Quaestio 3

CIrca tertium arguitur quod non omnia communia in diuinis sint appropriabilia, Primo sic. Appropria tum per se positum dat intelligere, proprium cui est appropriatum, & suprponit pro illo solo, vt vrbs pro Roma, sicut dictum est supra. Quare si omnia communia in diuinis essent appropriabilia, quidlibet illorum per se positum daret intelligere, proprium cui esset appropriatum: & superpo neret pro illo solo. consequens falsum est: quia est aliquod primum & conissimum in diuinis per se ipositum quod nullum, proprium dat intelligere aut supponit pro illo. vt cum dicitur Exo. x. Ego sum qui sum. esse supponit ibi coniter pro tota trinitate, non pro aliqua persona singulari. & sicut hoc a contingit de esse: sic de pluribus aliis communibus in diuinis. ergo &c.

⁋ Secundo sic. appropriatio sit propter conveniem tiam & similitudinem ad, propria illorum quibus appropriantur maiorem quam ad propria aliorum secundum iam determiata sed est cone in diuinis aliquod puta deitas, a qua quaelibet personarum denominatur deus, quod non maiorem similitudinem ha bet ad proprium vnius personae quam alterius: eo quod quasi materialis & fundamentalis est ad omnia, propria: & sic quasi in potentia & per indifferentiam se habet ad omnia propria sicut materia ad omnes formas, ad quas aequaliter est in potentia. & quod tale est nullam maiorem similitudinem habet ad vnum illorum quam ad aliud. ergo &c.

⁋ Contra maiorem convenientiam habent in diuinis cum, propriis quecumque communia quae proprie sunt in diuinis, puta potestas. sapientia, bonitas & caetera huiusmodi, quam quodcunque commune eorum quae translatiue habent esse in illis: puta lux, dulcedo, & huiusmodi: quia illa verius habent esse in diuinis quam ista, quare cum aliqua istorum habent appropriari translata ad diuina: multo fortius & quodlibet illorum.

⁋ Dico ex determinatis in praecedenti quaestione, quod in appropriatione est duo con siderare scilicet appropriationis originem ex parte naturae & pluralitatis appropriandi, & appropriationis complementum ex parte voluntatis & actus appropriandi. Aspiciendo siquidem ad secundum. scilicet ad appro priationis actum & complementum, qui procedit ab vsu & voluntate appropriantium: si esset quaestio de appro priatione quo ad actum appropriandi, an scilicet omnia communia in diuinis essent appropriabilia, vere puto quod nequaquam: immo quod sunt plurima quorum adhuc appropriatio non est vsitata nec in sacra scriptura nec in dictis sanctorum nec in obseruantia ecclesiae. Sed illorum solummodo appropriatio est vsitata, quorum est eui dens similitudo ad propria: aliorum autem nequaquam. Vnde si iam sunt aliqua vsitate appropriata patri: hoc est pro pter congruentiam specialem & euidentem ad primitatem in ipso, quae in ipso est proprietas continens & rationem innasci bilitatis in carendo principio alio, & rationem generationis in principiando alia. Propter quod aeternitas ei appro priatur propter congruentiam ad primitatem suam in carendo alio principio: quia aeternitas de ratione sua dicit carentiam principii in durando. Vnde Augustinus de appropriatione aeternitatis patris secundum Hila, non arbitratur Hila. per huiusmodi appropriationem dare intelligere nisi quod pater non habet patrem de quo sit, vt dicit. vii. de triniitate. ca. vlti. Est etiam alius modus appropriandi patri aeternitatem scilicet propter comgruentiam ad primitatem patris scilicet in principiando alia. Quia enim aeternitas est prima mensura durandi: quia ab aeternita te fluit aeuum sicut ab aeuo tempus, secundum illud Boethi. Tempus ab aeuo Ire iubes: & patri conpetit ratio principiandi omnia alia: ideo etiam patri appropriatur aeternitas. Similiter appropriata est patri potestas vsi tate. Similiter etiam aliqua sunt appropriata filio, puta veritas sapientia lux & huiusmodi: & similiter spiritu sancto bonitas, pietas, dulcedo & huiusmodi. & hoc euenit quia euidenter similitudinem & congruentiam habent ad pro pria illorum. Quam appropriationem beatus Bernardus super Cantica explicans dicit. Obeata trinitas, veritas, bonitas, aeternitas. Vnde & aliqua quae nunquam patri fuerunt appropriata, bene de nouo incipiunt appropria ri: sicut ante tempus Hila. forte species non fuit appropriata filio: nec vsus spiritu sancto: quia non fuit euidens appropriandi ratio: quae euidens incepit fieri per expositionem Augustinus Nec tamen eam plene euidentem fecit:.: nec quo ad speciem nec quo ad vsum. Quo ad speciem, in eo quod dicit, In imagine speciem nominauit credo: propter pulchritudinem. Species enim aequiuocum est, & similiter pulchritudo. Vno enim modo species ap pellatur forma quae dat esse inquantum dat esse simpliciter: cui adest modus inquantum dat determinatum es se: & ordo inquantum alteri congruit vt fini ad quem est. Et consistunt ista tria in simplici essentia cuiusque formae creatae: & sunt tres partes vestigii in quacumque natura. scilicet species, modus, & ordo: & sic forma est qua res consistit, qua discernitur, qua congruit. secundum quod de specie modo & ordine dicit Augustinus de natu ra boni. ca. v. Vbi aliquis modus aliqua species & aliquis ordo est, aliquod bonum est: aliqua natura est: vbi nul lus modus nulla species nullus ordo est, nullum bonum est: nulla natura est. Et sic inuenitur in forma omni no simplici, creata tamen. Quia etsi in diuinis essentia penitus absoluta sit species: quia ipsa species est sicut est forma qua deus est: non tamen species est sicut in creaturis: quia in illis non est forma species nisi opea tionem contingens. Modus etiam in illa non est secundum quod est in creaturis: quia in creaturis modus determina tionem & limitationem secundum mensuram dicit, & medium inter nimium & modicum. dicente Augustinus de natura boni cap. vi. Parua ac exigua communi vsu loquendi modica dicuntur: quia modus aliquis in eis respicit: si ne quo iam non modica sed omnino nulla essent. Illa autem non propter nimium progressum dicuntur modica, quae ni mietate culpantur, Deus autem nec immoderatus dicendus est, a quo modus omnibus rebus tribuitur vt aliquo mo do esse possint. Est tamen eius modus eius immensitas: in quo licet non sit finis consumens: est tamen in eo finis consummans. Ordo etiam in illo non est qualis est in creaturis scilicet alicuius ad aliquod aliud vt ad finem: sed ali cuius ad aliquod aliud vt ad illud quod est ratio quaedam eius quod est omnium finis. Ordo autem in creaturis est eorum quae sunt ad finem inter se: & cum hoc omnium aliorum simul ad ipsum finem. Hic dicit Augustinus de natura boni: quod deus super omnem creaturae modum est: super omnem speciem: super omnem ordinem: nec spatiis locorum supra est: sed inaestimabili & singulari potentia, a qua omnis modus, omnis species, omnis ordo. Et sic in deo spe cies non consistit nisi in simplici natura: nata tamen cum alio componi: nec modus nisi in immenso: nec ordo ni si in pluribus: quae quidem plura sunt rationes omnium communium in deo inter se ordinatorum: & sic propriorum inter se: & etiam communium ad propria. Qui quidem ordo non est nisi ad instar plurium quae inter se ordinantur in eodem toto absque vlteriori ordine eorum ad aliud in ratione finis. In quolibet enim illorum quae in deo sunt distincta siue secundum rationem vt communia, siue secundum rem vt propria, & simplex est species cuiusque illorum: & modus immensus: & ordo cogruus singulorum ad singula: sicut plura quae ordinantur inter se in creaturis, aliquae partes sunt eiusdem totius: & cuiuslibet illorum em species compositionem contigens: & modus mensuratus & finitus siue determinatus: & ordo congruus. Et propter pluralitatem distinguitur in eis ternarius aliter quam in speciem modum & ordinem scilicet in nunerum mensuram & potes dus. Et sunt idem mensura & modus: similiter ordo & pondus: praeter hoc quod pondus dicit habilita tem tendendi ad situm: & ordo quietem in situ. Eadem autem est ratio tendendi ad situm & consistendi in situ. Pro specie autem ponitur numerus: quia in isto ordine species secundum rem siue secundum rationem plurificatur in diuersis: quorum quodlibet habet in creaturis, propriam mensuram: & in diuinis quotquot sunt plura non habent mensuram nisi vnica. scilicet imensitatis. Et inuenitur iste ternarius correspondenter in deo & in creaturis. In creatu ris quidem siue distinctis abinuicem: sicut sunt diuersa tota siue diuersae partes in eodem toto. De quo dicit Augustinus quo ad distinctionem partium in toto, de Gen. contra Manichaeos ca. xvii. Non alicuius animais corpus & membra considero, vbi non mensuram & numerum & ordinem inueniam ad vnitatem concordiae pertinere: quae omnia vnde veniant non intelligo nisi a summa mensura & numero & ordine, quae in ipsa dei sublimitate incommutabili ac aeterna consistunt. Et extendendo ista tria etiam ad partes vniuersi distin ctas abinuicem sicut diuersa tota, subdit dicens. In omnibus mensuras numeros & ordinem vides: ar tificem quaere: nec alium inuenies nisi vbi summa mensura & summus numerus & summus ordo est cid ei. deum. Inuenitur autem dictus ternarius in deo, & inter distinctos realiter, vt inter personas quae inter se habent numerum, & distinctae sunt suis formis siue speciebus, puta proprietatibus relatiuis: & habent mensuram vnius immensitatis, & ordinem naturae inter se, de quo habitum est supra. Sunt etiam inter communia personarum quae inter se habent numerum suarum formarum siue specierum. scilicet rationes proprias & mensuram immen sitatis & ordinem naturae inter se, de quo etiam habitum est supra. Et sunt numerus iste mensura & ordo communes tribus diuinis personis sicut & ipsa absoluta quorum sunt primo & per se. Sed numerus appropria tur patri primo quia in ipso est pluralitas proprietatum. scilicet ingeneratio & generatio actiue. Filio autem appro priatur mensura: quia est imago procedens sub ratione mensurarum. Spiritui sancto autem ordo: quia ipse in finem per amorem dirigit. Ad ordinem autem quoruncumque distinctorum inter se, sequitur congruentia & pulchritudo in eis. dicen te Augustinus libi i. de ordine ca. xiii. Ordo atque dispositio quia vniuersi cogruentiam ipsa distinctione custodit, ex contrariis omnium rerum simul pulchritudo figuratur. Et ista pulchritudo diuersatur secundum diuersi tatem ordinatorum: quia in diuinis est quaedam pulchritudo propriorum. scilicet diuinarum personarum inter se: quaedam vero ex ordie communium in tribus personis existentium. Et prima istarum, propria est ordinatis, secundum quod ipsa ordi nata, propria sunt: & ordo illorum, proprius est illis. Secunda vero est communis propriis secundum quod ipsa ordinata communia sunt: & ordo illorum ommunis est illis. Et iterum prima istarum duplex est, secundum quod duplex est ordo in propriis. Est enim quidam ordo in singulis existens, & mutuus eorum adinuicem. Est autem alius ordo in vno illorum ad vnum non mutuus. Et primo istorum duorum modorum est ordo trium personarum diuinarum mutuus inter se scilicet patris ad filium & econverso: & vtriusque ad spiritum sanctum & econverso: de quo habitum est superius. Secundo vero modo est ordo solius filii vt est imago sub ratione imaginis ad patrem per se: non autem econverso patris vt imagina ti ad filium imaginem nisi per accidens: quia filius vt imago, per se habet ordinem ad patrem vt ad imaginatum. Ad modum quo secundo genere relationis filius vt imago & mensuratum per se ad patrem refertur vt ad imaginatum: Er auntem econverso ad filium vt ad imaginem non refertur vt imaginatum & mensura nisi per accidens, secundum superius determinata. Et pulchritudo in ordinatis primo istorum modorum sicut & ordo, est propria in singulis ordinatis personis: quia propria est patri vt consistit in ordine qui est patris ad filium: & econ uerso propria est filio vt consistit in ordine qui est filii ad patrem: & similiter vt est in spiritu sancto respectu vtriusque: sed est communis in solis patre & filio respectu spiritus sancti. Et ideo talis pulchritudo quia est, propria singulis vel duobus nulli potest esse appropriata: quia in diuinis non est, propriatum nisi cone tribus, vt supra determinatum est. Pulchritudo etiam in ordinatis secundo istorum modorum sicut & ordo ipse in vnica persona est tantum, puta in filio vt est imago: & hoc in ordine quem habet ad patrem tantum. & ideo ista pulchritudo in imagine non est appropriata: quia est, propria, & est in illa inquantum plene & perfecte repenertat id cuius est imago. De qua pessime aliqui intelligunt loqu Augustinus quando exponendo Hila. dicit. In imagine spe ciem nominauit credo propter pulchritudinem. Postquam enim ista pulchritudo sit propria, non potest appropriari: quia vt dictum est, nihil est appropriabile nisi cone. Pulchritudo autem in diuinis ex ordine omnium inter se communis est tribus personis: sicut & ipsa ordinata inueniuntur coniter in tribus personis. Et de ista pulchritudie intel ligit Augustinus quod est appropriata imagini, & intellecta ab Hila, nomine speciei. Et hoc propter similitudinem ad proprium imaginis, quod consistit in cogruentia aequalitate & similitudie imaginis vt est imago ad imaginatum. uam aequalitas & similitudo pertinent ad secundum genus relationis, vt habitum est supra. Vnde postquam dixit Augustinus In ima gine speciem nominauit credo propter pulchritudinem. continue subiuxit. Vbi est iam tanta congruentia & prima equalitas & prima similitudo nulla in re dissidens, & nullo modo inaequlis & nulla ex parte dissimilis: sed ad identitatem respondens ei cuius est imago. Et in quo ad identitatem subdit. Et vbi est prima & summa vita &c. Vnde ista pulchritudo est imagis vt est ipsa aliquid in se scilicet summa vita summa sapia summa bonitas & caetera communia in di uinis. In imagine enim duplex pulchritudo consideratur: vna vt est representatiua eius cuius est imago: alia vt est res quaedam in se. Et prima pulchritudo consideratur in imagine vt perfecte imitatur illud cuius est imago, & est reprs sentatiua perfecte illius: & consistit in numero propriorem scilicet personarum & personalium: & hoc secundum conmensuratio nem in aequalitate quantitatis, & secundum conformationem in similitudie quaelitatis ipsius imaginis ad id cuius est & non econverso. Secunda vero pulchritudo consideratur in imagine & eo cuius est imago sicut & in caete ris rebus: & consistit in numero communium secundum commensurationem mutuam eorundem in aequalitate quantitatis: & secundum conformationem in similitudine quaelitatis: ad modum quo in corpore est pulchritudo cum est multi tudo membrorum perfecta in quantitate & quaelitate, quae congrue & proportionaliter sunt disposita & ordinata. secundum quod propter hanc proportionem & dispositionem dicit Augustinus Vbi iam est tanta congruentia &c. Propter perfectionem autem in quantitate ad quam sequitur summa aequalitas, subdit. Vbi est prima & summa vita &c. Propter perfectio nem autem in quaelitate ad quam sequitur summa similitudo, addit. Tamquam verbum perfectum &c. Sunt enim verbum & ars tanquam lux & splendor siue quaelitas intellectus. Et pertinent ista aequalitas & ista similitudo ad tertium genus re lationis. Quo ad vsum autem simliter non planam aut euidentem fecit Aug. appropriationem Hila. in eo quod dicit. Dilectio, delectatio, felicitas, vel beatitudo vsus appellatus est. Vsus enim aequocum est ad vsum proprie di ctum: & ad vsum communiter acceptum qui continet in se ipsum frui. Vsus enim proprie acceptus distigui tur contra frui, secundum quod definiendo vti & frui dicit Augustinus primo de doctrina christiana ca. viii. FErui est amore alicui rei inhaerere propter seipsam. Vti vero est id quod in vsum venit referre ad obtinendum illud quodo fruendum est. Et vsus ab vti tali modo accepto nequaquam appropriari potest spiritui sancto: quia vsus ta lis non est nisi eorum quae sunt ad finem. Eine autem non est vtendum sed fruendum tantum. Spiritus sanctus autem non est res quae sit ad finem & qua vtendum est neque proprie neque appropriate: sed solummodo qua fruendum est vt fine com muniter cum patre & filio. dicente Augustinus vbi supra cap. vii. Res illae quibus fruendum est nos beatos faciunt: illae quibus vtendum, tendentes ad beatitudinem adiuuant. &. c. ix. Res ergo quibus fruendum est sunt pater & filius & spiritus sanctus eadem trinitas: quaedam res summa conmunis omnibus fruentibus ea: vtendum est hoc mundo. De vsu vero communiter accepto dicit Augustinus x. de triniitate. ca. xi. Vti est assumere aliquod in facultatem volunta tis: ideoque omnis qui fruitur vtitur. Assumit enim aliquod in facultatem voluntatis cum fine delectationis. Et hoc modo vsus appropriatur spiritui sancto tanquam conveniens cum, proprio illius: quia. scilicet procedit vt amor: qui suauis est: & omnia delectat, & fini in quae est vltima beatitudo coniungit: & ita patrem & filium. Quod exponit Augustinus in exponendo camm dictae appropriationis dicens. Vsus appellatus est spiritus sanctus genitoris genitique suaui tas, in geniti largitate atque vbertate perfundens omnes creaturas pro captu earum vt ordinem suum teneant & locis suis acquiescant. Sic ergo loquendo de appropriatione quo ad actum & complementum eius: nequaquam omnia communia sunt appropriata: nec de hoc quaerit quaestio. Loquendo autem de aptitudine seu habilitate ad appropriationem prout proposita est quaestio in diuinis: dicunt aliqui quod non omnia communia in diuinis sunt ape propriabilia, puta essentia, esse, vita, viuere & caetera huiusmodi: d scilicet in ratione suae communitatis nullam similitu dinem aut congruentiam habent cum, proprio alicuius personae magis quam cum, proprio alterius. Et reuera si ita esset, quaecum quod iam talia in diuinis essent, nequaquam appropriabilia essent deficiente cam appropriationis secundum praedeterminata. sed hoc est impossibile: quia. scilicet personae diuiae sunt ordiatae penes primum secundum & tertium ratione suorum propriorum. Similitecommunia quae sunt in propriis ordinata sunt penes primum secundum & tertium ratione sui. S impossibile est quod primum in ordinati in vera coordinatione penes primum secundum & tertium, non magis conveniat cum primo in ordinatis in alia coordinatione quam cum secundo aut tertio etiam aliis eifdem retentis. & similiter est de secundo in vna coordinatione cum secundo in alia: & simliter de tertio cum tertio. Impossibile est ergo esse aliqua communia in diuinis quin sint appropriabilia ali cui personae potius quam alteri: & hoc propter maiorem convenientiam ad proprium illius quam ad proprium alterius. Quod puto esse verum de omnibus communibus siue sint absoluta siue relatiua. Vnde dico quod sicut in diuinis omnia cmoniquae pertinent ad voluntatem: quia sunt in tertia differentia ordis ad illa quae pertinent ad intellectum: & ad illa quae indifferenter se habent ad in tellectum & voluntatem: appropriantur spiritui sancto quid est tertia persona in diuinis: similite communia illa quae pertinent ad intellectum: quia sunt in secunda differentia ordinis: appropriantur filio quid est secunda persona in diuinis: sic illa quae indifferenter se habent ad vtrumque, quia sunt in prima differentia ordinis: sunt generaliter & appropriam tur patri quid est prima persona in diuinis: & hoc etiam si nulla alia specialior est appropriationis ratio commu nium in diuinis facienda patri aut filio aut spiritu sancto. Et sic illa quae indifferenter se habet ad intellectum & vo luntatem, sunt quasi pertinentia ad memoriam: quae patri approprianda est cum omnibus pertinentibus ad illam: similiter si lio intelligentia cum omnibus pertinentibus ad illam: & spiritui sancto voluntas cum omnibus pertinentibus ad illam. Dico ergo quod esse & essentia viuere & vita deitas & deus appropriabilia sunt patri potius quam filio & spiritu sancto: sed secundum actum & vsum sanctorum appropriata non sunt: & hoc quia speciales rationes appropriandi praeter rationem primi ad aliquod proprium patris in illis non sunt inuentae, sicut inuentae sunt super generalem rationem secundi in illis quae iam appropriata sunt filio: & sicut inuentae sunt super generalem rationem in illis quae iam appropriata sunt spiritui sancto.

⁋ Argumentum primum in oppositum bene probat quod nullum talium per se adhuc est appropriatum alicui personae: qui tamen sit quodlibet illorum appropriabile, nequaquam probat. Quid au tem sentiendum est de esse in illo dicto, Ego sum qui sum: patebit in sequentibus.

⁋ Ad secundum specialiter inductum de deitate, quod non sit appropriabilis: quia per indifferentiam se habet ad propria trium personarum: Dico quod verum est quod deitas non est appropriabilis quantum est ex speciali ratione appropriandi. Quantum tamen est de generali ratione appropriandi, videlicet quia deitas est primum & principium quoddam respectu omnium propriorum & proprietatum & communium quae proerti nent ad voluntatem & intellectum: in hoc convenit magis cum, proprio patris quam filii aut spiritus sancti in eo videlicet quod pater est primum & principium respectu aliarum personarum. ideo potius est pra tri appropriabile quam filio aut spiritui sancto.

⁋ Ad tertium in oppositum: quia non bene concludit in entum: quod scilicet translatiue dicta de deo appropriabilia sunt: quare multo fortius quaecumque propria: Di co quod verum esset si ratio eius quod est proprie aut traslatiue dici, esset ratio seu causa appropriationis aut res ipsa significata hincinde. Nunc autem non est ita: sed in translatis cam appropriationis est con ditio rei significatae hincinde. Quia enim lux corporalis est motiua virtutis cognitiuae, ideo ipsa translata ad diuina appropriabilis est: sicut & alia quae pertinent in deo ad virtutem cognitiuam quae est intellectus: & hoc praecipue quia reprssentat lucem spiritualem, quae pertinet ad intellectum. Non sic autem deitas conditionem aliquam specialem importat propter quam alicui determinate poterit appropriari: & ideo nec appropriatum est nomen deitatis in diuinis: sicut appropriatum est nomen lucis. Vnde & propter istam indifferentiam nomen dei triplicem deriuationem habet a nominibus graecis: & secundum vnam appropriatur patri: secundum aliam filio: secundum tertiam spiritui sancto. Deus enim vno modo dicitur a theon quod est fouere siue fouens, & appropriatur patri: quia ab ipso omnia habent fomentum, in eo quod est primum principium dandi omnibus esse. Alio autem modo dicitur a theos quod est videre siue videns, quod appropriatur filio: quia per modum visus & cognitionis procedit Tertio deus dicitur ab aethin quod est ardere siue ardens, quod appropriatur spiritui sancto: quia ipse procedit vt ardor aut flamma.