Quaesito 5

QVAESTTO V VTRVM deus intelligat omnia alia a se per ideas eorum.

¶ Secundum duas opiextremas: duo erunt in haquaestione articuli principles. Articulus primus principalis aliorum doctorum. Secundus uero articulus Guilicl. Ockam opi. recitabit.

¶ Quantum ergo ad primum. Notandum in genere, quod idea graecum nomen est, & dicitur ab idos, quod est forma, uel spes, uel etiam ratio secundum Aug. introductum autem est primo a Platons, qui ut dicit Aug lib. lxxxiij. q. q. xlvj: ideas primo appellasse perhibetur. Non tamen si hoc nomen antequam ipse institueret, non erat: idcireo, uel res ipsae non erant, quas ideas uocauit: sed alio fortaslis, atque alio nomine ab alijs, atque aliis nuncupatae sunt. Hic Plato tria posuit principia fuisse sine initio: deum: exemplar, siue ideam, & materiam: ut refert magister dist. i. libiij. Et posteum Dionj. Seneca, & Augu. multa loquuntur de ideis, & consequenter doct. scholastici. Vnde inter alia Augu. ubi supra sic dicit. Ideae sunt principales quaedam formae, uel tationes rerum stabiles, atque immutabiles: quae ipsae formate non sunt, & propter hoc aeternae, & sempereodem modo se habentes, quae diuina intelligentia continentur, & cum ipsae neque oriantur: neque intereant: secundum eas tamen formari dicitur omne, quod oriri, & interire potest. Anima uero negatur eas intueri posse nisi rationalis: non qua libet: sed quae sancta, & pura fuerit. Et in fra. Qua uisione sit beatissima.

¶ Probando autem, quod huiusmodi ideae sunt ponendae in eadem. q. dicit. Quaecunque an suo genere propria quadam natura continentur, ut sunt, a deo procreantur: atque summi dei legibus continentur, & gubernantur: quoconcesso quis audeat dicere deum irrationabiliter onia condidisse. Restat ergo ut omnia ratione sint condita: nec eadem rationehomo, qua equus. Hoc enim absurdum est existimare: singula autem proprijs sunt crea ta rationibus. Has aut rationes ubi esse arbitrandum est: nisi in ipsa mente creatoris. Non n. extra se quicquam positum intuebatur: ut secundum illud constitue ret, quod constituebat. Nam hoc opino ri sacrilegum est. Quod si hae rerum creadarum creatarumue rationes diuina mente continentur: neque in diuina mente quicquam, nisi aeternum, atque incom mutabile potest esse. Quae rationes non solum sunt ideae: sed ipsae uerae sunt, quai aeterna sunt, & eiusmodi atque incommutabiles manent: quarum participatione sit ubi sit quicquid, & quo est. Haec beatus Aug. Seneca etiam epistola. Ixvj. ad ( Ruc illum, enumeratis quatuor caulsisre orm rum secundum Arist. subdit quintam. His caus Plato adijcit exomplar: quod ipse ideam uocat: hoc est enim, ad quod respicient. artifex: idiquod destinabat, efficit: niha autem adrem pertinet: utrum foris habeat exemplar, ad quod referat oculos: an intus quod sibi ipse concepit. Haec exemplaria rerum omnium deus intrase habet, numerosque uniuersorum, qua agenda sunt, & modos mente complexus est. Plenus bis siguris est, quas Plato ideas appellat immortales infatigabiles Itaque homines quidem pereunt: ipsa autem humanitas, ad quam homo affingitur, pormanet, & hominibus laboranti:¬ bus intereuntibus illa nihil patitur. Ex hac auct. Bi Aug. & Senecae colligitur, quod ideae sunt in mente diuina stabiles, & aeternae. Quodque; sunt rationes, siue exeplaria, ad quae aspiciens producit omnia, quae producit. Non quidem una ratio; sed multae, cum aliaratione. e. ideam conditus est homo, & alia ratione equus &c. Et quiahaec duo scilicet incommutabilitas siue aeternitas, & multiplicitas, siuspluralitas non uidentur uni posse conuenire. (Essentia enim diuina, quam immutabilis est, & aeterna: non recipit pluralita tem illam, quae interideas ponitur. Ponitur. n quod quaelibet res creabilis habeat propriam, & distincta mideam. Et quam uis haec pluralitas creaturae conuenit: tamen non incommutabilitas, & aeterni tas, quae solius dei est.) Idcirco duae sum opin.e extremae in hac materia: licet, & multae aliae sint quodammodo medie. Vna ponit ideam esse realiter diuina essentiam. Et isti saluant primum planescilicet aeternitatem idearum: sed pluralitatem uario modo conati sunt ponere. Et auct. quantum ad hoc sonantes diuersimode exponunt. Inter istos sic opinantes magis conformiter principiis prioribus loquitur Marfilius. Ideo secundum opin. istius est prima conclusio¬

¶ Creatura producta, uel producibilis non est idea. Probatur: quia idea est ritio cognoscendi rem, uel exemplat producendi prout sonant auctoritates: sed res productae, uel producibiles non sunt ratio cognoscendi, uel producendi: eiuinae essentiae cum ipsa producendo ad nihil extra se respicit. Item si sic Ideae creaturarum non essent prius, quam creatura, & sic iam non esset idea Antichr sti: nec cuiuscunque rei futurae non plus quam res ipsa futura. Et ita sicut illa est falsa Antichristus futurus est, & ita illa: idea Antichristi est. Consequens falsum, quia exemplar praecedit exemplatum: cum secundum ipsum producatur exemplatum. Item si idea Antichristi non est, nec erit in mente diuina: in qua tantum necessa rio est, cum producitur: ergo tunc aliquid adueniet deo: quod impossibile est

¶ Secunda conclusio eiusdem. Essenti: diuina, uel notitia, siue cognitio diuina est omnium productorum, & producibilium idea. Probatur conclusio. Nam ij sa diuina notitia est ratio, & forma cognoscendi oia, atque exemplar, ad quod aspiciens deus, omnia producit, cum uult: ergo ipsa est idea. Tenet consequentia: quia hoc est esse ideam. Antecedens est manifestum ex dictis. Nam ipsa diuina essentia ab aeterno omnia producibilia distinctissime repraesentat: immo omolum distinctissima est cognitio, & notitia. Et ita cuiuslibet producibilis clarissimum exemplar; quod semper intuent deus sicut distinctissime cognoscit: ita quaecunque cognita potest cum uult: temporaliter producere: eo modo quo ab aeterno praecognouit. Et pro his conclusionibus uidentur esse auct. supra positae secundum aliquas partes.

¶ Tertia conclusio. In deo non sunt plures, & distinctae ideae rerum creatarum, uel creandarum formaliter, & intrinsece: licet plures dici possint obiectaliter, & extrinse ce. Pro huius conclusionis intellectu est praemittendum, quod plures ideas esse in deo potest intelligi dupliciter. Vno modoformaliter, & intrinsec: ita quod huiusmodi ideae non sint inter se idem: sed una realiter distinguit ab alia: quo modo in intellectu humano cognitio distincta Petri, est realiter alia a cognitio ne distincta Pauli. Alio modo obiectaliter, & extrinsece. Tale autem est aliquid in se paenitus indistinctum: est tamen plurium obiectorum, & cuiuslibet distincte. Isto praemisso probatur conclusionis prima pars. Nam in diuinis oia sunidem, ubi non obuiat relationis oppositio: ut dicit Ansel. Sed inter ideas diuersarum creaturarum nulla est oppositio relatiua: ergo non distinguuntur rea liter nec formaliter: quia ut saepe dictum est supra: omnis pluralitas in deo est uitanda: nisi ubi illamponere aucto. scripturae compellit: aut determinatio ecclesiae: aut dum ex his euidenter probari potest: nullum illorum est in proposito. Praeterea etfi distinguerentur fomaliter: non ideo possent ideae diciplures, & non idem simpliciter: ergoQuod etiam non distinguantur ratione patet: nam saepe tactum est distinctionem rationis non habere locum in diuinis. Praeterea deum omnia posse non ponit in eo aliquam distinctionem intrinsecam: igitur nec omnia nosse. Antecedens patet: quia licet philosophi omnipotentiam adscribant deo: nihilominus sibi attribuunt omnimodam simplicitatem. Etiam diuersitas esfectuum non ponit diuersitatem in causis secundis: ut patet de sole: in quonon ponitur diuersitas propter productionem alterius luminis hodie, quam heri: immo nec propter productionem luminis, & caloris: ergo multo magis non ponit distinctionem in prima causa. Secunda pars patet. Nam infinitae sunt res producibiles, ad quas actio diuina adextra nata est terminari, quarum olim ipsa diuina essentia (inquantum est exemplar) dicitur idea: ergo infinitae sunt ideae obiectaliter. Tenet consequentia: quia hoc est esse multa obiectaliter, terminari ad multa obiecta: ita quod diuersitas siue pluralitas ista non referatur ad id, quod est idea (scilicet diuinam essentiam) sed ad illa quorum est idea: scilicet ideata siue creaturas imitantes ideam in mente diuina. Et secundum hunc intellectum dicunt August. uoluisse ideas esse formas principales distinctas, & non easdem diuersarum creaturarum obiectaliter, scilicet non intrinsece, & formaliter.

¶ Ista opinione dimissa, uidendum est pro articulo secundo principali opi. doct. qui hanc materiam teste domino Camera. q. vj. ualde pulchre determinat. Et Gerson in de uita spirituali animae lect. j. corol. xij. Erunt ergo solito more articuli tres.

¶ Notandum primo, quod nomen idea non habet quid rei: quia est nomen connotatiuum: nec significat praecise aliquod unum: sed supponit pro aliquo, & connotat aliquod aliud, uel illud idem, pro quo supponit. Et ideo habet tantum quid nominis. Dicitur etiam a doct. terminus relatiuus, & connotatiuus: quia omnis idea est alicuius, scilicet ideati idea. Potest ergo diffinitione quid nominis sic describi. Idea est aliquod cognitum a principio effectiuo intellectuali: ad quod actiuum aspiciens potest aliquid in esse reali rationabiliter producere. Ista descriptio sumitur ex uerbis beati August. ubi supra in lib. Ixxxiij. q. quaest. xlvj. ubi dicit. Has autem rationes ubi esse arbitrandum est: nisi in ipsa mente creatoris. Non extra se quicquam positum intuebatur: ut secundum idem constitueret, quod constituebat. Ex quo patet prima particula: quod ideae sunt res cognitae: quia eas intuebatur, ut constitueret, quae constituebat. Secunda particula, quod sit co¬ gnitum ab actiuo tangitur, cum dicit: in mente creatoris. Tertia particula, ad quod respiciens, tangitur in fine auctoritatis. Non enim extra se quicquid &c. Insinaans, quod deus ideas intuetur, ut secundum eas constituat hoc est efficiat, uel producat. Huic concordat illud Senecae ad Lecillum epistola. Ixvj. superius allegatum art. j. His scilicet quatuor causis quas Arist. ponit quintam Plato adijcit: exemplar quam ideam uocat. Hoc est enim id, ad quod respiciens artifex id quod destinabat, efficit &c. Ex quo patet, quod idea est cognitum quoddam exemplar, ad quod respiciens cognoscens potest alquid producere in esse reali.

¶ Istis praemissis est conclusio prima secundum hanc opinionem idea non est diuina essentia. Haec conclusio probatur: quia quod est unicum, nullo modo plurificabile non est idea: essentia diuina est huiusmodi: ergo. Maior patet: quia ut dicit Aug. Non eadem ratione (id est idea) conditus est homo, qua equus: ergo plures, & distinctae sunt ideae. Et si dicitur quod essentia diuina licet non sit plurificabilis realiter: tamen secundum rationem potest plurificari inquantum comparatur ad diuersas creaturas. Sed illud sufficienter supra improbatum est q. j. dist. huius, cum ostensum est: quod idem realiter non potest differre ratione. Praeterea si idea est essentia diuina: uel ipsa est in mente diuina subjectiue: uel tantum objectiue. Si primum: tunc ibi erunt plura subjectiue: quod falsum est. Si obiectiue tantum: tunc non erunt essentia diuina: quia illa non est ibi obiectiue tantum: sed subiectiue, & realiter. Praeterea idea est illud, quo cognito: cum alio per possibile, uel impossibile circumscripto artifex rationabiliter operatur. pater ex auct. Sed huiusmodi non est essentia diuina. Quia si deus per impossibile cognosce- ret suam essentiam, & non rem extra producendam: non diceretur rationabiliter producere: ut elici potest ex dictis praesentis distin. ergo essentia diui- na non potest dici idea.

¶ Secunda conclusio. Idea non est respectus quidam in essentia diuina. Probatur: quia aut re¬ spectus realis: aut rationis. Non realis: quia dei ad creaturam non est relatio rea lis quae sit quid non absolutum. Nec ratio nis: quia ille non potest esse exemplarentis realis, & ita nec creaturae. Praete rea talis respectus rationis non est ponendus: quia uel requiritur ad intelligendum creaturam distincte: uel ad producendum eam: nullum horum est dicendum: non primum: quia intellectus diuinus sua essentia omnibus alijs circunscriptis sufficit intelligere omnia distincte: alias si aliquid requireretur, plus uile sceret sic cognoscendo: quam si actu informam te obiectum extra intelligeret. Nec secundum: quia artifex creatus sine omnirespectu rationis potest distincte cognita producere: ergo multo fortius artifex increatus. Praeterea aut ille respectus rationis praesupponit intellectionem creaturae, & consequitur eam: aut non. Non secundum: quia necessario praesupponit actum intelligendi, & non illum quo intelligit suam essentiam absolute non comparando ad creaturam: ergo praesupponit actum intelligendi creaturae Nec primum: quia tunc nihil faceret ad hoc: quod deus distincte cognosceret creaturas: sicut effectus nihil facit ad esse suae cauae quae sequitur. Etiam non est maior ratio, quare plus illam cognitionem, qua deus cognoscit creaturam sequitur respectus rationis quam illam, quacognoicit suam essentiam.

¶ Tertia conclusio. Idea non est quid aggregatum ex essentia diuina, & respectu immutabi itatis. Illaconclusio patet: quia non est ponendus ille respectus, & per consequens nihil aggregatur ex eo. Etiam quia tunc idea nec esset ens reale nec rationis: quod omnes negant. Probatur consequentia: quia quod aggregatur ex aliquibus, non est aliquod illorum: sicut compositum nec est materia, nec forma: i eo & aggregatum exente reali puta essentia diuina, & respectu rationis, nec est ens rea le, nec rationis.

¶ Quarta conclusioIdea in mente diuina est ipsamet cognita creatura. Illa conclusio probatur: quia hoc est idea, cui conuenit ideae de itriptio: sed illa conuenit ipsimet crea¬ turae. Nam ipsa est cognita ab intellectu actiuo scilicet diuino, & ad ipsam deus aspici:: ut eam rationabiliter producat. Nam quantumcunqu; deus suam essentiam cognosceret: si non cognosceret suum producibile, ignoranter produceret: & non rationabiliter: ut supra argutum est. Ad homoc est August. vj. super GenesQuo ea faceret, quaesibi nota non erant: non enim, quicquam fecit ignorans. Habetur in textu. Praeterea creatura ex id, quo cognito (omni alio per possibile, uel impos sibile non cognito) deus potest rationabiliter producere. Et ipsa non cognita (quocunque alio cognito) deus non produceret rationabiliter: sed ignoranter: ergo est idea. Consequentia nota. Antecedens patet: quia si per impossibile deus non cognosceret suam essentiam, & cognosceret creaturam producibilem: si haberet potentiam productiuam: ipsam aspiciendo posset eam rationabiliter producere. Nam artifex creatus si praecise cognosceret illud artificiatum, quod producit: ita uere: ageret per ideam, sicut cum cognoscit suum simise: ad cuius exemplar agit: ergo cum deus creaturam met producibilem distincte praecognoscit, & ipsammet inspiciendo producit: ipsa creatura uere est suiipsius exemplar, & idea.

¶ Ex illis sequuntur aliquae propositiones corollarie, de quibus a diuersis diuerse exponuntur quaestiones.

¶ Prima. In deo sunt ideae non P subiectiue, & realiter: sed tantum obie- ctue & intellectualiter. Patet: quia eomodo dicuntur esse in deo, quo creaturae a deo intellectae sunt in deo. Tales autem non sunt in deo subiectiue, & realiter: quia non per essentiam: ut dicit: magister dist. xxxvj. sed solum obiectiue: pro quanto cognoscuntur a deo. Et ideo nunquam inuenitur, quod B. Augu. ponat ideas nisi in diuina inelligentia, uel mente, & non in essentia. Innuens quod non sunt in deo, nisi uticognita, & non sicut realiter ibi existentia. Et eodem modo dicit omnes creaturas esse in deo ut habetur in textu distinctio. xxxv. & nxxxvj.

¶ Secunda propositio: quod omnium rerum factibilium distinctarum distincte sunt ideae in deo. Patet: quia ipsaemet creaturae sunt ideae, quae sunt distinctae, & sunt in deo obiectiue.

¶ Tertia propositio, Materiae formae, & uniuersaliter omnium partium totius tam essentialium, quam integralium distinctarum distincte sunt ideae. Patet ex propositione secunda.

¶ Quarta propositio. Ideae primo sunt singularium, & non specierum, uel generum, tenendo quod uniuersalia, & conceptus sint qualitates metis: alias secus. Patet: quia solum singularia sunt extra producibilia.

¶ Quinta propositio. Generis speciei differentiae & aliorum uniuersalium si habent tantum esse obiectiuum in mente, non sunt ideae. Sed cum ponitur talia fore qualitates mentis: singulares in existendo: communes tantum in praedicando: tunc eorum sunt ideae sicut aliatum rerum singularium.

¶ Sexta propositio. Negationum priuationum mali cul pae, & huiusmodi, quae non sunt res distinctae ab alijs rebus: non sunt ideae.

¶ Septima propositio: quod deus habet infinitas ideas: sicut infinita sunt ab eo cognoscibilia. In finitae enim sunt res ab eo producibiles & cognitae. Hoc est autem habere ideam, cognoscere creaturam.

¶ Considerandum est etiam, quod dimdes Cameracen. loco praeallegato. q. vj. arti. iij. aliquo modo latius intelligit, & extendit quid nominis ideae, quae doct. & secundum hoc ponit tres propositiones. Colligit enim ex doct. uerba sua in forma recitando, quod idea non est aliud nisi aliquod cognitum ad quod cognoscens aspicit in producendo: & secundum ipsum aliquid simile illi, & ipsummet producit in esse reali. Sicut una domus potest dici uere idea, & exemplar alterius domus: quia artifex illam domum cognoscendo potest aliam similem fabricare: & sic prior domus dicitur idea secundae. Similiter etiam: siilla esset ab artifice praecognita, uirtute illius posset domum eandem producere, & sic illa esset idea, & exemplar suiipsius. Ex quo ulterius patet secundum eundem, quod hoc nomen idea significat, & importat in recto ipsam irem productam, & eandem etiam importas in obliquo. Et praeter hoc importat in obliquo ipsam diuinam cognitionem, seu potentiam cognoscentem. Et ideo supponit prore producta: sed non procognoscente, siue producente.

¶ Ex his idem doctor tres infert propositiones dictis Ockam non ex toto consonantes. Siquidem descriptio ideae secundum Ockam non conuenit diuinae personae: ut patet ex dictis. Sed ille doctor extendit eam ad diuinam: ut claret ex propositionibus suis.

¶ Prima est. In deo sunt plures ideae, quae sunt realiter idem diuinae essentiae, & suntinter se, & ab ipsa essentia aliqualiter distinctae. Patet: quia in diuinis sunt duae personae productae: scilicet filius, & spiritussanctus, & cuilibet conuenit descriptio ideae, & conditiones supra positae. Et omnia, quae attribuit Augustinus ideis, conueniunt eis ita proprie (& forte magis de uirtute sermonis) quam conueniant creaturis: ut pater cuilibet intuenti. Ergo licet pater in diuinis non sit idea: quia non est producibilis: tamen duae personae praedictae sunt ideae. Constat autem, quod ille sunt realiter idem diuinae essentiae; & in ter se realiter distinctae: ab essentia uero formaliter, & non realiter.

¶ Secunda propositio secundum eundem doct. In deo sunt plures ideae, quae sunt inter se, & ab essentia diuina realiter distinctae. Patet: quia plures sunt creaturae inter se, & ab essentia diuina realiter distinctae, & illae sunt ideae ut dictum est, & sunt in deo: ut patet per illud Ioann. i. Omnia per ipsum facta sunt &c. Quod factum est, in ipso uita erat &c.

¶ Tertia propositio. In deo non sunt plures ideae, quam duae: quae sunt in eo realiter & proprie: sed bene sunt in eo infinite intellectualiter, & obiectiue Patet ex dictis. Haec ille.

¶ Tertio notandum pro intellectu conclusionis responsalis. Ex quo titulus quaestionis quaerit. An deus intelligat oui nia alia a se per ideas, quod per, potest dicere circumstantiam causae motiuae. sicut dicimus, quod anima intelligit per habitum tanquam per cau¬ sam motiuam seu effectiuam. Vel seeundo potest dicere circumstantiam potentiae cognitiuae: sicut dicimus, quod homo intelligit per intellectum. Vel tertio potest dicere circumstantiam obiecti medij: sicut dicimus, quoc intelligimus deum in uia per quendam conceptum sibi proprium. Vel quarto improprie potest dicere circumstantiam obiecti terminantis immediate: sicut dicimus, quod uidebimus deum per suam essentiam: quia ipsa erit uisa in se immediate.

¶ Istis praemissis ponitur conclusio responsalis ( secundum doctor.) unica pro articulo secundo. Deus intelligit omnia alia a se per ideas eorum: capiendo per, ut dicis circumstantiam obiecti terminantis. Patet: quia ideae sunt obiecta cognita terminantia diuinam cognitionem alia a deo. Aliis autem modis non cognoscit per ideas. Patet: transcurrendo singula membra: quia ilae nec mouent intellectumdiuinum: nec sunt intellectus diuinus, nec obiectum medium inter deum, & alia a se cognita

¶ Quantum ad articulum tertium, dubium primum. Quae est necessitas ponendi ideas.

¶ Ad hoc dubium respondet Ockam & praefatus doct. post eum, quod ideae ponuntur praecise, & dumtaxat ut sint exemplaria quaedam: adquae intellectus diuinus aspiciens producit creaturas, ut sit rationabiliter operans. Deus enim cognoscit producibile prius, quam producat aeque, situr cum productum est: producendo itaque aspicit producibile, & ita est sibiipsi exemplar: quod deus agens aspicit, ut rationabiliter operetur.

¶ Vnde non ponitur idea, ut sit ratio cognoscendi; haec enim una est in deo omnium cognoscibilium: scilicet diuina essentia, quae etiam est cognitio una omnium, & ita non idea, quae plurificatur. Nec ponuntur tanquam similitudines repraesentantes intellectui diuino ipsas creaturas: quia illae similitudines non possent esse diuina essentia: cum illa sit omnino non plurificabilis. Nec entia rationis: quia nul¬ la talia requiruntur, neque ad pro- ducendum, neque ad cognoscendum. Neque entia rationis sunt similitudines entium realium, a quibus maxi- me differunt. Illa clarius, & latius explicantur in docto.

¶ Ex quibus, & praedictis colligi potest: contra Petrum, quod minus bene extendit rationem ideae ad personas diuinas: eo quod pater nohabet se effectiue, seu operatiue ad personas productas: sed solum adextra. De ratione uero ideae est, quod sit aliquid cognitum a principio effectiuo. Item idea erit obiectum terminans diuinam cognitionem aliud a cognoscente: sic non est de patre respectu filij. Possent & aliae formari instantiae ex ratione ponendi ideas: sed quia patent ex dictis, omitto: similiter ex eorundem conditione.

¶ Secundum dubium. Si ideae sunt creaturae, & non sunt in deo realiter, & subiectiuem: quo uerum est dictum Aug. in primo articulo principali allegatum, quod ideae sunt formae principales: sunt aeternae, non intercunt, non oriuntur: sunt immutabiles: carum uisione anima sit beata, & similia ibi tacta.

¶ Ad illa omnia dici potest primo generaliter secundum doct. dehinc specialiter descendendo ad singula. Generaliter primo dicitur secundum doct. quod omnia illa intelligenda sunt quantum ad esse obiectiuum: sic sunt in deo immutabiles, aternae. &c. Quod nihil aliud est: quae quod deus ideas aeternaliter, & immutabiliter cognoscit. Secus de creato artifice. Et ideo nullibi eas esse dicit Aug. nisi in mente diuina: ubi sunt non realiter: sed obiectiue pro quanto sunt intellecta a deo. Et propter hoc dicuntur ideae aeternaepotius, quam sapis aeternus: quia idea importat cognitionem diuinam, quae est aeterna. Non sic terminus lapis, qui non importut cognitionem: sed nude lapidis substantiam: licet secundum ueritatem; ita lapis est ab aeternocognitus, sicut quaecunque idea. Vlus tan loquendi aliqua concedit in certis terminis, & similia in similibus non conce- dit: ut supra patuit. quaest. j.

¶ Hanc auctoris positionem Gerson conimendate ut tactum fuit in ilib. de uita spirituali animae lect. j. coroll. xij. Vbi intelligendum auct. Aug. de ideis remittit ad intellectum, quem dat Ockam in hac materia addens. In qua explicatione si rudis iudicetur: nescio quid appellabitur subtilitas.

¶ Et per hoc opinio ista speciali:er respondet ad auct. Aug. & Sene. quantum ad hoc, quod dicunt ideas esse aeternas, & incommutabiles prout tactum fuit in secundo dubio nondum plene resoluto. Pro quorum intellectu notat, quod aeternum dupliciter accipitur. Vno modo proprie pro eo, quod realiter, & uere existit aeternaliter. Alio modo satis improprie pro eo, quod est aeternaliter, & immutabiliter cognitum, siue intellectum. Haec distinctio colligi potest ex uerbis beati August. vj. lib. super Genead literam, & habetur in tex. c. penult. dicentis. Creaturae antequam fierent, & erant, & non erant. Declarat. Brant in dei scientia: non erant in sui naturaEt eodem modo uerum est: quod erant aeter naliter, & non erant aeternaliter. Erant gternaliter in deiscientia, & non erant aeternaliter in sui natura. In dei autem scientia hoc esse dicitur, quod ab eo cognoscitur: ut ipse alibi exponit, & similiter magister. Primo ergo modo ideae non sunt aeternae: sic enim solus deus aeternus est. Secundo modo sunt pter nae: quia aeternaliter, & immutabiliter cognitae. Et hoci secundo modo locutus est Augu. de aeterno in aucto. supra allegata similiter & Sene. & frequenter sancti & philosophi.

¶ Dicunt autem ideas in mentediuina esse aeternas, ad innuendum differentiam idearum in mente diuina, & in mente cuiuslibet alterius crea ti artificis. Sunt namque ideae in mentediuina aeternaliter cognitae, & immutabiliter: in mente autem artificis creatideficienter, & mutabiliter, atque fatigabiliter intellectae.

¶ Eodem modo concedendum uidetur, quod creaturae sunt aeternae: quia aternaliter a deo cognitae: quo modo supra dicit August. creaturas fuisse antequam fierent: fuisse utique aeternaliter antequam fierent. Veruntamen non adeo usitate conceditur de creatura esse aeternum sicut de idea: quamuis utrunque aeque esset concedendum, uel negandum praecise secundum proprietatem sermonis. Cuius diuersitatis ratio est: quia nomen idea connotat cognitionem diuinam, qua cognoscitur aeternaliter: non autem sic nomen creatura, uel lapis, asinus &c.

¶ Et codem modo intelligendum est, quod dicit August. ideas uere esse id est uere esse in tellectas a deo ab aeterno, qui deus uere est. Sic enim uere esse, est uere intelligi: sic si usus loquendi haberet posset concedi, quod creatura uere est ab aeterno id est abaeterno cognita a deo: sed usus non habet. Cuius causa tacta est.

¶ Item ides dicuntur ab eodem formae principales: non quod sint aliquae formae minus principales, quae non sunt ideae: sed quia res ipsae creatae necessario sunt ideae, quia necesse a deo intellectae. Et prius natura, & duratione intellectae, quam actua liter sint extra deum, & cum extra deuiactualiter sunt: non necessario: sed contingenter solum sunt in rerum naturaEx quo etiam patet, quod idea est terminus ampliatiuus, sicut intelligibilis. Vnde non sequitur. Antichristus est idea: ergo est.

¶ Has etiam ideas solum anima rationalis non quaelibet, sed sancta id est fidelis in uia, & beata in patria intuetur: clare cognoscit: aut firmiter credit sub ratione propria ideae id est cognoscit, quod res omnes sunt ab aeterno a deo distincte cognitae, & ab eo productae. Et ita quod omnium rerum ideae ab aeterno sunt in deo: multasque similes ueritates, quae infidelibus sunt incognitae: animae fideles dedeo cognoscunt. Et licet anima non sancta potest aliquas ideas intueri, capiendo intueri pro actu intuitiuo: tamen capiendo intueri ideas, ut est de eis certas cognitiones habere, & plerasque ueritates cognoscere: ut in proposito accipitur: sic solum anima beata, quae est in patria: dicitur intueri ideas.

¶ Etiam uisione harum idearum anima sit beatissima non beatitudine essentiali sed accidentali: quae potest haberia creaturis. Certum enim est, quod non est perfectissima beatitudo in creatura absolure: ut ipse dicit. xij. confes. Beatus est, quite, & illa nouit: nec propter hoc beatior.

¶ Aliter dicendum, quod Aug. loquitur de ideis, quae sunt obiecta cognita a deo: siue de ideis in mente diuina, ut manifestum est. Nunc autem intueri ideas secundum esse ideale, hoc est secundum esse cognitum in mente diuina intuitiue cognita, duntaxat beatorum est, quia requirit intuitionem diuinae mentis, & ita diuinae essentiae,; quae est beatifica.

¶ Est ergo anima uisione harum beatis sima, extensiue beatitudine totaliter possibili beato non formaliter, sed obiectiue inquantum cognoscit omne obiectum cognoscibile a beato.

¶ Et secundum eundem intellectum dicit Augu. quod non cognitis ideis, sapiens nemo esse potest: quantum scilicet ad omnem plenitudinem sapientiae. Licet enim deus principaliter sit sapiens sapientia essentiae suae ut obiecti: tamen non omnino esset sapiens: si non saperet creaturam: quae ut cognita est idea.

¶ Quod uero Sene. in epist. Ixvj. ponit ideas esse quintam causam: non est intelligendum capiendo causam proprie: cum omnes dicant cum philosopho qua tuor genera causarum sufficere: sed ex tenditur nomen causae ad omne illud, cuius cognitio praesupponitur productioni alicuius: sic idea est causa. Illo et modo idem est causa suiipsius, pro quanto cognitio alicuius rei praesupponitur suiipsius productioni. Eo etiam modo exemplar potest dici causa exemplati& idem etiam exemplar suiipsius: ut do mus secundum, quod est in esse cognito, est exemplar suiipsius, ut est in esse reali.

¶ Et quamuis deus operando aspicit creaturam producendam, nihil tamen extra se existens intuetur: ut secundum ipsum con stituat: quia nihil actu existens praecogno scit, ut secundum illudconstituat. Intuetur tamen aliquid producibile, seu aliquid quod ducendum, quod non est ipse: immo quod non est nisi in esse cognito. Et ita deus producendo non indiget aliquo extra se ad hoc, quod agat: quia nihil requirit ad hoc, quod agat.

¶ Nec ipsae ideae requiruntur proprie loquendo ad hoc, quod deus agat: sed tantum requiritur cognitio ipsarum ideatum, quae est ipse deus omni modo. Et ex hoc ipso, quod deus est deus: deus cognoscit omnia. Nec aliter diceretur rationabiliter operans nisi cognosceret illa: quae operatur.

¶ Sic etiam dicuntur ideae nec oriti, nec interite: quia rerum cognitiones nec incipsunt, nec desinunt intelligi de nouo a deo. Secus est de eis in mente artificis.

¶ Item dicuntur esse singularium: quia praecise singularia sunt factibilia. Et sic similia multa possunt catholice, & clare exponi: ut patet in doct.

¶ Sic dicimus. Antichristus est idea id est est cognitus. Nec sequitur, hoc est idea: ergo est. ut patuit. Num idea habet ampliare ad potest, & imaginatur.

¶ Item deus cognoscit creaturam per ideam id est cognoscit ideam, quae est ipsa creatura. Item omnia sunt in deo. ist cognoscuntur ab eo. Item omnia uiuunt in deo effectiue, & causaliter. Item ideae suntid est intelliguntur. Item omnia sunt in deo cognitiue &c. Multae tales propositiones exponuntur per doctor distin. sequenti.

¶ Tertium dubium. Vtrum praecise aliqua res debeat uocari idea, quando deus actualiter secundum eam producit: an siue producat secundum eam siue non: ita quod sufficiat, quod possit producere secundum eam. Ad hoc dubium respondet Petrus de Aliaco ubi supra post doct. quod illa difficultas magis est uocalis, quam realis. Dicit tamen, quod magis est de usu sanctorum uocare ideas, quamuis deus non producat actualiter secundum cas. Vnde dicunt, quod res ab aeterno fuerunt ideae.

¶ Ex quo patet: quod si nullus asinus esset: ista de uirtute sermonis esset falsa: idea asini est. sed haec esset uera, idea asini est idea asini: patet per quid nominis &c.

¶ Secundo pater, quod ante creationem rerum, haec non erat uera: idea creaturae est. sed haec fuisset uera: idea creaturae est idea. Et sic ante quanidea creaturae esset, aliquid erat idea creaturae &c.

¶ Dubium quar tum. Vtrum eorum, quae nec sunt, nec erunt, nec fuerunt: quae tamen deus facere potest, sit idea. Ad hoc dicitur post praedicta, quod sic. Aliter tamen respondet sanctus Tho. in de potentia. quaestio. uniga artic. v. quod si idea se¬ cundum completam rationem accipiatur, scilicet quod idea nominat formam artis non solum intellectu excogitatam: sed etiam uoluntatem ad opus ordinatam: sic praedicta non habent ideam. Siuero accipiatur secundum imperfectam rationem, prout scilicet est solum excogitata intellectu artificis sic habent ideam. Patet enim in artifice creato: quia excogitat aliquas operationes: quae nunquam operatiintendit. In deo uero quicquid ipse cognoscit: est in eo per modum excogitati: cum in ipso non differat cognoscere actu, & habitu. Ip se enim nouit totam potentiam suam, & quicquid potest. Vnde omnium qua potest, habet rationes quasi excogitatas. Haec ille loco allegato.