Quaestio 5

CIrca Quintum arguitur quod deus non vult seipsum de necessitate, Primo sic. quid d convenit deo, digniori & nobiliori modo ei convenit quo potest cuiquam rei convenire. velle autem non de necessitate, est nobilius voluntati quam velle de necessitate: quia cum ult non de necessitate, habet in sua potestate velle quid non haberet. ergo &c.

⁋ Secundo sic. si deus seipsum de necessitate velit, cum necessitatem illam nullus alius seu nihil aliud a se sibi possit imponere: ex seipso ergo illam habet. Quare cum non sit principium agens per se nisi aut natura aut voluntas, secundum Philosophum. vii. meta physi. & Augustinum. v. de ciui. dei, aut ergo illam necessitatem habet ratione voluntatis, aut ratione naturae. Non ratione voluntatis: quia hoc derogaret libertati eius, dicente Augustinus secundum sententiam Stoicorum. v. de ciui. dei. Capite. xi. Stoici laborauerunt ita causas distinguere, vt quasdam subtra herent necessitati, quasdam subderent: atque in iis quas esse sub necessitate voluerunt: poluerunt etiam no stras voluntates, ne videlicet non essent liberae si subderentur necessitati. & si de voluntate nostra, multo fortius ergo de voluntate dei: quia illa magis libera est quam nostra, vt iam dictum est supra. si ergo deus seipsum velit de necessitate, hoc est ratione suae naturae. idem ergo re est deum velle seipsum absolute ex necessitate, quod est velle ex necessitate naturae simpliciter. consequens falsum est: quia sunt diuersae rationes & pri cipia volendi: quae simul in eodem secundum actum eundem non concurrunt. ergo &c.

⁋ In contrarium est, quoniam si deus non vellet se de necessitate, cum quod non est necesse esse, possibile est non esse, secundum Philosophum in li. Peri her. possibile ergo esset deum non velle seipsum, non volendo autem seipsum auerteretur a seipso vt a summo bono: a quo non auertitur voluntas nisi peccare posset: ergo voluntas dei peccare posset, consequens falsum est. ergo &c.

⁋ Quin ponendum sit quod deus de necessitate sic velit seipsum quod non est possibile ipsum non velle seipsum: quemadmodum possibile est ipsum non velle alia a seipso: de hoc non est ma gna dubitatio: quoniam secundum Philosophum & in physic. & in Ethicis, finis in operandis se habet ad voluntatem sicut principium in speculandis ad intellectum: & ea quae sunt ad finem, sicut conclusiones. Sed in spe culatiuis intellectus de necessitate assentit principiis, licet non conclusionibus: ergo & fini de necessi tate acquiescit voluntas, licet non eis quae sunt ad finem. Cum igitur deus est finis voluntatis cuiusque: quia est omnis bo ni bonum: voluntas quaelibet necessario vult bonum quod est deus, dum tamen sit ei cognitum. sibiipsi autem in cognitum esse non potest, vt patet ex supra determinatis. Necesse est ergo ponere quod deus seipsum velit de necessitate: ita quod seipsum non velle non potest. & hoc eo maxime quia voluntas non potest velle nisi bonum: ita quod in volendo non potest auerti a bono aspiciendo ad non bonum, vt supra dictum est secundum Dionysium. In ipso autem deo est perfecta ratio omnis boni, a qua deficit omne bonum quod est extra ipsum.

⁋ Sed tota dubitatio in quaestione est, cum voluntas dei sit omnino libera etiam in volendo seipsum, quomodo cum voluntatis libertate stat necessitas volendi: maxime cum ista necessitas non sit ex suppositione si cut si dicatur velle seipsum de necessitate quando vult: quemadmodum cadit necessitas circa illa quae secundum se sim pliciter & absolute sunt contingentia: sed est necessitas simpliciter & absoluta. Et praeterea cum in dicta pro positione, Deus vult seipsum de necessitate, illa determinatio potest determinare actum volendi vel vt terminatur in obiectum volitum, vel vt egreditur ab ipso volente: dubium adhuc non est quin deus habeat necessitatem volendi seipsum prout actus terminatur in obiectum. Licet enim nulla necessitate vellet seipsum secundum quod determinat actum vt egreditur a volente: de necessitate tamen videtur velle seipsum secundum quod determinat actum vt transit in obiectum: quamuis hoc modo non velit de necessitate alia, eo quod non sunt per se & proprie obiecta volendi. Verbi gratia in simili ex parte actus videndi. si enim esset quis in lumine dum tamen voluntarie aperiret oculos, de necessitate videret lumen: non autem alia quae possent sibi praesentari in lumine. Actus etiam videndi ab ipso nullo modo necessario: sed mera volun tate egrederetur. Tota ergo difficultas est, an deus de necessitate velit seipsum ex illa comparatione quae actus volendi egreditur ab ipsa voluntate. Cum enim ab ipsa egreditur libere dum tamen libera sit dei voluntas etiam in volendo se, vt concessum est: supra) videtur aliquibus impossibile si simulponatur quod egrediatur ab ipsa necessario: & quasi oppositio in adiecto scilicet quod egrediatur ab ipsa libere & non libere: quia quod est necessarium, non est libere, & econtrario. secundum quod dictum est opponendo ab Augustino secundum sententiam Stoicorum.

⁋ Et est dicendum quod deus seipsum vult de necessitate determinatione etiam determinante actum volendi vt egreditur a voluntate siue a volente. Distinguendo tamen necessitatem secundum quod distinguit Philosophus in. v. metaphysicae, & Augustinus. v. de ciui. dei, quod est quaedam necessitas violentiae siue coactionis ab alio, & est quaedam necessitas immutabilitatis, quae est ex seipsa absque causa alia. Primo modo secundum Au gustinum necessitas est quae non est in nostra potestate vt possimus impedire quod sit secundum iplam: sed etiam si nolimus efficit quod potest, sicut est necessitas mortis. Sed sub tali necessitate non cadit actus volendi voluntatis nostrae in volendo recte vel perperam: quare multo fortius neque in volendo absolute. talis enim necessitas non facit reuerti voluntatem a sua dispositione in id quod est ontrarium motui quid sit per voluntatem, vt dicitur. v. meta. Vnde respectu actus interioris voluntas cogi non potest, etsi respectu actus exterioris impediatur. Vnde respectu actus exterioris talis necessitas derogat liber tati: quia impedit voluntatem, vt dicitur. v. metaphysi. Vnde (vt dicitur ibidem) talis necessitas contristat vo luntatem. Vbi dicit Commenta. Voluntas est delectabilis: necessitas autem contristabilis. Sed talis necessi tas omnino circa dei voluntatem esse non potest: quia in deo nulla cadit violentia, vt dictum est supra. Vndesolum cadit in ipso necessitas incommutabilis: & est propria ei, vt dicit Commentator su per. v. metaphysicae. Et de hac necessitate subdistinguendum est in proposito: quod potest considerari vt est praeuia vel quasi praeuia ad voluntatem: vt voluntas ipsa intelligatur cadere sub ipsa necessitate in eo quod ab ipsa egreditur actus volendi. Vel potest considerari vt est concomitans ipsam voluntatem: vt ipsa necessitas intelligatur cadere sub ipsa voluntate in eliciendo actum. Necessitas primo modo pro culdubio auferret libertatem in eliciendo actum: ita quod voluntas in eliciendo actum volendi non esset aliud quam na tura: & sic non esset plus libertatis in voluntate vt est voluntas, quam in natura vt natura: sed praecisa necessitas imutabilitatis: ita quod quamuis voluntas vt voluntas libera esset quantum est de se, tamen propter necessitatem cui as sociaretur, determinaretur ad actum quemadmodum appetitus bruti ex se indifferens determinatur per appetibile, vt patet ex supra determinatis. Vnde de hoc modo necessitatis, vt includit volunta tem, dico quod deus non vult se de necessitate: sed libere tantum. aliter enim in volendo non ageret, sed potius pateretur vel ageretur. Necessitas autem immutabilitatis secundo modo considerata dico quod non aufert libertatem: sed magis firmat eam in actu suo: eo quod voluntas talem actum volendi delectabiliter & quasi eligibiliter elicit: licet propter obiecti bonitatem immutabiliter actui suo inhaeret. Hoc modo etiam beati in patria in volendo deum liberae erunt voluntatis, & liberioris quam modo sint: licet necessitas immu tabilitatis concomitetur immutabiliter tenens eam in actu suo. Nec erit illa libertas quae est liberi arbitrii: quia illa non est nisi respectu eorum quae sunt ad finem, non respectu finis, vt visum est su pra: & amplius est videndum loquendo de voluntate creaturae. Vnde erit absoluta libertas: quali dicimus deum velle seipsum. Non enim vult seipsum libertate arbitrii: sed tantum alia a se, vt dictum est supra, & infra dicendum est, loquendo de voluntate dei in respectu ad creaturas.

⁋ Quidam autem non distinguentes circa voluntatem inter libertatem simpliciter dictam, quae est in omni actu vo luntatis, & libertatem arbitrii quae est solummodo in actu voluntatis circa ea quae sunt ad finem, di cunt quod voluntas dei in volendo seipsum non est libera: neque similiter voluntas creaturae in volendo finem est libera: sed solum in volendo alia a se ex parte dei, & in volendo ea quae sunt ad finem ex parte creaturae: quasi non esset ratio libertatis simpliciter in voluntate, alia a ratione libertatis arbitrii. Sed non est ita, vt patet ex supra determinatis. Dicimus ergo quod simul stant, quod scilicet deus libere & necessario vult seipsum: & hoc non solum stando & perseuerando in actum volendi: sed etiam in ipsum actum simpliciter eliciendo: nec libertas impedit necessitatem: nec econverso. Et hoc quodam modo (quemadmodum infra debet determinari) dicimus quod pater & filius spirant spiritum sanctum libera vo luntate concomitante necessitate, non ab aliquo alio agente quam sit ipsa voluntas, quod ipsam incommutabiliter teneat in suo obiecto: sed seipso sibi huiusmodi necessitatem immutabilitatis libere imponente, per idem principium agens facit se in obiectum, & tenet se quiescendo in ipso: quemadmodum eodem princi pio grauetur moue ad centrum & quiescit in ipso. Et est ibi illud principium voluntas libera ex parte volun tatis, sicut hic forma grauitatis ex parte grauis. Sicut enim voluntas siue dei siue cuiusque beati in bonum cognitum quod deus est, delectabiliter & quasi eligibiliter mouetur: ita tamen quod non potest non mo ueri in ipsum nulla necessitate naturae praeueniente vel concomitante voluntatem in suo actu, quasi necessario inclinans voluntatem in actum: sed sibiipsi imponit necessitatem immutabilitatis in affectando mo tum: & hoc propter firmitatem suae libertatl. Haec est enim natura talis necessitatis quod scilicet sit in re absque cam alia, sed ex sua, propria ratione, vt determinat Philosophus. v. meta. & clarius exponit Comment. ibidem. Sic ergo dei voluntas siue cuiusque beati in bono gustato quod deus est, delectabiliter & quasi eligibiliter se tenet: ita tamen quod non potest se non tenere in ipsum nulla necessitate praeueniente aut concomitante voluntatem in isto actu, quasi necessario figens ipsum in actum & in obiecto: sed sibi ipsi fixionem huiusmodi seu stabilitionem affectando necessitatem huiusmodi sibi imponit eadem de cam qua prius. Et in hoc differt quo dammodo necessitas concomitans libertatem dei in actu volendi seipsum, & in actu spirandi spiritum sanctum: quia. scilicet in illo non solum ipsa libertas voluntatis sibiipsi necessitatem imponit sicut hic secundum iam dictum modum: immo etiam in illo voluntatem concomitatur naturae necessitas: quia natura ipsa producto conmunicatur per actum, vt infra debet exponi. Hic autem in actu isto nulla necessitas naturae concomitatur: quia in ipso non fit alicuius naturae communicatio: sed solum voluntatis adhaesio cum volito & vnio. Et quod talis necessitas bene stet simul cum voluntatis libertate in proposito, clare patet commutando propositio nem istam quae est de re, Deus necessario vult seipsum: in illam de dicto, Deum velle seipsum est necessa rium. vniversalisic, necessarium est deum velle seipsum. In hac enim clare potest exprimi libertas cum neces sitate nullo inconuenienti apparente: dicendo quod necessarium est deum libere velle seipsum: vel, deum libere velle seipsum est necessarium: ita quod in ipsa libertate consistit ratio necessitatis quae necessario vult se ipsum, iuxta modum iam expositum. quoniam quod non potest non velle libere seipsum, hoc totum ex firmita te suae libertatis venit: & solum ex illa: quemadmodum quod ignis non potest combustibile approxima tum non comburere, hoc prouenit ex sola dispositione suae naturae. Vnde dicit Augustinus v. de ciuita. dei. Si illa definiatur necessitas secundum quam dicimus necesse est vt ita fiat vel ita fiat: nescio cur eam timeamus ne libertatem auferat voluntatis. Et hoc siue illa necessitas ponatur ab alio in casu quo loquitur Augustinus, siue illa necessitas ponatur in eodem, vt in proposito nostro. Vnde cum dicimus deum neces sario velle seipsum, non intelligimus in hoc talem necessitatem qualem intelligimus cum dicimus deum necessario intelligere seipsum: aut necessario viuere. Cum enim dicimus ipsum necessario viuere, necessitas illa oritur ex ratione suae naturae absolutae: quia ipsa non est nisi viuere quoddam & vita, vt habitum est supra. Cum vero dicimus ipsum necessario intelligere seipsum, necessitas illa oritur ex determinatione intellectus per intelligibile, quo necesse est semper quasi informari, vt habitum est supra. Cum vero dicimus eum necessario velle seipsum, illa necessitas nec oritur ex natura diuina, ea ratione qua natura est, neque ex aliqua determinatione in voluntate ex obiecto volito sed solum & mere ex conditione libertatis in voluntate sua. secundum quod omnia haec patent ex iam & supra determinatis. Argumenta autem vtriusque partis partractanda sunt: quia ambo in aliquo deficiunt.

⁋ Quod ergo arguitur primo: quod velle non de necessitate est dignior modus volendi, ergo deo conuenit: Dicedum quod verum est loquendo de necessitate praeueniente voluntatem & tollem te libertatem, quicunque sit ille. Loquendo tamen de necessitate concomitante libertatem, & quae illam con patitur: immo quasi causatur ab ea: non est verum: immo huiusmodi necessitas est propter vigorem libertatis, & contrarium eius propter libertatis infirmitatem, vt patet ex praedictis.

⁋ Ad secundum: quod si deus vellet seipsum de necessitate, necessitatem illam non haberet ratione voluntatis, quia derogaret libertati illius: Dicendum quod verum est loquendo de necessitate cui subest voluntas: quae non est nisi necessitas coactionis, de quae ibi loquitur Augustinus ad literam: aut necessitas praeueniens voluntatem qualitercumque & qualiscumque sit illa. Loquendo vero de necessitate concomitante voluntatem, siue ex ratione ipsius voluntatis, quod contingit in proposito: siue ratione naturae, vt contingit in spiratione spiritus sancti, sicut dictum est: non habet illud veritatem: & multum differt hac necessitate deum velle seipsum absolute ex necessitate & velle seipsum ex necessitate naturae simpliciter. Quia illud quod sit ex necessitate naturae simpliciter, omni no excludit voluntarium: non autem velle seipsum ex necessitate quae est ex ipsius libertatis perfectione, aut quae est ratio ne suae naturae concomitantis voluntatem.

⁋ Ad primum in oppositum: quod si deus non vellet seipsum de necessitate, posset ergo seipsum non velle: Dicendum quod verum est quod non potest non velle seipsum: sed hoc non nisi propter necessitatem concomitantem voluntatem secundum dictum modum: quae (vt dictum est) non impedit voluntatis libertatem. de ratione enim libertatis simpliciter, non est posse velle & non velle (vt qui dam putant) sed solummodo affectanter & quasi eligibiliter velle. Posse enim non velle quid vult, non est ni si ex libertatis infirmitate: quemadmodum & posse peccare est ex voluntatis defectibilitate.