Quaestio 7

CIrca Septimum arguitur: quod nec doctores posteriores periti debent esse vel instructi sapientia seculari: sed simplices. Primo sic. Vbi eadem est causa, & idem effectus Sed eadem est causa essendi simplices posteriores doctores & priores: vt paltet: quia sicut fidei generatio diuinae virtuti est ascribenda: ita & eius conseruatio: & sicut illi si sapientes vocarentur conditioni suae possent vocationem suam ascribere: ita & isti. ergo &c.

⁋ Secundo sic. non plus virtutis requiritur ad minus quam ad maius. immo potius minus. Sed plus est fidei initium fundare, quam fundatam multiplicare: quia secundum philosophum, Principium maximum & difficillimum estin vnoquoque. Quare cum ad fidei fundationem non requiritur primos doctores peritos esse & instructos: sed magis contrarium vt dictum est: multo fortius nec sequentes doctores requiritur peritos esse: sed contrarium magis.

⁋ In contrarium est illud Augustinus iii. de doc. Christia. in fine. Vnusquisque de societate gentilium exiens liberales scientias debet ab eis asserere ad vsum iustum praedicandi euangelii. & super illud Exo. v. Vt eamus viam trium dierum in soli. Gl. Trium dierum iter proficiscimur, si rationalem, moralem, naturalem sapientiam de rebus mundialibus auferentes ad instituta diuina convertimus. Sed post primos doctores multi talium ad fidem de societate gentilium exierunt edocti scientiis liberalibus, facti doctores huius scientiae, vt Dionysius, Victorinus, & caeteri huiusmodi. ergo non simplices esse debebant: sed potius edocti.

⁋ Dicendum ad hoc: quod sicut in cognitione naturali innata est nobis via a causatis & compositis rerum naturalium & temporalium ad causas earum simplices: tanquam a nobis notioribus in notiora naturae: & hoc propter occultationem causarum rerum naturalium: quarum effectus patent: sic multo fortius in cognitione rerum supernaturalium aeternarum: tum quia elongata sunt a nostro intellectu: tum quia consuetudine cognitionis temporalium multum impedimur a notitia aeternorum. Oportet igitur illorum diuinorum notitiam in nobis incipere a notioribus nobis. Illorum autem notitia triplex est: quaedam credendo: quaedam intelligendo: quaedam aperte videndo. Quarum prima est inferior & nobis magis proportionabilis: & disponit ad secundam: quia Esaiae. vii. dicitur. Nisi credideritis, non intelligetis. & ambae disponunt ad tertiam. Primae duae sunt vitae huius: tertia vero est vitae futurae. Nunc autem secundum Augustinus quod credimus debetur auctoritati: quod autem intelligimus debetur rationi. auctoritas enim rationi viam praeparat: ratio autem ad intellectum cognitionemque perducit. Scientia ergo ista quae est rerum aeternarum: vel ad aeternitatem relatarum, primo in toto genere hu mano velut in vno homine, debuit per fidei auctoritatem fundari: & deinde per rationem intellectus patefieri: quae in futuro per apertam visionem debebit manifestari. Sicut ergo primi do ctores in fundando hanc scientiam fidei solum debebant diuinae auctoritati inniti: & ideo esse simplices & immunes ab omni scientia mundana quae innititur rationi: vt dictum est in proxima quaestione: Sic post eius fundationem in diuina auctoritate doctores eius sequentes ad ducendum credentes in intellectum & cognitionem creditorum, debebant inniti rationi. Sicut enim primo rum doctorum principale opus fuit fidem suadere: sic opus posteriorum principale est fidem persuasam quantum possibile est homini in via intellectam facere: vt quod mundus per priores doctores cre dit, per posteriores intelligat. & iste erat congruus ordo: quia nisi per rius credidisset: postmodum intelligere non potuisset: secundum illud praedictum Esaiae. vii. Nisi credideritis: non intelligetis. Quod exponens Augustinus dicit in ser. xxxvii. super lo. primae partis. Ideo credis quia non capis: sed credendo fis ido neus vt capias. Nam si non credis, nunquam capies: quia minus idoneus remanebis. Eides ergo mun det te: vt intellectus impleat te. Et reuera tunc primo homo fit idoneus vt ad doctoris officium accedat: cum fide purgatus diuinorum intellectum perceperit. dicente Orig. super. xvi. Genes. Si fideliter percipiatis auditu, operatur in vobis lsaac. i. Christus purgat corda vestra a terrenis sensibus: & videntes mysteria in diuinis scripturis esse latentia, & in intellectu proficitis & in spiritualibus sensibus incipietis etiam ipsi esse doctores: & procedent ex vobis flumina aquae viuae. Quare cum ratio manuducens ad intellectum & cognitionem aeternorum vt plurimum est ex scientiis liberalibus: de rebus creatis: oportet posteriores & modernos auctores instructos esse in scientiis secularibus de creaturis. Inuisibilia eni dei per ea quae creata sunt intellecta conspi ciuntur. vt dicitur Ro. i. Et vt dicit Chrysostomus super illud Matthico. vii. Et ecce Centurio. Scri ptura infallibilis de deo, creatura est rerum omnium: quia nihil creatum est in mundo: per quid non manifestissime deus ostenditur. In quorum consideratione (vt dicit Augustinus de vera rei, non vana curiositas exercenda est: sed gradus ad semper manentia faciendus (quod vt dicit de quanti tate animae) his facilius contingit qui bene eruditi ad hoc accedunt: non studio inanis gloriae: sed diuino amore veritatis accensi. Nam exercet animum hoc genus disciplinarum ad subtiliora cernenda: ne luce illorum repercussus ea sustinere non valens, in tenebras quas fugere cupiebat, refugiat: & affert (ni fallor) argumenta certissima quibus quod fuerit inuentum atque confe ctum impudentem habeat dubitationem. ldem de ordine libro secundo. Ego si quid meos mo nere possum, quantum mihi apparet, quantumque sentio, censeo illos disciplinis omnibus erudien dos. Aliter proprie ista intelligi nullo modo possunt. Philosophia rationem promittit: quae non modo non contennere ista mysteria: sed sola intelligere vt intelligenda sunt, cogit. Nullumque aliud habet officium quae vera, & (vt ita dicam) germana philosophia est, quam vt doceat quod sit omnium re rum principium sine principio: quantus ve in eo maneat intellectus quem vnum deum omnipotentem, patrem & filium, & spiritum sanctum docent veneranda mysteria. Oportet igitur sequentes doctores non simplices esse: & idiotas: sed peritos & instructos. Vnde qui primo elegit simplices & indoctos: pauperes & ignobiles: non reliquit sapientes: diuites: & nobiles: quos etsi non elegit primos: elegit tamen secundos. Vnde dicit beatus Greg. xxxiii. Moral. Prius collegitur indoctos: & postmodum philosophos: & non per oratores docuit piscatores: sed mira potentia per piscatores subegit oratores. Est tamen distinguendum ex parte eorum quae in secularibus scientiis edocentur: quoniam eorum quae tractantur in secularibus scientiis quaedam sunt quorum notitia etiam pertinet ad istam scientiam: vt est prima rerum creatio: & alia quam plurima quae de creaturis sunt credenda. Alia vero sunt quo rum notitia multum adminiculatur ad declaranda & defendenda ea quae pertinent ad istam scien tiam: vt ea quae considerantur in aliis scientiis de anima & de potentiis eius, & plurima consi milia. Sunt etiam alia quae nec ad istam scientiam pertinent: nec adminiculantur ad eam. vt sunt illa in quibus sentire contraria nihil fidei obest omnino: vt sunt mensura quantitatis solis, lunae, terrae: & quam plurium huiusmodi. Esse peritum in scientiis secularibus quo ad omnia ista, est supereminem tis scientiae in sacro doctore. Non enim necesse est ad hoc quod sit doctor idoneus sacrae scripturae, scire illa quae sunt de tertio genere. secundum quod de notitia talium dicit Augustinus in epistola ad Petrum presbyterum de origine animae. Non magnum (inquit) doctrinae arbitror detrimen tum ista nescire: et si de corporum quidem generibus subtiliter disputetur, hoc maiore difficulta te quam vtilitate perdiscitur. Vnde omnium talium notitiam vt de numero, & ordine, & motibus caeli: & caeterorum huiusmodi. secundum quod dicit Ambrosius in Hexam, quia aliena sunt a nostro studio & a diuinae lectionis serie: his qui foris sunt relinquamus. Videntur igitur mihi multum iniuriari philosophis & sacrae scripturae metas transcendere: qui de talibus quaestiones in scholis theologicis praesumunt mo uere. Hinc dicit Ambrus in Hexam. Quid mihi quaerere quae sit mensura circuitus terrae &c. vt infra de materia istius scientiae. Vnde talia quae sunt a nostro studio aliena: quia modicum aut nihil adminiculantur ad ea quae sunt fidei: & aliena sunt a serie lectionis diuinae: quia sacra scriptura non tenet ea inter credenda: nec adminiculantur principaliter ad illa: non oportet scire doctorem idoneum sacrae scripturae. Scire autem illa quae sunt de primo genere. scilicet quae cadunt de creaturis inter cre denda, licet de eis determinant seculares scientiae: similiter & illa quae sunt de secundo genere: quae licet proprie non pertineant ad materiam sacrae scripturae: nec computantur inter credenda: multum tamen eorum notitia adminiculatur ad declarandum & defendendum ea quae sunt huius scientiae: vel etiam ad impugnandum: quia contrariorum eadem est disciplina: Scire inquam talia pertinet ad idoneum doctorem sacrae scripturae: & quo ad istorum notitiam debet esse peritus in scientiis secularibus quo ad illa quae de eis sci re: non potest ex tractatu huius scientiae. Propter quod dicit Augustinus in prim. iii. de docia christa.n Homo quid volunta tem dei &c. vt infra de auditore: an debeat esse instructus in scientiis secularibus. Est autem triplex ra tio propter quam isti secundi doctores: non simplices: sed instructi esse debent in scientiis secularibus, vt dictum est. Prima, vt errores sapientiae mundanae contrarii veritati fidei cognoscantur & improbentur. secundum quod dicit Hieronymus de fidelibus scientias philosophicas dicsentibus. Discunt (inquit) non vt sequantur: sed vt iudicent atque convincant. Secunda: vt veritates contentas in eis agnoscant: & in vsum doctrinae fidei conver tant. Decret. d. xxxvii. S. Cur ergo. "Quidam eas ad eruditionem addiscunt: vt errores gentilium legendo detestentur: & vtilia quae in eis inueniunt ad vsum sacrae eruditionis deuoti inuertant: Tales laudabili ter seculares literas addiscunt". Tertia: vt postquam circa eos diuinae auctoritatis miracula deficiunt: quae primos doctores & eorum doctrinam honorabiles reddebant: saltem eis peritia rationis assistat: ne despicabiles a sapientibus mundi habeantur: & per eos scientia fidei ab infidelibus blasphemetur quia vt dicit Augustinus de ordine li. ii. loquens de scientiis secularibus, Quisques (inquit) ista ne sciens: non dico de summo illo deo: sed de anima ipsa sua quaerere aut disputare voluerit: tantum er tabit quantum errari plurimum potestest. Vnde Hieronymus super epistolam ad Tit. Risui patet aduersus philosophous disputans si ignorat dogmata philosophorum. Discat ergo ea mente doctrinam Chaldaicam: qua Moyses omnem scientiam Aegyptiorum didicerat. Et Augustinusid est super Ge. ante finem. Plerumque accidit: vt aliquis de caelo: de terra: de caeteris mundi huius elementis: de motu & conversione: vel etiam magni tudine & interuallis syderum: de defectibus solis & lunae: de circuitibus annorum & temporum: de naturis animalium: fructuum: lapidum: & huiusmodi caeteris etiam non Christianus ita nouerit: vt certissima ratione vel experientia teneat. Turpe autem est nimis & prniciosum: ac maxime cauendum: vt Christianum de his rebus quasi secundum literas Christianas loquentem: ita delirare audiat: vt (quemadmodum dicitur) toto cae lo errare conspiciens risum tenere vix possit. Et non tam molestum est quod errans homo, sed quod aucto res nostri ab eis qui foris sunt: talia sensisse creduntur: & cum eorum exitio, de quorum salute sata gimus, tanquam indocti reprehenduntur atque respuuntur. Cum enim quemquam Christianorum in ea re quam optime norint errare deprehenderint: & vanam sententiam suam de nostris libris asserere: quo pacto illis libris credituri sunt de resurrectione mortuorum: de spe vitae aeternae: de regno caelorum: cum de his rebus quas experiri: vel percipere potuerunt: fallaciter putauerint esse con- scriptos: De quo ponit exemplum lib. ii. post principium, dicens. Cauendum ne forte quia scriptum in Psal. est. Fundauit terram super aquas. arbitretur aliquis nostrum aduersus de ponderibus elementorum subtiliter disserentes isti testimonio scripturae esse nitendum: quia illi non retenti auctoritate literarum nostrarum: & nescientes quemadmodum dictum sit: libros sanctos facilius irridebunt quam illud repudiabunt: quod vel certis rationibus perceperunt: vel experimentis certissimis probauerunt. Illud nanque in Psal. aut figuratiue dictum recte accipi potest: Terram fidem simplicem paruulorum dictam: quae per baptismum solidatur: aut ad literam sublimia ter rarum: vel tegmina speluncarum: quae superiora sunt aquis. Opportunum est ergo doctores posteriores huius scientiae instructos esse literis secularibus: ne contra veritates ibi compertas aliquid quasi ex libris nostris proferamus. Quid enim (vt ait Augustinus) molestiae, tristi tiaeve ingerant prudentibus fratribus temerarii praesumptores, satis dici non potest: cum siquam do de praua & falsa opinione sua reprehendi & conuinci coeperint ab eis qui auctoritate librorum nostrorum non tenentur: ad defendendum id quod leuissima temeritate vel pertinacissi ma falsitate dixerunt, eos libros sanctos vnde id probent proferre conantur: non intelligentes neque quae loquuntur: neque de quibus affirmant.

⁋ Ad primum in oppositum: quod eadem est causa, posteriores esse simplices & prio res: Dicendum quod falsum est. Priorum enim erat fidem fundare in auctoritate diuina fulgenti bus miraculis. Istorum autem est credita cognita facere perspicuis rationibus. Et ideo sicut miracula quae in illis fulserunt: in istis defecerunt: quia fundata fide opus eorum non erat: sic rationes quae in posteris luxerunt: in illis opus non habebant: vt dictum est. Sed dicet aliquis: quod sicut fides diuina virtute sola generata est in principio: sic & in omnes posteros generatur & conseruatur: ergo sicut miracula erant necessaria ad generationem fidei in illis: ita & ad gene rationem & ad conseruationem in istis. Dicendum quod fidei generatio & conseruatio in posterio ribus diuinae virtuti interius operanti per gratiam ascribenda est: sicut & generatio in prioribus: non tamen operanti exterius per miraculorum splendorem in nostris doctoribus: sed per lucem bonorum operum quae debent succedere miraculis. Secundum quod dicit Chrysostomus in prin cipio. ii. partis super Matthoru. Sacerdotis est vt doceat. Et quia miraculorum faciendorum non est semper necessitas, doctrinam suam bona vita quasi miraculis factis commendat. Idem super illud. Videns lesus turbas ascendit in montem. Bona conuersatio sacerdotis sine verbo tenet quia dem sanctos in sanctitate per suum exemplum: verbum adducere ignorantem ad scientiam ve ritatis sine conuersatione bona potest, tenere autem in fide vel sanctitate absque conuersatione bona non potest: magis vero scandalizat. Nec potest conversatio fidei vel posteriorum doctorum vocatio vllo modo eorum industriae ascribi: quia certum est hoc quod dicunt non esse verum nisi ex auctoritate priorum: quam in scripturis suis nobis reliquerunt. Vnde postquam deus fecit quod in se est fidem fundando: homo debet facere quod in se est ipsam manifestando: & ad hoc totis viribus stude re: vt dictum est supra: quia ipsa sapientia dicit: Qui elucidant me: vitam aeternam habebunt: nec solum sapientiae claritatem elucidando sed & sanctitatem vitae confirmando: vt dictum est.

⁋ Ad secundum: quod plus erat fidem fundare quam declarare vel conseruare: Dicendum quod verum est. & ideo plus virtutis requirebat fundatio, non humanae: sed diuinae vt dictum est.