationem per habitudinem ad aliud: & hoc non necessario ad correspondentia illis extra: vt quidam dicunt: sed potest fieri ex habitudine eorum quae sunt intra in diuinis, comparatorum inter se vel ad personarum emanationes. Attributa enim solam diuinam essentiam nominant. Sub quibus rationibus determinatis substantiae quantitatis & qualitatis scilicet magnitu dinis bonitatis & sapientiae & huiusmodi, quae circa essentiam concipiuntur, non nisi ex quaedam habitudine illorum ad quaedam alia, & secundum diuersitatem huiusmodi rationum, non secundum aliquam diuersitatem absolutam in essentia diuina quae est aliorum fundamentum, habent esse, plurificari, atque distingui attributa. Nec oportet quod concipiantur in habi tudine ad extra differens secundum rem: immo sufficit quod concipiantur in habitudine adintra: et ad indiffe rens secundum rem, differens vero sola ratione. Est enim in diuinis (vt dictum est) vnicum tantum mere absolutum ratione significati & nominis significantis conceptum absque omni habitudine secundum esse siue essentiam. Substantia ei licet ratione significati sit mere absolutum: ratione tamen impositionis ipsius nomins importat habitudinem ad illa quibus subsistit, vt iam dictum est supra: et significat essentiam sub ratione, propria substantiae quae est secundum se existere: accepta ex habitudine eius ad attributa existentia in illa: et ad omnes rationes perfectionales atque ideales vt est subsistens illis, a qua & denominatur substantia. Inter quae considerata in diuina substam tia primum est quantitas siue magnitudo quae inest substantiae: & mediante illa caetera omnia secundum iam superius dicta. Diuinae enim substantiae ratione qua est increata, convenit quod sit immensae magnitudinis: & ratio ne qua est immensae magnitudinis conveniunt ei quaecumque sunt dignitatis & perfectionis simpliciter, siue in ueniantur in creaturis siue non. Et sic in propriis suis conceptis ex habitudine seu comparatione eo rum per intellectum inter se distinguuntur substantia et quantitas: inquantum substantia quantitati subsistit: & quantitas substantiae insistit: et per eundem modum distiguuntur a substantia et quantitate caetera diuina in diuinis considerata: et hoc ratione vna illis communi, inquantum substantia mediante quantitate illis suba sistit: et illa eidem insistunt: quae propriis rationibus ex habitudine eorum inter se distinguuntur absque omni habitudine adextra. Deitas enim sub ratione scientiae notitiae aut sapientiae concipitur ab intellectu in ha bitudine ad seipsam conceptam sub ratione scibilis aut scientis: et econuerso: sicut eadem deitas con cipitur ab intellectu sub ratione paternitatis in habitudine ad seipsam conceptam sub ratione filiationis et econuerso: licet in hoc sit differentia duplex. Prima, quod relationes sunt illae habitudines: non sic autem relationes caeterorum quae sunt in diuinis absoluta. Secunda, quod in diuinis paternitas et fi liatio sicut pater et filius: et vniuersaliter relationes ac habitudines notionales habent esse, & distin gui a natura rei, non autem a consideratione intellectus, a qua in diuinis habent solummodo esse et distingui rationes caeterorum. Et sic intellectus concipit in diuinis diuersos respectus relationum notionalium ex habitudine illarum inter se: quarum distinctionem inuenit operatam a natura rei: sed non operatur. Concipit autem diuersas rationes attributales ex habitudine illorum inter se: quorum di stinctionem non inuenit operatam a natura: sed ipse illam opeatur: et hoc quemadmodum ipse operatur relationes respectuum alicuius ad seipsum secundum primum modum identitatis: et hoc absque omni habitudine ad aliquid extra: quemadmodum etiam concipit respectus diuersos relationum conmunium inter duas personas, puta identitatum, aequalitatum, et similitudinum mutuarum inter patrem et filium. Non enim identitatem, aequalita tem, et similitudinem quibus pitir est idem aequalis et similis filio et econverso: oportet apprehendere in ha bitudine ad aliquam identitatem, equalitatem, et similitudinem quibus aliquae creaturae sibi sunt eaedem aequales et si miles: maxime quia non est inuenire relationes cones similes et correspondentes in creaturis: quia super idem nu mero in creaturis non fundantur plures identitates aut aequalitates aut similitudines inter diuersa supr posita, sicut fundantur in diuinis inter distinctas personas per earum habitudinem mutuam secun dum superius determinata. Et secundum hunc modum distinguit intellectus in diuina essentia ratio nem boni: et concipit eam ex habitudine illius ad rationem voluntatis in eadem: et econverso: & similiter rationem veri ex habitudine illius ad rationem intellectus: et econverso. Et ex hoc vlterius cum in deo vnum et idem re sint verum et bonum, intellectus circa diuinam essentiam apprehendit aliam rationem veri et aliam rationem boni, non necessario ex habitudine, & comparatione illius vnius ad diuersas potentias animae re distinctas habentes actus re diuersos et distinctos quorum sunt per se obiecta: nec ex comparatione ad bonum et verum quae in creaturis sunt diuersa secundum rem: sed sufficienter comprehendit illas diuersas et distinctas ex habitudine ad diuersas rationes intellectus et voluntatis: et sic ad diuersas rationes dissimiles omnino: quemadmodum et in diuinis sumitur omnis distinctio attribu torum: nequaquam autem ad rationes similes: quemadmodum a rationibus similibus deo attribuuntur a creaturi: puta bonitas a bonitate: veritas a veritate: pulchritudo a pulchritudie: et sic de caeteris. Et sic per distinctionem rationum siue habitudinum quas important attributa vt oppositas: quae in diuinis considerantur ex parte intellectus inter se vt opposita inter se ex vna parte et ex alia parte, voluntas distinguit inter se illa quae sunt ex vna parte quadam diuersitate respectuum sibi inuicem oppositorum: quo facto comparat illa quae sunt ex parte intellectus ad illa quae sunt ex parte voluntatis: et vniuersaliter illa quae non distinguit secundum respectus oppositos inter se, con parat inter se secundum quandam oppositionem disparationis: quod sufficit ad plurificationem et distinctionem attributorum in diuinis: nec plus requiritur. Et per hunc modum distinguuntur inter se tres modi rela tionum communium in diuinis, prout supra expositum est. Quod ergo dicunt, quod circa vnum & idem re & subiecto intellectus nunquam apprehenderet aliam rationem veri & aliam rationem boni nisi ex habitudine illius vnius ad diuersas animae potentias re distinctas: quarum actus realiter sunt distincti: per hoc intendendo quod cum in deo totum quod est, vnum & idem re est & subiecto: intellectus idcirco nunquam apprehendit aliam & aliam rationem di uersorum attributorum nisi in habitudine illius vnius ad diuersa realiter distincta illis respondentia: Dico quod hoc falsum est & in deo & in creaturis. Ponendo enim potentias animae non esse aliud re a subiecto eius (secundum quod alias declarauimus in quadam quaestione de Quolibet) idem & vnum re & subiecto sunt verum & bonum sicut intellectus & voluntas: & intellectus in substantia apprehendit rationem veri ex habitudie & con paratione illius vnius ad seipsum sub ratione intellectus: & similiter rationem boni ex habitudine sui ad seipsum sub ratione voluntatis absque omni distinctione secundum rem inter intellectum & voluntatem. Quia si actus intelligendi & cognoscendi in anima sint diuersi secundum rem: illa diuersitas omnino accidit dictorum distinctioni secundum rationem. Ex tali enim habitudine veri & boni ad intellectum & voluntatem nihil minus distinguerentur in anima verum & bonum etiam si essent vnum & idem secundum rem in substantia animae actus voluntatis & intellectus, sicut sunt ipse intellectus & voluntas: quemadmodum hoc contingit in deo. Dictum ergo illo rum non procedit nisi supponendo potentias animae differre secundum rem inter se. Quod etsi ita esset, ista tamen diuersitas inter voluntatem & intellectum accideret distinctioni veri & boni in habitudine ad illos: sicut iam supra dictum est de distinctione actuum eorum. Et sic omnino accidit distinctioni attributorum in deo habi tudo ad diuersa secundum rem illis respondentia, siue secundum idem nomen & eandem rationem, sicut bono vero pul chro in diuinis respondent verum bonum & pulchrum in creaturis, a quibus etiam a nobis attribuuntur deo: siue se cundum aliud nomen & aliam rationem, sicut bono & vero in deo respondent voluntas & intellectus in crea turis.

⁋ Quia autem secundo per rationem diuisiuam id quod videtur esse omnino contrarium dictis, arguunt sic: si intel lectus aliquis etiam diuinus circa suam essentiam apprehendat aliqua plura & distincta: hoc non potest esse nisi tripliciter &c. Dico quod non apprehendit illa distincta secundum se & simpliciter: quia: vt procedit pri mum membrum argumenti, intellectus tunc non operaretur talem distinctionem: sed eam operatam inueniret: & hoc non nisi ex natura rei: sicut in absolutis inuenit distinctionem suppositorum substantiae in creaturis: & in relatiuis distinctionem suppositorum in diuinis: quod falsum est in propositis secundum di cta. Similiter dico quod non necessario apprehendit illa plura & distincta per comparationem & in habitudine ad similia correspondentia in creaturis: quod intendit concludere tertium membrum: sed dico quod intellectus & creatus & increatus illa apprehendere potest vt plura & distincta absque omni comparatione ad re differentia extra in creaturis: sed solummodo per comparationem eorum mutuam inter se. & sic sola ratione differentia sunt in diuinis & intra, vt patet ex dictis. Et quod arguitur contra hoc, quod si intellectus apprehenderet distinctionem & pluralitatem illorum per comparationem & habitudinem illorum adinuicem siue inter se: tunc comprabilia necessario prae cederent comparationem: & actus comparandi necessario praesupponeret distinctionem comparatorum siue con parabilium: quia comparabilia semper praecedunt comparationem: & actus comparandi aliqua semper praesupponit eorum distin ctionem: & sic apprehensio intellectus per comparationem non causaret dictorum distinctionem, vt dictum est: Dico quod cum apprehensa ab intellectu sunt res naturae: ipsae & earum distinctio naturaliter apprehendunt apprehensionem intellectus qua illas & earum distinctionem apprehendit: & similiter comparationem per quam apprehendit illas & illarum distinctionem. Et tunc vniversale verum est quod comparabilia praecedunt compara tionem: & hoc illam quam operatur intellectus circa comparabilia: licet non illam quam circa illa operatur natura, puta circa diuinas personas inter se comparatas habitudine relatiua. Cum vero apprehensa ab intellectu sint res rationis: inquantum huiusmodi & ipsae & earum distinctio causantur ab intellectu apprehendente illas per comparationem quam operatur comparando illas inter se. Et ideo ipsae res huiusmodi inquantum sunt res rationis & earum distinctio naturaliter sequuntur apprehensionem intellectus qua illas & earum distin ctionem apprehendit: & apprehendendo eadem operatur: & similiter comparationem per quam apprehendit illas & il larum distinctionem. Ipsa enim apprehensio & comparatio sic apprehensorum naturaliter sunt simul: quia non est comparatio nisi per apprehensionem, nec apprehensio nisi per comparationem, qua singulum comperatorum intelligitur in habitudine siue in ordine ad alterum, sicut vniversale vnum relatiuorum apprehenditur per intelletum in habitudine siue in ordine ad alterum: & idea in deo in ordine ad ideatum: licet idea sit causa ideati. Dico ergo quod attributa diuina inquantum attributa sunt, & significant diuinam essentiam sub ratione respectuum determinatorum qui sunt res rationis: intellectus non apprehendit illa & illorum distinctio nem per eorum comparationem inter se, quasi ipsa & eorum distinctio praecedat & illorum & distinctionis eorundem intellectum atque comparationem inter se, vt ipse intellectus illa vt prius existentia atque distincta absque operatione intellectus ex comparatione quam operatur illorum inter se, & illorum distinctionem apprehendat sicut apprehendit omnino absoluta atque diuinas personas: & eorum distinctionem, secundum quod nititur procedere argumentum contra illud secundum membrum, secundum quem modum aeque bene procederet contra tertium membrum. Sicut enim arguitur quod non apprehendit intellectus attributa distincta per con parationem eorum adinuicem: quia comparabilia & eorum distinctio debent praecedere comparationem illorum inter se: sic potest argui quod non apprehendat intellectus attributa distincta per comparationem ad sibi similia in creaturis re distincta: quia consimiliter comparabilia & eorum distinctio debent praecedere comparationem illorum ad sibi similia in creaturis. Sed dico quod intellectus apprehendit attributa diuina & eorum distinctionem per eorum comparationem inter se: quia. scilicet comparando illa ea apprehendit & distinguit: & apprehendendo illa comparat & distinguit. Et operatur intellectus ista tria simul tpore: licet apprehensio & comperatio etiam sint simul natura, & praecedant natura ipsam distinctionem: sicut apprehensio & comperatio idearum ad ideata praecedit natura ipsa ideata, & distinctionem idearum inter se atque ideatorum inter se, vt iam tactum est. Et habent esse ideae a tali apprehensione & comperatione id quod sunt secundum rationem, & ab ipsis ideis ipsa ideata id quid sunt secundum rem, vt iam dictum est. Aliter enim attributa & eorum distinctio praecederent illorum apprehensionem: & causarent il lam: & similiter apprehensio comparationem: & coinciderent secundum & tertium membrum distinctionis in primum, si cut apparet consideranti.

⁋ Si autem distinctio aliqua attributorum & per consequens relationum conmunium accipiatur in diuinis in habitudine ad illa quae inueniuntur respondentia in creaturis, hoc non contingit nisi ex parte intellectus nostri secundum statum vitae praesentis communem: si tamen hoc sit necessarium: quid non assero. Dico ergo quod intellectus non apprehendit circa diuinam essentiam praedicta distincta & plura se cundum se: & simpliciter & absolute: sed operatur illorum distinctionem apprehendendo illa in comparatione eo rum adinuicem: nec apprehendit illorum distinctionem per comparationem & habitudinem eorum ad consimilia & correspondentia eis in creaturis. Et sic in hac diuisione primum membrum & tertium interimen da sunt: & secundum simpliciter est concedendum.

⁋ Aut si velimus & debemus omnino ponere quod in eo quod est vnum & idipsum re & ratione quantum est de se, non potest cadere distinctio aut pluralitas ali qua etiam secundum rationem nisi ex ordine & habitudine ad aliqua distincta secundum rem: dico quod adhuc ipsa distinctio & plurificatio talium in diuinis fit adintra: quia ( vt supra declaraui) omnia attributa essentialia in deo pertinent ad voluntatem & intellectum: & quae pertinent ad intellectum ordinantur ad emanationem realem quae est modo intellectus: & quae pertinent ad voluntatem ordinantur ad emanationem realem quae est modo voluntatis: quae realiter in diuinis oppositione disparationis distinguuntur, vt supius declaratum est. Et per hunc modum circa diuinam essentiam apprehenduntur attributa distincta ex habitudine eorum ad correspondentia eis intra diuinam essentiam, distincta non re abso luta & secundum esse existentiae: sed re relatiua: & secundum esse subsistentiae: qualiter distinguuntur per sonae diuinae: quarum vna procedit modo naturae de intellectu: alia vero modo libertatis de voluntate, secundum modum superius expositum. Per hunc ergo modum & maior & minor distinctio sunt in ded absque omni comparatione adextra: licet diuersimode secundum dictum modum.

⁋ Et bene tenet forma vltimi argumenti in diuinis: si maior distinctio in illis possit ese. scilicet personarum inter se absque omni comparatione adextra: quare multo fortius & minor: & hoc quia ipsa minor ordinatur ad maiorem, & maior resoluitur siue reducitur in minorem. Et est diuina essentia quodammodo fundamentum relationum notionalium mediantibus rationibus attributalibus: quia ordine quodam rationis prior est distinctio attributorum quam emanatio personarum: & similiter distinctio personarum quam distinctio relationum communium inter se, vt sunt personarum: quia nec esse habent nisi per personas distinctas quarum sunt. Ratio ei non distinguit inter identitatem aequalitatem & similitudinem personarum inter se, prout nominant tres habitudines comparatas inter se, nisi per distinctionem inter substantiam quantitatem & qualitatem: prout habent esse in personis distinctis secundum rem. Neque etiam distiguit inter extrema cuiuslibet habitudinis nisi per distinctionem substantiae quantitatis & qualitatis secundum rationem, prout habent esse in personis distinctis secundum rem similiter. Super substantiam enim alia & alia ratione existentem in alia & alia persona, fundatur alia & alia identitas: & similiter super quantitatem alia & alia aequalitas: & super qualitatem alia & alia similitudo. Vt sicut ad apprehen dendum identitatem aequalitatem & similitudinem inter diuinas personas, non oportet intelligere haec in habitudine ad identitatem, aequalitatem, & similitudinem suppositorum in creaturis: sed in sola habitudine personarum inter se: sic neque ad apprehendendum in personis diuinis esse alia & alia inter se identitatem, aequalitatem, & similitudinem secundum rationem, & similiter distinctionem secun dum rationem substantiae quantitatis & qualitatis: non oportet apprehendere in habitudine ad eorum similia diuersa re in creaturis: neque omnino distinctionem quoruncumque diuinorum attributorum ab essentia & ab aliis attributis: quia relationes communes nec esse nec distinctionem habere possunt fine esse & distinctione suo rum fundamentorum. Quare cum erroneum sit dicere diuinas personas inter se non habere identitatem aequalitatem, & similitudinem secundum rationem diuersorum nisi in habitudine ad identitatem aequa litatem & similitudinem secundum rem in creaturis: similiter erroneum est dicere in illis non esse substantiam quantitatem & qualitatem secundum rationes diuersas, nisi in habitudine ad consimilia illis re diuer sa in creaturis: maxime cum sit aliquod attributum cui nullum simile respondet secundum speciem in creaturis: cuiusmodi est diuina immensitas siue infinitas.