Quaestio 2

QVAESTIO II QVAERITVR secundo circa tertiam partem paenitentiae scilicet satis factionem: quoniam de secunda parte, quae est confessio: dicetur dist. sequen. Vtrum satisfactio paenalium operum requiratur ad perfectam remissionem peccatorum.

¶ Post terminorum declarationes pro articulo primo: sequentur responsiuae conclusiones pro secundo: & per articulo tertio dubiorum mouendorum coclusiones.

¶ Quantum ad primum notandum: quod satis factio quantum hic sufficit: dupliciter accipitur. Vno modo generaliter: & sic describitur a Sco. dist. xv. huius quarti qu. j. Satis factio est redditio uoluntaria equiualentis alias indebiti.

¶ Dicitur primo redditio: quia non est absoluta datioDicit. nioe satisfactio conmensurationem ad aliquod praecedens correspondentem: & ideo quid simpliciter, & libere datur: nullo respectu habito ad aliquod praecedens acceptum, uel comissum non fortitur nomen satis factionis.

¶ Dicitur uoluntaria: quoniam si uoluntaria non esset: sed exa cta uiolenter, non esset satisfactio: sed satispassio. Et ideo ille, a quo in inferno paena cuspae commissae debita inuito exigitur, non satisfacit: sed latispatitur pro suo peccato: & ideo paena infernalis: licet sit maxima, peccatum non tollit: quamuis ipsum manentem ordinet sub iustitia diuina.

¶ Dicitur aequiualem tis: quia satisfactio ad iustitiam commutatiuam pertinet, quae exigit aequalitatem rei ad rem: tamen prout utique sapiens determinabit. Sapiens scilicet peressentiam, qui est deus peccato offensus: & hoc importat nomen satisfactio. Aduerbium enim (satis) importat aequam correspondentiam eius, quod redditur ad illud, pro quo redditur: siue in beneficijs, siue in penis. Ex quo sequitur: quod minus reddens pro peccato, quam iustitia diuina exigit: licet iniunctum a confessore impleat: non satisfacit: quanuis aliquam penam peccato suo debitam soluit: soluturus in futuro, quod minus iniunctum est, & solutum in praesenti.

¶ Dicitur etiam alias indebiti: quoniam si id, qud redditur: esset alias id est pro alio debitum non corresponderet illi, sed alteri: etiam si ilsud conmissum, uel receptum non fuisset: & sic non esset satisfactio pro illo seum iustitiam: sed pro alio. Et isto modo satisfactio extendit se ad contractus, & obligationes quoscumque. Hoc. no. modo recipiens beneficium potest benefacienti satisfacere: ut puta dilectus diligenti recompensando dilectionem aequiualentem: Et ita tam in actibus liberis uolintatis: quam in actibus necessa riis, quodamodo scilicet in contractibus: ubi est quaedam obligatio quasi necessitatis ad reddendum, locum habet satisfactio: & perhoc cum culpa facit delinquentem debitorem ei, in quem peccat inueniri potest illa ratiosatis factionis: ut scilicet reddat sibi aequiualens alias indebitum quantum abstulit per pctum. Cosistit aunt talis satisfactio propcto regulariter magis in actibus penalibus, uel passionibus uoluntarijs: quam in aliis actibus bonis non paenalibus; quoniam ut dictum est dist. xiiij. cuipa ordinatur per paenam. Et ideo secundum diuinam iustitia culpe debetur paena: & ita reddendo paenam debitam satis sit pro pcto. Et dicitur regulariter: quia potest quis quanmdoque per actum bonum non paenalem satis facere pro peccato.

¶ Potest enim deus actum intensum charitatis acceptare propunitione debi ta uni culpae. iuxta illud j. Petri iiii. Charitas operit multitudinem peccatorum Verum licet actus ille charitatis non sit proprie punitio, est tamen maius bonum, & magis reddens deo honorem, quam propria illius punitio: secus tamen regulariter. unde Aug. in de uera, & falsa paenitentia. Sunt digni fructus uirtutum, qui non sufficiunt paenitentibus. Poenitentia. n. grauiores fructus postulat: ut cum dolore, & gemitibus mortuus impetret uitam. Hoc modo accipiendo satisfactionem, non distinguitur contra alias duas poenitentiae partes: contritionem scilicet & confessionem: immo eas includit tanquam partes suas. Quoniam actus paenales, uel passiones uoluntatie un genere reducuntur ad triplicem actum uel passionem: scilicet primo ad actum interiorem displicentiae, qui est contritio: uel passionem tristitiae consequentem. Et se cundo ad actum interiorem confitendi pctum: quod est ualde paenale, uel passionem concomitantem scilicet uerecundiam. Et tertio ad actum simpliciter exteriorem, uel passionem scilicet macerationem carnis, & omnis talis maceratio continetur, uel reducitur ad ieiunium: uel ad eleuationem mentis ad deum, quaesit per orationem: uel ad tenmporalium crogationem: & haec sit per eseemosynam.

¶ Secundo modo accipitur satisfactio stricte: ut distinguitur contra alias partes penitentiae; & sic eam describit Sco. Satisfactio est operatio exterior laboriosa, seu paenalis uoluntarie assum. pta: ad puniendum peccatum conmissum a se: & ad placandam diuinam offensam: uel est passio, aut paena uoluntarie toterata in ordine peccatum, uel peccati remissionem.

¶ Dicitur operatio exterior, perqud excluditur actio laboriosa interior & passio eam comitans: ut est contritio & tristitia eam consequens. Et intelligo per actum exteriorem actum, qui sit corporalibus manbris (positiue, uel priuatiue: inferentibus penam corpori, & fatigatio nem. Et dicitur positiue, ut peregrinatio, corporis disciplinatio; eleemo synarum distributio.

¶ Dicitur priuatiue propter ieiunium, & abstinentiam: ubi nihil agitur: sed ab actione cessatur, & per hoc etiam excluditur confessio: quia licet organo corporaliitamen breuis est, & non fatigat. Oratio uero, quia persent rantem oportet esse, laboriosa est: & attenuat uires corporales: & ideo includitur in satis factione stricte accepta.

¶ Secundo notandum, quod accipiendo satisfactio nem hoc modo: satis factio consistit in his tribus, ieiu mo, oratione, & eseemolvna: & inpassionibus uoluntariis concomitantibus istatria opera difficilia: tamen ad ieiunium reducuntur omnia corporis maceratiua ordinata ad reprimendam carni rebellionem: ut sunt uigiliae: peregrinatio nes: uestium asperitates, & nuditates: corporis flagellationes: & generaliter quaecunque corporis afflictiones.

¶ Ad orationem reducitur quicquid pertinet ad partem contemplatiuam, ut meditatio nes: scripturarum lectiones: praedicationes: ac uerbi dei auditiones: studium theologicum: disputationes: errorum impugnationes in moribus, & fide: & caetera, quae immediate uersantur circa deu tanquam obiectum.

¶ Ad eleemosynam reducum tur opera misericordiae corporalia pro christo propter deum impensa: & quaecumque; erogationes bonorum temporaliu in pias causas, ac subleuationes miseriae corporalis fratrum. Vnde ut recitat sanctus Bonauent. dist. xv. par. ii. art. j. qeiiij. quodlibet illorum accipitur tripliciter: conmunissime, communiter, & proprie. Teiunium proprie dicitur afflictio carnis secundum gustum. Coniter omnis carnis affictio in uigilijs, flagellis, asperitatibus & ieiunijs proprie dictis. Communissime dicitur abstinentia ab omni mortalipeccato: secudum i lud Ela. Ivi. Hoc est ieiunium, quod elegi. Dissolue colligationes impietatis: solue fasciculos deprimentes &c. Similiter eleemo syna dicit proprie opus pretatis impensum proximo ad reuelandum indigentiam corporalem. Conmuniter omne opus pietatis impensum proximo ad reuelandam indigentiam cor poralem, uel spiritualem. Comunissime dicitu omne opus milericordiae siue corporale, siue spuale impensum proximo, uel sibi ipsi: secundum quod dicit Aug. quod eleemo syna hominis debet incipere a seipso. iux ta illud Eccl. xxx. Miserere aiae tuae placens deo. Sic & oratio dicitur proprie ascensus mentis ad aliquid degustandum, impetrandum, uel exoluendum. Comuniter dicitur secundum quod compraehendit omnem actum contemplatius ad deum relatum. Comunissime secundum quod copraehendit onemactum bonum: quo modo dicitur, quod non cessat orare, qui non cessat benefacere in glosj. Timot. v. Haec aunt tria prout sunt partes satis factionis: accipiuntur non conmunissime: sic. ni. coinciderent: nec proprie: quia tunc non sufficienter diuiderent: sed conmuniter. Et sic potest sufficientia earum accipi in ordine ad radices peceati, dquibus. j. Ioan. is. Omne, quid est in mudo: aut est concupiscentia carnis: uel concupiscentia ocusorum: uel superbiauitae. Et sic concupiscentiae carnis correspondet in satisfactiore ieiunium. concupiscentiae oculorum, elcemosuna: superbiae uitae; oratioVel possunt distingui in ordine ad efsectum: quia omne opus satisfactorium: aut ordinat nos ad deum: & sic est oratiouel ad nosipsos: & sic est ieiunium, per quiad corpus nostrum maceramus, uel ad pro ximum: & sic est eseemosuna: secundum illud ad Titum. ii. Sobrie, & iuste, & pie uiuamus in hoc seculo. Sobrie ad nosipsos: iuste ad proximos: pie ad deum. Verum istae distinctiones accipiuntur secundum quandam appropriationem: quoniam quodlibet horum ualet satisfacere pro quolibet pcto, cuiuscunque; generis fuerit. Potest n. eseemosyna imponi propcto carnali, & spirituali. Similiter oratio, aut ieiunium unum ex his, uel duo: aut onia simulsecundum qualitatem personae: ut infra magis dicet.

¶ Tertio notandum circa hoc, quod dictum est: quod satisfactio est redditio aequiualentis alias indebiti: quod aequiualentia aliquorum ad se inuicem multipliciter sumitur. Quandoque; sumitur, siue attenditur penes ualorem rerum naturalem consequentem earum quantitatem molis, uel uirturis. Et hoc modo res diuersarum specierum: sicut non sunt eiusdem perfectionis essentialis: ita nec eiusdem ualoris. Et per consequens nulla inter eas potest esse aequiualentia. Alio modo attenditur penes ualorem rerum relatum ad usum, & commodum humanum: quomodo attenditur aequiualentia precijad appreciatum in rerum commutationibus: de quo supra dist. xv. q. xii. Ex his duobus non est aequiualentia cuiuscumque; actionis, uel passionis assumptae pro expiatione peccati ad ipsum peccatum: & queniam non sunt eiusdem speciei in specie moris: neque peccatum potest referriad commodum humanum. Tertio modo potest attendi ualor aliquorum secundum dictamen iustitiae distributiuae dictantis praemia, & penas praecedentibus meritis condignas. Et hoc dupliciter contingit. Vno modo aestimando ualorem secundum dictame strictae iustitiae: & ita quod excessus alte¬ rius non staret cum iustitia: sic quod lex iustanon posset maius determinare in penis, uel minus in praemijs. Exemplicausa: ut siquis meruit. c. non aequiualent. xc. in praemio. Et homicidio uoluntario non aequiua let mutilatio unius mebri: quia posset iuste puniri homicida pena talionis. Aliomodo aestimando ualorem secundum uoluntariam acceptationem unius pro altero illius, cui debet fieri recompensa: ut si quis teneturc. & is cui debet liberaliter, remittit x. tunc xc. aequiualent debito: & reddendo. xc. satis facit. His duobus modis potest attendi aequiualentia operis, uelpassionis assumptae ad peccatum, pro cuius satisfactione assumitur. Sed in diffinitione satisfactionis aequiualentia non debet accipi secundum primu modum nunc expressum: quoniam sic attendendo ualo rem: nulla actio, uel passio praesentis uitae uoluntarie assumpta aequiualeret peccato: ut per eam posset hosatisfacere. Tum: quia secundum strictum iustitiaerigorem: nulla temporalis actio, uel passio condignaest peccato, & ostensae diuinae. Posset. no. deus pro quolibet peccato (etiam uenia li aut minimo, quo offenditur summum, & infinitum bonum) iuste exigere penam aeternam duratione infinitam. Vnde parisien. cancell. Gerson tract. de vi. animae sectione prima ita ad propositum ait. Omne pctum pro quanto est offensa dei, & contra legem eius aeternam, est de sua conditione, & indignitate mortiferum secundum rigorem iustitiae: & a uita gloriae separatiuum. Hanc principalem conclusionem illius lectio nis deciarat: quoniam omnis offensa indeum potest iuste ab ipsopuniri pena mortis: tam aeternae, quam temporalis: immo pena anmihilationis. Cuius ratio: quia nul la pena est ita mala, quantum malum est ipsa offensa. Et ex alio: quia potius toleranda foret omnis mors paenalis, & annihilationis: quam committenda esset quantumlibet parua ossensa in deum: da oppositum: iam offensa dei licite fieri deberet in casu.

¶ Praeterea quaelibet orfensa dei, nisi remitteretur: repelleret a gloria dei perpetuo: & absque termino puniretur: alioquin maneret dedecus culpae sine decore iustitiae. Quod autem offensa remittitur: est expura liberalitate dei remittentis, & non amplius punientis. Denique non minus est fugibilis offensa dei: quam sit eligibile illud bonum, pro quo adipiscendo nullo modo deberet committi: sed pro infinito bono non deberet fieri offensa dei. Et si quis infinita bona possideret: posset iuste omnibus a deo sposiari, si caderet in offensam dei. Ex his radicibus uidetur sufficienter deductum: quod omnis offensa dei est mortifera ex sua conditione, & indignitate: immo quod est infinitae fugibilitatis, & imputabilitatis: eo quod est in iniuriam boni infiniti: & quantum in se abijcit ab homine deum tanta elonga tione, quod nunquam poterit nisi per solam, & meram gratiam illi proximari peruitam gloriae: & patet etiam de ueniali. Haec Gerson. Nec habet hic locum quo rundam uerbalis concertatio: quod ueniase non est offensa: nec est contra praeceptum dei. Omne enimpeccatum contra deum est &c. Patet itaque: quod illo modo accipiendo satisfactionem: homo in praesenti non potest satisfacere pro peccato. neque mortali: quia tali correspondet secundum rigorem diuinae iustitiae paena aeterna: neque ueniali: quia & pro illo iuste posset peccator puniri pena aeter na: ut patet ex iam dictis. Debet ergo aequiualentia aestimari secundum acce- ptationem diuinam, qui ex sua milericor dissima liberalitate determinauit tantam penam: seu tale opus acceptare prosatis factione pro talipeccato: sicut ex sua misericordia benignitate statuit promomentaneo merito temporali reddere praemium aeternum: & secundum hunc modum potest homo satisfacere pro peccato faciendo illud: uel uoluntarie patiendo, quod dcumdes statuit acceptare pro plena remissione peccati.

¶ Et per hoc possunt concordari doctores, qui in hac materia uidentur aduersi. Dicentibus quibusdam; quod homonon possit satis facere pro peccato: quibusdam dicentibus: quod sit impossibile: alijs quod sit possibile saltem in uirtute passionis christi mediatoris. Primum uerum est secundum strictum rigorem diuinae iustitiae secundum quam nullus pctor: neque in uirtute sua: neque passionis christi potest satisfacere quod pcto. Primum scilicet quod non uirtute propria, patet ex dictis. Secudum; quod etiam no uirtute passionis mediatoris probat Durand. dist. xv. quarti: quia quicquid erat in christo secundum humanam naturam, erat obligatum deo: & ei debitum: ideo non potuit esse satis factio de condigno pro quocumque peccato considerando naturam operis, uel rei: sed solum secundum acceptationem dei gratuita. Verum hanc rationem impugnat pal. dist. xv. q. i. art. ij. licet frequenter imitetur Duran. immo & allegat ipsum. Et etiam ex eo: quia passio christi non suit tanta, quanta est pena infernalis, quaetamen debetur peccato secundum rigorem strictae iustitiae: ion non fuit satisfactio ex natura operis. Dictum uero aliorum concedentium, quod potest sa tisfieri propcto in praesenti uita: loquum tur de satisfactione secundo modo dicta: quae requirit aequiualentiam non simpliciter secundum naturam rei: sed secundum acceptationem diuinam. Nec tamen sic quisquam potest satisfacere propeccatis ex se: sed concurrente merito passionis mediatoris: quia deus decreuit non suscipere aliqud opus, uel tolerantiam passionis tamquam satis factionem aequiualentem pcto: nisi quatenus coniungitur per fidem passioni satisfactoriae mediatoris: ut tangit sanctus Bonauent. de hoc etiam aliquid tactum est in iii. dist. xix. Sed forte diceres: homo quicquid est, habet, & potest: totum debet deo, qui omnia illa dedit, conseruat, & perdita reparauit: ergo per nihil potest satisfacere. Tenet consequentia: quia in diffinitione satis factionis additur alias indebiti. Antecedens est beati Aug. Ansel. Bern. & aliorum. Respondetur, quod licet secundum strictam iustitiam deus iuste exigere posset omne, quod sumus, & possumus tanquam debitum necessitatis: tamen dicit Richar. dis. xv. quar ti. & Sco. q.ij. dist. eiusdem ex liberalitate sua nostrae infirmitati condescendens: homini constituit mensuram eorum, ad quam de necessitate tenetur: quae est obseruantia praeceptorum: ut de reliquo, idest de operibus supererogationis possit satisfacere de commisso: quae opera, etsi debeamus debito congruitatis: non uult tamen (tamquam nobis parcens) ut sibi debeantur debito necessitatis, nisi ratione uoti, uel satisfactionis iniuictae propeccatis. In diffinitione aut satisfactionis: Iy indebiti, negat debitum necessitatis. Aug. uero & caeteri loquuntur de debito congruitats.

¶ Quarto notandum: quod per perfectam remissionem pctorum intelligitur remissio peccati quantum ad culpan& paenam. Talis scilicet remissio, quae tollit onemreatum, & obligationem tamnculpae, quam paenae: ueruntamen satis factio non proprie tollit culpa, sed remissionem eius plupponit. Ad solam. no. contritionem, aut sacra mentalem absolutionem, reatus culpae, & offensa dei remittit: & opera satisfactio nis, quae sequuntur ad remissionem penae ordinantur.

¶ Quinto notandum: quod opus aliquod potest dici paenale dupliciter. Vno modo formaliter: scilicet quod infert afstictionem, uel penam agenti: interiorem scilicet tristitiam animae: uel dolorem exteriorem corpori: ut contritio, ieiunium, castigatio; labor corporalis &c. Alio modo uirtualiter scilicet quando eminenter includit perfectionem operis penalis: & reddit hominem paratum ad subeundum passionem, aut laborem paenalem: si facultas, uel oppostunitas occurreret. Sic actus intensus charitatis dei: licet delectet habentem in tantum, quod etiam opus naturaliter penale reddit dulce, & delectabile. (Sicut de beato Srephano, Petro, Andrea, &c. scribit beatus August. in solilo. cap. xxij. quibus duscedo, & feruor charitatis lapides torrentis, & crucem fecit dulces: eosque paratissimos reddidit ad tormenta saeuissima toleranda) Attamen talis a ctus dilectionis dei includit uirtualiter contritionem peccatorum. Non enim simul stant deum super omnia diligere: & tamenpeccatum, quod contra deum est; non odire: si in cogitatione occur rat.

¶ Quantum ad articulum secundum ponentur conclusiones. Prima secundum potentiam dei absolutam ponitur: sequentes secundum potentiam ordina tam. Est ergo prima conclusio. Depotentia dei absoluta potest peccatum per fecte remitti sine satisfactione operis afflictiui. Probatur conclusio: quia potest deus (cui subest, cum uoluerit posse) peccatum uelle non uindicare perpetuo: sicut frequenter differt uindictam ad tempus absquecooperatione cuiuscumque extrinseci: & hoc iuste: quoniam secundum Aug. iii. de triVoluntas sua est prima regula iustitiae: & eoipso, quod uult iuste uult: puta si ad remissionem peccati concurrit creatura cooperando deo illam causalitatem creaturae: quia reducitur ad genus causae efficientis: potest deus supplere: quicquid, n. in hoc genere causae potest cum causa secunda: potest solus sine ea. Haec conclusio latius declarari potest ex dictis lib. iij. dist. xix. ubi determinatur, utrum necesse fuerit redimere per passionem christi. Item oppositum conclusionis non includit contradictio nem: ideo non est negandum a potentia diuina.

¶ Sedunda conclusio. De potentia dei ordinata, non sit perfecta remissio pactorum sine paenaliumsatis factione operum. Probatur haec conclusio post Scor. dist. xv. q. i. quia deus disposuit nulli peccatoridare prima gratiam peccati remissiuam: nisi in uirture meriti passionis christi, qui fuit sine peccato: sicut dictum est iniii. ubi sup. Nam disposuit sibi non reconciliari inimicum, nisi per obsequit sibi magis gratum, quam offensa eius sibi fuerat displicens. Tale obsequium est meritum passionis christi, quae fuit opus penalissimum. Sine hac ergo nulla potest esse satis factio omnino, nec simpliciter: ut patet ex tertio notabili: nec in acce- ptatione diuina, nisi in uirture passionis christi, cui si non coniungitur opus penale, uel passio peccatoris per ueram fidem: nunquam erit satisfactorium.

¶ Ter tia conclusio. Peccatum potest perfecte remitti absque satis factione peccatoris formaliter paenali. Probatur conclusio: quia si quis existens in peccato mortali conuerteretur ad deumeliciendo actum intensum dilectionis dei super omnia, nihipro tunc cogitans de peccatis suis: is sufficienter est dispositus ad gratiae, ac cha ritatis infusionem: ergo infunditur sib gratia, per quam remittitur sibi culpaEt potest tantum intendi actus ille disectionis: ut deus eum acceptet pro satisfactione perfecta tollente omnem rea¬ tum penae. Sicut quandoque sola contritio sine opere exteriori satisfacit pro peccato: ut non exigatur alia penalis satisfactio. Quod uero habens talem actum dilectionis sit sufficienter dispositus ad gra tiae infusionem: ut dictum est sup. dist. xiiii. q. i. conclusione ii. patet: quia est perfectissimus actus hominis, quem homo elicere potest ex suis naturalibus: & ultimata dispositio ad gratiae, & charita tis infusionem: ut latè deductum est inili. dist. xvii. q.unica. Et posset poni exemplum: ut si aliquis subito raperetur ad marturium: nisi sacrificaret, seu adoraret idolum: & ille propter deum magis eligeret mori, quam idololatrare: nec esset sibi tempus: nec mora eliciendi contritionem peccato rum; quia nec cogitare posset de peccatis. Ille sic se offerens marturio propter deum tanquam ultimum finem habet perfectum dilectionis actum. iuxta illud Ioanxv. Maiorem hac dilectione nemo habet &c. & est uere martyr: & per conse quens euolat &c.

¶ Quarta conclusio. bine satis factione paenali, in habentibus usum rationis formaliter: non sit perfecta remissio peccati regulariter. Et acpipio satis factionem penalem generaliter pro omni actu habentem penam anne xam: siue ad quem sequitur paena: quomo do etiam ipsa contritio est actus poenais: quia ad eam sequitur tristitia. Probatur conclusio: quia sine contritione in habentibus usum rationis regulariter nonsit remissio peccati: ut probatum est suploco allegato: sed contritio est quaedam satis factio paenalis: ergo. Tamen haec conclusio non habet ueritatem, accipiendo satisfactionem stricte, ut distinguitur contra alias partes paenitentiae: quoniam sola contritio, si fuerit perfecta, sufficere potest ad perfectam remissionem peccatisine sa tisfactione exteriori: ut sup. habitum est: & est in tex. dist. xv.

¶ Quinta conclusio, quae sequitur ex praemislis. Non sit remissio peccati actualis regulariter sine peccatoris satis factione paenali formaliter, uel uirtualiter. Patet: quia ad remissionem peccati necesse est concurrere actum uoluntatis peccatoris: uel respectu peccati, qui est contritio: aut respectu dei, qui est dilectio eius super omnia: & uterque illorum includit penam formaliter, uel uirtualiter.

¶ Quantum ad tertium articulum est dubium primum: utrum cuilibet actuali peccato mortali correspondeat sua propria satisfactio: puta peccato carnis ieiunium. auaritiae eleemosuna. superbiae oratio. Respondetur breuiter per hanc propositionem. Licet per quandam appropriationem singula satisfactionis exterioris genera correspondeant singulis generibus peccatorum: potest tamen per quanmli betdictatum specierum satisfactionis: similiter per plures earum, aut omnes simul indifferenter satisfieri prquolibet crimine. Primum patet per illud Sap. xi. Per quae quis peccat: per haec & torquetur. Et hoc congruum est: ut qui in carne peccat: etiam in carne puniatur. Etiam ea satis factio est congruentior, per quam non tantum abolentur praeterita peccata: sed etiam adhibetur remedium futuris cauendis, & reprimendis: sed cum peccatum carnale oritur ex etulantia carnis, congrue opponitur talis satisfactio, per quam non tantum puns tur peccator pro comissis: sed etiam restringitur carnis perulantia, qua restricta facilius cauentur futura. Haec autem est ieiunium, per quod generaliter intelligitur corporis castigatio, & maceratio. Sic peccato auaritiae magis congruit eleemosyna, qua dantur sua: ut restringatur appetitus possidendi aliena. Sic peccato superbiae congrue respondet oratio: tanquam satisfactio: quoniam oratio si uera fuerit, humilitatem habet annexam. Orans enim recognoscit se sibiipsi non sufficere: ideo suffragia aliena mendicat orando: hoc autem recogno scere humilitatis est: & depressiuum tumo ris superbiae. Haec attendat confessores: ut secundum hoc congiuas satis factione. iniungant paenitentibus: attentis etiam alijs circunstantijs confitentium. Secundum patet: quoniam quodlibet paenale opus potest ita intendi: ut aequiualeat penae cuilibet peccato debitae in diuina accepta tione: & per consequens quodlibet potest pro quolibet satis facere: puta sola contritio perfecta pro quolibet peccato sufficit: ut dictum est: & tunc nulla aliatum requiritur. Item stat peccantem peccato aua ritiae non posse dare eleemosynam propter sui paupertatem: & pectantem in carne non posse ieiunare: aut alias corporis castigationes propter corporis debilitatem, uel eius teneritudinem sustinere non posse, nec uelle. Sic quoque superbum non posse longas orationes propter capitis debilitatem: aut necessarios labores face- re: nec spiritualibus exercitiis insistere: ab omnibus his tolleretur necessaria fatisfactio: si luxuriosis tantum ieiunium: auaris eleemosyna: superbis tantum ora tio iniungi deberet. Vnde ut dicit Sco. requiritur discretio sacerdotis: ut non imponat alicui satis factionem sibi nimis disconuenientem: sed eam, quae sibi magis congruit: & quam forte melius adimplebit: ut potepauper nec eseemo synas potest dare: nec orare, quem oportet continue laborare pro uictu suo necessario. Nec ieiunare: quia tunc non sufficeret ad laborem necessarium pro uictu continuo acquirendo sibi necessario. Quid ergo: ipse inquit, labor continuus est sibi ieiunium continuum: quia continua maceratio carnis: tantummodo inducem dus est, ut illum laborem subeat in remissionem peccatotum: intendens illum ad hunc finem referre: saltem quousque occurrat sibi opportunitas soluendi aliquam aliam satisfactionem. Consimiliter diues, qui lapsus est in peccatum carnis: siest adeo delicatus, quod non uelit ieiunare, nec aliam macerationem notabilem subire: aut praesumitur, si sibi imponerentur, cito abijcere, & sic peccaret nouo peccato. Inducendus est ad orationem, & eleemosynam: & illud sibi imponendum, quod libentius recipit: & quod cre ditur perseuerantius ad implere. Vel siomnino nullam satisfactionem uelit recipere a sacerdote sibi impositam: dicat tamen se habere displicentiam de peccato commisso: & firmum propositu non recidiuandi, absoluendus est: & non est remittendus, necadat in desperationem: & denuntianda est sibi paena, quae esset peccatis suis facienda: & quod ea in se, uel aequiualenti absque impositione ftudeat adiipsere: alioquin soluet ad plenum in purgatorio. Haec misericordia satis consonat illi prophetiae de christo, quam Matthaeus recitat c. xij. Arundinem quassatam non confringet: & lignum fumigans non extinguet. Arundo quassata est peceator quassatus tentationibus, & peccatis. Lignum fumigans est peccator nimis humidus ex peccatis habens tamen aliquid de igne charitatis: hoc extinguitur, si per duritiam sacerdotis ad nimis difficile obligetur: sed non extinguitur: si sibi praedicitur, quod oportet eum hic, uel alibi penam soluere: quod studeat hic tantam penam soluere: quanta propeccatis debetur: ne alibi acrior exigatur. haec Sco. De hac materia uide etiam infra dist. xx. & in Pal. q.ii. & iii. dist. xx. plura ad propositum ualentia. Patet ergo ex dictis: quod pro quolibet peccato quaelibet dictarum satisfactionum, aut plures earum: aut omnes simul possunt rationabiliter imponi. Quod si plures simul, hoc est ieiunium eleemosyna, & oratio iniungantur pro uno, uel pluribus peccatis: illa integrant unam satisfactionem totalem. Quod si unum ex his tantum imponatur propluribus peccatis: necesse est ipsum tanto intensius, uel maius esse: quanto pro maiori peccato, seu pluribus peccatis imponitur: ut sit sufficiens tollere omnem paenam peccatis debitam.

¶ Dubitatur secundo: utrum satisfactio nem necesse sit fieri in charitate. Circa hoc dubium duae sunt opin. Vna Alex. quam imitatur sanct. Tho. sanct. Bora. Rich. & plures alij. Haec dicit: quod satisfactic etiam quantum ad uim nominis importat diuinam acceptationem, & reconciliatio nem cum deo. Et quam sine gratia gratum faciente nemo potest placere deo, neque eius opera acceptari: ideo nec satisfacere sine gratia, & charitate. Potnt tamen se extra charitatem praeparare ad charitatem habendam: & satisfactionem faciendam. Vnde conse- quenter tenet; quod satisfactio facta extra charitatem scienter repetenda est, quasi non facta: quia per illam nihil penae peccatis debitae absuitur: licet aliquis alius fructus (sicut generaliter ad opera de genere bona extra charitatem facta) cose- quatur.

¶ Et dicitur scienter; quoniam si quia senesciret in mortali: puta non habens conscientiam de mortali, & iniunctam satis fa ctionem perficeret: non tenetur ad eius reperitionem in foro eeclesiae: licet in foro dei illa satisfactio non sufficeret. Et intelligunt per satisfactionem illud, quod debetur peccato conmisso: inquantum est offensa dei: & non quantum ad danum illatum pximo: quam si quis furto abstulisset decensio. & post contessionem, & absolutionem ac recidiuam in mortale decenei restituisset: non teneret iterum decem reddere: quamuis satisfactionem (pro ossensa dei, quem in furto offendit) iniuictam teneretur iterare quantum ad ea, quae in mortalipecca to sunt expleta: & per hoc consequenter (qui sunt huius opi.)consulunt: quod peccator poenitens semper stet in paenitentia licet non teneatur iniunctam repetere: nisi sciat se in mortali: quoniam nescit hom mo, an amore, uel odio dignus sit. Vnde dicit hic Alex. q. Ixxxv. par. iiij. men. j. quod impleto opere sibi iniuncto non est necesse penitentem illud iterare: sed si dubitat probabiliter se deo satisfecisse: non debet a satisfactione cessare: donec persigna probabilia certificetur aliquo modo se esse absolutum a cuipa, & paena.

¶ Et sicut in sacramento altaris non requritur: quod homo accedat ex charitate, uel in charitate: sed si quantum in se est, sufficienter se pparat: nec habet in aliquo remorsum conscientiae: non peccat accedendo. sic est de satisfactione. Et subdit. Si igitur aliquis impleat paenitentiam iniunctam sine remorsu coscientiae extra cha ritatem: non est necesse; quod satisfaciat ite rum: nec iudicio sacerdotis, nec iudicie proprio conscientiae. Tenetur tamen iudicio dei: quia adhuc exigit penam ab illo, quod satisfecit extra charitatem. Et per satisfactionem intelligunt eam, quae tollit omnem poenam: non eausa, quae non sufficit ad totam tollendam: sed tantu parte. Haec opi. dura uidetur; & plena scrupulis: quia uix posset homo scire probabiliter, an satisfecerit, uel non: licet omnia sibi (claue non erram te) iniuncta expleuerit.

¶ Ideo est alia opi. Sco. in suo iiij. dist. xv. q. i. quod qui uere paenitet semel, & recipit satisfactionem, seu paenitentiam sibi iniuncta ab ecclesia, claue non errante: quantumcunque postea recidiuet: nunquam tenebitur nisi ad illam unicam satis factionem ad implendam: et sieaum impleat in charitate melius est: quia tunc non tantum soluit paenam: sed etiam me retur gloriam. Sed si adimpleat eaum uoluntarie extra charitatem, soluit quidem paenamn: sed non meretur gratiam, neque gloria. Siautem ipsa satis factio extra charitatem exigitur contra uoluntatem: soluitur quidem paena: licet ipse non soluat. Et in primo est satisfactio simpliciter: quia reconcilians, & placans. Et in secundo est satisfactio quae dam: quia uoluntaria redditio: sed nec reconcilians, nec placans. In tertio aunt est satispassio, ultra quam non exigitur penaulterior.

¶ Ex secundo membro infert: quod si quis magnam partem satisfactionis sibi impositae expleuit in peccato mortali: & postiterum paenitet de peccato suo nouo: non est sibi iterata paenitentia imponenda pro peccato, de quo satisfecit: licet extra charitatem: sed tantum de nouo peccato, quod fuit causa: quare ista satisfactio fuit mortua. Nec sequitur, est mortua: ergo non est satisfactio: nisi addatur reconcilians, seu placans. Est tamen satis factio: quia solutio paenae dimissis peccatis quo ad culpam debitae. Nam ad debitam punitionem peccati comissi, sufficit deo, quod quis uoluntarie soluat paenam debitam: quia etiam (quid tamen minus apparet) sufficit satis passio sicut in actibus humanis. Si. n. alicui offensae regis corre spondet abscissio manus scumlege: si ista et inuito abscindatur satispatitur: neque ab eo paena ulterior exigit: & tamen per simoi penae solutionem non recipit eum rex in gratiam, uel amicitia. Multo magis sufficere posset, per culpae punitione: si aliquis sibiipsi debitam penam infligeret: licet non esset in gratia, seu amicitia iudicis offensi.

¶ Secundo infert: potest dici, si talis propter nouumpctum, in quod recidiuauit: damnare, tur ante quam compleret totam tpalem penam p peccatis prius remissis sibi imposita: puniretur in inferno tpaliter paena correspondente illi paenae, quae non fuit hic soluta: & illa soluta per tempus aliquod non puniretur amplius quod illa: sicut etiam de ueniali: quia moriens in peccato ueniali simul cum mortali, non punietur aeternaliter pro ueniali: ut infra dicetur: eodem modo in proposito. Et quo enim secundum plenam iustitiam punitiuam semel est poena tenporalis illi imposita pro peccato, de quo uere paenituit: nunquam ille pro isto peccato tenetur: nisi ad penam tempo ralem: & illa soluta ad nullam aliam. haec Sco.

¶ Durandus recitat ambas opiniones cum suis motiuis: & soluit motiua utriusque reputans ambas probabiles. Primam uero dicit duram: secundam uero minus securam. Vnde ad rationes Sco. dicit: quod in remissione peccati mortalis per ueram contritionem, aut confessionis sacramentum: paena aeterna commutatur in temporalem non simpliciter: sed in tpalem in charitate soluendam. Et io si non soluit tpalis pena in charitate: manet reatus ad aeternam. Et ideo si quis recidi uans nondum soluens penam temporalem totam pro prius dimissis impositam danatur: punitur propcto dimisso poenainfinita. Non ratione status: sed quia penainfinita debetur peccato dimisso morta li: temporalinon soluta. Posset poni exenplum: ut si quis liberaliter remitteret suo debitori mille sub conditione, quod pro mille solueret centum infra mensem. Si de bitor negligeret soluere centum post mensem, iusse possent exigi milse: quia pactum sub conditione nullum est, condi tione non seruata. Quodetiam allegatur satisfactione exhibita homini: non est simile: quia in satisfactione hominu sit compensatio secundum aequalitatem rei ad rem. In satisfactione pro peccato sit compensatio secundum acceptationem diuinam: ita quod illud, quod redditur tanti aestimatur: quanti, acceptat diuina uoluntas. Siergo non acceptat pro cul pa id, quod redditur in peccato morta ii pro qualicunque; satis factioe: nulla erit satisfactio. Quod si manifestum esset ex scriptura, opinio. Scotis reproba. esset quia uero id est scriptura deduci non potest: uidetur opi. Sco. magis concordare mise ricordiaediuinae, quae secundum scripturam superexaltat iudicium. Iaco. ij. & ex super omnia opera magnificanda uique; ad caelos. Psal. Ivi, & secundum illam fa¬ cile soluuntur motiua alterius opinionis per distinctionem satis factionis: reconciliantis, & non reconciliantis.

¶ Dubitatur tertio: utrum satis factio fieri potest de uno peccato absque hoc, qua fiat pro, alio. Respondetur secundum distinctionem satisfactionis praemissam: quoniam quaedam est satisfactio reconcilians, & placans deum: alia tantum paenam temporalem soluens: & nec placans nec reconcilians. Vtraque est duplex: que dam totalis, quae totam penam peccato remisso debitam tollit: quaedam partialis, quae partem tollit: puta quae non est commensurata peenae temporali, in quam commutata est poena aeterna.

¶ De satisfactione reconciliante dicitur, quod satisfactio quantum ad reconciliationem non potest fieri de uno peccato, & non de alio: quia non potest reconciliari peccator deo quantum ad unum peccatum: & non quantum ad aliud: ut satis ostensum est supra distinct. xv. q.i. Quantum uero ad paenae solutionem sic: quia penaest diuisibilis tam intensiue, quam extensiue: etiam diuersae paenae diuersis peccatis daeterminantur, etiam abinuicem separabiles: & maior maioribus ac pluribus peccatis: minor minoribus, & paucioribus: sic & satisfactio diuisibilis est. Vnde remissis peccatis per sacramentum, aut uirtutem paenitentiae quo ad culpam, & penam aeternam: manet reatus, uel de bitum paenae temporalis. Cuius penae sicut pars soluitur post partem: ita per partem satisfactionis potest tollipars penae. Et si alicui auaro, libidinoso, & superbo, sed paenitenti, iniungunturieiunia propeccato carnis: eleemosyna pro peccato auaritiae, orationes pro peccato superbiae perficiendae: iciunium satis facit pro peccato carnis, & non auaritiae: & per eleemosynam pro peccato auaritiae & non superbiae. Posito, quod satisfactiones iniunctae pro distinctis peccatis sint praecise commensuratae paenis distinctis peccatis debitis. Et si moritur completa partesatisfactionis (gratia exemplijieiunio, & non cleemoiyna: satisfecit propeccaro caruali: ita quod de illo non oporter pati in purgatorio: & non satisfecit pro peccato auaritiae, nec superbiae, proquibus soluere oportet poenam in purgatorio. Sicut si satis factionem unipeccato debitam partim soluisset non totam: partem non solutam soluere oportet in purgatorio. Haec est sententia Scot. & Richar. Loquendo autem de satisfactio ne non reconciliante, sic diceretur conformiter ad opinionem Sco. quod potest fieri sa eisfactio pro uno peccato; & non de alio: ut patet in recidiuante, qui implendo iniunctam paenitentiam postrecidiuam satisfacit pro peccato prius dimisso absque satis factione pro peccato recidiuce. Loquendo eriam de partiali satisfactione, siue isufficiente quo ad poenam: manifestum est, quod sicut per eam pars paenae & non tota soluitur: ita etiam pena uni peccato debita solui potest absque; solutione poenaealteri peccato debitae.

¶ Dubitatur quarto: quia grauium uirorum opinio est: quod ope ra bonade genere, aut bonitate moris facta extra charitatem non sunt satisfactoria. An huiusmodi sint penitus inutilia: uel utrum aliquid mereantur. Vel generalius: utrum opera extra charitatem facta sint alicuius praemij meritoria. Et quia de hac materia tractatum est distin. xxvij. nostri collectorij lib. ij. & in expositione cano. lect. lix. prope finem latius: ideo breuiterper modum epilogirespondendum.

¶ Et dicitur primo: quod opabona moraliter, & per consequens de genere: nihil merentur de condigno: neque praemium aeternum, neque tpale. Cuius ratio, quia inimicus nihil meretur de condigno (quod proprie est meritum) nisi paenamn: ut uult Augu. Nihil enim acceptat dominus tanquam dignum praemio ab eo, cuius personam non acceptat. Respexit. n. deus ad Abelprius, post ad eius munera.

¶ Secundo dicitur. Opera bona extra charitatem facta de congruo merentur multa tpalia: hoc est, multa tpalia bona concedit dominus operantibus bona de genere: licet charitate careant ex sua liberalitate, quae non concederet, nisi talia opera praecessissent. Probatur prglol. super illud Iob. xxx. Nonne ipse considerat uias meas, nullabona, uel mala sunt sine retributione. Item patet de A¬ chab rege impio: & Nabuchodonosor idololatra, qui multa bona temporalia consecuti sunt propter huiusmodi bona extra charitatem facta: ut habetur. iij. Reg. xxj. & Exech. xxxix. Et multa ad hoc adducit Alex par. iiij. quaest. Ixxxv. membeiij

¶ Tertiodicitur, quod huiusmodi opera nullum gradum beatitudinis merentur, neque de condigno: neque de congruo: & hoc in mediate tanquam correspondens huic operi. Probatur: quia deus ordinauit nulli dare beatitudinem secundum quemcunque; gradum: nisi propter opera ex gratia elicita, alioquin aliquis sine gratia saluaretur: quod est haeresis Pelagiana.

¶ Quarto dicitur: opera bona moraliter extra charitatem facta: merentur de congruomulta bona spiritualia. Patet: quia merentur gratiam iustificationis, & augmentum uirtutum: quae sunt bona spiritualia. Primum patet: quia peccator disponens se ad gratiam: faciendo, quod in se est, meretur gratiam primam, qua iustificatur de congruo: ut ostenditur locis supra allegatis. Secundum patet: quia opera moraliter bona generant, & augmentant uir tutes morales ex. ii. Et hicorum. Et perhoc mediate merentur aliquid beatitudinis tanquam causa causae. Patet: quia in eo, quod merentur de congruo gratiam ( cuicorrespondet gradus beatitudinis) sunt causa meritoria mediata illius gradus.

¶ Item in eo, quod augmentant, aut generant uirtures, per quas uoluntas post collatam gratiam tanquam habilitata, intensiora opera gratiae exercet, & perconsequens maiorem gloriam meretur. Huius maioris gloriae causa mediatasunt opera bona, quibus uirtus promptificans uoluntatem: genita est, uel aucta, Praemium enimbeatificum augetur propter intensionem actus meritorij. Actus uero meritorius intenditur ex maioriconatu uoluntatis in eliciendo actum. Conatus uero uoluntatis ad eliciendum actum intenditur per uirtutem ad huiusmodi actum inclinantem. Ille gradus beatitudinis correspondet praecise gratiae, & intensioni actus mediante gratia, & uirtute eliciti, non actus bono moraliter extra charitatem facto: licet sine tali praeuio actus meritorius non esset ita intensus. Et propter hoc additum est in responsione tertia: immediate.

¶ Quinto dicitur. Huiusmodiopera merentur diminutionem penae peccatis prius dimissis debitae secundum opinionem Scor. uel secundum alios illius penae tantum, quae deberetur, si huiusmodi opera omitterentur. Exemplum secundi: ut si quis ieiunat non habens charitatem, dum praeceptum est: cauet penanaeternam, quam debetur soluenti iciunium; & per hoc seruat ecclesiae praeceptum. Ettantum de illo dubio.

¶ Posset hic moueri dubium: utrum satis factio expleta in peccato morta li reuiuisceret gratia restituta. Sed de hoc satis dictum est supra. dis. xiiij. qeiij. Idem. n. est de operibus satisfactionis, & aliis operibus bonis. Opus enim meritorium mortificatum reuiuiscit. Sed opus mortuum, idest extra charitatem factum, nunquam reuiuiscit. ut ibidem dictum, est.. Dubitatur: quinto: utrum consitens teneatur acceptare satis factionem, sibi a confessore imiunctam. Et uidetur, quod sic: quia quilibet tenetur obedire suo iudici, sed confessor est iudex confitentis in foro paenitentiae: ergo.

¶ In oppositum dictum est supra. q. praesneti: quod dolens de prcten propter debitum finem, & proponens decaetero abstinere, nolens assumere satis fa ctionem in praesenti: sed uolens soluere in futuro absoluendus est. Sed si tenere tur acceptare penam iniunctam, seu satisfactionem iniungendam, & acceptare nollet: peccaret mortaliter: & per consequens non ueniret absoluendus. Respondetur probabiliter: licet consultum sit consitentem obedire in acceptatione poenitentiae a discreto confessore iniunctae (secundum illud Augu. in de uera, & falsa paenitentia. c. xv. Ponat se omnino in ptate iudicis in iudicio sacerdo tis nihil sibi reseruans sui, quod omnia para tus sit facere pro recipienda animae uita: quaecunque faceret pro uitanda corporis morte.

¶ Tamen non uidetur esse de necessitate salutis, quin qui dolet de peccato commisso contra deum: firmiter proponens abstinere a futuro pro¬ pter deum finali: sufficienter dispositus est ad suscipiendum gratiam. Deponit enim obicem: & per consequens consequitur gratiam.

¶ Et si dicis: requiritur satis factio in uoto, idest propositum satis faciendi: hoc non impedit. Sufficit enim propositum satis faciendi eo modo, quo dominus illam determinauit: de terminauit autem dominus duos modos sub disiunctione. hoc est alterum duo rum: uel inpurgatorio: uel in praesenti uita. Sufficit ergo propositum satisfacere altero illorum modorum.

¶ Praeterea satisfactio in praesenti conceditur in fauorem paenitentis: sed cuilibet licet cedere suo. Ideo qui negligit leuem satisfactionem expectans seueriorem, quamuis stulte agat: sit etiam hoc signum remisse conuersionis: & contritio nis: si tamen caetera, quae sufficiunt, sunt ibi: non uidetur excludendus a regno dei¬

¶ Per hoc ad rationem ante oppositum dicitur, quod maior uera est: quod quilibet tenetur obedire suo iudici in eo a in quo est iudex, & in sententia rite plata. Sed confessor iudex est quantum adligandum, & soluendum ministerialiter a cuipa, & paena aeterna: sed quantum ad penam temporalem taxandam in hac uita soluendam est arbiter: unde non potest plus taxare nisi: quantum confitens, quisponte se submisit suo arbitrio, uoluerit acceptare, & acceptando se submittit confessoris arbitrio. Vnde si satisfactionem, quam sponte acceptauit: aut sponte, ac deliberate negligit sine causa sufficienter excusante: peccat mortaliter: ut dicit Sco. quia non reddit debitum, ad quod se uoluntaric obligauit. Vnde si confessoraliquid irrationabiliter iniungeret, uel quod confitens implere commode non posset: potest humiliter non acceptare.. ¶. Dubitatur sexto. Vtrum opus satis factorium factum in charitate mereatur aliquem gradum gloriae ultra remissionem paenae. Et uidetur, quod non: quia inpmiatione concurrit institia praemiatoris: secundum illud. ij. Timo. iiij. Reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi in illa dic iustus iua¬¬ dex, sed pro eodem merito iustitia nun¬ reddit duplex praemium: cum ergo satis factioni redditur pro praemio remissio pe nae: non debetur ei aliud praemium ir beatitudine: puta soluenti debitum: non debetur praemium: sed satis factio est lolutio debiti: ergo.

¶ In opnositum: cuilibet operi ex charitate facto debet gradus gloriae: sed huiusmodi est satis factio, quae dicta est, ergo.

¶ Ad illud dubium soluendum ualent, quae dicta sunt supra dist. xiiij. qiij. Et in ij. q. xxvij. Item in exposi. cano. lect. xxviij. Quibus hic suppositis supponitur: quod omnis actus ex cha ritate, & gratia in uiatore procedens meretur aliquem gradum beatitudinis essentialis. Patet: quia ut ostensum est in secundo loco allegato: quia huiusmodi operis (propter gratiam, ex qua elicitur: & spiritum sanctum inhabitatorem, ac per gratiam principalem motorem ad simoopus) est quaedam condignitas operis sic eliciti: ad praemium beatificum essentiale. ppquod operans meretur praemium tale de condigno.

¶ Ex quo sequitur: quod nullum opus meritorium sufficienter praemiatur per quodcunque bonum inferius beatitudine: siue temporale sit, siue aeternum: quoniam nullum meritum sufficienter pmiatur, si minus praemio condigno red ditur.

¶ Quosupposito raindetur per hanc propositionem. Nulla actio meritoria est minus meritoria praemij beatifici, & aeterni, pro eo, quod est satisfactoria, & ablatiua poenaetemporalis, peccatis quoad culpam remissis debitae. Probatur: quia sipropter hoc, quod meretur ablationem poenae temporalis: aliquis gradus beatitudinis subtraheretur in praemio, iam quantum ad illum gradum subtractum propter remissionem poenae temporalis, non praemiaretur ad condignum: quod est contra iustitiam, & misericordiam dei: qui semper praemiat ultra condignum, & punit citra condignum. Quod proba tur: quia sine proportione minus bonum est remissio paenae temporalis, quam quicunque gradus beatitudinis. Non solum quia gradus beatitudinis est perpetuus: paenauero, quae redimitur temporalis, & per hoc eius remissio bonum temporale, sed etiam quia beatitudo essentialis quantum ad omnem gradum suum, est perfectior intensiue quocunque bono tenporali, etiam si foret aequalitas in duratione. Beatitudo enim est maxima perfectio, & summum bonum, naturae rationalipossibilis: alioquin non esset beatitudo: siue loquamur de beatitudine formali, siue obiectiua, comparando quodlibet ad bona sui generis: hoc est beatitudinem formalem, ad bona formalia: & obiectiuam beatitudinem ad obiecta: deus autem, qui est iustus praemiator non retribuit minus condigno. Praeterea: nisisic inconsulte immo impie agerent confessores satis factoria opera confitentibus imponendo: quoniam si operibus satisfactionis minus ramnderet beatitudinis in praemio: quam si a paenitentenon essent ordinata ad remissionem paenae temporalis: per huiusmodi impositionem satis factionis priuarentur maximo bono scilicet gradum essentialis beatitudinis proparuo bono, scilicet remissione poenae temporalis: imnio magis consulendum esset penitentibus, quod nullam poenam soluerent in praesenti: & omnia opera bona ordinarent tantum ad praemium beatificum obtinendum: & expectarent solutionem penae in purgatorio: siquidem minus malum esset sustinere omnem poenam purgatorij usque ad diem finalis iudicii, quam carere minimo gradu essentialis gloriae: hoc autem dicere est contra usum ecclesiae, doctrinam euangelicam, & omnium sanctorum. Ait enim baptista Mat thaei. iij. facite fructum dignum poenitem tiae. Pructus poenitentiae opera sunt satisfactoria.

¶ Ex illo sequitur, quod si forent duo operantes opera meritoria aequalia quantum ad charitatem ex qua: & quantum ad operis intensionem conatum uoluntatis elicientis consequentem: & unus ordinaret eam tanquam satis factoria ad finem ultimum, & ad remissionem penae. Alius non indigeret illa remissione & ordinaret eam simpliciter ad finem ultimum, & non ad remissionem paenae. Sequitur inquam; quod illi duo in casu conse quantur aequalem, & similem retributio nem quantum ad beatitudinem essentia lem. Nec minus recipit secundus, qui me¬ retur, & satisfacit, quam ille, qui mere, tur, sed satisfactione non indiget.

¶ Sed di. Tunc ille secundus ex malitia reportaret commodum, quia propter peccata praeterita consequitur maius praemium, quam is, qui satisfactione non indiget. Solutio: non sequitur: quoniam etsi secundus non recipit ex opere suo remissionem poenae, qua non indiget: recipit tamen aliquid aliud bonum temporale aequiualens tanquam praemium accidentale praeter praemium beatificum. Vnde imaginandum est: quod cuilibet operimeritorio correspondet duplex praemiumessentiale, & accidentale: & propter accidentale nunquam minuitur essentia le. Accidentale uero uatiatur, quandoque; enim retribuitur in aliquo bono temporali superaddito: quandoque in bono perperuo, ut aureola: quandoque in remotione mali: quandoque retribuitur ipsi perso nae merentis: quandoque alteri, pro quomeretur, cui illud applicari desiderat, Aut forte bonum illud retribuendum reconditur in thesauro ecclesiae: unde caeteris meibris ecclesiae praestantur indul gentiae. Et per hoc personae; quae mere tur, augetur gaudium accidentale in beatudine: pro quanto ex eius merito plures sunt adiuti, quoceletius beatitudi nem sunt assecuti. Et hoc uidetur ualde rationabile: ut seruetur aequalitas iustitiae diuinae praemia proportionabiliter distribuentis. Per hoc ad rationes ante oppositum dubij. Ad primam dicitur: quo uerum est, quod per iustitiam non redditur duplex praemium: quorum quodlibet sine alio sufficit. In proposito totum, quod redditur (& praemium essentiale, & accidentale) est tanquam unum praemiumadaequatum merito secundum diuinam determinationem, ex qua accipitur tota iustitia in praemiando. Potest enim retributio fieri in uno bono aequiualente merito: uel in pluribus bonis partialibaquae simul aequiualent merito simpliciter, uel ex diuina acceptatione.

¶ Ad ssecundum dicitur: quod licet ex natura, reisoluenti debitum non debetur praemium: secus tamen ex acceptatione diuina: quoniam deus opus ex charitate factum non tantum acceptat ad praemium tempora le: sed ultra ad praemium beatificum aeternum.

¶ Vel dicitur: quod maior est uera: quando est pura solutio debiti: & opus quo soluitur debitum, non tendit ultra solutionem debiti ad commodum, uel honorem eius, cui debetur. Nunc autem opus satis factionis ex charitate factum non tantum compensat debitum poenae tenporalis: sed principalius ordinatur ad honorem dei super omnia dilecti: in quo excedit rationem satisfactionis: & proillo debetur merces beatifica. Vnde siquis etiam in charitate existens perfice res opus satisfactorium praecise propter solutionem paenae: non ordinans illud ultra in deum tamquam in finem ultimum: non meretur praemium aeternum: quia tale opus: licet fieret in charitate, non tamen ex charitate. Quod bene notandum est paenitentibus: ut opera satisfactionis eliciant principaliter perper deum: ut sic satis faciendo restituant honorem deo, quem abstulerunt, quantum in eis fuit peccando: ut quoque expediantur a debito paenae, quod est impedimentum beatitudinis: quatenus illo perueniant: ubi in secula seculorum laudent dominum, & ut diuina uoluntas in eis perficiatur, qua ad fruendum deo creati sunt: & sic de similibus.

¶ Dubitatur septimo: uttum flagella, quae deus immittit, uel permittit, siut peccatori satisfactoria. Respondetur post Rich. quod quia opus satisfactorium est opus, seu actus uoluntatis elicitus, uel imperatus: ut patet ex quid nominis satisfactio nis: ideo flagella undecunque; inferantur ab extrinseco: ut sic non sunt satis facto ria: sed uoluntaria sufferentia eorum proremissione peccati satisfactoria est, quia illa est a uoluntate tanquam ab actiuo principio.

¶ Dubitatur ultimo: utrum unus uiuens pro alio uiuente potest satisfacere. Et dicitur uiuens pro uiuente: quia dubium non est, quin uiuens pro de functo potest satisfacere, de quo alias.

¶ Respondetur probabiliter sub distinctio ne. Quia est satisfactio, quaeinmungitur a confessore auctoritate clauium, & a poenitente acceptatur: & est satisfactio, quae agitur ex propria assumptione: & non ex sacerdorali impositione. De prima: quia paenitens acceptando satis factionem inseipsum, obligat se ad faciendum, non satisfacit palium, si non habet legitimum impedimentum. Patet: quia obligat scum mentem imponentis, quae praesumit esse, quod ipse, qui peccauit, penam satisfactionis sustineat: maxime quia non tantum iniungitur in solutionem debiti, sed est in remedium contra recidiuam: sed alterius opera non cauet recidiuam in alio. Nam caro unius non maceratur pieiunium alterius: nec ex actibus unius alius beneagere consueuit: nisiper accidens inquam tum unus per bona opera meretur alteri augmentum grariae, qua efficacissimum est remedium contra pctamen uitandum, sed hoc magis est per modum meriti, quam per modum satisfactiois. Haec Tho. dist. xx. qeiiij. Si uero impedimentum occurrit legitimum: ut infirmitas corporis: aut aliud per quod redditur impoteiis ad implendam satisfactionem iniuncta, poterit eam facere palium: quam hanc fuisse, & esse debuisse intentionem tamn imponentis, quam accepta tis recte praesumitur.

¶ Consuluit tamen Alex. quod etiam in illo casu fiat auctoritate clauium: hoc est habentis claues ligandi, & soluendi. Probatur: quia ad perficiendam determ: inatam satisfactionem iniunctam non obligatur penitens: nisi quatenus acceptauit secundum intentionem imponentis. Sed quod per se soluat: & non per aliun(nisi in casu) fuit intentio utriusque: ergo sic, & non aliter soluendo satisfacit.

¶ De secunda uero dicitur: quod potest fieri etiam per alium: nam aliquis potest etiam alteri impetrare primam gratiam, per quam pustificatur: & culpa remittiem: ut alias dictum est: ergo etiam potest remissionem penealteri impetrare. Praeterea. Non est minor communio membrorum ecclesiae militantis inter se, quam eorum cum his, quod sunt de alio foro: puta uiuentium cum defunctis: sed uiui possunt satisfacere prdefunctis: ergo & pro uiuis: ubi enim est conio charitatis: ibi locus est suffragiorum. Item Gal. vj. Alter alterius onera portate. ubi loquitur apostolus generaliter de onere: & ideo locum habet in proposito. Satis etiam est in usu eccle¬ siae communicare suffragia membris uiuentibus, quaeprincipaliter ualent ad remissionem penae. Nec obstat illud Apostoli: ubi supra. Vnusquisque onus suum portabit id est penasa propcto suo: quia si illud cum praecisione intelligitur: tunc debet intelligi in illo statu secundum Alexa. ubi suffragia non habent locum: puta in extremo iudicio, & in inferno. Et licet culpaunius non communicatur alteri: potest tamen unus assumere peenai pro alio: quoniam in primo deficit charitas radix communionis: non in secundo,