Quaestio 2

CIrca secundum arguitur, quod ista scientia sit vniuersaliter de quolibet scibili, vt de ma teria quam considerat. Primo sic. Scientia illa quae est omnium vniuersalis perfectissima: cu ius maxime est scire: debet considerare de omnibus. secundum quod dicit Philosophous. i. Me taphysicae. Scire quidem maxime omnia habenti vniuersalem scientiam necessarium est. Scientia ista est huiusmodi: vt habitum est ex praedeterminatis. ergo &c.

⁋ Secundo sic. huius scientiae est considerare de eis quibus potest acquiri dei cognitio: quia ad illam principaliter tendit, vt supra habitum est. sed ex omni creatura cognitio dei acquiri potest: inquantum in qualibet est diuinum vestigium. ergo &c.

⁋ Ad oppositum arguitur primo sic. de eo quod est, proprium scientiae particularis non debet considerare scientia vniuersalis. Non enim considerat metaphysica de eis quae sunt, propria scientiis particularibus sub ipsa. vt de generatione animalium, lapidum &c. huiusmodi. Ista scientia vt patet ex praedeterminatis vniuersalis est ad omnes alias. Nihil ergo eorum quae particulariter considerant aliae scientiae, debet considerare ista. ergo &c.

⁋ Secundo sic. vbi sufficit si bi natura in vanum est ponere auxilium gratiae, quod enim potest fieri per vnum, vanum est fieri per plu ra. vnde si per legem posset fieri iustitia, ergo gratis mortuus est Christus, vt dicit apostolus. sed natu ra sufficit sibi ad omnium rerum naturalium scientiam. ergo ad illam sciendam non est danda scientia per gratiam. talis est haec scientia. ergo &c.

⁋ Dicendum ad hoc: quod quaecumque in scientia considerantur, aut considerantur in ipsa vt subiectum principale scientiae, aut vt materia eius. Etidifferunt in hoc materia & subiectum, quod subiectum est illud quod primo cadit in notitia scientiae tanquam eius per se obiectum: & cuius notitia principaliter intendi tur. Materia vero generaliter est omne illud praeter subiectum quod in scientia consideratur propter aliquam attributionem ad ipsum subiectum sub ratione qua subiectum est, vt dictum est in quaestione, praeced. Et sumitur ista differentia in arte ad imitationem eorum quae reperimus in natura. In scientia enim dicuntur aliqua subiectum & materia: quia subiiciuntur tanquam obiectum considerationi intellectus: ad modum quo in natura dicuntur subiectum & materia aliqua: quia subiiciuntur tanquam susceptiuum operi naturae. Ars enim imitatur naturam. vt dicitur. ii. Phycici. Nunc autem in natura sic differunt materia & subiectum: vt vult commen. super iiii. Metaphysiy. quia materia dicit quod in potentia simpliciter. Subiectum vero dicit quod in actu vno modo, & alio modo in potentia. Materia enim inquantum materia omnino est in potentia & ad formam substantialem & ad accidentalem: penitus carens actu. Subiectum vero inquantum subiectum est in actu sub forma substantiali: & in po tentia solum ad aliquam formam accidentalem. Secundum hunc ergo modum subiectum dicitur in scientia id quod aliquo modo est in actu cognitum, inquantum de subiecto oportet supponere & praecognoscere si est & quod est, vt dictum est supra. Et quod econtrario alio modo est in potentia cognitum inquantum vlterior cognitio de ipso in scientia inuestiganda est, vt dictum est supra. Materia vero proprie debet dici in scientia id quod nul lo modo supponitur in scientia vt cognitum: sed vt omnino cognitio eius in scientia inuestiganda est: non secundum id quod est: sed inquantum in se habere potest rationem ipsius subiecti: vt dictum est: ita quod subiectum scientiae actu de se importat rationem illam secundum quam omnia considerantur in scientia: & secundum illam id cui principaliter conuenit aliquo modo est actu praecognitum in illo: aliquo autem modo in potentia vt cognoscatur. Materia autem scientiae de se est in potentia vt in ipso consideretur ratio illa. Et per hoc re ducuntur ad illam scientiam: vt ratio illa sit quasi forma substantialis per quam aliquid cadit sub scientia, per quam considerantur omnes aliae rationes tanquam formae accidentales: secundum quas cognitioinuestigatur in scientia. Et secundum hoc quia solus deus habet in hac scientia illam rationem ex se: & alia non nisi per attributionem ad ipsum: solus deus igitur debet dici subiectum huius scientiae: alia vero omnia ma teria eius: vt patet ex praedeterminatis. Cum igitur huiusmodi ratio secundum quam fit consideratio in hac scientia: & secundum quam vt dictum est supra accipitur vnitas eius, per se est solius dei: caeteris autem non conuenit nisi per quandam attributionem ad ipsum: praeter deum ergo de nullo considerat ista scien tia vt de subiecto: sed vt de materia solum: & hoc non nisi eo quod aliam habet attributionem ad ipsum: secundum rationem qua deus consideratur vt subiectum eius. Deus autem subiectum huius scientiae est non quo cunque modo cognoscendi ipsum. Cum enim habeat cognosci cognitione naturali acquisita ex creatu ris: & cognitione gloriosa ex seipso per speciem apertae visionis: & cognitione media per fidem in aenigma te: Primo modo cognosci habet ex scientiis philosophicis communiter a fidelibus & infidelibus: Secundo mo do in vita futura solummodo a beatis: Tertio modo a fidelibus in vita praesenti: & ex hac scientia & sub isto modo cognoscendi ipsum solum est subiectum huius scientiae: vt infra dicetur, quaecumque ergo cadunt sub istius scientiae consideratione: hoc est inquantum se habent per aliquam attributionem ad deum: vt ad ip sum qui est primum fidei obiectum: & per hoc huius scientiae fidei subiectum: & ita inquantum ca dunt sub fide: non inquantum cognita vel cognoscibilia ratione naturali. Nunc autem ita est in eis quae sunt fidei: quod sicut omne ens dicitur ens inquantum in se habet similitudinem primi entis scilicet dei, inquantum scilicet omne aliud ens est secundum aliquam attributionem ad ipsum: ex qua participat rationem entis: sic in eis quae sunt fidei non dicitur aliquid tale nisi inquantum in se habet aliquam rationem primi obiecti fide scilicet dei, inquantum scilicet ipse est primum credibile: & hoc sit secundum aliquam attributionem ad ipsum: qua. scilicet participat rationem credibilis. Rationem autem primi credibilis habet deus: inquantum fide tenetur esse ens per se existens, nullo indigens: a quo omnia procedunt vt a creatore primo: & ad quem omnia ordinantur vt ad vltimum glorificatorem: & caetera huiusmodi. Nihil ergo cadit sub consideratio ne huius scientiae, nisi inquantum est relatum ad deum: vt a deo existens per creationem: vel per ipsum consistens secundum gubernationem: vel ad ipsum ordinatum secundum glorificationem &c. huiusmodi. vt per hoc se habeant in ratione credibilis.

⁋ Dicendum igitur ad quaestionem quod omne scibile inquantum habet ratio nem credibilis, per attributionem aliquam ad primum credibile, quoid est subiectum huius scientiae inquantum credibile est, ad istam scientiam pertinet. siqua autem sunt alia scibilia quae sub fide non cadunt: neque per fidem credenda esse determinantur ex hac scientia: omnino non sunt de consideratione huius scientiae: qualia sunt quam plurima quae propria sunt scientiis philosophicis: quorum notitia eti am si per fidem teneatur firmissime, in nullo ad credenda de deo adminiculatur: vt est notitia de numero, ordine, & motu caelorum & caeterorum huiusmodi: quae vt ait Amoirus in Hexa, quia aliena sunt a nostro studio, & a diuinae lectionis seriae: his quid foris sunt relinquamus. Quid mihi (inquit) quaerere quae sit mensura circuitus terrae, quem Geometrae. clxxx. aestimauerunt stadiorum: libenter fateor me nescire, quid scire nihil proderit. Certe Moyses eruditus in omni scientia Aegyptiorum: sed spcntum dei acce pit quasi minister dei: inanem illam & vsurpatoriae philosophiae doctrinam veritatis ratione posthabuit: & ea descripsit: quae nostrae fidei accommoda iudicauit: quod scilicet terram fecerit deus: virgulta de terris: & omnem animam viuentem. An non ille putauit dicendum quantum de spatio aeris occupet vmbra terrae: cum sol recedit a nobis: quemadmodum lunae globus incidens eclipsim faciat: quin quae nihil ad nos: quasi nihil profutura praeteriit. Vidit enim in spiritu sancto: non illius iam marcescentis sapientiae vanitates sequendas: quae rebus inexplicabilibus mentem nostram occupant: viditque ea opera potius descri benda: quae ad veritatis spectarent profectum: "non itaque (vt ait Augustinus de Tri.) quicquid sciri ab ho mine potest in rebus humanis: vbi plurimum superuacuae vanitatis, & noxiae curiositatis, huic scientiae tribuens: sed illud tantummodo quo fides saluberrima: quae ad veram beatitudinem ducit: gignitur: nutritur: defenditur: roboratur". Vnde & historia sacrae scripturae tam veteris, quam noui testamenti non omnia gesta diuina in patribus sanctis continet: sed illa solummodo quae spiritus sanctus fidei profutura dictauit. Et quae sunt talia bene exponit Augustinus v. super Gen. dicens. Solet quaeri quae forma & figura caeli credenda sit secundum scripturas nostras. Multi enim disputant de his rebus: quaes maiori prudentia auctores nostri omiserunt ad beatam vitam non profuturas discentibus, & occupam tes, quod peius est, multum preciosa & rebus salubribus impendenda temporum spatia. Quid enim ad men pertinet: vtrum caelum sicut sphaera vndique concludat terram in medio mundi molem libratam an ea ex vna parte desuper velut discus aperiatur. Sed quia de fide agitur scripturae, breuiter dicendum est de figura caeli hoc sensisse auctores nostros: quod veritas habet: sed spiritum dei qui per eos lo quebatur noluisse ista docere homines nulli saluti profutura. De motu etiam caeli nonnulli fratres quaestionem mouent: quibus respondeo, multum subtilibus ac laboriosis rationibus ista perquiri: quibus tractandis, nec mihi tempus est: nec illis esse debet, quos ad suam salutem & sanctae ecclesiae necessariam vtilitatem cupimus informari. Sola ergo talia quorum notitiam spiritus sanctus fi dei nostrae dictauit profuturam, tanquam materia sunt de consideratione huius scientiae: siue pertineant ad rerum naturalium creationis: siue ad humanam reparationem: & hoc siue a prophetis conscripta sunt: siue non. Caetera vero omnia vt sunt principaliter in aliis scientiis exposita & determinata: licet non pertineant ad istam scientiam: neque vt subiectum: neque vt materia eius: si tamen ei in aliquo potuerint esse proficua: in vsum eius libere sunt assumenda: vt dictum est supra. Quidam autem attendentes ad ea quae tractantur in hac scientia: & non rationem diuersam: secundum quam aliqua considerantur in ea vt materia tantum: aliud vero vt subiectum proprie dictum: generalius assignauerunt subiectum huius scientiae vt dictum est. Hugo enim de sancto Victore attendens ad illud quod velut materia principalius tra ctatur in hac scientia: dixit materiam & subiectum esse huius scientiae opus reparationis, quod est Chri stus: & eius sacramenta. & secundum Cassiodiodorum totus Christus, caput & membra. & secundum ipsos sa cra scriptura non tangit opus creationis: quod est mundus & eius elementa: nisi vt competentius accedat ad ea quae sunt recreationis. Non enim conuenienter posset ostendere, qualiter homo sit reparatus nisi prius describeret qualiter sit lapsus: neque qualiter sit lapsus nisi prius ostenderet qualiter a deo sit institutus: ad cuius declarationem opus fuit describere vniuersalem rerum creationem. Vnde quidam alii attendentes quod opus reparationis est principalis materia huius scientiae: dicebant subiectum eius esse determinandum per respectum ad huiusmodi materiam: vt quod deus non simpliciter debeat dici subiectum huius scientiae: sed solum inquantum redemptor aut reparator. Quod nullo modo potest stare: vt dictum est supra: quia tunc nullo modo opus creationis posset dici esse de hac scientia vt materia, cum non se habeat per aliquam relationem seu attributionem ad deum vt est redemptor: sed solum vt est creator. Tunc etiam scientia ista fuisset dicenda habere aliud subiectum ante lapsum si stetissent homines in statu innocentiae: quam vt sibi necessariam habuissent: licet non literis conscriptam: sicut fides eis necessaria fuisset: vt debet declarari loquendo de fide: & tamen deus vt reparator: tunc subiectum eius dici non potuisset: quia nihil fuisset reparandum. Augustinus autem attendens ad totam materiam & creationis & reparationis, etiam sub materia comprehendendo subiectum, dicit sacram scripturam esse de rebus & signis veluti de quodam toto integrali. Est enim tota scriptu ra sacra de deo in opere creationis & reparationis manifestato. Quidam autem volentes haec omnia con iuncta reducere ad totum quoddam vniuersale: vt ad subiectum conmune continens omnia quae in hac scientia tractantur: dicunt subiectum huius scientiae esse ens diuinum: quia omne de quo tractat haec scientia: aut est ens diuinum per essentiam: cuiusmodi est ipse deus trinitas: aut per participationem: vt sunt omnia alia quia ens diuinum dicitur aliquid participatione quo ad esse: sic ens diuinum dicitur omne perti nens ad opus creationis: aut dicitur aliquid ens diuinum principatione quo ad bene esse: sic dicitur ens diuinum omne pertinens ad opus recreationis: & haec sunt omnia de quibus tractat haec scientia. Si enim tractat de poe nis & peccatis: hoc est tanquam de defectibus & priuationibus istorum. Et patet ex praedictis: quod non sic tale commune potest hic assignari subiectum: quoniam quandocumque assignatur aliquid subiectum tamquam vniversale commune in scientia: oportet quod ea quae in scientia sub illo considerantur, non considerentur secundum rationes, proprias: neque secundum rationem, propriam ali cuius illorum: sed secundum conmunem rationem subiecti: secundum quod in prima philosophia: vbi ens simpliciter est subiectum: non consideratur substantia secundum, propriam rationem qua substantia est: sed secundum rationem conmunem qua ens est. similiter neque qualitas, neque quantitas, neque aliquid aliorum. Si enim secundum, propriam rationem qua substantia est: substantia ibi consideraretur: & alia non alia ratione quam propter attributionem & relationem eorum ad substantiam: substantia non ens simpliciter ibi subiectum deberet poni. Quare cum ea quae considerantur in hac scientia non considerantur in ea secundum rationem aliquam communem quae non sit propria alicuius illorum quae in ea considerantur: Ratio vero esse diuini etsi communis sit omnibus quodammodo vt dictum est: illa tamen est per se propria alicui illorum. scilicet deo: & non conuenit aliis nisi per attributionem ad deum: Deus igitur ipse non aliquod commune secundum rationem communem ad ipsum & ad alia acceptum debet poni hic subiectum: mo do contrario ei quod contingit in prima philosophia: vbi ens simpliciter non aliquod ens vnum subiectum ponitur: vt praedictum est.

⁋ Ex quo etiam patet quod non valet assignatio qua alii assignant subiectum com mune ens credibile. Licet enim nihil consideratur in hac scientia nisi sub ratione credibilis: illa tamen est vnius eorum quae considerantur in hac scientia: & primo ei conuenit secundum propriam ra- tionem suam: vt deo secundum quod deus est: qui est primum credibile. Et praeterea ratio credibilis non dicit rem aliam consideratam: sed modum considerandi solum: & communitas subiecti & ratio eius non est sumenda ex parte modi considerandi: sed ex parte rei consideratae. Ex quo vlterius patet quod licet deus non consideratur in hac scientia nisi sub ratione qua cognoscibilis est per fidem & credibile quoddam: non ta men secundum quod aliqui aestimare possent, deus debet hic poni subiectum non simpliciter: sed cum deter minatione credibilis: dicendo quod deus sit subiectum huius scientiae non simpliciter dictus, sed vt cognoscibilis ab homine per fidem: ad differentiam cognitionis qua cognoscibilis est a philosophis per naturalem rationem, & a beatis per speciem. Hoc enim non est conueniens dicere: quia illa determinatio cre dibilis non dicit nisi modum cognoscendi ex parte cognoscentis. Ratio autem subiecti non debet determi nari nisi per id quid de ipso est cognoscibile in scientia. Quare cum deus in ista scientia sit cognoscibi lis per fidem: & quo ad illa in quibus cognoscibilis est a philosophis naturali ratione vt iam dicetur: & etiam quo ad illa in quibus cognoscibilis est a beatis per speciem: deus simpliciter & absque determinatione omni, accipiendo ex parte cognoscibilis, vt dictum est in praecedenti quaestione, debet poni subiectum huius scientiae: licet ex hac scientia cognosci non habet aliquid nisi sub ratione credibilis. Et sic quantum est ex parte modi considerandi posset dici subiectum huius scientiae: non simplictiterid i. secundum omnem modum considerandi: sed cum determinatione alicuius modi considerandi particularis: dicendo quod deus est subiectum huius scientiae inquantum habet rationem credibilis: vt dictum est: non tamen (vt similiter dictum est) debet credibile simpliciter poni subiectum. Ex quo vlterius patet modus vnus dif ferentiae huius scientiae ad quamlibet aliam. Aliae enim omnes, res considerant naturali ratione secundum id quod sunt: ista autem considerat per fidem quaeque: & non nisi sub ratione qua credibilia sunt, nata au tem manuductione fieri intelligibilia: numquam tamen circa ipsa fidem omnino euacuando: vt habitum est supra.

⁋ Ad illud quod primo arguitur, quod ista scientia debet de omnibus considerare: quia est perfectissima: Dicendum secundum iam dicta: quod cum de ratione huius scientiae nihil sit considerare nisi sub ratione credibilis: hoc non est de imperfectione sua si non consideret de omnibus: videli cet non de illis quae fidei non sunt prosicua: quae idcirco spiritus sanct, noluit speculari neque describi in hac scientia sub ratione credibilis: sicut non dicitur scientia naturalis imperfecta: licet non conside ret omnes passiones & proprietates magnitudinis: quia illae excedunt rationem subiecti, & considerationis suae modum. Non enim considerat naturalis magnitudines: nisi vt sunt termini corporis natura lis mobilis. plures autem sunt passiones magnitudinis abstractae: quas considerat Geometra. Immo de perfectione huius scientiae est quod non considerat multa quae aliae scientiae considerant: quia. scilicet ea pauca quae considerat sufficientia sunt ei ad consecutionem finis sui: & alia praetermittit tanquam ad illud supuacua & prae ternecessaria.

⁋ Ad secundum quod ex omni creatura potest acquiri dei cognitio: quaere pertinent omnes ad consideratio nem huius scientiae: Dicendum secundum iam dicta: quod hic acquiritur cognitio dei non quocumque modo: sed vt est cogno scibilis primo per fidem: deinde per supnaturalem intelligentiam: non per puram rationem naturalem. Licet ergo quaelibet crea tura valeat ad cognitionem dei per naturalem rationem: inquantum in ipsa est aliqua imitatio dei: quia tamen non quaelibet va let ad cognitionem dei supnaturalem, quae in ista scientia quaeritur per fidem: vt dictum est supra secundum Ambrus & Augustinus ideo ista scientia non considerat de qualibet creatura: neque de omni scibili de quo considerant aliae scientiae vt de propria materia: licet propter vestigium dei in creatura possit cum opus est in vsum suum assumere quaecumque sunt scibilia in creaturis: & per omnes scientias philosophicas scita: vt supra determinatum est. Est enim accidens huic scientiae & praeter modum & naturam eius, quod ex creaturis notitiam inuestiget creatoris.

⁋ Ad cuius intellectum notandum: quod alio & alio ordine de deo, & de creaturis est consideratio in hac scientia & in aliis: quia in hac scientia prima est consideratio dei: postrema vero creaturarum. ordine enim sibi proprio eius est procedere ex notitia dei ad notitiam creaturarum: ex creditis primo circa deum, eliciendo credenda consequenter circa creaturas: vt per fidem habitam primo circa deum, homo fidelis respuat circa creaturas quicquid contrariatur creditis circa deum: & approbet quicquod illis congruat: sicut tactum est supra. Aliae vero scientiae econ trario primo considerant creaturas: & ex illis procedunt ad cognitionem dei: ita quod in nulla earum deus praet esse sub iectum: sed quasitum tantum: non solum quid sit re, sed & an sit. In hac autem scientia econverso nullo modo de ipso potest esse quasitum an sit: sed hoc in prima suppositione fidei poni necesse est: & ideo deus, & non aliud, subiectum potest esse huius scientiae: vt habitum est. & ex hoc maxime contingit quod ista scientia perfectissima sit & nobilissima: quia scientiae dei quam ipse habet de se & de aliis rebus, quae est perfectissima & nobilissima, simillima est. Sicut enim deus seipsum cognoscendo primo, consequenter intuetur omnia alia: sic & ex ista scientia de deo acquiritur notitia primo & principaliter, & ex consequenti de creaturis. vt sic per hanc scientiam fiat in homine quodammodo imago quaedam sa pientiae diuinae: secundum quod de illustratione ex hac scientia dicit Apostolus. ii. Corin. iii. Nos vero reuelata facie gloriam dei speculantes in eandem imaginem tranfformamur a claritate in claritatem tamquam a spiritus dei. vbi dicit Vlos. Nos credentes reuelata faci. id est exquisita ratione. Speculantes gloriam dei. i. gloriosum dominum. In eandem imaginem tranfformamuri. i. vt dei imago & di id est similes deo simus. Tamquam a domini spiritui. i. ducti a deo. Aclaritate in claritatemi. i. a claritate maioris cognitionis dei in claritatem minorem cognitionis creaturatum. Vnde bene competit proprietati huius scientiae quod dicit Auicen. de deo in iiii. Metaph. suae. Non potest fieri demonstratio de deo: sed ipse est demonstratio de omni quod est. Vnde perscrutari volens & pertractare scibilia huius scientiae, primo debet tractare ea quae sunt consideranda de deo vt de subiecto huius scientiae. deinde consequenter de aliis relatis ad deum: vt de creaturis, quae sunt materia huius scientiae, quem quidem modum nos obseruabimus in prosequendo.

⁋ Ad argumenta in oppositum oportet respondere: quia nituntur ostendere quod nihil consideratum & cognitum ex alia scientia ductu naturalis rationis potest esse materia huius scientiae vel fidei obiectum.

⁋ Ad primum quod ista scientia quia est vniuersalis non debet considerare ea quae sunt aliarum scientiarum: Dicendum quod est quaedam scientia vniuersalis ratione rei consideratae in ratione subiecti: quaedam vero ratione modi considerandi. Ratione rei consideratae scientia illa dicitur vniuersalis: quae considerat rationes rerum vniuersales: & generales earum proprietates: quarum scientiae particulares considerant rationes particulares & particulares proprietates: sicut vniuersalis scientia dicitur Metaphysica quae considerat de vnoquoque genere entis secundum quod ens est: non secundum quod tale ens est: & generales pro prietates omnium entium, quae sunt vnum multum actus potentia &c. huiusmodi. cum scientiae particulares sub ipsa considerant diuersa entia particularia, & particulares proprietates eorum: vt determinat philosophus iiii. Metaph. Ratione autem modi considerandi dicitur scientia illa vniuersalis: quae superiori & generaliori modo considerat entia: cum scientiae sub ipsa considerant ea modo inferiori & determina to magis. Sicut in proposito sacra scriptura vniuersalis dicitur ad omnes alias scientias humanas: quia speculatur sua speculanda. lumine fidei & diuinae reuelationis: cum aliae scientiae nihil speculantur nisi lumine naturalis rationis: secundum quod de hoc habitum est superius. Loquendo de scientia vniuersali primo modo, bene verum est quod non habet considerare ea quae sunt particularium scientia rum: neque iudicare: quia sunt extra rationem sui subiecti. Est enim subiectum Metaphysicae ens in quantum ens: non inquantum tale ens est. & ideo extra hoc quod considerat illa scientia vniuersalis de quolibet genere entis inquantum est ens, debent esse scientiae particulares: quae considerant diuersa genera entis, inquantum talia entia sunt. De scientia vero vniuersali secundo modo hoc non est verum: quia nullum ens particulare rationem subiecti eius excedit: quia omne ens quantuncumque particulare, dum tamen rationem credibilis habeat: per attributionem se habet ad deum in ista scientia. Sic enim omnia quae habent rationem credibilis: & pertinent ad materiam huius scientiae comprehenduntur sub subiecto huius scientiae quod deus est: non vt partes eius vel accidentia: sed vt ad ipsum aliqualiter ordinata: vnde ista scientia vsque ad vltima singula quaruncumque rerum speculatur: dum tamen ad notitiam fidei pertineant: & in hoc ista scientia multum in vniversalitate & potestate excedit primam philosophiam.

⁋ Ad secundum quod naturalis inuestigatio sufficit ad notitiam omnium re rum naturalium. ergo non debet pertinere ad hanc scientiam fidei: Dicendum est ad hoc quod licet ista scientia princi paliter est de iis quae facultatem humanae rationis excedunt: vt suppleat in nobis notitia fidei: id ad quod natu ralis notitia non potest attingere: vt est circa deum: quod sit trinus & vnus: & circa creaturas est prima rerum productio quam describit Moyses in principio Gen. &c. huiusmodi. Secundario tamen bene est de illis ad quae etiam naturalis ratio potest attingere: vt sunt: deum esse vnum: & mundum a deo factum: & caetera huiusmodi: quae philosophi in scientiis suis naturalis rationis inuestigatione tractauerunt. Amborum autem notitia quantum spiritus sanct. opportunum nobis fore dictauit, per hanc scientiam nobis credenda proponitur: quod quidem nobis necessarium erat val de & opportunum: quod patet quantum ad ea quae excedunt facultatem naturalis rationis ex supra determinatis circa necessitatem huius scientiae. nisi enim illa quae naturalem rationem excedunt per istam scientiam fidei nobis essent reuelata: quicquam quid de illis cogitare posset humana fragilitas non haberet: vt dicit Augustinus se. id est super lonem. quare nec desiderio aliquo ad illa ebtinenda tenderet. nihil enim desideratur nisi cognitum. Quia igitur homo naturaliter ordinatur ad obtinenda illa quae naturalem rationem excedunt: vt enim dicitur in Esa. Oculus non vidit deus absque te: quae praeparasti diligentibus te, quod expressius dicit Apostolus Oculus non vidit: nec auris audiuit: nec in c. h. aia. quod picli. dcid scilicet & ad alia non posset attingere nisi ea di ligendo & desiderio suo ad ipsa tendendo: vt illa aliquando attingere posset: necesse fuit ex diuina prouidentia illa hominibus per istam scientiam reuelari. de quibus dicitur Ecclesi. iii. Plurima super sensum hominis ostensa sunt tibi. & hoc principaliter propter quinque. Primum vt homo ex caelestium & aeternorum cognitione excitaretur ad eorum amorem. Secundum vt ex hoc per amorem caelestium retraheretur ab amore terrenorum. Tertium vt per hoc exigua quae de aeternis docet haec scientia: disceret homo cogitare eximia. Quartum vt credendo aliquid esse super id quod est & quod potest cogitare, diuina & caelestia reuerenda cognosceret. Quintum vt confunderetur humana teme ritas, quae naturali ingenio omnem praesumeret posse inuestigari notitiam. secundum quod omnia haec patent ex supra determinatis. Quantm vero ad illa quae subsunt naturali rationi: patet si militer quod opportunum erat nobis ea proponere per hanc scientiam: quia etsi singula naturalia & plurima de deo cognoscenda naturali rationi inuestiganda subsunt, ad eorum ta men notitiam inuestigandam ipsa sibi non sufficit: vt non sit superuacuum & vanum ho mini credenda proponere. Aliquibus scilicet propter naturalem indispositionem ad veritatis profundae inuestigationem. De quibus dicit Philosophus secundo Metaphysicae. quod tristantur per sermonem perscrutatum, & odiunt illum: quia non possunt comprehendere eum. vbi dicit Commentator. Et isti sunt impossibiles vt addiscant. Aliquibus vero propter errorem in ipsis inductum ex praua consuetudine vel prauis moribus passioni obediendo: quibus anima fluctuat: vt non sit apta ad veritatis inquisitionem: quia vt dicit Philosophus septimo Physicorum, sedendo & quiescendo anima hominis fit prudens. vel prauis opinionibus a iuuentute acquiescendo. lstis enim vt dicit secundo Metaphysicae, inopinabile videtur id ad quod non sunt assueti,. quibus fabulosa magis sunt applicabilia animo quam rerum veritates. vbi dicit Commentator. Isti cum concedunt prima: non concedunt ea nisi inquantum famosa: ita quod si accideret quod contraria ipsorum essent famosa, negarent illa. Aliquibus autem propter segnitiem, refugientibus scilicet laborem. Qui quidem modus impedimenti maximus est in hominibus carnalibus in veritatis inuestigatione: secundum quod Augustinus excusans se ad Manichaeos, quod non ex seueritate, sed ex charitate redarguat, dicit in principio contra epistolam fundamenti. Illi in vos saeuiant: qui nesciunt cum quo labore verum inueniatur: qui nesciunt quam rarum & arduum sit carnalia phantasmata piae mentis serenitate superare: qui nesciunt cum quanta difficultate serenatur oculus interioris hominis vt possit intueri solem suum: qui nesciunt cum quibus suspiriis, & gemitibus fiat: vt ex quantulacunque parte possit deus intelligi. In aliquibus quidem propter temporalium occupationem: quia vt dicitur Matthaei. xiii. Sollicitudo istius seculi & fallacia diuitiarum suffocant ver bum. Et idem super Ioan. sermo. viii. Homines in aliud intenti perdiderunt considerationem operum dei. De quibus dicit Origenes. in Homil. super Gen. xxv. Vereor ne forte qui negligentes sunt: nec bibant de puteo vitae nec reficiantur: si occupationibus vacent: & cogitationibus quas secum deferunt, & discedant a scripturarum puteis sitientes. Deinde certe in aliquibus propter cognitionis incertitudinem quae per sensus a sensibus trahitur. propter quam plurimum inuestigationi humanae rationis fragilitas admiscetur: cum veritatem se credit inuenisse: cuius signum est quod sapientes mundi sibimet ipsis in quam plurimis contrariati sunt. Quia igitur vt ex omnibus his patet humanum genus ad veritatis notitiam inue stigandam etiam in eis quae subsunt naturali rationi sibi non sufficit: oportuit circa eadem ei per istam scientiam via fidei fixam certitudinem & puram veritatem denunciari de pluribus rebus tam natu talibus quam diuinis etiam naturalis rationis industria inuestigabilibus: vt scilicet cognitionis veritatis in eis quae sunt necessaria ad salutem: omnes de facili participes esse possint: ad quorum regulam caetera omnia tam in naturalibus quam diuinis cognoscerent inuestigari debere. Propter quod recipientibus talem scien tiam dicit Apostolus Ephe. iiii. loquens de Christo. Et ipse (inquit) dedit quosdam quidem apostolos quosdam autem prophetas: alios vero euangelistas: alios autem pastores & doctores ad consummatio nem sanctorum in opus mysterii, in aedificationem corporis Christi: donec occurramus omnes in vnitatem fidei: in agnitionem filii dei: in virum perfectum & mensuram aetatis plenitudinis Christi vt iam non simus paruuli fluctuantes: & non circunferamur omni vento doctrinae in nequitiam hominum: in astutia ad circunventionem erroris. Et sequitur post modicum. Hoc ergo dico & testificor in domino: vt iam non amplius ambuletis sicut & gentes ambulant in vanitate sensus obscurati, inhaerentes intellectui, alienati a via dei propter caecitatem cordis eorum: qui semetipsos tradiderunt impudicitiae. Vos autem non ita didicistis Christum: si tamen illum audistis: & in illo edocti estis, sicut veritas est in lesu. Vbi dicit Glossa. Hos dictos ministros dedit vt caueant sibi a consuetudine antiquae gentilitatis a tempore fidei. Et ideo dicit dominus Esaiae octauo. Cum dixerint ad vos: Quaerite a Phytonibus, & a diuinis, qui student incantationibus suis: ad legem magis: & ad testimonium. vbi dicit Gloss. interlinearis. Ad legem, scilicet occurrite, in qua inuenietis veritatem: & ad testimonium scripturae quae non fallit. Docuit autem dominus ad legem currere tanquam ad illud in quo erat certum quid tenendum oculis sine lege circa varia vagantibus & errantibus. Propter quod dicit Apostolus Roma. secundo. Requiesce in lege. Glossa. Non vageris erroribus, certus quid debeas obseruare: sicut vagan- tur illi qui sunt sine lege: & ideo multipliciter laborant: secundum quod de illis dicitur Ecclesi. x. Labor stultorum perdet eos qui nesciunt in vrbem pergere. Vnde plus solidae veritatis de secretissimis dei, & necessariis ad salutem modo scit vna vetula quam antiquitus sciuerunt omnes philosophi. Quod bene promisit dominus dicens per Esa. prophetam. Ponam vniuersos filios tuos doctos a domino: & per se cognoscent me a minimo eorum vsque ad maximum.