Quaestio 2

CIrca secundum arguitur quod velle sit principalior actio in deo quam intelligere,. primo sic. illa actio est principalior in superiori natura, quam habet omnino differentem ab actionibus naturae infimae, quam sit illa quam habet conuenientem quoquo modo cum actione naturae infimae, quia illa prior non conuenit ei nisi secundum rationem qua praecellit & differt a natura infima. Illa vero secunda secundum rationem qua con uenit cum ipsa. & superius atque principalius in ea est illud quo differt quam quo con uenit. vt rationale in homine quo differt a bruto, quam sensibile quo conuenit cum eodem. velle autem cum sit quiddam appetere, sicut voluntas est quidam appetitus, est actio in qua quoquo modo co uenit deus cum infimis & inanimatis etiam, quia in ipsis est appetitus, &eis con uenit appetere. Et intelligere est actio qua differt ab eis, quia nullum genus cognitionis habent, vt pa tet ex supra determinatis. ergo &c.

⁋ Secundo sic. actio quanto est circa obiectum simplicius & spiri tualius & magis abstractum, tanto est simplicior & spiritualior & magis abstracta, quia secundum Philosophum actio determinatur per obiectum quanto autem est simplicior, spiritualior, & magis abstracta, tan to est potior & principalior. simplicius enim & magis abstractum, potius est semper & principalius Propter quod vult Philosophus primo metaphysicae, quod demonstrationes arithmeticae potiores sunt quam geometricae: quia de simplicioribus vt de numeris, qui simpliciores sunt magnitudie, de qua est geometria. Actio autem quae est intelligere dei, simplicior est & magis abstracta, quam sit actio quae est vel le, quia intelligere est rei prout habet esse in intellectu: velle vero prout habet esse in se. & simplicius & magis abstractum esse habet res in intellectu quam extra in seipsa. ergo &c.

⁋ Praeterea. obiectum intellectus est verum: voluntatis autem bonum. verum autem simplicius est & magis abstractum bono.

⁋ Tertio sic. ille actus nobilior est & principalior, per quem potentia nobilius in esse perficitur. iste autem est intelligere, quia per ipsum perficitur intellectus, habendo in se rem intellectam vt nobile quid, non sic velle: quia per ipsum perficitur voluntas vt comparata ad rem nobilem existentem extra se, nunc autem perfectius & nobilius simpliciter & absolute est habere in se nobile quid, quam comparari ad no bile extra se. ergo &c.

⁋ Quarto sic. illud est nobilius quod viliori se minus inficitur. vt patet de lu- A ce & aere, cum transeunt per loca speda. sed intellectus minus inficitur intelligendo viliora se vt corporalia, quam voluntas in diligendo inferiora se. ergo &c.

⁋ Quinto sic. nobilior est potentia quae s est ad nobiliorem actum seu productionem. sed intellectus & voluntas in deo sunt principia productionum personalium, quasi nobilior autem est ratio productionis quae est generatio, quam productio nis quae est spiratio: eo quod productum ab illa quasi nobilius est quam productum ab ista: eo quod productum ab illa vt filius, habet auctoritatem aut quasi auctoritatem super productum ab ista vt super spiritum sanctum. ergo &c.

⁋ In contrarium est, quoniam actio illa potior est & principalior quae est liberior. talis est actio voluntatis, vt patet ex supra determinatis. ergo &c.

⁋ Dicendum ad hoc: quod de actionibus dei quae sunt velle & intelligere, possumus lo qui dupliciter. Vno modo secundum id quod sunt aliquid in re: aut secundum suas proprias rationes quas nominant circa rem ipsam. Primo modo sunt idipsum, & nullo modo differunt: quia non sunt nisi ipsa diuina essentia, vt patet ex supra determinatis. & sic neutra est potior aut principalior altera: nec habet secundum hoc locum quaestio in eis. Si ergo principalitas dicenda sit esse in eis, hoc est considerando ipsas secundum suas proprias rationes quibus inter se differunt sicut alia attributa, secun dum quod habitum est supra. Sic enim in ipsis est principalitas secundum rationem in deo, eo modo quo ratione differunt: quemadmodum est principalitas in eis secundum rem in creaturis, eo modo quo secundum rem differunt. Vt enim dicit Philosophus in principio politicae, quaecumque ex plu ribus fiunt aliquod commune, in omnibus est principans & subiectum: quemadmodum in harmonia con mixtionis elementorum, semper est vnum elementum praedominans siue principans: & in harmonia vocum est vox vna consonantiam aliarum tenens: & in homine anima principans est despotico principatu, corpus vero subiectum: & intellectus principatur appetitui sensitiuo regali principa tu. In deo autem ex actu voluntatis & intellectus fit aliquid commune, vt beatitudo, quae ex vtroque perficitur: oportet igitur quod alterum eorum sit in deo principans, alterum vero subiectum.

⁋ Vnde suppositis illis quibus in quadam quaestione de inquolibet determinauimus in creaturis voluntatem esse principaliorem & altiorem potentiam quam sit intellectus, & per consequens actum voluntatis esse principaliorem & altiorem quam sit actus intellectus: eisdem possumus hic ostendere velle in deo esse actionem principaliorem & altiorem secundum rationem, quam sit intelligere. Sed non oportet ibi dicta repete re: quia non restat nisi ipsa hic applicare. Veruntamen hic sciendum est in summa: quod quandocumque ex aliquibus fit vnum cone, ad cognoscendum quod illorum sit principalius, oportet (vt dicit Philosophus ibi dem) ambo considerare in aliquo optime disposito in eis, & secundum naturam: & non in eo vt simpli citer considerato, aut vt deficit ab illa dispositione. Verbi gratia (secundum quod ponit exemplum) si velimus videre quod & quom anima principatur corpori, oportet hoc considerare in homine optime disposi to secundum corpus & secundum animam. Quod enim in tali homine principatur, vere dicendum est principari & secundum naturam: & non in homine simpliciter aut pestilente & male disposito se cundum illa. In homine enim pestilente propter praue se habere & praeter naturam multotiens inuenitur corpus principari animae, & appetitus sensitiuus rationi: in homine vero bene disposito contingit econtrario. In homine autem simpliciter, licet secundum naturam dominatur id quod dominatur in optime disposito: non tamen hoc potest sicut in illo discerni. Propter quod simpliciter & absolute in homine & secundum naturam, principalius dicitur esse anima quam corpus: quia scilicet principatur in homine bene disposito secundum hoc, licet non principetur in homine non bene disposito se- cundum hoc. & hoc quodammodo quemadmodum cum cibus dicitur sanus per respectum ad sanitatem quae est in corpore animalis, quia scilicet est conseruatiuum illius, ille cibus dicitur sanus simpliciter qui est sanus simpliciter sano, & corpori bene se habenti, non autem ille qui est sanus corpori infirmo & male se habenti.

⁋ Ad videndum igitur quis sit principalior, an actus voluntatis an actus intellectus, & per consequens vtrum voluntas an intellectus: oportet ambo respicere in eo quid secundum ipsa est optime dispositum secundum naturam: & non in eo quod deficit ab illa dispositio ne optima. Quare cum optima dispositio voluntatis & actus volendi est in volendo summe bonum & optima dispositio intellectus & eius actus est in intelligendo summe verum. Bonum enim est per se perfectio voluntatis & actus eius: verum autem intellectus & actus ipsius. In eis autem quae sunt per se, sequitur, si simpliciter ad simpliciter, & magis ad magis, & maxime ad maxime. Summe bonum autem & summe verum est solummodo ipse deus siue ipsa diuina essentia. Principalitatem ergo inter voluntatem & intellectum & actuum eorum debemus inspicere in quocumque volente & intelligente secundum quod vult & intelligit deum. In intelligendo autem & volendo deum principalior est voluntas: quoniam in actione voluntatis perficitur voluntas in ipsa re, vt ipsa habet esse in se: eo quod voluntas actione sua inclinatur in ipsam, & in ea recipitur: non autem eam in se recipit. In actione vero intellectus econtrario perficitur intellectus ipsa re vt habet esse in ipso intellectu. Recipiendo enim in se ipsam rem intellectam, quodammodo perficitur ipsa. Magis autem perficitur voluntas in deo actu suo transferendo se in ipsum, quam recipiendo ipsum in se: eo quod transferendo se in deum sub ratione boni per actum voluntatis, conuertitur quodammodo in ipsum, secundum quod habet esse in seipso. Amor enim qui est ratio volendi, est virtus conuersiua & vnitiua transformans amantem in amatum, vt dictum est supra. Recipiendo autem in se deum sub ratione veri per actum intellectus, assimilatur quodammodo intellectus intellecto secundum quod habet intellectum esse in ipso intelligente. Notitia enim quae est ratio intelligendi, non est nisi virtus assimilatiua. Maius autem & nobilius est conuerti in deum & fieri vnum quodammodo cum ipso, secundum quod habet esse in seipso: quam assimilari quodam modo ipsi secundum quod est in intelligente. Idcirco dicendum est quod simpliciter in volente quocumque & intelligente deum nobilior & principalior est voluntas & actus volendi quam intellectus & actus intelligendi. Et sic propter idem dicendum est quod simpliciter & absolute principalior est voluntas seu actus volendi quam intellectus seu actus intelligendi. Vnde licet cum quis vult aut intelligit aliud a deo, maxime quod inferius est intelligente & volente, altior, principalior, & perfectior est intellectus quam vo luntas, quia dignior est in intellectu cognitio rerum corporalium quam amor earum: quia nobilius est eis assimilari secundum esse spirituale quo habent esse in ipso, quam transformari in ipsa secundum esse quod habent in se: eo quod nobilius esse habent inferiora, secundum quod habent esse in superiori natura, quam se cundum quod habent esse in se. dicente Augustino. ix. de Trini. capi. iiii. Maior est notitia corporis quam ipsum corpus quod notitia eius notum est. Illa enim vita quaedam est in ratione cognoscentis: cor pus autem non est vita. Econtrario autem superiora habent esse nobilius in se quam in natura inferiori dicente Augustino ibidem capite. xi. Cum Deum nouimus, quamuis meliores efficiamur quam ante quam nosceremus, il la notitia tamen inferior est, quia in inferiore natura est. Hoc tamen non obstat quin simpliciter altior sit voluntas, & hoc maxime respectu dei: quia nihil vult neque intelligit primo & per se obiectiue nisi se ipsum: & quod vult & intelligit alia a se, hoc non est nisi volendo & intelligendo se, vt supra dictum est in par te, & amplius inferius declarabitur. Nec obstat etiam in creaturis intellectualibus, & hoc duplici de causa: quarum prima iam tacta est: scilicet quia volens & intelligens in volendo & intelligendo infe riora non est optime dispositus secundum voluntatem & intellectum, sed deficit a nobiliori dispo sitione quae potest esse in eis, cuiusmodi est illa quam habent in cognoscendo deum. Et ideo esse nobi lius respectu illorum, est esse nobilius secundum quid. Esse autem nobilius respectu dei in intelligen do & volendo ipsum, est esse nobilius simpliciter. & hoc quodammodo quemadmodum dicimus quod homo sim pliciter est nobilior leone secundum quod est rationale. secundum quid autem est ignobilior si comparentur inter se secundum fortitudinem corporalem: eo quod res ab optimo quod est in ea: simpliciter dicitur nobilior alia: secundum quid autem secundum illud quod est deterius in ea dicitur minus nobilis illaph.y Aut secundum aliud exemplum, quemadmodum contingit quod in homine pernicioso aut male disposito ap petitus principetur rationi. Alia vero causa est, quia bonum & verum in aliis a deo sunt obiecta voluntatis & intellectus secundaria, & quasi secundum quid: bonum autem & verum quod deus est, sunt obiecta eius prima & simpliciter. Nobilitas autem veritatis non est iudicanda simpliciter nisi re spectu eius quod est obiectum suum simpliciter. secundum quod haec ratio magis pertractabatur in quae stione praedicta de quolibet. & redit ista causa in idem cum praecedenti, vt patet inspicienti pertra cationem eius ibi habitam. Sic ergo principalis causa siue ratio quare bonitas debet dici simpliciter principalior potentia quam intellectus, & actus illius principalior quam actus intellectus, est illa quae iam di cta est. Siquae autem aliae causae assignantur huiusmodi vel ex parte potentiae, vel ex parte habitus vel actus vel obiecti, secundum quod quasdam illarum tetigimus in quaestione nominata, illae sunt secundariae & sequentes ex ista.

⁋ Ad primum in oppositum: quod intellectualis natura in actu volendi conuenit quo dammodo cum inferiori natura, non sic autem in actu intelligendi: Dicendum quod hoc non est ra tio quare illud in quo conuenit cum inferiore natura, dicatur minus principale, nisi secundum eun dem gradum naturae conuenit superiori & inferiori: quemadmodum sensibile conuenit quodam modo homini & bruto. Nunc autem appetitus voluntatis cum importat rationem libertatis, multo superioris gradus naturae est quam sit appetitus bruti, vt supra dictum est.

⁋ Ad secundum, quod actio intellectus simplicior est & magis abstracta, quia est de simpliciori & magis abstracto: Dicendum quod abstractio non est vnius & eiusdem a seipso, sed differentis a differenti: vt oporteat differre abstractum ab eo a quo abstrahitur. Et secundum hoc sunt diuersi modi abstractionis, & diuersa diuersi mode sunt abstracta. Est enim quaedam abstractio realis vnius ab alio a quo omnino differt & re & subiecto: qualiter formae separatae vt intelligentiae dicuntur esse abstractae, quia sunt formae re differen tes a materia, a qua realiter sunt abstractae, quia non habent materiam partem sui, nec cadunt in compositionem alicuius tertii cum materia. Est autem alia abstractio rationis siue rationalis, & hoc per rationem & intellectum, quae est vnius ab alio cum quo est idem ad minus subiecto. Et est triplex, secundum quod sunt quaedam idem subiecto, & differunt re, quaedam vero tantum intentione, quaedam vero tantum ratione. Primo modo est abstractio formae materialis a materia in qua est. Se cundo modo est abstractio vniuersalis a particulari. Tertio modo est abstractio veri a ratione boni. Primo istorum trium modorum adhuc est duplex abstractio, secundum quod forma dupliciter habet esse in materia a qua abstrahitur. Quaedam enim forma habet esse in materia, vt cui dat esse: vt for ma substantialis, quae cum materia est idem in subiecto quod cum ipsa constituit: quae abstrahitur ab ipsa per intellectum abstractione metaphysica. Alia autem forma habet esse in materia, vt a qua re cipit esse: vt forma accidentalis, quae est idem subiecto cum eo cui accidit: a quo abstrahitur per intel lectum abstractione mathematica. Quae duplex est secundum quod sunt duo genera formarum mathe maticarum. Quaedam quae per se & immediate inhaerent subiecto, vt quantitates continuae. Quaedam vero quae mediante alia: vt sunt quantitates discretae: sicut numeri mediante continua quae est ma gnitudo, sit enim immediate abstractio discreti a continuo. Numerus enim mathematicus potentia est in continuo: & non procedit in actum nisi diuisione continui. vt secundum hoc continua quam titas sit prior discreta, secundum quod supra determinauimus loquendo de natura numeri in quaestio nibus de simplicitate dei. Et hoc modo discretum abstrahitur a continuo abstractiome arithmetica.

⁋ Sunt igitur sex modi abstractionis, quorum primus est abstractio realis formae ex se separatae a ma teria. Secundus rationalis est per rationem & intellectum formae substantialis a materia simpliciter. Tertius est magnitudinis a materia sensibili. Quartus numeri a magnitudine. Quintus vniuersalis a particulari. Sextus rationis veri a ratione boni. Et secundum istos modos verum est quod actio quae est circa abstractum, semper simplicior est & spiritualior & magis abstracta. & sic maior rationis vera est simpliciter. Sed cum assumitur in minori, quod actio talis est potior & principalior atque nobilior: hic distinguendum est, quoniam huiusmodi actiones quarum vna est circa abstractum, siue circa magis abstractum: alia vero vel circa non abstractum, vel circa minus abstractum: aut ambae sunt eiusdem generis siue rationis: aut alterius & alterius. Si primo modo, sic minor vera est. siue enim sit actus intelligendi siue volendi, potior est ille qui est circa abstractum, quam qui est circa non abstractum, & qui est circa magis abstractum quam qui est circa minus abstractum, vt patet inducendo per singulos modos abstractionis. Si secundo modo, sic adhuc minor est vera, loquendo de potioritate secundum quid: quae est in actu intellectus & voluntatis circa alia a primo intellecto & volito. Falsa autem est loquendo de potioritate simpliciter: quae est in actu intellectus & voluntatis circa primum intellectum & primum volitum, secundum quod iam expositum est. Et hoc contingit quia verum & bonum sic se habent inter se, quod verum vno modo est ratio nobilior quam sit ratio boni. alio autem modo econuerso nobilior est ratio boni quam veri. & illa ratio qua verum est nobilius bono, est secundum quid, respectu illius qua bonum est nobilius vero. Est igitur sciendum, quod duplex est nobilitas, scilicet prioritatis, & per fectionis. Nobilius prioritate non perfectione, nobilius est secundum quid, respectu eius quod est nobi lius perfectione. Quod patet in esse & viuere. Esse enim est nobilius prioritate rationis & intelle ctus, quam viuere. dicente Dionysio. v. capite de diuinis nominibus. Ante alias dei participationes esse praepositum est: & est per se esse summum, eo quod est per se viuum esse. & infra. Sicut existens deus lauda tur vt ex digniore donorum eius. Et tamen constat quod viuere perfectionem quandam nominat cir ca esse, vt supra expositum est in quaestionibus de vita. & hoc quemadmodum in corporibus & for mis corporalibus generabilium & corruptibilium semper quod prius est simplicitate, est minus nobile. vt elementum quam mixtum: & mixtum quam vegetabile: & vegetabile quam sensibile: & sensibile quam rationale: & hoc quia in talibus vltimum vel quasi vltimum semper addit aliquid nobilitatis super praecedens vel quasi praecedens: licet econtrario sit in ordine illorum. Id quod prius est simplicitate, simul est prius nobilitate: eo quod in talibus posterius semper deficit a priori: & quod est in posteriori, sub ratione nobiliori est in priori. De quibus loquitur Philosophus cum dicit secundo metaphysicae, quod prius in vno quoque genere nobilius est eo quod est post, quemadmodum nobilius est ens primum vt deus, quam alia: & ca lidum in igne quam in quolibet alio. Quemadmodum autem esse & viuere habent istas diuersas rationes nobilitatis inter se comparata: sic verum & bonum vt comparantur ad intellectum & voluntatem. Verum enim nobilius est bono: quemadmodum intellectus voluntate: inquantum non est nata voluntas moueri in bonum nisi moto intellectu in verum. Perfectior tamen est ratio boni quam veri: quia rationem boni habet res ex eo quod est in se perfectam rationem habens perfectionis: veri autem ex eo quod nata est dare perfectionem alteri vt intellectui. secundum quod haec patent ex supra determinatis. Nunc autem per fectio rei quam habet ex eo quod est in se, simpliciter est perfectio & essentialis respectu perfectionis quam habet ali quid ex eo quod natum est perficere aliud. Secundum enim quod dicit Auicen. ix. metaphysicae, non potest aliqua causarum perfici per causatum essentialiter nisi accidentaliter. Per quod probat quod caelum non acquirit suam perfectionem per suum motum. Vnde quia simpliciter perfectior & nobilior est ratio bo ni quam veri simpliciter & per se: actus terminatus & perfectus a bono est simpliciter perfectior & nobilior quam actus terminatus in vero: & hoc in primo bono & primo vero: respectu cuius actus intelligendi & volendi simpliciter habent comparari secundum perfectius & imperfectius, nobilius & ignobilius. vt dictum est. Quamquam ergo simplicior sit ratio rei vt est abstracta ab intellectu & habet rationem veri: & sic terminat actum intellectus, quam sit ratio rei in se vt habet rationem boni & terminat actum voluntatis: simpliciter tamen nobilior & perfectior est actio voluntatis in bono & in re secundum se, quam sit actio intellectus in vero & in re vt est apud intellectum.

⁋ Ad tertium quod potentia nobilius perficitur haben do perfectionem nobilem in se, quam ad ipsam extra se existentem: Dicendum quod compari ad perfectionem nobilem extra se existentem potest aliquid dupliciter. Vno modo vt omnino manens extra illam, illa omnino manente extra ipsum: quemadmodum lapis motu suo comparatus ad parietem, a quo repercutitur si fortius impigit in eum. Alio modo vt subintrans illam. Quod modo primo comparatur ad aliquid nobile, comparatur ad ipsum vt ad terminum solummodo: non autem vt in quo recipiatur: & ita non vt ad illud a quo perfectionem nobilitatis habeat, quam habet illud quod habet in se per fectionem nobisem. Quod vero secundo modo comparatur ad aliquid nobile, non comparatur ad ipsum vt ad terminum tantum, scilicet manentem omnino extra se: sed vt in quo recipitur. & ita comparatur vt ad illud a quo perfectionem maiorem nobilitatis habeat, quam id quod habet illam perfectionem no bilem receptam in se, absque eo quod ipsum etiam recipiatur in illo. Vnde de illo quod comparatur ad no bile vt ad terminum primo modo, bene procedit obiectio: non autem de eo quod comparatur ad nobi e vt ad terminum secundo modo. Perfectius enim est voluntatem isto modo comparari in particulari vt ad terminum ad nobile increatum, quam intellectum nobilitatem illius habere in se: eo scilicet quod intellectus habet illam in se inferiori modo quam habeat esse in ipso. Vniuersaliter enim. superiora imperfe ctius & minus nobiliter recipiuntur in intellectu, quam habeant esse secundum se extra: inferiora autem econtrario: quia quod in aliquo recipitur, in illo recipitur per modum recipientis: non autem per modum rei receptae, vt dicitur in libro de causis. Et secundum hoc voluntas perfectior est intellectu: sicut velle aut amare deum est actio perfectior quam cognoscere ipsum. Et econuerso perfectius intellectum ha bere nobilitatem intelligibilis creati, quam voluntatem comparari ad illam vt ad terminum: eo scilicet quod intel lectus illam habet in se superiori modo quam ipsa habeat esse in se. vt secundum hoc intellectus perectior sit voluntate: sicut intelligere lapidem est actio perfectior & nobilior quam velle lapidem. Et sic cum tripliciter possint comparari intellectus & voluntas: Vno modo respectu intelligibilis & volibilis simpliciter & in vniuersali: Alio modo respectu volibilis & intelligibilis creati seu inferioris quam sit in tellectus: Tertio modo respectu superioris & maxime intelligibilis & volibilis increati: Dicunt illi qui volunt intellectum nobilitare super voluntatem, quod simpliciter & absolute nobilior est intellectus voluntate, & actio intellectus actione voluntatis, & similiter respectu alicuius obiecti determinati, licet etiam respectu alicuius obiecti voluntas potest esse nobilior intellectu, & actio voluntatis actione intellectus. Nullum enim est inconueniens (vt dicunt) quod nobilius simpliciter sit minus nobile respectu alicuius obiecti. & in hoc consistit vis & radix positionis eorum. Sed non est ita vt dicunt & suprponunt. Non enim solummodo voluntas comparatur ad nobile suum, vt ad terminum in quo sit ipsa & eius actio, qui extra ipsam omnino maneat, & ipsa extra illum: quod tamen ipsi sup ponunt: aut nihil est quod dicunt, sicut patet. Immo voluntas comparatur ad obiectum & nobile suum, quod est bonum, vt receptum in ipso: vt nobilitas voliti perfectius habeatur a voluntate quam no bilitas intellecti ab ipso intellectu. Eo quod intellectum non habet esse in intellectu nisi secundum ratio nem luminis diffundentis se in intellectu, & sic per modum disponentis intellectum: quemadmodum lumen in aere est solummodo sicut quaedam dispositio aeris. Volitum autem habet esse in volunta te secundum rationem flammae conuertentis in se voluntatem, & sic non per modum disponentis aut dispositionis, sed per identitatem & per modum in se voluntatem conuertentis, quemadmodum flamma existens in aere in se conuertit aerem vt per identitatem vnum sit in altero. & sic voluntas habet esse in volito sicut ei immersum per amorem: cum intellectus sit quasi omnino extra intellectum. dicente Hugone super. vii. cap cae. Hie. Dilectio intrat vbi cognitio foris stat. Et per hoc volitum voluntatem quodammodo conuertit in seipsum, sicut amantem in amatum: & per hoc multo perfectius habet in se voluntas nobilitatem voliti, quam intellectus nobilitatem intellecti. Et ita si se cundum modum quem ponunt, debeat considerari comparatio intellectus & voluntatis secundum maiorem nobilitatem & minorem, etiam secundum illum modum voluntas simpliciter est nobilior intellectu, licet respectu alicuius intellecti & voliti vt creati seu eius quod est inferius intellectu, nobilior sit intellectus quam voluntas: & actio intellectus quam sit actio voluntatis. Et sic omnino ex positione illorum contingit eis contrarium eius quod intendunt. Dicimus ergo quod haec est per se & essentialis differentia intellectus & voluntatis, in qua consistit differens ipsorum nobilitas scilicet quod perfectio & dignitas intellectus in hoc con sistit, quod res intellecta existit in intellectu vt formalis dispositio in ipso, & per hoc secundum actum intelligit. Perfectio vero & dignitas voluntatis in hoc consistit, quod ipsa voluntas existit in re volita, vt conuersa in ipsam: quod est eius terminari in volitum, vt consistit in seipso. Perfectius autem se ha bet aliquid ad nobile vt quodammodo conuersum in ipsum, & sic existens quasi vt natura eius: quam habere ipsum in se solum modo vt dispositionem ipsius. Et sic voluntas & intellectus etiam comparati ad volitum & intellectum simpliciter & absolute & in vniuersali, inuenitur quod voluntas est perfectior quam sit intellectus, licet intellectus sit persectior voluntate cum comparatur ad intellectum & volitum creatum, aut inferius intellectu. Et nullum est inconueniens: quod ignobilius simpliciter, sit magis nobile respectu alicuius obiect. scilicet respectu obiecti non principalis, sed secundarii & minus nobilis. vt sic in male disposito per intellectum & voluntatem scilicet in intelligendo, & amando, & volendo bonum creatum respectu illius qui vult & intelligit id quod est bonum increatum, & per hoc est in optima dispositione secundum intellectum & voluntatem, solummodo contingit quod intellectus principatur voluntati, quemadmodum in homine male disposito secundum appetitum & rationem, appetitus principatur rationi, vt supra dictum est. Inconueniens vero esset quod ignobilius simpliciter esset magis nobile respectu obiecti primi & principalis & magis nobilis, licet illi dicant hoc non esse incoueniens & male, quia cui conuenit nobilius primum in vnoquoque genere, ei simpliciter nobilius convenit ge nus illud: vt quod caeteris est nobilior substantia, caeteris est nobilius ens. Vnde quemadmodum ignis quia est primum calidorum & causa omnium aliorum calidorum, & caliditatis in eis, ideo est maxime calidum: & ideo etiam est simpliciter calidum: & similiter contingit circa vnumquodque principiorum in quolibet genere, vt dicit Philosophous. ii. Metaphysicae: Sic cui conuenit nobilius id quod est primum obiectum dignius & nobilius in intellectis & volitis, & causa & ratio intelligendi & volendi omnia alia, illud est magis nobile & nobilius simpliciter. Quapropter voluntas, quia est nobilior volendo deum in quocunque volente sit, quam sit intellectus in intelligendo deum: quod & illi concedunt: simpliciter ergo & absolute voluntas nobilior est potentia in volendo quam intellectus in in telligendo: & simpliciter & absolute nobilior est actus volendi quam intelligendi. Et sic patet quod redit in dem inuestigare principalitatem inter intellectum & rationem, aspiciendo scilicet ad primum & principale intellectum & volitum, siue ad intellectum & voluntatem in optima dispositione intel ligendi & volendi, quae est in volendo & intelligendo deum, secundum modum quem supra sumus secuti, & aspiciendo ad actum intelligendi & volendi simpliciter verum & bonum non determinam do hoc vel illud: penes quem illi statuerunt principalitatem inter intellectum & voluntatem debere inuestigari: & bene: licet in minore propositione & in modo prosequendi deficiant. Et ideo concludebant intellectum principaliorem esse, vt iam dictum est in solutione argumenti. Concludendo au tem ex ea voluntatem esse principaliorem, debemus ex contraria minore prosequi intentum, secun dum quod iam declaratum est. Et patet ex hoc (vt puto) veritas quaesiti.

⁋ Ad quartum: quod intellectus minus spedatur in intelligendo viliora se, quam voluntas: Dicendum quod aliquid foedari viliori se, potest contin gere dupliciter: aut pure passiue: aut pure actiue. De primo modo propositio illa habet veritatem: quia illa foedatio ex parte fpedati est propter eius passibilitatem & materialitatem. Propter hoc enim aer magis foedatur transeundo per loca foeda, quam lumen. Secundo autem modo non habet veritatem: quia illa fcedatio ex parte fcedati contingit propter virtutis actiuae vigorem: qua se magis fcedat & ma gis impingit se in rem foedam: quemadmodum primus angelus magis fcedauit se in peccato suo quam primus homo, propter maiorem vigorem liberi arbitrii angeli quam hominis. propter hoc enim ita impegit in bonum temporale, vt insepabiliter ei adhaeserit, & statim obstinatus est: homo vero non. Et isto secundo mo do contingit quod voluntas magis foedatur diligendo inferiora se, quam fcedatur intellectus intelligendo illa. & hoc ideo, quia voluntas ad foedari ab ipsis actiue se habet ad illa: intellectus vero passiue, vt patet ex praedeterminatis: & ita plus fcedari contingit voluntati circa viliora se, ex eius nobilita te maiori potius quam econverso: & econtrario de intellectu.

⁋ Ad quintum quod intellectus est ad actum. nobiliorem quam voluntas: quia ille est ad actum generandi: ista vero ad actum spirandi: & actus gene randi est habens auctoritatem vel quasi, in suo producto, respectu illius quod est productum actu spiran di: Dicendum quod in rei veritate non est dignitas maior in vno actu quam in alio: nec in vna persona ma ior quam in alia. & si vna persona habet quasi dignitatem super aliam, hoc est ratione auctoritatis quam habet ratione ordinis naturae siue originis in vna persona respectu alterius. Et ideo cum secundum praedicta du plex est dignitas, prioritatis, & perfectionis: dignitas vel quasi dignitas ista, non est nisi ratione quasi prioritatis: quae nullo modo est in diuinis, vt infra dicetur. Et quo ad hoc concessum est quod intellectus dignior vel quasi dignior potentia est quam voluntas: sed hoc est secundum quid, cum econverso voluntas sit quasi dignior perfectione secundum praeexpositum modum, quae est dignitas simpliciter. Propter quod & voluntas etiam in deo dignior est vel quasi dignior ratio simpliciter, quam intellectus: li cet quasi prioritate in ordine rationis intellectus sit dignior, & ita secundum quid. secundum quod omnia haec patent ex praedeterminatis.