Quaestio 13

CIrca. xiii. arguitur: quod non omnes aliae scientiae concordant in veritate eorum quae sunt huius scientiae: neque econuerso: sed quod secundum illas scientias aliqua falsa vera sunt iudicanda secundum istam: & econuerso. Primo sic. super illud Psal. Mirificauit misericordiam suam mihi in ciuitate munita. dicit Glos. Mundus dicitur ciuitas munita: quia scientia carnali & philosophica traditione armatus erat contra dominum, quid esse non posset: nisi veritas mundanae sapientiae contra ria esset veritati huius scientiae, quae est scientia domini: quia: non armatur nisi contrarium contra contrarium. ergo &c.

⁋ Secundo sic. super illud. i. ad Corin. i. Non misit me deus baptizare sed euange lizare: non in sapientia verbi: vt non euacuetur crux Christianu dicit Glos. Quasi dicat, misit me euangelizare non in sapientia verb id i. in sapientia philosophorum, quae sapientia verbi dicitur quia verbo los facit. Per illam enim sapientiam euacuatur crux Christiana it mors Christi: & impossibile secundum naturam iu dicatur: vt deus immortalis moreretur. sed hoc non esset nisi veritas illius sapientiae veritati huius scientiae contrariaretur. ergo &c.

⁋ Tertio sic. Illae scientiae non concordant in eodem: quae proferunt iudicia contraria, & simul vera: immo falsum apud vnam, verum est apud alteram: & econuerso. ista scientia & aliae comparatae huic sunt huiusmodi. ergo &c. Probatio mediae est. Philosophus enim ex scientia philosophica medicinali vere iudicasset Exechiam moriturum. Theologus autem ex scientia ista si ex ea diuini consilii dispositionem vidisset: iudicasset eum & vere non moriturum: sed superuicturum.

⁋ In oppositum arguitur. primo sic. quaecunque sunt vera: intantum sunt vera, inquantum imitantur primam veritatem: & falsa inquantum ab eius imitatione deficiunt: vt dictum est supra: secundum Au gustinum de vera religio. Vnum autem & idem non nisi vniformiter imitatur eam sub quacunque scientia & cuiuscunque cognitione cadat. ergo idem sub quacunque scientia, & sub cuiuscunque cognitione cadat, semper eodem modo est verum. Quare cum non contingit scire nisi verum: quod verum est & scitum a sapiente in vna scientia, verum etiam erit a quocunque fuerit scitum: & in quacunque scientia: & contrarium eius falsum. Non ergo verum in hac scientia potest esse falsum in alia vel econuerso.

⁋ Secundo sic. deus ipse nouit veritatem cuiuslibet scientiae, huius & aliarum. Si ergo idem quod verum est in hac scientia: falsum esset in alia vel econuerso: Scientia dei esset si biipsi contraria circa idem: quia esset simul vera & falsa: quod est impossibile. Nec potest responderi: quod non est inconveniens: quia hoc est ex comparatione ad diuersas scientias: quoniam scientia dei non est causata ex rebus vel scientiis aliis a se: sed a seipso scit quae nouit.

⁋ Tertio: sic. secundum quod dicit Philosophus secundo Metaphy. Vnumquodque sicut se habet ad esse: sic & ad cognitionem & veritatem: quia eadem sunt principia essendi & cognoscendi. Et secundum Augustinus de vera relims vnumquodque verum est in eo quod verum aliquid est, & falsum in eo quod falsum non ens est. & hoc est idem cum eo quod solet dici: quod verum, & ens: falsum & non ens convertuntur. sed ita est quod vnum & idem ex eo quod con sideratur a diuersis aut in diuersis scientiis, non potest simul esse ens & non ens: ens respectu vnius, & non ens respectu alterius: quia esse quid absolutum est. ergo idem non potest esse simul verum & falsum. verum respectu vnius: falsum autem respectu alterius.

⁋ Dicendum ad hoc: quod veritas propria fidei & sacrae scripturae capacitatem natu ralis rationis excedit: nec potest ratio naturalis de se extendere se vt veritates quae sunt propriae hu ius scientiae, capiat vel percipiat. secundum quod dicit Apostolus. i. Corinth. ii. Quae dei sunt, nemo cognouit nisi spiritus dei. Glos. Id est spiritus sanctus & illi quos cognoscere facit. vnde sequitur in Apo sto. Animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus dei. Gloss. Vt partum virginis & resurrectionem. Nihil enim aestimat posse fieri: nisi quod nouit quomodo fiat. Et dicitur animalis animi sensus, qui de deo iuxta corporum phantasiam vel rationem philosophicam iudicat. & sequitur in Apostolo. Stultitia est illi: & non potest intelligere. Gloss. Secundum humanum sensum. Et quamuis ita sit: quaecunque tamen vera sunt iudicio huius scientiae, falsa esse non possunt in recto iudicio naturalis ra tionis: si ad ea capienda posset naturalis ratio eleuari: sicut econuerso quaecunque vera sunt iudicio vero naturalis rationis in alia scientia, in recto iudicio huius scientiae falsa esse non possunt. Pro pter quod dicit Philosophus in principio Ethico. Vero omnia consonant existentia. Falso autem cito dissonat verum. Vnde etsi quaedam quae in rei veritate vera sunt, & vera iudicantur recto iudicio huius scientiae: iudicio alterius sapientis vt mundani, falsa esse dicuntur: hoc non contingit ni si per errorem iudicantis, qui praesumit iudicare quae facultatem suam excedunt: in quibus omnino certum iudicium habere non potest. Sicut enim caecum naturaliter impossibile est cognoscere vel iudicare in coloribus quid album, quid nigrum: sic hominem in puris naturalibus constitutum, qui naturaliter caecus est quo ad spiritualia & supernaturalia: licet per gratiam natus sit illuminari ad aspiciendum illa: impossibile est cognoscere vel iudicare in eis quae sunt supernaturalia & propria huic scientiae, quid verum, & quid falsum, quae bene cognoscit & iudicat homo spiritualis per lumen fidei & intellectus, lumine superiori illustratus: secundum quod post supra dicta sequitur in Apo sto. Spiritualis autem iudicat omnia: & ipse a nemine iudicatur. vbi dicit Glos. Intelligit & discernit omnia quae ad iustitiam & vitam sufficiunt certa fide: & ipse a nullo homine animali intelligitur vtrum bene an male intelligat. Quia dicentes se esse sapientes stulti facti sunt: vt dicitur Ro id est vbi dicit Gloss. Sapientes in naturis rerum stulti facti sunt in deo. Veritas igitur theologica & philosophica in omnibus concordant: & est veritas philosophica manuductiua ad veritatem theologicam & gra dus ad illam. Vnde rationes quae videntur ex principiis philosophiae constructae contrariae veritati fidei & theologiae: non ex veris principiis philosophiae: sed solum per errorem humanae industriae sunt con structae: secundum quod etiam multa sibimet contraria philosophis in philosophia senserunt: quia humanis sensibus & humanis ratiocinationibus ista quaesierunt: vt dicit Augustinus ix. de ciui. dei. ca. xli. Et ideo quia non sunt constructae ex principiis philosophiae omnes vere dissolubiles sunt. Et sicut per errorem naturalis rationis sunt constructae: vel circa vera principia philosophiae, vel male extendendo principia philosophiae vltra id quod extendi deberent: sic per directionem naturalis rationis vel ex se vel adiutorio supernaturalis illustrationis qua supernaturalia cognoscuntur, omnes possunt dissolui. Vt si arguat aliquis quod natura non potest idem corporaliter reparare: ergo non potest fieri resurrectio mor tuorum: male extendit principia vera philosophiae naturalis. Multa enim in materia naturali virtute superiori possunt fieri: quae natura non potest facere: vt dictum est supra: vnde debet conclude re: ergo actione naturae non potest fieri resurrectio mortuorum: & ibi stare. Sed cum concludit quod a nulla alia virtute hoc potest fieri, philosophiam excedit: quia hoc ex principiis philosophiae non habet: sed contrarium potius. Ex quo enim philosophia docet primum principium omnium esse potentiae infinitae: licet ignoret quomodo possit operari supra solitum cursum naturae: non debet negare quin ab aliqua virtute supernaturali hoc sit possibile fieri: cum scit esse aliquod agens infinitae virtutis. Nec etiam ex philosophia debet asserere quod illud non possit fieri: quia ignorat quomodo fieri possit supra consuetum cursum naturae: vt demus deum aliquid posse: quod nos fatemur inuestigare non posse: sicut dicit Augustinus in epistola ad Volusianum. Et forte si aliqui praesumant dicere quod extra cur sum consuetum naturae primum principium nihil posset agere: hoc re vera humana temeritas confingit: nec recta ratio ex principiis philosophiae dictat. Vnde sicut temerarius theologus ignorans ea quae sunt philosophiae: multa potest reputare falsa in scientiis philosophicis quae tamen sunt verissima: & crede re hoc se habere ex principiis theologicis: in quibus deceptus est: sic econtrario temerarius philosophus mul ta potest reputare esse falsa in hac scientia, quae tamen sunt verissima: & credere hoc se habere ex principiis philosophicis, in quibus deceptus est, vel quae male ad vera theologica destruenda applicat. sicut Comment. ille haereticus Auer. super. xii. Metaph. impossibile reputat deum esse trinum & vnum: quia vt dicit, non possunt esse tres nisi in eis numeretur substantia. & non intellexit quid dixit. Propter quod dicit Augustinus in epistola quadam ad Marcellum. Si ratio contra diuinarum scripturarum auctoritatem redditur: quamlibet acuta sit, fallit veri similitudine: nam vera esse non potest. Rursum si manifestae certaeque ratio ni velut scripturarum sacrarum obiicitur auctoritas, non intelligit qui hoc facit, & non scripturarum illarum sensum, ad quem penetrare non potuit: sed suum potius opponit. veritati.

⁋ Item Paulinus in epistola ad Augu. Haeretici qui doctrinas daemoniorum & sequuntur, & promunt conceptis ab eorum spiritu adinuentionibus, quae non viderunt phantasmata quasi visa singentes: & pestiferis disputationibus corda male credula seminantes: hi sunt qui non tenent caput. i. Christum fontem veritatis: cuius doctrinae quicquod aduersatur, insanum est.

⁋ Item Augustinus in epistola ad Consentium. Illa ratio quae per suasit in ea trinitate quae deus est, filium non esse patri coaeternum: & alterius esse substantiae: atque ali qua parte dissimilem, & ex modo inferiorem: Non ideo quia ratio: sed quia falsa ratio: cauenda & detestanda dicenda est. Nam si ratio vera esset, non vtique errasset. Quapropter sicut non ideo debes omnem vitare rationem: quia est & falsa ratio: hoc & de sapientia dixerim: neque enim propterea sapiem tia vitanda est: quia est & falsa sapientia. Et dixit Augustinus haec contra Consentium: quia ille dixit quod in eis quae sunt fidei & sacrae scripturae: non rationi sed auctoritati credendum est: quia haeretici non errassent si scripturis sacrismagis quam suis rationibus accommodare fidem mallent. Per haec patent in parte obiecta in contrarium. Quia ergo arguitur primo quod mundus philosophica traditione armatus erat contra deum: Dicendum quod aliud est dicere philosophiam: aliud vero philosophicam traditionem. Philosophia enim est vera rerum naturalium scientia: quae a veris philosophis ex rebus est animaduersa: non ab eis instituta. & semper sonat quantum est de se nomen philosophiae in bonum. Vnde quaecunque philosophi conscripserunt: quae vere ex re bus animaduerterunt: illa verissima sunt: & contraria deo & dictis eius esse non possunt: quia crea turae sunt verum opus dei: in quo veritas diuinae sapientiae relucet. Ecclsi. xlii. Gloria domini plenum est opus eius. & Eccli. i. Effudit illam super omnia opera sua. Philosophica autem traditio est omne illud quod in publicis scriptis reduxerunt: quasi ex rebus veridica animaduersione inuestigatum: in quibus quam plurimum multi ex ipsis errauerunt. Et quo ad illa erronea in quibus mundus per ipsos erat in structus: quae contraria erant diuinae veritati: dicit Glos. illa: quia mundus erat philosophica traditione armatus contra deum. Vnde illa traditio erat sapientia mundi: de qua dicit Apostolus. i Corinth. iii. Sapientia huius mundi, stultitia est apud deum. Et quomodo deprehenditur esse stulti tia, statim subdit Apostolus prophetico vtens testimonio, dicens. Scriptum est enim: Comprehendam sapientes in astutia sua. vbi dicit Glos. Comprehendam.d i. falsos ostendam, faciendo aliter quam ipsi dicunt. Sapientiam enim illam deus probat esse stultitiam, faciendo quod mundus posse fieri negauit. Vnde sapientia mundi non vero nomine: sed abusiuo sapientia dicitur. secundum quod super illud. i. Corint. primo. Perdam sapientiam sapientum. dicit Gloss. Non vera sapientia perditur a domino: sed falsi nominis scientia, quam sibi thesaurizant lingua mendacii, & deficiunt scrutantes scrutinia. Secun dum enim quod dicitur in Psal. Dominus scit cogitationes hominum: quoniam vanae sunt. i. falsae. dicit Glos. super illud: Comprehendam. Vnde talem doctrinam hortatur Apostolus fugere cum dicit Co lossen. ii. Ne tetigeritis: neque gustaueritis: neque contrectaueritis, quae omnia sunt in interitu ipso vsu: secundum praecepta & doctrinas hominum: quae sunt rationem quidem habentia sapientiae in superstitione.

⁋ Per idem patet secundum: quoniam per veram sapientiam verorum philosophorum: nihil euacuatur eorum quae sunt fidei: vt dictum est. sed si quid euacuatur, hoc est per falsam falsorum philosophorum sapientiam: quae dicitur sapientia verbi. quia dicitur sapientia: etsi non sit, vt dicit Gloss.

⁋ Ad tertium quod aliae scientiae & ista dant contraria iudicia circa idem: quae ambo sunt vera: Dicendum quod est quod dam iudicium circa praesentia & praeterita: & illud est determinatum: quia circa illa ex natura rei est veritas determinata: nec vllo modo possunt circa idem esse contraria iudicia vera. Aliud vero est iudicium circa futura, in quibus est veritas quantum est ex natura rei indeterminata: nisi determinatio ei contingat ex sua causa: & ideo non potest circa illa in veritate esse iudicium determina tum aliter quam ex sua causa a qua fieri habent. Nunc autem ita est: quod in talibus duplex est causa fieri rei. vna particularis & proxima: alia vniuersalis & prima. quae sic se habent inter se: quod non fit res neque potest fieri a proxima nisi per primam. econtra autem a prima multa fieri possunt non per proximam: & hoc maxime ab illa quae est simpliciter prima omnium: quae effectus omnium causarum proximarum per se potest producere si ne causis proximis: licet hoc negarent falsi philosophi: vt alias videbitur. Propter quod quaecunque res futura quae nata est fieri ab vtrisque: magis sequitur huiusmodi causam primam quam proximam: & magis iudicanda est esse futura vel non futura secundum causam primam quam secundum proximam: ita quod si sit futura actione causae primae, & sit non futura actione causae proximae, simpliciter debet iudicari esse futura, & non futura secundum quid. Vnde verus iudex ex causis naturalibus proximis nihil debet iudicare futurum: nisi sub conditione si causa prima congruat causae proximae: aliter enim frequem ter poterit errare: sicut patet in exemplo proposito. Exechias enim quantum erat ex causis proximis aegritudinis suae moriturus erat: nec tamen a medico ex hoc debuit iudicariimoriturus simpliciter: sed solum sub conditione: si causa prima perageret cursum: quem cum causis proximis aegritudinis illius iam agere coeperat. sed ab inspectore diuini consilii, & causae primae potius debuit iudicari victurus simpliciter: quia vidit causam primam se subtrahere debere ab actione quam coeperat cum causis aegritu dinis proximis, & supernaturaliter agere cum principiis &causis sanitatis contra causas aegritudinis. Veri dica igitur iudicia huius scientiae & aliarum circa idem non possunt esse contraria, nisi secundum quid. Vnde iudicia absoluta quae sumuntur a causis proximis etiam in voluntariis omissa causa prima re probat lac. in cano. sua. dicens. Ecce nunc dicitis, hodie aut cras ibimus in ciuitatem illam: & facie mus ibi annum: & mercabimur & lucra faciemus: qui ignoratis quid sit vobis futurum in crastinum: pro eo quod dicatis si domins voluerit: & si vixerimus, faciemus hoc vel illud. vbiide praesumptuosis dixit Glos. In his omnibus superni iudicis examen ad mentem reuocare contemnunt. Quia ergo ista scientia dicit secundum diuinum consilium Exechiam victurum, verum dixit simpliciter: quod vero medicina dixit ipsum moriturum: falsum dixit simpliciter: & verum secundum quid. & ex hoc dictum est supra: quod ista scientia omnes subalternat in dicendo propter quid.