¶ Philosophi loquuntur de lib. ar. prout distinguit contra principium naturale. Nam philosopius. ij. nhvl. ubi distinguit principium actiuum in naturam, & intellectum. Per intellectum intelligit lib. arb. siue uoluntatem: hoc est animam intellectiuam respectum illius actus, quem habet in sua potestate: & re spectu illius dicitur uoluntas. Sic ibidem cum diuidit in agens secundum propositum, & non secundum propositum. Per agens secundum propositu, intelligit agens liberum, seu uoluntatem. Item ix. Metaphus. dum diuidit potentia actiuam in potentia rationalem, & irrationalem. Per rationalem intelligit potentiam ad opposita, quae non est nisi uolutas. Idem ergo intelligit peractiuum secundum ppositum intellectum, & potentia rationalem. Similiter idem intelligit per actiuum non secundum poopositu, & naturam, & potentiam it rationalem. Et per primum intelligit potentiam liberam, persecundum potentiam naturalem. Potentia aunt libera, ut distinguit contranaturalem, est potentia indifferens ad opposita, quae scilicet in sua potestate habet utrumque oppositorum scilicet facere, & non face- re: quod sic intelligendum est. Potentia libera est, quae omnibus ad productionem alicuius effectus requisitis eodem modo se habentibus, nullo uariato ex parte sui, uel alterius habet in potestate sua ita non producere, sicut producere: ita quod ex natura sua ad neutrum determinatur; & talis potentia dicitur contingenter productiua. Non est autem hoc intelligendum, quod habeat in potestate sua illa opposita producere scilicet, & non producere pro eodem instanti. hoc enim implicat contradictionem: sed pro diuersis instantibus successiue. De hoc supra distinct. xxxviij. primi.

¶ Potentia naturalis opposito modo describitur: est potentia ad unum oppositorum determinata: quae non habet in sua potestate utrumque oppositum ad sensum praeexpressum: & talis potentia agit necessario id est positis omnibus ad productionem effectus requisitis non potest non agere.

¶ Ex illo pater primo, quod nulla causa respectu eius¬ dem effectus est causa libera & naturalis. Patet: quia hoc implicat.

¶ Secundo sequitur, quod causa respectu unius effectus potest esse libera: & respectu alterius naturalis. Patet de potentia rationali, quae respectu intellectionis est causa naturalis: respectu uolitionis, est causa libera.

¶ Tertio sequitur, quod sola uoluntas est potentia libera. Patet: quia omnis alia potentia ad suum effectum determinatur: ita quod positis omnibus ad agendum requisitis, non potest non agere.

¶ Quarto sequitur, quod uoluntas non respectu cuiuslibet uelle est causa libera. Patet de obstinatis, & damnatis: similiter de uoluntate confirmato rum in beatis. De quo supra dist. vij- quia respectu actus, quem non habet in sua potestate: non est libera. Sic etiam accipit Damasce. libertatem cum dicit. Illa, quae sunt in potestate nostra, si faciamus, uel si non faciamus, ea sunt obiecta liber. arbitr. ait enim. Eorum, quae siunt, haec quidem sunt in nobis, haec non sunt in nobis. In nobis quidem sunt, ad quae nos sumus libe. arbi. facere, & non facere. Et simpliciter sunt in nobis, quae sequiturlaus, & uituperatio & lex. Principaliter autem sunt in nobis illa opera, de quibus consiliamur. Confilium autem est eorum, que pariter contingunt. Si ergo omnem actionem libetam sequitur laus, uel uituperium: & haec no sequuntur nisi operationem contingentem non necessariam, sequitur quod omnis actio libera sit contingens. VTeologi uero uarie loquuntur de libertate. Quandoque enim accipiunt libertatem largissime, ut distinguitur contra coactionem: ita quod potentia dicitur producere libere id, quod non producit coacte: hoc est contra suum uelse. Et sic non distinguitur contra principium necessarium necessitate immutabilitatis. de hoc supra distinct. vij. per longum. De hoc loquitur sanctus Bonauent. quaest. viij. huius distinct. dicens. Cum duplex sit necessitas coactionis, & immutabilitatis. Necessitas coactionis repugnat libertati arbi¬ orij, necessitas uero imutabilitatis non. Pro eo, quod arbitrium dicitur liberum. nenquia sic uelit hoc, ut possit uelle eius oppositum: sed quia omne, quod uult, appecit ad sui imperium: quia sic uult aliquid, ut uelit se uelle. Et ideo in actu uolendi, seipsum mouet, & sibi dominatur. Et pro tanto dicitur liberum: quamuis immutabiliter ordinetur ad illud. Illo ergo modo idem est liberum, & uoluntarium. Et libere producitur quicquid producitur mediante uoluntate. Sic siuoluntas creata produceret aliquem actum necessario: sicut uelle respectu finis secundum quosdam illum actum produceret libere non contingenter, sec uoluntarie. Illo modo potentia libera deo, angelo, & homini: sicut & uoluntas conuenit, illis uniuoce. Sic dicit beatus Ansel. in delib. arbi. c. j. quod liberum arbitrium secundum diffinitionem comune est omni rationali creaturae.

¶ Aliomodo accipitur libertas strictius, quan tum ad aliquid, ut opponitur seruituri per quam aliquis alteri subijcitur. Et sic secundum multiplicem seruitutem potest poni multiplex opposita libertas: sed de seruitute legali: de qua. i. Corinth. vij. Seruus uocatus es, non sit tibi curae: sed & si potes feri liber magis utere: non loquuntur hic doctores: sed tantum de seruiture cuilpae, & miseriae: secundum quam duplicen ser uitutem, ponitur duplex opposita libet tas: scilicet a culpa, & a miseria, seu paena: illo modo beati sunt perfecte liberi, damnati carent utraque. Viatores uero tanto sunt liberiores: quanto magis cupae, & penaeimmunes. ad Roma. vj. Liberati a peccato, serui facti estis iustitiae. Et sic uerum est, quod posse peccare non est pars libertatis, sicut in primo modo posse cogi non est pars libertatis: de his modis libertatis supra habetur distin. vij.

¶ Et secundum illos tres libertatis modos distinguitur libertas inlibertatem naturae, gratiae, & gloriae. Libertas naturae est libertas a coactione. Libertas gratiae estlibertas aculpa. Libertas gloriae, est si bertas a miscria. Accipitur etiam concor diter cum philosophis prout opponitur necessitati, non tantum coactionis: sed etiam immutabilitatis. Haec dicitur libertas contingentiae. Sic accipitur, quando est principium meriti, & demeriti. Nam per haec quae uitare non possumus, nec meremur, nec demeremur. Et sic accipit Damasce. cum negat lib. arbi. a brutis: quia magis aguntur, quam agunt. Non agunt, sed aguntur: quia non habent dominium super actus suos eliciendos, uel non eliciendos: licet actus corum etiam sint intrinfeci: necessitantur tamen ad actus suos per naturam.

¶ Et secundum has acceptiones uarie allegantur sancto rum auctoritates. Varie, etiam ponuntur libe. arbi. diffinitiones. Ansel. in de libe. ar bi. ca. iij. sic diffinit liberum: arbitrium. Est potestas seruandi rectitudinem uoluntatis propter ipsam rectitudinem, quae potest sic intelligi. Est potestas seruandi rectitudinem id est conformandi se rectitudini primae seu increatae quantum est ex sui na tura propter ipsam rectitudinem. Haec. nion est rectitudo uoluntatis conformitas eius cum diuina uoluntate: quod nihil aliud est, quam potestas uolendi aliquid conformiter diuinae uoluntati: propter hoc, quia conformis est, uel quia sic uult diuina uoluntas. Et ista contuenit deo, angelis, & hominibus, etiam damnatis. quiquantum est ex natura sua, possunt se conformare rectitudini: quia uoluntati diuinae; quae est prima rectitudo: nec conuenit aliis a rationali natura: quia etsibrutum quandoque seruat rectitudinem: ut canis diligendo catulos suos: non tamen seruat propter rectitudinem, quam non agnoscit. Sola. n ratione cognoscitur, & solauoluntate seruatur. Ex his constat libertas arbitrij: ut idem dicit ibidem. c. iiij. Hec ergo potestas dicitur liberum arbitrium: quia nemo potest cogi rectitudinem deserere, cum eaum habuerit: licet eausa non habitam sibi dare non possit: nec prditam eausa recuperare: potest tamen habitam non deserere. Res enim om nis libera est ab ea re, a qua cogi nisiuolens uel prohiberi non potest: ut dicit. cap. v.

¶ Sed diceres: ex illo sequi¬ tur, quod posse peccare esset pars liberta tis, quod ipse negat: dicit enim cap. i. Nec libertas, nec pars libertatis est peccandi potestas. Probatur tamen conse- quentia: quia a peccando cogi nisi uolens non potest. Respondetur, quod posse peccare non est sine libero arbitrio: quia nihilcarens libero arbitrio, potest peccare. Nam & ipse dicit. Per liberum ar bitrium peccauit apostata angelus, siue primus homo: quia per suum atbitrium peccauit. Quod sic liberum erat: ut nulla re cogi posset ad peccandum. Et sequitur. Peccauit autem per arbitrium suum, quod liberum erat: sed non per hoc unde liberum erat id est per potestatem, qua poterat non peccare: & peccato non seruire: sed per potestatem, quam non habuit peccandi, qua nec ad non peccandi libertatem inuabatur: nec ad seruitutem peccandi cogebatur: quia nulla re cogente non aliqua necessitate, sed sponte peccaui. Haec Ansel. Quod uero non est pars libertatis posse peccare, uult dicere, quod non est pars libertatis, qua natura rationalis libera est ad decentia, & expedientia, quam pro prie uocat libertatem: quia propter illa data est. Non enim accepit homo arbitr. libertatem, ut eo ad malum abutatur: sed ut libere ad bonum conuersus uitam aeternam, propter quam factus est consequatur: ut uult Ansel. cap. iij. Quia sicut deficere proprie non est posse: ita posse peccare non est posse: quia est posse deficere a rectitudine. Vel aliter. Posse peccare non est libertas, nec pars eius: hoc est non est diffinitio libertatis, nec pars diffinitionis. Nam cum diffinitio debet esse conuertibilis; & conuenire omni contento sub diffiniro. Libertas autem arbitrij conuenit Deo, angelis, & hominibus: posse autem peccare non conuenit deo: ergo non debet ingredi diffinitionem lib. arbi. & hoc est, quod dicit. Non pertinet ad diffinitionem libertatis arbitrij posse peccare. Vtraque solutio colligitur ex uerbis beati Anselmi cap. i. e

¶ Estergo diffinitiolibet. arbitr. secun¬- dum eum. Potestas uoluntatis, & rationis feruandi secundum suam naturam rectitudinem uoluntatis propter ipsam rectitudinem non cum rando, an sit contingens, uel necessaria. Et illa diffinitio conuenit omni naturae rationali: siue creatae, siue increatae.

¶ Bea tus Ber. in suo de lib. arb. sic diffinit. Est consensus ob uoluntatis inamissibilem libertatem, & rationis indeclinabile iudicium. Consensum accipit, ut exponit Alex. quasi medium inter sensum mentis, & sensum carnis. Et est potestas habens se ut medium potens assentire appetitui carnis, & etiam appetitui mentis. Et illa tantum conuenit (ut dicit sanctus Bonauentur.) creaturae, non concernendo statum: & posset sic intelligi. Est consensus id est facultas consentiendi sensui, mentis uel sensui rationis, ob liber tatem uoluntatis inamissibilem id est inseparabilem a uoluntate: & iudicium indeclinabile rationis. Indeclinabile id est inseparabile a uoluntate, quia uoluntas non potest in actum nisi ostenso obiecto per intellectum, uel rationem. Beatus August. diffinit, ut ponit magister dist. praecedenti. Est facultas rationis, & uoluntatis, qua bonum eligitur gratia ass istente, uel malum ea desistente. quae secundum magistrum datur de libe. arbi. uiatorum tantum. Illud enim ad utrumque; flecti potest. Et dicitur liberum quantum ad uoluntatem, quae potest in opposita, & dicitur arbitrium, quantum ad rationem discretiuam honi, & mali. Illa ergo animi potentia, qua bonum, uel malum potest uelle, utrumque discernens liberum arbitrium uocatur, quod bruta animalia non habent quia ratione carent. Vnde cap. xx. in de eccle. dogma, siue diffinitionibus orthodoxae fidei. Arbitrij libertas est rationalis uoluntas. inquit Aug. Est ergo arbitrium hoc liberum ad utrumlibet: quia uoluntas spontanea appetitu moueri potest ad ea, quae bona, uel mala in dicat ratio. Et hoc modo horum tantum est lib. arb. qui uoluntatem mutare possunt: & in contraria deffectere. In quo tum potestate est eligerebonum, uel ma¬ lum, & utrumlibet secundum electionem facere, uel dimittere: & illo modo nec est in deo: nec in beatis. Et licet secundum hanc assignationem libe. arbi. ipsum non conueniat deo: tamen communiter attribuitur deo, & beatis. Et secundum quod dicit libertatem a coactione, & necessitate secundum diffinitionem Ansel. Etiam secundum quod dicit libertatem a culpa, & miseria. Quod uero magister supra dist. praesenti dicit, quod libertas arbitrij ab omni labe, & corruptela immunis est: & rectitudo uoluntatis, & omnium potentiarum animae synceritas, atque; uiuacitas, non ponit diffinitionem liberi arbitrij: sed describit statum eius in primis parentibus antelapsum.

¶ Quantum ad se cundum articulum est ista conclusio prima, & responsalis. Quamuis libertas arbitrij non sit sine ratione obiecti uolibilis ostensiua: est tamen essentialiter & realiter uoluntas suae uolitionis productiua. Prima pars patet secundum beatumAug. ubi supra, quia est rationalis uoluntas. Et quia uoluntas non fertur in incognitum. x. de trini. Requiritur ergo potentia cognitiua, quae ostendat obiectum uolibile: & haec est ratio: Secunda pars patet: quia liberta, est illa potestas, quae est domina suorum actuum: ita quod cogi non potest, & que habet actus suos in sua potestate: talis autem est uoluntas: ut dicit Aug. Nihil enim ita est in potestate nostra sicut ipsa uoluntas Idem. uoluntas est animi motus cogente nullo ad aliquid adipiscendum, uel non adipiscendum. Item ratio potest cogi per argumenta ad assentiendum conclusioni similiter ad apprehendendum obiectum sufficienter praesens ergo ad ipsam, ut talis est: non pertinet libertas, cum libertas secundum omnes distinguitur a coactione. Item Ber. Vniuer sa, quae hominis sunt praeter solam uolum tatem a merito, & iudicio libera sunt: ergo uoluntas sola in homine libera est.

¶ Secunda conclusio. Arbitrij libertas non duae: sed una est potentia, & facul tas. Patet; quia liberum arbitrium est potentia rationalis secundum Auguubi supra. Illa autem tamen est una: nec di¬ stinguitur realiter potentia intellectiua a uoluntate: sed idem realiter est in tellectus, & uoluntas: ut dictum est supram dist. xvj. Etiam si tenetur opinio, quod intellectus, & uoluntas essent potentiae distinctae: libertas arbitrij non esset illae duae potentiae: sed sola uoluntas: quam uis ipsa uoluntas non posset exire in actum sine intellectu: sicut potentia intellecti ua non est aggregatum ex intellectu, & obiecto: licet non possit intellectus in telligere sine obiecto: supponit ergo liberum arbitrium pro uoluntate, & connotat rationem, uel intellectum ostendentem obiectum. Hinc illa posset dari eius notificatio: est uoluntas rationalis libere uolens aliquid ostensum, siue praesentatum sibi per intellectum.

¶ Tertia conclusio. Liberum arbitrium quantum ad suam essentiam nec augeri potest, nec minui. Probatur: quia liberum arbitrium essentialiter est ipsa uoluntas ex conclusione prima, uoluntas autem non distinguitur ab essentia animae, quae est sub stantia: ut patet dist. xvj. Substantia uero non recipit magis, nec minus ut dicit philosophus in praedicamentis.

¶ Conclusio quarta. Quantum ad conctionem libertas arbitrij nec potest augeri, nec minui. Probatur: quia si libertas arbitrij simpliciter non potest cogi: ergo quan tum ad coactionem nec augeri, nec minui. Tenet consequentia: quia id, quod simpliciter non conuenit rei: nec magis, nec minus conuenit illi. Sequitur. n. bene. Coactio non conuenit libero arbitrio: ergo nec coactio magis, aut minus ei conuenit. Tenet consequentia a toto in modo ad partem negatiue. Quod autem simpliciter non possit cogi, patet, quia non potest contra uelle ad uolendum compelli. hoc enim implicat. Et quantum ad illas duas conclusiones: dicit beatus Beramn. in de lib. arbi. Manet libertas arbitrij tam plena in bonis, quam in malis, tam integra suo modo in creatura, quam in creatore. Item in eodem. Libertas arbitrij pariter cunctis ratione utentibus conuenit: nec magis est in bonis, quam in malis, nec augetur gratia, nec minuitur culpa.

¶ Quinta conclusio: Liberum arbitriu quantum ad substantia, & qualitatem id est intensionem producendorum a seactuum non est aequaliter omnium. Patet conclusio: quia potentius est in habituatis, quam in non habituatis: facilius. n. elicit uoluntas actus suos cum habitu inclinante, quam sine. Actus dico tam bonos, quam malos. Similiter ad eliciendum actum meritorium, similiter impotens est sine gratia. Et secundum gratiae intensionem magis, uel minus propta: alioquin su perffuerent habitus, & dona: sed haec inaequalitas non reducitur ad potentiam, quae est liberum arbitrium in se, sed ad habitus inexistentes.

¶ Sexta conclusio. Libertas a seruitute tam culpae, quam miseriae non est aequalis in cuiuslibet arbitrij libertate. Patet: quia maior est in beatis, quam uiatoribus: in danatis autem omnino non est. Et sic dicit Aug. Multo liberius erit arbitrium: quod omnino non poterit seruire peccato, quam quod potest. Et secundum hoc ponit beatus Ansel. diuersos gradus liberi arbitrij secundum diuersos status, ante peccatum, & post peccatum: cum gratia, uel sine gratia: in Deo, & creaturis: angelis, & hominibus.c. ulti de libe. arbitr.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur prinmo. Vtrum uoluntas possit cogi a Deo: quia dictum est in probatione quartae conclusionis, quod non potest cogi, nec additum est a quo. Et uidetur, quod possit. Nam Luc. xiiij. dicitur Compelle intrare. Intrare illud, est liberum arbitrium, & compellere est coge re: ergo eogi potest liberum arbitrium: Item Ioann. vj. Nemo uenit ad me, nisi pater, qui misit me, traxerit illum. Quitrahitur, uiolenter cogitur. Item Rom. vij. Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae, & captiuantem me in lege peccati. Captiuitas autem, & repugnantia important coactionem. Ad hoc respondetur, quod dupliciter potest intelligi uoluntatem posse cogis aut impediendo ab actu ne uelit, aut compellendo seu necessitando, ut uelit. Alio modo intelligitur uoluntatem posse cogi ut inuite uelit, uel nolit, sed quod stante actu uolendi respectu a ipsum a inuite uelit: & stante nolitione respectu b inuite nolit b. Supponitur etiam, quod refert dicere uoluntatem induci, & uolun tatem mutari, uoluntatem cogi. Inducitur persuasione, qua inclinatur ad aliquid, ad quod non inclinaretur nisi persuasa. Mutatur, quando sit de uolentenon uolens, aut cconuerso; ut cum Deus de amiatore temporalium facit contemptorem eorum. Cogitur dum inulta aliquid uellet id est dum repugnante actu suae uoluntatis ad oppositum compelleretur.

¶ Quibus praemissis respondetur per aliquas propositiones.

¶ Prima. Quantum ad actus imperatos uoluntas cogi potest non tantum a deo: sed etiam a creaturaCertum. n. est quod quis potest nolens trahiad ecclesiam & similia. Cumsenueris alius cinget te, & ducet, quo non uis: Christus ad Petrum Io. ulti.

¶ Secunda propositio. Voluntas quantum ad actus elt citos potest induci: potest & timore uel promissione mutari ac ab actu elicito recedere: & oppositum eius uelle. Clara sunt haec teste experientia. Potest & per diuinam immissionem & illumina tionem ac spiritussancti specialem motionem gratiaeque infusionem recedere o uitiolis uolitionibus, & elicere bonas. Et haec dicitur tractio diuina: quando sic uoluntas diuino adiutorio separatur ab his, quibus per amoris glutinum fortiter adhaesit: & aeternis incipit adhaerere. Sic dicit beatus Bern. Hoc intendit Deua cum terret, aut percutit, ut faciat uoluntarios, non saluet inuitos: quatenus diude malo in bonum mutat uoluntatem: transferat libertatem.

¶ Tertia propositio. Voluntas libera cogi potest a Deo ut non possit uelle obiectum uolibile. Patet: quia potest annihilari. Item potest ab ea rationis usus tolli.

¶ Item potest Deus concurrere coagendo ad eliciendum uolitionem: & ita suspendere uoluntatem ab eliciendo: sicut omnem potentiam actiuam creatam concurrendo secum suspendit ab actione sua. Omnia enim haec indubia sum christiano: cum enim nulla causa secunda potest agere nisi coagente prima. Prima uero causa agit contingenter a dextra: ideo potest non coagere: & ita uoluntatem a suo actu impedire siue ea suspendere: quod est cogere: ut non agat seu ut non eliciat.

¶ Quarta propositioDeus potest uoluntatem cogere ad uelendum aliquid: ita quod non potest illuc non uelle. Probatur: quia deus potest actum uolitionis: qui est uelle: creare in uoluntate: & creatum in uoluntate con seruare: quo posito, uoluntas potest non uelle: sicut enim existente cognitione actuali in intellectu, non potest intelle ctus non intelligere: ita existente uolitione in uoluntate non potest uoluntas non uelle: cum nihil aliud sit uelle, quam uolitionem in se habere. Et sic supra dictum est dist. vij. quod quosdam actus Deus creat seu pducit in angelo bono, & malo qui non sunt in potestate angeli.

¶ Quinta propositio. Non potest Deus cogere uoluntatem: ut inuite uelit. Patet quia hoc uidetur implicare contradictio nem: nam inuitus habet nolle: nolle est non uelle. sic inuite uelle, est uelle & non uelle: & illo modo omnis uoluntas est libera a coactione. Et pro tanto dicit Bernard. Libertas uoluntatis est ita plena suo modo in creatura sicut in creatore: & quod in omnibus reperitur aequaliter: ut sup. conclusione quarta allegatum est.

¶ Sed diceres. Pono quod in uoluntate sit uolitio obiecti a Deus potest creare in eadem uoluntate nolitionem a manente uolitione eiusdem. Potest enim Deus contraria conserua re in eodem subjecto per suam potentiam absolutam: quo posito uoluntas inuit: uult a. Est enim uolens per uolitionem: & est inuita per nolitionem: simul.n. uult, & nult, salua grammatica.

¶ Posset dici quod sunt quaedam contraria, quae inferunt contradictoria: & illa non possunt simulinesse eidem subjecto: & talisunt uelle & nolle eiusdem obiecti. Nam nolle infert non uelle: nam uelle a est uelle ipsum esse: nolle a est uelle ipsum non esse.

¶ Sed si cautius intuetur no¬ sunt illa contradictoria: uelle a esse & uelle a non esse: sed uelle a esse & non uelle a esse. Illa autem non uelle a essenon infert hanc: uelle a non esse: & ita non uidetur quod uelle a & nolle a inferant contradictoria: sicut nec calidum, & frigidum.

¶ Et si dicis. Esse & non esse sunt contradictoria: & uoluntas non potest simul uelle contradicto. ria. Responderi posset, quod uoluntas potest uelle contradictoria simul: quia potest uelle impossibile uoluntate complacentiae: licet non efficaci: ut dictum est sup. dist. vj. Nec ex hoc sequitur contradictoria esse simuluera. Verum difficile est intelligere quomodo contradictoria possit simul esse uoluntas. Difficile etiam est aliquid negare a potentia dei, quod non includit contradictionem: ideo dimisso casu, quod simulstent in uoluntate uolitio, & nolitio eiusdem obie- cti: adhuc uoluntas inuita nollet: quia nolens uellet: & uolens nollet. Ille igitur dicitur inuitus uelle, qui uolendo nult: aut nolendo uult. Et talis diceretur cogi: ita quod in eodem actu, quo uult cogeretur nolle, quod simpliciter est impossibile. Et sic intelligenda est quinta conclusio.

¶ Secundo dubitatur. Vtrum possit sufficienter probari, quod uoluntas sit libera. Ad hoc breuiter respon detur secundum Ocka. q. xvj. primi quod lib. & Greg. dearimi. dis. praesenti, quod uoluntatem esse liberam libertate contingentiae est euidens per experientiam: & ideo non potest per aliquid euidentius demonstrari Primum patet: quia homo in se ex peritur, quod quantumcunque ratio dicter aliquid esse uolendum, potest tamen uoluntas hoc uelle uel nolle. Secundum patet: quia omnis ratio hoc probans assumit aliqua dubia uel minus nota uel aeque ignota. Potest tamen probaricr, ntra negantes ducendo eos ad que uam: quae secundum omnes usum ratio, nis habentes, falsa & inconuenient, a iudicantur: quia si homo nihil per,jberum arbitrium ageret, uel omitter et, frustra esset omne humanum consil qu: ut deducit Dama. lib. ij. c. xxviij. Nullus etiam pro sun actibus usereret praemiuuel penamn: ut ostendit Aug. li. ij. delib. arb. c. ij. Sic etiam diuina praecepta homini non prodessent: sinonlibere seruando peruenirent ad praemium. Illud est etiam pene contra innumerabiles sacraescripturae auctoritates. Et alia plurima absurda induci possent.

¶ Illo ergo supposito dubitatur tertio. Vtrum uoluntas sit causa sufficiens, & immedia ta suorum actuum productiua. Et non mouetur dubium de actibus imperatis: quia de illis certum est, quod non est causa talium nisi per imperium quod est actus eius elicitus. Restringendum est igitur dubium ad actus interiores elicitos. Et de his respondetur per quatuor propositiones.

¶ Prima. Voluntas est causa immediata productiua uolitionis & nolitionis. Probatur: quia tales actus sunt in potestate uoluntatis immediate: ergo est cau sa eorum immediate. Consequentia tenet ex communi medio probandi aliquid esse causam alterius. Antecedens probatu: quia aliquis actus est immediate in potestate uoluntatis: & nullus alius quam actus interior, quidicitur elicitiuus igitur. Maior perobatur: quia alias periret liberum arbitrium. Minor probatur: quia omnis alius actus in nostra potestate existens, ideo pracise dicitur esse in nostra potestate, quoniam nostram sequitur uolitio nem iuxta illud Beati Aug. j. retrac. cap.¬ xxij. Hoc est in potestate nostra, quod cum uolumus, facimus. Ergo si uolitio nostra non est in nostra potestate nec consequens actus erit in nostra potesta te.

¶ Sidiceres contra propositionem. Impossibile est, quod agens seipsum reducat de potentia ad actum: sed si uoluntas sit causa actiua suorum actuum seipsum reduceret: quia stantibus omnibus ad uolitionem requisitis: puta praesentatione obiecti per rationem: adhuc potest uolum tas non uelle obiectum, & potest postea nulla ua riatione facta uelle ex sua liber tate. Respondet Ockam in primo quod libet concedendo illatum: sed hoc solunmuerum est in agente libere. In agenteaunt naturali, siue corporali, siuespirituali non est possibile: quia si illud actu non agit: oportet, quod aliquid deficeret: aut eaustialiqua partialis: aut dispositio aliqua requisita in passo: aut impedimentum aliquod subsit. Nam omnibus requisitis existentibus necessario agit: ideo necesse est (ut reducatur ad actum) per aliud remoueri impedimentum: uel aliud requisitum ponere quod deficit. In agente autem libero est manifesta instantia.

¶ Secunda propositio. Voluntas non est causa sufficiens suorum actuum. Probatur: quia si esset sufficiens: posset produce- re uolitionem nullo actu concurrente stante generali inffuentia: que hic semper supponitur. Consequens falsum: quia tunc posset uelle nullo obiecto cognito contra Beatum Aug. viij. & x. de trinita. In cognitum amari non potest. & contra experientiam.

¶ Tertia propositio. Obiectum non concurrit actiue immediate ad productionem uolitionis cum uoluntate. Probatur: quia uoluntas potest pro ducere uolitionem alicuius obiecti ipso non existente in rerum natura. Mamfestum est: ergo non concurrit actiue obiectum ad talem uolitionem. Tenet consequentia, quia agere praesupponit esse: quod autem non est: non agit.

¶ Quarta propositioCognitio obiecti est partialis causa necessario cum uoluntate requisita ad productionem uolitionis. Probatur: quia eanon existente uolitio produci non potest: ergo abea dependet uolitio in aliquo genere causae. Consequentia tenet, quia omnis effectus sufficienter dependet a suis causis: non autem dependet ab ea in genere causae formalis, finalis uel materialis: Patet ergo in genei causae efficientis.

¶ Ex illo sequitur, quod eadem causa naturalis potest esse causa oppositorum effectuum, nulla uariatione facta in materia: Patet quiacognitio appetibilis est causa naturalis uolitionis, & nolitionis obiecti: stante enim eadem cognitione obiecti, uoluntas potest ipsum primo modo uelle: & secundo nolle & cconuerso. Hoc autem non est inconueniens de causa partiali: secus de tota linaturali.

¶ Sequit sedo, quod intensio actus a uoluntate eliciti, non sequitur inten¬ sionem causae naturalis. Patet, quia potest res minus cognita magis defidera ri: & magis cognita minus appeti: & hoc propter concuisum causae libere:e sicut habet in sua potestate agere, & noagere: ita habet etiam in sua potestate sic feruenter, seu intense, uel remisse agere. Haec propositio est de mente bea ti August. xv. de trini. cap. xxiij. ubi uult quod amor procedit de scientia. Et capxxvj. dicit quod amor de gignente mente, & de genita notitia tanquam de parente, & prole procedit.

¶ Sed diceres. Quandoque uolitio praecedit notitiam: ut cum uolumus scire, quod nescimus, ergo non senper notitia est causa uolitionis: quia esfectus causam non praecedit. Respondem tur: licet uolitio quandoque notitiam praecedat: semper tamen uolitionem praecedenti notitia aliqua obiecti uoliti. Vnde in casu, dum quis uult incognitum noscere: quamuis uolitio praecedat notitiam, quae desideratur: non tamen proecedit notitiam illius notitiae, quae desideratur: quia nisi nosceret quod esset aliqua notitia rei incognitae non eam de fideraret. Volendo ergo scire incognitum non uult incognitum: sed uult scientiam incogniti: & illam uelle non posset, nisi prius eam cogitaret: & sic cogitando cognosceret. Ita soluit Beatus Augustinus. x. de trini. cap. i.

¶ Vltimo dubitatur contra libertatem contingentiae: de qua in prima parte notabilis. Nam uidetur, quod talis poni non possit: quia si esset, esset causa contingentis ad utrumlibet: sedhaec est impossibilis. Probatur: quia si aliqua esset causa contingens: hoc est ad utrumlibet oppositorum aut quando causat, aut ante, aut post. Non secundum uel tertium, quia tunc non est causa: nihil enim est causa nisquod causat. Nec primum: quia dum causat unum oppositorum, non causat aliud, quia (gratia exemplijquando uosuntas causat. a. pro instanti. b. non potest non causare. a. proinstanti. b. quia posito quod in b. instanti causet: impossibile est, quod in eodem instanti non causet: sicut arguit Ockam contra Ioanne ponentem potentiam immanifesta ad oppositam consequi libertatem. distin. xxxviij. primi. Respondetur, quod libertas contingentiae est libertas ad utrumlibet, & est haec solius uoluntatis. Consequenter dicitur, quod uoluntas est causa contingens pro instanti pro quo causat. Pro illo enim instanti, pro quo causat contingenter causat: licet dum causat non posset simul in eodem instanti non causare in sensu composito. Nec ideo dicitur causa contingens alicuius effectus: quia potest illum causare, & non causare simul pro eodem tempore. Sed causa contingens est quaelibere sine omni uariatione adueniente sibi uel alteri: & per non cessationem alterius causae potest cessare a causando actum in alio instanti: ut tactum fuit circa principium huius distinctionis. Et habetur distinct. xxxviij. primi diffusius quod est dictu. Causa contingens alicuius effectus est causa, quae potest cessare a causando eundem esse- ctum, pro alio instanti omnibus alijs eodem modo se habentibus. Vel sic: causa contingens est causa, quae prius quam causauit omnibus aliis eodem modo se habentibus potuit cessare & non causare. Sic ait Boe. v. de conso. prosa. ulti. Quae de libero proficiscuntur arbitrioquamuis eueniant existendo: tamen ppriam naturam non amittunt: quia priusquam fierent: etiam non euenire potuerunt: sicut suloriens, & homo gradiens: quae dum siunt non fieri non possunt: eorum tamen unum priusquam fieret necesse erat existere: alterum uero minime

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1