Quaestio 1

QVAESTIO VNICA. CIRCA hanc distinctionem quaeritur utrum mendacium Qui in uiuis perfectis culpa fit ex& mortalis.

¶ Post notabilia terminorum declaratiua: & responsiuas conclusiones: sequentur pro articulo tertio dubiorum solutiones.

¶ Quantum ad primum, notandum secundum beati Bona. post Alex. par. ii. q. exxxix. membroj. quod duplex potest esse ueritas sermonis: & similiter duplex falsitas: secundum quod sermo potest referri ad rem significatam: uel ad intentionem proferentis. Namre ferendo, seu comparando ad rem significatam, si fuerit adaequatio rei ad signum: ita, quod res ita se habeant, quomodo se habere significantur: dicitur sermo uerus si significantur non sic se habere, quo se habent: aut aliter se habere, quam se habeant, dicitur sermo falsus. Comparando autem ad intentionem proferentis sermo dicitur uerax, aut fallax. Verax si hoc, quod uerba foris sonant; etiam men te credendo intendat. Si uero aliud credit, sermo dicitur fallax: est si uerus fuerit: ut si quis falsum putat, quod uerum est, & credens falsum asserit pro uero. fal lax est illa astensio: licet sit uera: Mendacium ita utramque falsitatem dicit scilicet inadaequationem sermonis ad rem: & ad profe rentis intentionem. Mentiri aute unam tantum importat falsitatem scilicet inadae qua tionem sermonis ad intentionem mentis, siue credulitatem mentis.

¶ Ex quo sequi tur, quod stat aliquem uerum dicendo mentiri: & dicendo falsum non mentiri: ut si dicat uerum, quod credit falsum, quo ad primum: & asserendo falsum, quod craedit esse uerum, quo ad secundum. Nam, in primo casu loquitur contra mente: &: ita mentitur: quia mentiri est contra mentem ire: siue uerum, siue falsum asserendo: non autem in secundo casu: & ideo in se cundo mentitur.

¶ Secundo sequitur, quod non omnis mentiens dicit mendacium: patet in primo casu, dum asserit uerum credens ipm esse falsum: & haec clare patent in textu.

¶ Et secundum haec Aug diffinit aliter mendacium, aliter mentiri in libro contra mendacium: ut patet in textu: nam mendacium secundum eum, est falsa significatio uocis cum intentione fallendi. In qua diffinitio ne Iy uocis accipitur, per quolibet signo significatiuo: siue sit uox, uel scriptum uel res aliqua ad significandum assumpta: si¬ eut sunt nurus, & manualia indicia monachorum, & gestus corporum. Nam se cundum sanctum Tho. dist. praesenti q. j. & beatum Amb. non solum in uerbis falsis: sed & in simulatis operibus est mendacium: & ideo mendacium est, si quis gestu cor potis falsum aliquod designat cum intentione fallendi, & quod dicitur cum intentione fallendi, tantum ualet id est cum intentione falsum dicendi. Non enim in omni mendacio concurrit intentio fallendi id est dec iprendi auditorem. Nam in mendacio iocoso non sempfallitur audiens: quia (ut dicit magister) mendacium, quid ioco sit: nenm fallit: scit enim cui dicitur causa ioci dici: sicut fabulae, de quibus sciunt audientes, qod non est uerum, quid dicitur: nec narratur tamquam uerum: neque audiens decipitur: nec loquens intendit decipere: nec sermo finis est de se deceptiuus: quia non est ta lis, quod natum sit sibi credi ab auditoribus: sed magis, quod sciatur esse dictum sine omni opinione facienda alicui de ueritate: ut dicit Scot. dist. praesenti unde potest colligi haec descriptio mendacij. Est falsa significatio nocis id est est signum false repraesentas cum intentione fallendi id est cum intentione falsum signum exhibendi. In forma, est signum falscrepsentans exhibitum ab eo, qui credit ipsum false repraesenta re. Per primum excluditur signum uerum, etiam quacumque intentione dicat. Per secundum excluditur signum falsum creditum ab exfibente ipsum esseuerum.

¶ Sed mentiri, est loqui cotra illud, quod animo sentitur: hoc est, mentiri est exhibere signum ad significandum aliquid contra id, quid mente creditur ut qui dicit falsum, credens ipsum esse uerum: aut dicens uerum, credens ipsum esse falsum.

¶ Corollarium. Licet omnis dicens mendacium mentiatur: non tamen econuerso omnis, quimentitur, dicit mendacium. Primum patet: quia qui dicit mendacium, dicit falsum contra mentem: ergo mentitur. Secundum patet: quia si quis dicit uerum contra mentem: quia putat ipsum esse falsum, mentitur: & tamen non dicit mendacium: quia non dicit falsum.

¶ Secundo sequitur, asserens falsum credens ipsum esse uerum; non mentitur. Patet: quia non loquitur contra id, quod non sentit id est credit.

¶ Secundo notandum, quod licet multa distinguantur mendacij genera: tamen nobis nunc sufficit distinctio trimembris scilicet memdacium perniciosum, officiosum, & iocosum. Mendacium perniciosum, est mendacium, quod nocet ex seei, cui di citur: aut illi, de quo dicitur: siue noceat quo ad animam, & mores: siue quo ad corpus: siue quo ad res exteriores coniunctas, uel posdessas. Mendacium officiosum, quod alicui prodest, & nullinocet: ut si quis neget scire aliquem inimicum eum occidere uolenti. Mendacium iocosum est, quid sit ad recreationem sine deceptione eius, cui profertur: uel cum dece ptione sine nocumento notabili: in quo iocantur illi, qui sciunt alterum decipi: & finaliter potest & ipse iocari. Exemplum primi: ut cum fabulae dicuntur, ubi ex forma dicendi audiens non accipit, ut uera, sed ut fabulosa: de quo supra dictum est. Exemplum secundi: sicut secundum Aug. fuit mendacium Ioseph, qui ueraciter potuit decipere uerbis istis. Exploratores estis &c. & tamen ipse, qui sciuit ueritatem, iocari potuit de eorum deceptio ne, & timore: & similiter alii si seiuissent ueritatem: sic & ipsi, postquam percepissent uerba illa non seriose: sed iocose dicta, potuerunt de hociocari.

¶ Tertio notandum, quod secundum Grego. in j. dist. xlii. q. ij. & Petrum q. xij. ar. iij. & alios, haec nomina, & uerba mendacium, mentiri, decipere, secundum quamlibet trium acceptionum statim positarum dupliciter adhuc accipiuntur. Vno modo ut includant de ordinationem id est ut non solum important actum mentiendi: hoc est actu illum proferendi falsum cum intentione decipiem di, uel proferendi aliquid contra mentem: sed cum hoc connotant inordinationem id est qdtalis actus proferatur cum circunstantia mala; scilicet niuste, indebite, contra legem, secundum quam acceptionem mox nominata conuoluta sunt malitia: sicut philosophus dicit de adulterio, furto &c. & ita communiter accipiuntur haec nomina, & uerba a sanctis, & doctoribus: secundum quem mocum impossibile est deum mentiri: ut dicit apostolus ad Heb. vj. aut est mendacium procipere, uel decipere: eo quod impossibile est deum aliquid facere inordinate, uel male: quia eo, quod aliquid uult, aut facit, ordinate, & bene facit: ut frequenter dictum est. Alio modo accipiuntur, ut non connotant huiusmodi inordinationem, seu circumstantiam ex se malam: sed dicunt actum illum contra mentem prolatum siue inordinate fiat, siue non inordinate. quod enim fieri possit non inordinate, patebit in conclusione secunda. Secundum primam acceptionem in diffinitionemendacij, & mentiri, oportet addere inordinate: uel saltem intelligere in eo, quod dicitur: cunm intentione fallendi, seu contra mentem. Sed secundo modo accipiendo addi non debet: nec in uerbis praedictis intelligi. Et per hanc distinctionem, quae etiam est de men te Scot. dist. praesenti. & ut patuit: domini Petr. de alia q. xii ar. iii. ac primi sententiarum. Greg. ubi sup. multa, quae uidentur contraria, soluuntur.

¶ Quarto notandum, quod licet secundum sanctum Bona. & Scot. doctores communiter sequentes beatum Aug. lib. de mendacio, dicant omne mendacium esse peccatum: ut etiam patet in textu: in assignando tamen rationem sunt diuersi. Quidam enim dicunt, ideo omne mendacium esse peccatum: quia est contra ueritatem summam, quae non potest dispensare, ut fiat contra se: & ita necessario auertit a deo, qui est ueritas prima, & summa. Sed haec ratio non sufficit: quia non omne mendacium est contra ueritatem primam, & increatam immediate: sed contra ueritatem alicuius rei, de qua loquitur mentiens. Sicut ergo malitia opposita alicui bono creato non necessario auertit a primo bono increato: ita nec falsitas opposita ueritati creaturae in pertinente ad ueritatem primam non auertit necessario a prima ueritate: potest enim quis errare circa creatura, & non errare circa deum. Alij ut Tho. ii. ii. q. c. quod ideo mendacium est pec catum: quia est malum ex genere, siue ex objecto: quia transit super materiam disconuenientem actui: nam materia conueniens actui loquendi est uerum, uel creditum esse uerum: sed in mendacio est materia opposita: tunc autem actus malus ex genere nunquam potest esse bonus: quia nulla circumstantia aduoniens potest tollere illam malitiam, quae habetur per se ex obiecto: quia omnis circumstantia alia praesupponit obiectum. Contra hos arguit Scot. non magis est materia in debita locutionis falsum creditum esse falsam, quam sit illicita materia occisionis, homo innocens, & reipublicae utilis: sed ista materia stante potest fieri licitum occidere talem hominem innocentem: puta si deus reuocet praeceptum: non occides: & non solum licitum, sed & meritorium: puta si deus praecipiat, sicut praecepit Abraae de Isaac: ergo a simili potest fieri licitum assertiue proferre orationem creditam esse falsam: si praeceptum reuocetur de non mentiendo: quia non magis ligat praeceptum de non mentiendo, seu non decipiendo proximum, quam praeceptum de non occidendo proximum: quia minus malum est proximo auferre opinionem ueram: uel occasionaliter generare opinionem falsam, quam ab eo auferre uitam corporalem. Item dicens hanc orationem, ille currit: actus dicendi transit super eandem materiam, siue dicens circa eam decipiatur, siue non Deceptus autem si credit uerum, quod dicit: quod tamen est falsum: non peccat, si non decipitur: puta credens esse falsum peccat: ergo malitia non inest eiex obiecto: quia obiecto existente eodem, numc peccatat: nunc non peccat. Alij, ut Bona. dist. praesenti alias causas nituntur assignare, quae similiter possunt impugnari. Vnde & quidam dicunt: quia mentiri includit intentionem malam: quia intentionem fallendi etiam decipiendi proximum: & ideo non potest bend fieri: sed nec illa stare potest: tum quia mendacium, & mentiri non includit necessario intentionem fallendi idest decipiendi: ut probatum est de mendacio iocoso: tum quia decipere proximum non est essentialiter malum: sicut nec oecidere proximum etiam innocentem: ut probatum est contra aliam opinionem. Et ideo illis opinionibus omissis ponuntur conclusiones.

¶ Quantum ad articulum secundum est conclusio prima. Accipiendo menda¬ cium primo modo, nullum mendacium fieri potest sinepeccato in sensu composito: secus in sensu diuiso: hoc est, quod non potest actus aliquis simul esse mendacium: & non esse peccatum: sed eo ipso, quod est mendacium est peccatum: potest tamen actus idem, qui nunc est mendacium, esse: & non esse peccatum: sed tunc cum non est peccatum, non est: neque dicitur mendacium Prima pars conclusionis probatur: quia mendacium primo modo acceptum connotat inordinationem: ergo nulli actui conuenit ni si inordinato. Tenet consequentia: quia deficiente connotato dencit suppositio. Antecedens manifestum. Et hoc alij alijs uerbis sic exprimunt: nihil in sua formali ratione includens malitiam, inordinationem, uel iniustitiam; potest fieri, aut esse sine peccato, sed mendacium primo modo est huiusmodi: ergo. Quae ratio nisi ad priorem intellectum retorqueatur, fundatur in falsa imaginatione. Nam entitas realis, qualis est mendacium, non includit in sua ratione aliquid sibi essentiale: cum ratio sit. inintellectu: & nihil in intellectu est de essentia alicuius extra intellectum.

¶ Praeterea maior esset falsa: quia cum medium reale multas habet rationes: tot scilicet, quot conceptibus repraesentari potest: quorum aliqui includant malitiam: aliequi non: & tamen res ipsa, quae est mendacium esse potest sine peccato: quamuis aliqua eius ratio formalis includit malitiam.

¶ Secunda pars probatur: quia actus ille, qui nunc est mendacium, potest esse, & non esse peccatum: ut patebit in con¬¬ clusione sequenti: & hanc conclusionem, quo ad primam partem intendit beatus Augustinus, & caeteri dum negant men dacium esse posse sine peccato.

¶ Secunda conciusio. De potentia dei absolutacu uslibet generis mendacium acceptum secundo modo fieri potest sine peccato. Probata conclusione de mendacio pernitioso: satis patet de officioso, & locoso.

¶ Pro maiori, & ulteriori declaratione conclusionis, placuit hic inserere aliam omnium generum mendaciorum distinctionem. Notandum est ergo, quod octo sunt genera mendacio rum, quae plene habentur. xxii. q ii. primum, ubi inquit canon. Primum est capitale mendacium, & longefugiendum: quod sit in doctrina religionis, ad quod mendacium nulla conditione quiuis de bet adduci. Secundum: ut si aliquem laedat iniuste, quod tale est: ut nulli prout, & obsit alicui. Tertium prodest alteri, ita ut obsit alteri: quamuis non ad immunditiam obsit corporalem. Quartum: sola mentiendi fallendique libidine: quod mirum mendacium est. Quintum: quod sit placendi cupiditate de suaui eloquio. His omnibus paenitus euitatis, atque rejectis: sequitur sextum genus: quod nulli obest, & prodest alicui: uelut si quistiam pecuniam alicuius iniuste tollendam sciens ubi sit, nescire se mentiatur. Septimum genus, mendacii, est, quod & nulli obest, & prodest alicui: uelut si nolens hominem ad mortem quaesitum prodere mentiatur. Octauum genus mendacii est, quod & nulli obest: & ad hoc prodest, ut ab immunditia corporali aliquem tueatur. Non est igitur mentiendum in doctrinapietatis; quia magnum scelus, & primum genus detestabilis mendacit &c. Breuior autem, & planior est distinctio, quod mendaciorum aliud est pernitio sum: aliud iocosum: & aliud officiosum: quae distinctio patet. xxii. q. ii. ne quis. Et hic supra eadem quaestione praesenti dist. arti j. notabi. ii. & ut redeam ad propositum. Probatur itaque conclusio de mendacio pernitioso, quod nocet proximo: quia secundum beatum Aug. aliqui merentur decipi, ac deceptione puniti: nam & apostolus ad Roman. i. de gentilibus deum cognoscentibus, & non ut deum honorantibus dicit: propter quod & tradidit illos deus in reprobum sensum: ergo iustum est tales decipi. ultra: ergo iu stum est eos decipere; potest ergo aliquis eos iuste decipere. Item deus potest alicui praecipere, ut per mendacium alium decipiat: ergo sic per mendacium decipiens non peccat: consequentia nota. Antecedens probatur: quia nullam includit contradictionem: ergo, deus potest.

¶ Itenpotest deus praecipere alicui, utinnocentem oac cidat, ut patet de Abraam: ut habitum est ptaecedentidistinctione: ergo etiam potest praecipere alicui, ut alium decipiat mentiendo: quia minus est hoc contra rationem: quia minus contra bonum proximi, quam primum: ut dictum est in quar to notabili. Itemut statim, argutum est emnem penam iustam potest aliquis iuste infligere: sed deceptio quandoque est poena iusta: ergo eam potest aliquis iuste infligere: maxime si hoc a deo sibi praecipiatur: & tunc decipiendo non modo no peccaret: sed caeteris paribus mereretur.

¶ Item deus decipit per malos homines, & angelos: ut dicit August. in lib. Ixxxiij. q. q. liij. multum late, & pulchre: ergo hoc idem potest per bonos

¶ Item potest tollere praeceptum de medacio: & tunc mentiens non peccat. Si quidem nemo peccat, qui non agit contra iege. Et de hoc etiam supra dist. xij. latius disputat. de hoc dominus Petrus de aliaco. q. xij. lib. primi sententiarum. art. iij. Post Grego. distin. xlij. q. ij. primiscripti.

¶ Tertia conclusio. Stante legeome mendacium pernitiosum ex delibera tione dictum est mortale peccatum. Proba tur: quia simpliciter prohibetur illo praecepto. Non dicas contra proximum falsum testimonium. Non enim praecise est testimonium, quod datur, uel prohibetur in iudicio: sed etiam est falsum testimonium: quando aliquis ex certa deliberatione asserit, quod ignorat: uelcuius nouit oppositum: non curando an in iudicio, uel extra iudicium id fiat: quicunque enim cum intentione decipiendeum, cui loquitur, uel de quo loquitur, dicit oppositum eius: quod scit uerum esse; & sic loquendo nocet: dicit falsum testimonium contra proximum. Vtrum autem indeliberati excuset: tangetur se quenti quaestione. Ad idem sunt plures auctoritates utriusque testamenti: nam os, quod mentitur, occidit animam. Sapj. Et inpsalm. Perdes omnes, quiloquun tur mendacium, & similiamulta, quae omnia intelliguntur de mendacio pernitioso.

¶ Quarta conclusio. Mendacium officiosum, & iocosum, neque in perfectis, neque in imperfectis ex natura actus est mo¬ rale: sed tamen ueniale peccatum. Probatur conclusio: primo quantum ad id, quod non est mortale peccatum: quia neutrum est ex se contra charitatem, neque dei, neque proximi: quia tunc non essetofficiosum, neque io cosum: sed pernitiosum. Noceret enim dicenti, si esset contra. charitatem dei: noceret etiam proximo, si esset contra charitatem proximi: & ita esset pernitio sum. Quoadetiam non sit mortale perfectis, siue sint in statu perfectionis acquirendae, sicut religiosi: siue perfectionis exercendae, sicut praelati ecclesiae, & praedicatores: patet, quia nulla circumstantia facit, quod peccatum, quod in uno est ueniale, in alio sit mortale: nisi una persona necessario obligetur ad illud, ad quod alius non obligatur. Sed perfectus siue primo: siue secundo modo non obligauit se ad ueritatem seruandam in uerbis aliquo uoto, uel iuramento plusquam quicunque christianus: ergo ex circumstantia personae non specialiter ob ligatae, non transfertur pec catum uenia le in mortale. Confirmatur: quia si in perfectis esset mortale, maxime propter perfectionem charitatis, qua sic deo sunme ueritatiadhaerent, quod nihil ueritatis expers admitterent. Sed hoc non: quia quantumcunque intensa, & perfecta sit charitas in uia: compatitur secum peccatum ueniale: sicut dicit Ioan. de se, & coapostolis charitate perfectis. Si dixeririmus: quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus: & ueritas in nobis non est. j. Io.i Non enim contrariatur ueniale charitati: ideo stat cum ea: nec propter ueniale charitas minuitur: ut uisum est in j. dist. xvij. ideo non obstante ueniali per charitatem sic adhaeret summe ueritati: ut nihil expers, idest contrarium ueritati summae, quae deus est, admittat: admittit tamen aliquod opus indifferens, & etiam ueniale: ita quod per illa charitas non imperficitur

¶ Dicitur autem notam ter ex natura actus, quia mendacium officiosum, & iocosum potest perfectis esse mortale per accidens: sicut quodlibet ueniale potest fieri mortale: ut si fieret ex contemptu, uel ex tanta libidine, quod paratus esset ipsum commitrere, etiam si esset contra praeceptum aut contra conscientiam etiam erroneam: aut siscandalizaret proximum: aut damnum seu nocumentum inferret: in quo casu iam non manet officiosum, aut iocosum, sed erit pernitiosum. Vnde si per mendacium officiosum, uellocosum auferatur in do ctrina, iudicio, & similibus ad officium perfectorum pertinentibus auctoritas, & utilitas doctrinae, quam praedicat, & iudicij, quo iudicat (iuxta illud August. ad Hiero. Si ad scripturas admissa fuerint mendacia quantumcunque iocosa: nihil remanebit in eis soliditatis) sic essent mortalia: puta si praelatus praedicans misceat mendacium iocosum: nihil remanetsoliditatis in doctrina illa. Potest enim quilibet dubitare de quocunque dicto ab eo, si sit mendacium iocosum: sicut aliud in doctrina prolatum. Vel qua ratione non assentitur illi mendacioiocoso: pari ratione nec alij dicto: & ita peribit auctoritas doctorum in ec clesia in docendo: peribit etiam utilitas populi audientis: similiter in iudicio solemni. Verum est hoc nisi ex forma loquendi appareret manifeste hoc dictum esse iocosum, & esse seorsum dictum ab actu iudicandi, uel docendi. Dum enim aliquis sedet ad iudicandum, uel docendum potest aliqua iocosa miscere sine morta li peccato: dummodo (ut dictum est) ex modo loquendi sumuntur non esse de udicio, aut doctrina. Sic propter scandalum, quo imperfecti possent magis scandalizari de mendacio personae in statuperfectionis acquirendae, uel exercendae constitutae: quam alicuius personae conmunis: posset mendacium officiosum, uel iocosum fieri mortale. Vniuersaliter enim secundum legem euangelicam scandala pusillorum sunt uitanda: secundum illud Matt. xviij. Ve hominiilli, per quem scandalum uenit. Scandala autem Phatiseorum non data: sed accepta non sunt uitanda. iuxta illud Mat. xv. dicentibus discipulis ad dominum. Scis, quia Pharisei audito hoc uerbo scandalizatisunt. Respondit christus. Sinite illos: caeci sunt, & duces caecorum. Siue igitur in factis indifferentibus ex se qualia sunt comedere carnes: dequo dicit aposto. lus j. Corint. viij. Si esca scandalizat fratrem meum: non manducabo carnes in aeternum, ne fratrem scandalizem. Siue in factis, quae habent malitiam uenialem: cum nata sint scandalizare occasionali ter pusillos praesentes, uitandum semper est scandalum. Sed per hoc non possumus iudicare factum ex natura facti in se, & ideo licet perfectus altero dictorum modorum ex professione sua, aut statum non obligetur ad uitandum tale peccatum sub aliqua ratione praecepti magis, quam quicunque alius christianus: si tamen recta ratio dictet, quod actus talis sit scandalum aliijs, cum similis in alio non esset scanda lum: tenetur ex charitate proximi uitare scandalum. Quemadmodum in articulo persecutionis pastor tenetur quan doque non fugere: iuxta illud Io. x. Merce narius, & qui non est pastor, cuius non sunt oues propriae: uidet lupum uenientem, & dimittit oues, & fugit &c. Et alius etiam in statu perfectionis acquirendae: qui non est pastor, non tenetur ex necessitate non fugere: sed tenetur non scandalizare proximum fugiendo. Sed quando fuga talis perfecti esset scandalosa infirmis: ubi fuga imperfecti non es set scandalosa. Iudicarent enim proximiex fuga eius, ex quo talis est perfectus, & non exponeret uitam pro fide tuenda: d non esset uita pro tali causa exponenda: uel quod talis non bene sentit de fide: in hoc casu tenetur non fugere: sed uitam pro uitando proximi scandalo exponere. Haec Sco. Ex similibus itaque causis mendacia officiosa, & iocosa possent fieri mortalia perfectis: ent imperfectis, sipares essent causae. Quodautem generali ter mendacium officiosum, aut iocosunsit ueniale: probat beatus Aug. & habetur in textu: nam cum locutio data sit. homini ad exprimendum conceptionem cordis: quandocunque aliquis loquitur, quod in corde non habet, abutitur sermone, & loquitur, quod non debet: ergo peccat: quia omnis abusus rei est peccatum: qui autem utitur aliquo contra finem proprium, abutitur: & hoc contingit in omni mendacio, & in omni, quae mentitur: ergo mendacium, & mentiri non est sine peccato. Et sic patet conclusio quantum ad omnes sui partes

¶ Quantum ad tertium, contra conclusionem tertiam, & quartam, ex quibus sequitur, quod omne mendacium est peccatum: pernitiosum quidem mortale: caetera uero uenialia: quod non omne menda cium est peccatum. Et primo de mendacijs in scriptura canonica contentis: illa non sunt peccata, quoniam tota scriptura est a spiritu sancto: secundum illud. ij. Pe. i. Spiritu sancto inspirati socutisunt sancti dei homines. Et Paulus ad Ro. xv. Non audeo aliquid loqui eorum, quae permenon efficit christus. Et. ij. Corint. v. Pro christo legatione fungimur tanquam deo exhortante per nos. Adeo autem non potest esse peccatum. Quodautem in scriptura contineantur quae dam mendacia, patet: nam Iudicum: ix. Ierunt ligna, ut ungerent super se regem. Et illud prsalm. Comederunt Iacob, & lo. e. de. Et illud. Caeli enarrant gloriam dei, & opera manuum eius annuntiat firmamentum. Quae adliteram falsa sunt, cum regem constituere non sit irrationalium: nec enarrare, & annuntiare. Iacob etiam non est comestus: sed in pace obiit in lectulo suoi Aegypto, & sepultus in terra Chanaam in spelunca duplici: ut habetur Gen. penul. & ult. & similia multa.

¶ Secundo arguitur de mendacijs patrum, & hominum laudatorum in ueteri testamento: de quibus peccatum concederenefarium uidetur. etiam mendacia nonnullorum praemia meruerunt, peccatum uero non meretur praemium, sed penam: ergo mendacia illa non fuerunt peccata. Primum patet de patriarcha Abraa, qui (ut habetur Gen. xxij. )seruis suis dixit sereuersurum cum puero Ilaac: & tamen eum intende bat occidere: & ita cum eo non reuerti. Sic Isaac de uxore dicit, quod esset soror sua Gen. xxvi. &. xxvii. Iacob se primogenitum patris sui esse asseruit, quia tamen primogenitus non fuit. Sic Ioseph fratres suos exploratores esse dixit: cum tamen eos exploratores non esse nouerat Gen. xlii. &. c. xliiii.:is ait. An ignora¬ tis, quod non sit similis mei in augurandi scientia, cum tamen augur non fuerat. Item obstetrices Aegypti mentiebantur dicentes Pharaoni, quod mulieres haebrex haberent obstetricandi scientiam: quodque parerent ante eorum aduentum. Exorj. Similiter, & Raab dixit exploratores hiericho sero exisse ciuitatis portam, quos tamen in domo sua absconderat: ut habetur losue. ii. Neque haec dicentes peccauerunt: quia a deo remunera ti sunt: ut utrobique patet: peccatum autem non remuneratur a deo, sed punitur.

¶ Similiter de Iehu. iiii. Reg x. scribitur, qd zelatus fuit pro domino destruendoBaal, & sacerdotes eius interficiendo, & tamen dixit mentiendo. Sacrificium grande mihi est Baal. Nec uidetur, quod peccauit, quia per xelum illum multum domino placuit. Sic Iudith. mulier sancta, quae Holofernem strauit, & populum domini liberauit, plura mendacia protulit, ut patet ex historiis, nec tamen pec- cauit; quia in ista populi liberatione ual de commendatur.

¶ Tertio arguitur, quia mendacium ita commitritur facto, sicut uerbo, dum quis facto simulat, quod non est, sciens non esse quod simulat, & tamen tali simulatione non semper peccatur. Nam Iosue simulauit se fugere habita tores Hav. ut eos longius boppido protraheret, & ita prosterneret, ut habetur losue. viii. Sic Dauid ante regenAchis stuitum se simulauit: ut habetur. j. Reg. xxi. Sed & dominus Iesus apparens duobus discipulis euntibus iu Enmaus, finxit selongius ire, absit autem, ut dominum putemus peccare potuisse.

¶ Respon detur ad dubium, quod stante lege, omne mem dacium est peccatum, aliquod mortale, aliquodueniale: ut tactum est.

¶ Ad argumentum primum dicitur, quod in scriptura sacra nullum men dacium continetur: sed quaecumque iscriptura sacra assertiue ponuntur in sensu literali, quem praetendit spiritus sanctus, ue rissima sunt, & nulla falsitate permixtaSed nonnulla mendaciter ab improbis dicta recitantur in scriptura, sicut blasphemiae Iudeorum, quae nullatenus asseruntur, quia talia mendacia, ut recit antur ab aliis, dicta accipiuntur materiali¬ ter: & ut sic nec sunt uera, nec falsa. Dicuntur etiam nonnulla figuratiue, aut parabolice, in quibus sententia literalis non est illa, quam uoces, uel scripta secundum primam grammaticalem impositionem significant: sed quam res importatae per dictiones indicant: & quem spiritus sanctus auctor scripturae tali modo loquendi intendit: & in talibus figuratiuis locutionibus non contingit mendacium secundum primas uerborum significatio nes: unde non est mendacium, dum figu ratiue dicitur: pratum ridet: quia non est sensus, quod pratum actum ridendi producat: sed quod ssoreat, sic non est sensus literalis, ligna syluae ierunt ad rhanum: sed quod homines Israelitae scilicet per ligna significati iuerunt &c. ut patet ex doctorum expositionibus: suo modo dicitur ad alia allegata.

¶ Ad secundum de dictis patrum, & hominum laudatorum, potest dupliciter responderi in genere. Vno modo, quod non est necessitas simpliciter excusandi eos ab omni mendacio, saltem officioso, & iocoso: neque ab omni peccato: quoniam non fuerunt perfectiores apostolis: tum quia habuerunt legem imperfectiorem: tum quia apostoli habuerunt gratiam abundantio rem, qui receperunt spiritum sanctum in signo uisibili: nec tamen negantur uenia liter peccasse est post spiritus sancti perceptionem: ut sup. allegatum est ex canonica Io. Vnde etsi laudamus bona facta eorum: & illa accipimus in exemplum: mala tamen in exemplum non recipimus: nec pertina citer defendimus, uel excusamus. Secundo modo dicitur, od si quandoque falsum lixerunt: non oportet, quod ideo peccasse in illo dicto concedantur: poterant, n sic dicere ex familiari consilio spiritus sancti: ficut de Iacob dicit Aug. & habet in textu in calce huius dis. unait. Iacob. quod matre fecit auctore, ut falleret patrem: sidiligenter attendatur: uidetur non esse menda cium: sed mysterium. intendebat, enim matri obedire, quae per spiritum nouerat mysterium: & io propter familiare consilium spiritus sancti, quod mater acceperat, a mendacio excusatur Iacob: ubi mendacium accipit, ut includit nordinationem, non quin uerba lacob fuerint uerba falsa, plata cumin¬ tentione fallendi patrem: sed non hoc dixit inordinate, aut iniuste: quia consilio familiari spiritus sancti, quo excusabatur a peccato: & sic a mendacio stracte accepto. Ex quo etiam patet illud, quod menda cium secundo modo acceptum fieri potest sine peccato: sed non stante lege. Nam lex quantum ad id, ubi concurrit familiare consilium spiritus sancti: per ipsum sanctispiritus consilium reuocatur: & ita non erit contra conclusionem: & ita ubicunque cum mendacio secundo modo accepto, concurrit consilium spiritus sancti, ibi excusatur apeccato: & per hoc multa mendacia excusaripossent.

¶ Specialiter tamen ad singula respondeo. Ad primum de Abraam dicitur: quia in hoc dicto non mentiebatur: non enim dixit contra illud, uod in mente habuit. Nam sicut narrat Iosephus inlij. antiquitatum: dum iret solus cum filio relictis pueris informauit filium qualiter fuit magnis praecibus a deo impetratus: & quomodo conceptus erat miraculose: & quomodo natus gaudiose: & quomodo praecepit ei diuns, quod eum immolaret &c. quibus auditis Isaac consensit uoluntarie suae immolationi, ut dei uoluntas impleretur: non enim poterat eum inuitum immolare, cum fortior fuerat patre: erat, enim tunc. xxxv. annorum secundum Iosephum: pater uero, cxxxv. annorum. Credidit autem Abraam suum filium post immolationem a morte suscitandum: ut promissa dei complerentur. In Isaac uocabitur tibi semen. Et hoc est, quod dicit aposto lus ad Heb. xj. Fide obtulit Abraam ssaac, cum tentaretur: arbitrans, quod & a mortuis suscitare potens est deus: sic ergo non dixit pueris contra illud, quod mentesensit: credidit enim se cum filio post eius suscitationem reuersurum. Nec facile fuit Abraae mendacium imponendum, cuius uita, & obedientia fuit omnibus exemplaris.

¶ Ad secundum de Isaac dicitur, quod non est mentitus dicens Gen. xxiiij. Rebeccam sororem: quia uere eius cognata fuit filia, Batuelis, filij Nachor, fratris Abraae More autem illius gentis omnes cognatae soro res dicebantur, sicut cognati fratres. Similimodo potest responderi ad illud Gen. xx. & xij. ubi Abraam dixit uxorem suam esse sororem suam, quae fuit filia Aram fratris Abraae: ut habetur Gen. xj.

¶ Ad tertium de Iacob dicente se primogenitum &c. si placet a mendacio ex cusare potest dici, quod uerba Iacob secundum certum intellectum uera fuerunt: Erat enim Iacob Esau non in persona: sed officio, & dignitate quantum adius primo geniturae: & sic uerum dixit: & sic quaestio Isaac debebat intelligi. Quaerebat enim de eo, cui benedictio debebatur: propter quod non decepit patrem Illa debebatur Iacob electione diuina, qua eligit eum in utero materno adhuc existentem, nam matri praegnanti dixit. Maior seruiet minori: licet sic pater non intellexit: & tali modo loquendi usus est saluator Mat. xj. dicens de Ioanne. Ipse est Helias. Et secundum hunc modum exponenda sunt caetaera uerba, & facta Iacob, in quibus loquitur, & egit tamquam esset Esau.

¶ Ad quartum de Ioseph, qui erat perfectus seruator diuinae legis, potest dici secundum Sco & beatum Aug. v. super Gen. quod mendacium eius ad fratres fuit iocosum: quod apparet ex euen tu. Infine enim aperuit eis ueritatem: & interim dum terruit eos, puniuit eos: sicut meruerunt puniri. Proditio enim, quo fratres eum uendiderunt in Aegiptum: longe maiorem penam meruit. Vel secundum sanctum Bonauentu. dicitur, qu dixit fratres exploratores tentando dixit: aut interrogando, non asserendo. Quod uero se dixit augurem, loquebatur exprimendo opinionem populi, qui eum talem crediderat, non rei ueritatem Vel secundum Alexan. par. ij. q. cxxxix. memb. vi. Verbum augurandi quandoque sumitur stricte, & sic sonatin malum tatum. Aliquando communiter ad bonum, & malum pro scientia futurorum: & sic uerum est, quod Ioseph habuit scientia augurandi, qui fuit praescius aliquorum futurorum, sicut patet Gen. xl. &. xij.

¶ Ad quintum de obstetricibus opiniones sunt: sed breuiter dici potest, qudi facto earum duo considerantur secundum Alexam scilice pietas compassionis, & mendacium. Conpassio opus bonum fuitmoraliter: & siprocessit ex charitate fuitetiam meri¬ torium: pro quo remuneratae sunt temporaliter: non tamen propter hoc priua tae praemio aeterno, saltem si affuit charitas. Mendacium uero fuit officiosum: quia profuit, & non obfuit: & ideo ueniale: & ideo non impediuit meritum pieta tis licet illi mendacio praemium non debebatur.

¶ De Raab dicitur similiter, quod propter pretatem in nuntios commendatur, non propter mendacium officiosum, quo saluauit uiros ad se declinantes.

¶ Ad factum Tehu dicitur, quod etsi in eo, quod zelatus est pro domino, commendatur: non tamen in mendacio religionis excusa. tur, quo dixit sibi esse sacrificium Baal: nam licet illud mendacium uideri posset officiosum: quia destructiuum cultus Baal, fuit tamen pernitiosum: non solun ex ratione sui: quia procuratiuum mortis aliorum: sed etiam procuratiuum quan tum erat ex se cultus Baal. Et licet iste commendetur ex detestatione, quam habuit ad Baal, & persecutionem eius, tamen uituperatur quia non recessit a uitulis Hieroboam.

¶ Ad illud de Iudith uarios dicendi modos recitat Sco. similiter, & Nico de Iy. super ca. ix &. x. Iudith. Potest tamen breuiter dici primo, quod Iudith affectio ad populi liberationem per interfectionem publici hostis (iniuste populum dei expugnare: & dei cultum funditus destruere laborantis) fuit bona, & commendabilis. Secundo dicitur, ornatus eius ad capiendum Holofernem laqueis oculorum suorum excusatur, quia non dependebat ex libi dine, sed ex uirtute: ut per hoc ad eius familiaritatem pertingere posset tamquam ad aptum medium, ad hostem interimendum: non tamen sequitur, quod nitebatur inducere Holofernem ad concupiscendum se coitu adulterino, uel fornicario: sed magis conjugalis in qua concupiscentia non peccasset mortaliter, & excitatio coniugalis concupiscentiae suffecit, tanquam medium ad finem a Iudithintentum. Tertiodicitur, quod Iudith a mendacio non excusatur simpliciter in multis suis dictis: tamen omnia fuerunt officiosa: quia ad liberationem populi IIraelitici ordinata: & ita non fuerunt: mortalia: & licet fuerunt nociua Holo ferni: quia ad eius interitum tendentia: non tamen propter hoc fuere mortalia peccata: quia fuit dignus morte. Et potuit iure belli a quocunque aduersariorum (quorum bellum fuit iustissimum) sine peccato occidi. Commendatur ergo Iudith quantum ad affectionem liberationis populi: & omnia licita, quae ad illam fue runt ordinata: a mendacijs autem non commendatur, sed tamen a mortali crimine excusatur.

¶ Ad tertium principale de factis, ac simulatione &c. dicitur, quodquandoque factum aliquod est institutum ad significandum: & de illis dicitur sicut de uocibus significatiuis. Quandoque non sunt sic instituta: sed exhibentur uidentibus tanquam siona probabilia aliquorum: & tunc distinguit Scot. quia aut quis simulat per aliqua facta sibi inesse bona, quae non sunt, ut per genuflectiones, aut orationes, uel suspiria simulat sibi inesse deuotionem, quam non habet: & hoc pertinet ad hypocrisim: & est frequenter mortale: nisi iocofieret. Aut potest simulare mala non in esse: & hoc dupliciter, aut per signa opposita exhibita, ut si luxuriosus audiens uerbum aliquod carnale, & lasciuum ex puat simulando se castum: & hoc similiter pertinet ad hypocrisim. Aut non ostendendo, sed occultando signa, quae communiter sequi solent mala inexisten tia, & haec simulatio non est mala: immo laudabilis eo modo, quo in malo aliquid potest dici laudabile: nam uituperabile est malo intus latenti addere malum scilice signum exterius. Sic enim de quibusdam dicitur, quod peccatum suum quasi Sodoma praedicauerunt. Si uero facta sunt in differentia, quaepossunt esse signa boni, uel alituius mali indifferenter; sic non habent rationem mendacij: sic oratioaequiuoca in uno sensu uera in alio falsa prolata, non potest iudicari mendacium, quamdiu potest habere sensum uerum: & maxime si non est signum ex natura rei: sed a circumstantibus sic accipitur: tunc enim omnino non habet rationem mendacij: & tale fuit factum Dauid, & Iosue, & similiter Christi. Aliter distin¬ guit sanctus Bona. nam est simulatio quaedam cautelae, quidam doctrinae: quidam deceptio nis. Prima fuit Iosue, & Dauid. Secunda fuit dumi, qua docuit discipulos officium hospitalitatis: unde & coegerunt illum dicentes. Lucae ulti. Mane nobiscum &c. Tertia uero simulatio hypocrisis est. Primae duae non tenent rationem mendacij: sed tertia: ideo primae duae non sunt peccata: sed tertia. Posset breuius dici, aliquod factum quandoque exhibetur ad significandum: quandoque ad tentandum: Secundo modo non habet rationem mendacij: sicut nec oratio falsa prolata a doctore ad tentandum discipulum: quae quia non profertur assertiue, sed tentatiue non est mendacium. Talis fuit simulatio christi, qua tenebantur discipuli, anhaberent uirtutem hospitalitatis: ideo neque mendacium fuit neque peccatum. Primo modo contingit dupliciter: aut ad occultandum aliquid, quod non tenetur manifestare: & tunc non habet rationem mendacij: nisi factum illud esset incompossibile ei, occultatur: neque rationem peccati. Non mendacij: quia potest starecum eo, quod occultatur: & ideo exse non significat oppositum eius, quod occultatur: sed ex acceptatione uidentium factum illud: sicut si quis orationem audiens accipit eam in sensu, quem non habet ex proprietate sermonis, in quo est falsa: non propter hoc proferens eam mentitur: non peccat, quia non tenetur ille manifestare, quod occultat: & ita non potestoccultare sine peccato. Secundo modo factum illud exhibetur ad ostendendum aliquid: & si tunc illud, quod ostenditur, non est: habet rationem mendacij, uel pernitiosi, uel officiosi, autiocosi: & hoc si factum ex se est osten siuum. Talis simulatio Iosue, & Dauid fuit ad occultandum: & ideo neque mendacium fuit, neque peccatum: uoluit enim Iosue occultare animum expugnandi Hay: & Dauid propria personam: & neuter tenebatur manifestare, uel animum suum, uel personam: & factum utriusque poterat stare cum eo, quod occultabant: ut patet. Et tantum de illa quaestione.