Quaestio 2

QVAESTIO II SECVNDO queritur circa eandem distinctionem. Vtrum per actus hierarchicos superiorum ordinum; angeli possunt inferiores illuminando mentaliter eis loqui. Pro illa quaestione uide plura in Ocka. q. xx. secundi &. q. viij. primi quod.

¶ In qistione erunt artiquinque. Primus de actibus hierarchicis. Secundus inquiret: utrum angelus possit uidere aliquem actum interiorem crea turae rationalis Tertius; utrum unus angelus possit causare notitiam alicuius rei in mente alterius, aut animaerationalis. Quartus de principali quaesitoilicet angelorum locutione. Quintus mouebit dubia.

¶ Quoad primum notandum secundum beatum Diony. de caelesti hic rarchia. cap. iij. prope finem. Tres sunt actus, quos habent angeli superiorum ordinum respectu inferiorum; scilicet purgare, illuminare, & perficere: qui dicuntur actus hicrarchici; quia conueniunt superioribus hierarchiis respectu inferiorum. Hi autem actus non distinguunturrealiter. Consistunt enim in inductione diuinae scientiae, quam infe rior caruit: in qua inductione, quia remoueturignorantia, dicitur purgatio: non quidem a faeditate peccati, sed ab ignorantia negationis. Eadem dicitur illuminatio; quia manifestantur, quae prius nota non fuere. Omne autem, quid manifestatur, lumen est secundum Apostolum Ephe. v.

¶ Dicitur & perfectio; quia est firmae & perseuerantis scientiae traditio; qua perficitur intellectus illuminati.

¶ Dicitur purgatio in ordine ad suum oppositum, quod est ignorantia. Illuminatio in ordine ad formam scilicet notitiam, introductam. Perfectio in ordine ad subiectum per hanc notitiam introductam eleuatum. Si ergo angelus superior aliquid ignoratum inferiori notificans, illo uno actu notificandi prius incognitum, inferiorem purgat ab ignorantia. Illuminat noua cognitione, & notitia; pficit actuando eum adcognita.

¶ Differunt ergo purgare, illuminare, perficere, in connotato. Nam in subtracto supponunt pro eodem scilicet inductione scientiae. Purgare autem connotat praecedentis ignorantiae remotionem. Illuminare obiecti manifestationem. Perficere subiecti eleua tionem, & meliorationem. Et hoc uult beatus Dionu. ubi supra. c. vij. ita dicens. Participatio ipsa diuinae scientiae; & purgatio, & illuminatio est, atque perfectio: dum per indultam sibi ordinatissime per fectorum mvsteriorum inductionem: ueluti ab ignorantia purgat. Ipsaque diuina scientia illuminat, per quam etiam purgat, dum quae ante non uidebantur sublimioris nunc intelligentiae luce panduntur. Perficit id idem hoc ipso lumine; dum altissimorum sensuum firmaui perseuerantemque; scientiam tradit. Haec Dionusius. Ex quibus satis patet: quid intelligendum est per actum hierarchicum. Quodque est unus in re scilicet scientiae inductio, & triplex nominatione.

¶ Quo ad secundum articulum. Vtrum angelus possit uidere actum interiorem creaturae rationalis. Recitat Ockam. quaestio. xx. secundi in principio quaestionis opinionem, quam plerique tenent: quod nullus angelus potest uidere, idest intuitiue cognoscere cogitationes, & affectiones creaturae: quia cordium secreta soli deo sunt peruia. Potest tamen illa cognoscere per signa ex trinseca, sicut medicus per signa extrinseca iudicat de infirmitate, & eius causa. Sed non obstante illa opinione, tenet idem Ockam imitans in hoc Sco. in repertoriolib. ij. dist ix. quod quilibet angelus naturae suae derelictus, uidere potest intuitiue cogitationes, & affectiones in alio angelo; debitam approxima tionem ad ipsum habentem, & similiter in nobis. Cuius ratio multiplex assignari potest. Vna. Omne intelligibile in actu praesens intellectui perfecto non de pendente a phantasmate; & sibi propor tionatum potest ab eo intelligi. Cogita tio autem, uel affectio in uno angelo ex intelligibile in actu, & proportionatum intellectui angeli alterius; ergo potest ab ipso cognosci. Maior patet, quia omnis potentia cognitiua perfecta non impedita potest cognoscere naturaliter quicquid subeius obiecto primo per se continetur; alioquin non esset tale eius obiectum primum. Quod autem additur non dependens a phantasmate, dicitur propter intellectum nostrum pr statu illo, qui non intelligit intelligibise quantumcunque; sibi praesens, nisi motus a phantasmate: saltem extra se existens, propter actus proprios. Caetere particulae maioris patent; quia instantia dari posset de intelligibili in potentia tantum. Item de intellectu non perfecto, uel impedito. Item de intelligibili non proportionato, ut est diuina essentia infinita, Minor patet; quia cogitatio, & affectio est intelligibile; quia persecontinetur sub ente, inquantum tale est obiectum primum intellectus. Et est proportionatum intellectui alterius angeli. Quia quod est proportionatum uniintellectui angelico; etiam est proportionatum inteliectui alterius maxime superioris; quia in quod potest potentia inferior, potest etiam superior potentia. Neque uoluntas angeli potest aliunimpedire. Quia uoluntas creata suo imperio non potest impedire causas natutales in suis actionibus. Non enim potest uoluntas creata imperare igni, ne caleat ita nec cognitioni, & affectioni suae; ut tanquam obiectum naturaliter suae co gnitionis in intellectu alterius angeliapproximato producens, non agat.

¶ Item sicut se habet uisibile ad uisum: ita intelligibile ad intellectum. Sed omne uisibile debite approximatum potentia uisiuae perfecte potest eam uidere. Igitur omne intelligibile tam respectiuum, quam absolutum potest uideri ab angelo; qua est potentia intellectiua perfecta.

¶ Item omne actiuum totale, uel partiale respectu unius passi potest esse causa actiua respectu cuiuslibet alterius passi eiusdem rationis totalis, uel partialis. Sed intellectio angeli potest esse causa partialis respectu actus ressexi, quo angelus uidet sua cognitionem, & euidenter scit se cognoscere; ergo potest similiter esse causa co gnitionis consimilis in intellectu alterius angeli, qui est passum eiusdem rationis, quo alter angelus intelligat ipsum cognoscere.

¶ Praeterea unus angelus potest uidere substantiam, & es¬ sentiam alterius angeli; ergo etiam accidentia sibi inhaerentia cognitiones scilicet & asfectiones, ac habitus intellectui eius in haerentes. Tenet consequentia: quia accidentia sunt aeque intelligibilia per se, & aeque approximata alteri angelo, sicut obiectu cui inhaerent.

¶ Verum de facto unus angelus non sempercognoscit cogitationes, & affectus alterius, & praesertim hominum: quia non semper deus concurrit sine cuius concursu nulla actio perficipotest. Vnde uidere cogitationes humanorum cordium deus sibi eseruauit. Non ni. concurrit coagendo cum diabolo, & forte cum angelis bonis, ac beatis ad scrutandum corda hoim: ne totius salutis inimicus dolosis suis artibus seuiori tentatione animum humanum inuaderet, & a salutis consecutione impediret. Vnde secreta cordis cognoscere scriptura tanquam proprium deo attribuit. sicut est illud. ij. Paralip. vj. Tu solus nosti corda filiorum hominum. & similia multa, quibus scrutatio cordis, & renum specialiter deo attribuitur, licet etiam haescripturae, sic exponi possent; quod solus deus uniuersaliter necessario, & impedibiliter uidet corda homirum; quod utique soli deo conuenit. Angeli autem boni, & mali, etsi possunt naturaliter uidere alterutrum cogitationis debite sibi approximati: non tamen hoc possunt uniuersaliter, & necessario; quia impediri possunt per deum suam coactionem suspendentem. Istam materiam unam cum rationibus. Greg. de arimino latius prosecutus sum in expositione canonis missaelectione. xxxj. ideo breuius hic transeo. Tenet autem Graego. dist. ix. qiei. partem negatiuam huius quaestionis: & rationes Ocka soluit ibiden¶ Quantum ad tertium arti. in quo uidendum est post Ockam q. xx. secundi. & q.viij. primi quodlibet. Vtrum angelus possit causare notitiam alicuius rei in intellectu alterius angeli, aut hominis Et quia intellectus hominis uiatoris non potest intelligere pro sta tu isto, nisi conuersus ad phantasma. Vn nullam cognitionem habere potest: nisi cam, ad quae mediate, uel immediate concur¬ runt phantasmata. Et tenendo: quod conceptus sit obiectum actus intelligendi, ha bens tantum esse fictum, siue obiectiuum in intellectu: tunc uiatoris intellectus nihil intelligit nisi sensibilia: actus pro prios, & conceptus, & nullum purum in telligibile in se. Nihil ergo potest angelus circa intellectum hominis uiatoris immediate; sed dumtaxat potest mouere phantasmata, & actiua applicare passiuis, &c. de quo dictum est dist. praecedenti. Et per hoc potest agere in intel lectum mediate, uel indirecte. De in tellectu autem hominis separato dicendum sicut de intellectu angelico. Similiter de intellectu hominis coniuncto, & beato.

¶ De quo sunt duae opiniones. Vna Sco. disti praesenti lib. ij. quitenet, quod angelus potest causare in intellectu alterius angeli cognitionem illius obit cti, cuius ipse habet habitum, seu habitualem cognitionem, & hoc uel producendo in alio actum tantum; uelspecien tantum, uel simul actum, & speciem. Nam angelus habens in se cognitionem com plexam extremorum, quorum alius angelus simul habet species, uel habitus: non autem actum cognoscendi comple xum; potest gignere cognitionem conplexi importantis extrema; sic habitualiter nota existere in alio; & non specien, quia actu habet speciem extremorum. Similiter potest angelus imprimere specienin intellectum alterius obiecti, cuius speciem prius non habet, & non actum: dum alius angelus est occupatus circa cognitionem alterius obiecti, a quo ab illo auerti non potest. Sic habens species, & actum cognoscendi, quibus alius angelus caret: potest utrumque causare in alio.

¶ Mo tiuum suum est, quod sufficienter est it actu primo respectu alicuius effectus potest illum actum effectum causare in receptiuo proportionato approxima to. Angelus habens notitiam habitua. lem alicuius obiecti (gratia exempli) aest sufficienter in actu primo ad causandum intellectionem actualem ipsius aergo potest illum causare in quocunque; intellectu receptiuo illius effectus. In tellectus autem alterius angeli non concipientis a. distincte receptiuus est, ergo in eo potest causare conceptum illius aMaior uidetur manifesta. Minor patet: quia angelus in se habet actum primum cognoscendi a. & speciem, & quaecunque ponuntur necessaria ad cognoscendum a. Et per hoc potest intellectum suum facere in actu secundo causando in se intellectionem a, sicut essectum. Sequitur ergo, quod in intellectu alterius passiui; quod est eiusdem rationis cum intellectu suo: potest illum actum causare.

¶ Sed contra hanc opinionem arguit Ockam ubi supra. q.ij. secundi. nam maior probationis non est uniuersaliter uera. Nam accipiatureadem maior; & arguatur sic. Quando aliquid sufficienter est in actu primo potest causare secundum in quolibet receptiuo, caeteris paribus. Sed uoluntas angeli superioris, uolens causare uolitionem in uoluntate angeli inferioris: est sufficienter in actu primo respectu illius uolitionis: & uoluntas angeli inferioris est sufficiens receptiuum, & approximatum. Ergo potest causare uolitionem in uoluntate anangeli inferioris.

¶ Nec sufficit euadem do dicere, quod quia uoluntas est libera ideo in sua potestate est: quod in ea uelle, uel nolle causetur, uel non causetur; saltem a quocunque ente creato. Secus de intellectione, quia angelus inferior non potest impedire superiorem; quia uirtus minor non impedit maiorem in sua actio ne naturali, uel libera. Quod autem principale illatum sit falsum; patet; quia tunc uoluntas amare posset incognitum: quia posset uoluntas angeli superioris sufficienter in actu, &c. causare immedia te in angelo inferiori uolitionem; absque hoc, quod inferior cognoscat superiorem, uel aliquid in eo. Et ita inferior uellet, aut amaret incognitum.

¶ Item tunc angelus posset intelligere sine specie: quod est contra opinantem.

¶ Item sic angelus posset causare notitiam euidentem in alio propositionis dubiae sine experiem tia, & discursu. Nam angelus habens in se discursum daemonstratiuum; potest in se producere notitiam euidentem conclusionis; ergo in alio angelo potest producere notitiam euidentem conclusionis sine quocumque alio scilicet sine demonstra tione: quia alter angelus est receptiuum E sufficiens &c.

¶ Ideo est alia opinio Ockan, quod unus angelus nihil potest causare in alio, nisi per modum obiecti: & illo modo, quicquid est in uno angelo; potest sicut obiectum in alio angelo debite approximato causare sui notitiam intuitiuam, si adsit communis inffuentia deiconcausantis. Quod hoc possit; patet ex secundo articulo; quia quicquid est naturale obiectum unius potentiae; est etiam naturale cuiullibet potentie; eiusdem rationis, & aeque perfecte: sed potentiae intellectiuae angelorum sunt eiusdem rationis, quantum ad modum cognoscendi, & habent idem obiectum primum: ergo quodcumque est obiectum unius, & obiectum alterius aeque approx imatum. Cum ergo angelus unus potest uidere suas cognitiones actuales, & habituales, atque affe ctiones; ergo & alius sufficienter approximatus similiter uidere potest; nec ina gis proportionati sunt intellectui actus interiores, quam exteriores, nec econuerso: quia omnes aequae includuntur in obiecto primo intellectus. Quod uero nihil aliud causari possit in mente al terius; nisi quodcausat per modum obiecti; patet ex probationibus statim supra positis.

¶ Ad rationem autem Scoti dicitur, quod si approximatio, de qua loquitur inmaiore, & minore dicit tantum approximationem locale; non est uniuersaliter uera. Si uero dicit approximationem tale, quae sufficit ad agendum in tale passum: tunc minor praedictae rationis no est uera. Vnde ad sufficientem approximationem inter actiuum, & passiuum aliquando requiritur identitas realis actiui, & passim. Aliquando identitas, uel approximatio subiectiua, ita quod agens informet receptiuum: alioquin sufficit debita localis approximatio. Exeplum primi. Voluntas non pot causare actum amoris, nisi in se ipsa; nec intellectus potest causare notitiam actualem de obiecto habitualiter noto¬ nisi in seipso; & hoc praescindendo causa litatem suam per modum obiecti; sicut Scotus loquitur. Oportet ergo in his esse talem approximationem actiui, & passiui: quod idem sit agens, & passum recipiens. Exemplum secundi. Habitus amoris, qui est in uolun tate similiter habitus intellectualis non potest causare notitiam actualem, nisi in potentia, quam informat. Exeplum tertij. Nam ad causandum per modum obiecti sufficit debita localis approximatio: hoc est non nimia remotio actiui a passiuo, siue sint idem, siue diuersa. In proposito requiritur prima, uel secunda approximatio: & non sufficit tertia. Hoc autem non est intellectus unius angeli, aut habitus eius ad intellectum alterius: quia ibi nec est identitas simpliciter potentiae, & potentiae: nec identitas subiectiua habitus unius angeli, & intellectus alterius.

¶ Si causa quaeritur. Dicendum, quia angelus, uel habitus in eo non potest aliquid agere extra se in alio nisi per modum obiecti: sed in proprio subjecto habet duplicem actionem. Vna est pducere actualem notitiam obiecti habitualiter noti; quam habere potest etiam situnc angelus nec uideret se actualiter, nec habitum suum: ut si actu non cogitet de se, uel habitu suo. Alia actio est pducere notitiam intuitiuam suita in suo intellectu aut quocumque alio debite approximato. cuius causa non est aliud nisi natura rei, quae talis est.

¶ Quantum ad quartum articulum, qui est de principali quaesito. Vide Ocka. q. xx. secundi, & inprimo quodl. q. vij. ubi plura habentur ad propositum ualentia. & dubia alia. Notandum ergo, quod loqui mentaliter de quo hic sermo, accipitur ad similitudinem locutionis uocalis. Loqui autem uocaliter, est proferre uerbauocalia, ut aliquis audiat uocali auditio ne, & intelliga illud, quod per uoces significatur, hoc est formet in se conceceptus uocibus correspondentes. Sic loqui mentaliternihilaliud est, nisi habere, uel formare in se uerbum mentale, ut aliquis audiat mentaliter, & intelligat quod per uerbum mentale significatur; est autem uerbum mentale cogitatio actualis. Loqui ergo mentaliter, non est aliud nisi¬ actualiter cogitare, ut ipse uel alius intelligat, quod per cognitionem significatur. Audire aute mentaliter nihil aliud est, quam uidere cogitationem actualem alterius angeli, uel hominis: sicut audire uocaliter non est aliud nisi appraehendere uoces a se uel ab alio prolatas.

¶ Ista probantur per beatum Augxv. de trini. c. x. formata proprie cogitatio ab ea re, quam scimus: uerbum est quod in corde dicimus: quod nec graecum est, nec latinum, nec alicuius alterius linguae. Ecce quod cogitatio est uerbum. Quod autem loqui mentaliter, non est nisi habere uerbum mentale scilicet cogitationis. sic di cit paulo superius eodem ca. Quaedam ergo cogitationes: locutiones sunt cordis, ubi & os esse dicimus. Et post. Eoris cum per corpus haec siunt, aliud est locutio, aliud uisio. Intus autem cum cogitamus utrumque unum est. Item et si uerba non sonant. In corde suo dicit utique omnis, qui cogitat. Et probat hoc Augustinus aucte ritate utriusque testamenti. Quod etiam audire mentaliter, non est, nisi uidere cogitationem actualem alterius; patet per eundem ibidem de trin.c. eodem ubi dicit. Auditio, & uisio duo quaedam sunt inter se distantia in sensibus corporis. In animo aut non est aliud, atque aliud uidere, & audire. Ac per hoc cum locutio foris non uideatur: sed potius audiatur: locutiones tamen interiores: hoc est cogitationes dum cognoscunt, & audiuntur, & uident unde de dmo dixit euangelista. Cum uidisset, inqt, cogitationes eorum.

¶ Ex illis pater, quod angelus loquendo alteri nihil facit, nisi quod causat cogitationem alicuius obiecti in se: que cogitatio in loquente causata tamquam obiectum causat effectiue in angelo audiente notitiam intuitiuam suimet cogitationis, & sic ex consequente aliquo modo causat in angelo audiente cognitionem obiecti primae cogitatiois Similiter angelus audiendo nihil aliud facit: nisi quod apprehendit, seu uidet intuiti ue cogitationem loquentis, & per eas deuenit in cognitionem obiectorum earum dem cogitatione uisarum. Sicut loquens corporaliter alteri: uoces format, quae tamquam obiecta auditus, causant sui appraehensionem intuitiuam in audiente: per quas uoces appraehensas audiens ( siimpositionem earum nouit) deuenit in appraehensionem obiectorum abstractiuam per uoces significatorum; quam impositionem si non nouit uoces quidem appraehendit: sed non obiecta per uoces ex impositione significata. Et quamuis ad locutionem, & nostram corporalem, & angelorum mentalem, concurrit actus uolutatis scilicet uelle manifestare (non enim simplex formatio cogitationis est locutio; sed formatio cogitations, ut audiens appraehendat: quod est uelle manifestare audienti, quae concipit) tamen illud uel le manifestare non est locutio; sed ipsa formatio cogitationis. Supponit ergo locutio mentalis pro formatione. conceptus in loquente; & connotat uoluntatem manifestandi huiusmodi conceptus.

¶ His praemissis respondetur ad hunc articulum, & ad quaestionem. Prima conclusio. Angelus mentaliter alteri angelo loqui potest: uerbum quoque loquem tis potest ab altero audiri. Prima pars pro batur: quia angelus potest cogitare actualiter, ut angelus alter huiusmodi suas cogitationes appraehendit, & pea obiecta, quae cogitat: & noc faciendo loquitur alteri. ergo conclusio uera pro prima parte. Consequentia nota. Minor patet ex quid nominis loqui. Maior similiter nota est; potest enim angelus uelle alium noscere suos conceptus, & propter hoc huiusmodi in se formare, ut alius uideat. Secunda pars patet ex prima: quia angelus potest appraehendere cogitationes alterius, quas uult sibi manifestare, & ita audire. patet ex quid nominis audi re. Item unus angelus potest uidere cogitationes alterius ex articulo secundo. ergo audir. Tenet consequentia: quia idem est uidere, & audire mentaliter secundum beatum Augustinum: ut in notabili allegatum est.

¶ Secunda conclusio. Non solum inferiori superior: sed etiam superiori loqui potest angelus inferior. Patet: quia quilibet angelus potest formare uerbu, ut quilibet alter audiat seu uideat. igitur. Consequentia nota, similiter & antecedens.

¶ Tertia conclusio probabilis. Et siangelus inferior superiori loquens conceptus suos ei manifestat; no tamen sic loquendo eum illuminat. Prima pars pater ex conclusione praecedenti. Secunda probatur: quia uerisimile est, quod nihil cognoscat inferior; quid ignoret superior. C, secundum Dion. inferiores reducunt ad supma permiedia: ait enim ca. iiij celestis hicrarchiae. Statuit sumus ille ac supsubstantialis omnium ordo, per singulas distinctiones primos, & medios extremosque esse ordines, atque uirtutes ut scilice inferiorum spirituum excellentiores quique; praeceptores, ac duces sint, per quos illi accessum habeant ad deum: & ad lucem secretissimam dei, societatemque perueniant. Illuminatione autem illuminatus purgatur ab ignorantia. ut patet ex illo articulo. Superiorem uero non potest purgare inferior: alioquin superior ignoraret: quod inferior cognosceret.

¶ Ex illo sequitur, quod non est idem illuminare, & loqui. Possunt enim angeli sibi innotescere cogitationes actuales rerum utrimque habitualiter notarum; & ita de sibi notis loqui; sicut & homines de rebus sibi aequaliter notis sibi loqui possunt. In quo casu sit locutio sine illumi natione; quia hac locutione de nulla reignota acquiritur cognitio noua: quod tamen requiritur ad iillum inationem.

¶ Quarta conclusio responsalis ad titulum quaestionis. Per actus hirarchicos superiotum ordinum angelipossunt inferiores illuminare, & illuminando eis loqui. Prima pars patet: quia superiores angeli notitiam, quam accipiunt immediate per diuiuinam reuolutionem inferioribus manifestant: eiusque mandata inferioribus perferunt; ut patet per beatum Diony. de caele. hierar. pertotum. Secunda pars patet: quia causando notitias in alijs de rebus quas ignorabantiferiores illuminant: hoc aut faciendo eis loquuntur, neque enim aliter illuminant nisi manifestando eis conceptus suos; quod est loqui¬

¶ Veruntamen quamuis ita creditur de facto; posset tamen deus per inferiorem illum minare superiorem; posset enim aliquid reuelare angelo inferioris ordinis, & mandare, ut manifestaret augelo superiori. Loquitur ergo conclusio de facto, non depossibiliquantum ad hanc parten.

¶ Quantum ad quintum articulum est dubium primum. Vtrum angelus uidens cogitationes alterius, uideat etiam obie- cta cognitionum.

¶ Ad quaestionem respondetur per aliquas propositiones. Prima. Angelus intuitiue uidendo cognitionem singularem alicuius obiecti in alio angelo, non uidet id est intuitiue cognoscit, tale obiectum quatenus ad ipsum terminatur cognitio huiusmodi singularis. Probatur: quia stat cognitionem uisam intuitiue in alio angelo esse cognitionem abstractiuam obiecti non existentis, & tale non potest intuitiue uideri naturaliter ab intellectu creato; alioquinuidens cognitionem in alio intuitiue: cognosceret per cognitionem alterius intuitiue, quod alius angelus, cuius est cognitio; non cognosceret intuitiue; quod est falsum. Similiter nec oporter, quod cognoscens cognitionem intuitiuam alterius intuitiue cognoscat intuitiue eius obiectum; quia posset obiectum a primo angelo cognitum esse improportionate instans a secundo angelo; ut posito casu, ut si distantia proportionata per quam obie ctum uideripossit intuitiue sit. Ioo. seucarum: distet aliquod obiectum per. xoo. miliaria a secundo angelo per. Ioo. a primo angelo; ita quod primus angelus sit in medio inter obiectum, & secundum angelum: tunc secundus angelus uidet cognitionem primi angen intuitiue; & tamen non potest uidere eius obiectum intuitiue: eo quod non est sufficienter praesens. Non enim potest uideri obiectu intuitiue: nisi per cognitionem cognitionis suae, quod non potest uideri per cognitionem immediate ab obiecto causatam. Probatur etiam de notitia intuitiua obiecti sufficienter utrique angelo praesentis; quia ponatur, quod singulare intuitiue uisum a primo angelo, etiam uideatur a secundo ange¬ lo immediate per propriam cognitionem talis obiecti intuitiuam, uideatque; secundus angelus uisionem primi angeli; non tamen propter hoc uidet, quod notitia intuitiua primi angeli terminetur ad hoc singulare obiectum. Probatur: quia si sint duo singulariam aeque approximata, quorum utrumque uterque angelus uidet; non plus scire potest secundus angelus, quod cognitio primi angeli sit unius obiecti, quam alterius, si obiecta sint simillima; quia nescit a quo causata sit; & ita ignorat ad quod terminetur: cum necesse est intuitiuam notitiam causari particulariter ab obiecto: etiam si tantum esset unum singulare approximatum: adhuc non posset euidenter scire, quod ista cognitio est huius singularis, & ab ea effectiue partialiter; quia ista cognitio posset a solo deo causari. Exemplum huius. Si sunt duo ignes, & appareat fumus causatus, non plus scio, quod fumus causatur ab illo igne, quam ab illo; quia ab utroque potest indifferenter causari. si etiam sit tantum unus ignis, & uideatur fumus, non potest sciri euidenter, quod causatur ab illo igne, quia potest causari a solo deo. sic in proposito. Vnde ad hoc, quod sciam euidenter, quod cognitio haec, quam uideointuitiue, sit ab hoc singula ri, oportet quod sciam, quod nullum aliud simile sit approximatum angelo, cuius cognitionem uideo. Et quod ista cognitio inturtiua, quam uideo, non sit a deo sicut a causa totali, etsi alterum eorum deficiat non scio euidenter, quod haec coonitio intuitiua causatur ab hoc singulari;, & per consequens nec scio, quod est huius singularis. Ista autem non possum scire, nisi per discut sum; ideolicet cognoscam intuitiue co gnitionem alicuius singularis: non tamen cognosco illud singulare cuius est intuitiue: sed uel non cognosco: uel co gnosco per discursum, aut abstractiue: ut dicetur.

¶ Secunda propositio. Angelus uidens intuitiue cognitionem uniuersalem in alio, potest intuitiue uidere uniuersale, quod est eius obiectum: posito, quod uniuersalia habent tantum esse obie ctiuum in anima, & terminat cognitionem uniuersalem. Probatur; quia cum secun- dum illam positionem uniuersalia non habent esse nisi obiectiuum in intellectu, quod est esse cognitum; quicunque uidet intuitiue cognitionem uniuersalem; & ita terminata ad uniuersale (hoc enim est uidere cognitionem uniuersale) uidet & ipsum uniuersale intuitiue; nec requiritur ulterior manifestatio; uel explicatio.

¶ Tertia propositio. Angelus uidens intuitiue notitiam singularem in alio angelo, potest cognoscere eius obiectum abstractiuem in conceptu commum confuse, uel distincte singulariter rememoratiue: uel etiam per discursum. Primum probatur: quia posito, quod diligo sortem, potest angelus uidere dilectionem meaintuitiue, si fuerit mihi approximatus: & sic uidet, quod diligo hominem, sed non uidet, quod diligo sortem. Sic in proposito, si sortem intelligo, potest uidere intellectionem mea intuitiue; & per hoc cogitare, quod intelligo hominem, non autem quod intelligo istum, uel illum. Causa est: quia obiectum actus alias non cognitum non potest cognosci ab alia potentia, quam actus non informat: nisi per discursum, & arguitiue: alias possem intuitiue cognoscere obiectum cognitionis abstra ctiue: quam intuitiue cognosco contra supradicta. Arguitiue autem, & per discursum non cognoscitur aliquod singulare determinate: sed tantum in conceptu conmuni; quia cognitio habitu per discursum aequaliter assimilatur omnibus indiuiduis eiusdem speciei, si sint simillima igitur non potest concludi deter minate, quod magis sit unius indiuidui, quam alterius. Concluditur igitur conceptus conmunis omnibus indiuiduis sic similibus: sicut cum intuitiue uideo fumum: cognosco arguitiue, quod hic est, uel fuit ignis: non autem an ille, uel alius ignis: cum fumus tantae quantitatis a pluribus ignibus similibus causari potest.

¶ Secundum ilicet quod uidens cognitionem singularem intuitiue, possit obiectum eius cognoscere distincte, abstractiue, quandoque per modum rememorationis. Probatur: quia si angelus uidens notitiam intuitiuam ob¬ iecti in alio angelo; cuius obiectum prius intuitiue uidit, & habitum acquifiuit; recordatur se uidisse obiectum illud in natura propria, & ita format notitiam distinctam: seu abstractiuam illius obiecti. Pro batur: quia uidendo cognitionem actuale intellectiuam obiecti in alio; recordatur se talem cognitionem aliquando habuisse per habitum in se derelictum, illamque; cognitionem in se productam fuisse ad praesentiam huius obiecti; & ita recorda tur, & cognitionis suae, & obiecti suae cognitionis. Ad quam recordationem mouet notitia intuitiua uisa in alio angelo, & habitus proprius similis cognitioni in seipso. Sit ergo respectu illius cognitionis recordatiue obiecti. a. in secundo angelo est causa partialis cognitie intuitiua eiusdem obiecti in illo angelo, & alia causa partialis est habitus ir secundo angelo, inclinans ad formandum cognitionem abstractiuam eiusdem obiecti. Exemplum: ut si fumi diuersorum ignium differrent specie: si primo intuitiue uidissem fumum, & ignem: postea uiderem intuitiue fumum eiusdem speciei cum priori sumo. & non uiderem ignem; formarem in me debitam notitiam obie ctiuam recordatiuam ignis per hoc, quod uide rem sumum eiusdem ignis; quem prius uidi repraesentatum. Sic in proposito; sicursumus naturaliter representat ignem: ita cognitio obiectum, & cognitiones diuersorum obiectorum solo numero distinctorum disferunt specie. Plus enim differunt, quam duae cognitiones Iynonj mae eiusdem obiecti; quae tamen differunt numero. Omnis autem differentia maior numerali est speciuoca, & ita secundus angelus uidens cognitionem intuitiuam; cuius similem in specie prius in se habuit: concludit eam esse eiusdem obiecti, cuius fuit sua.

¶ Ex quo patet, quod angelus habens in se cognitionem actualem obiecti. a. potest cognitionem eiusdem obiecti. a producere in alio angelo, cui idem obiectum est habitualiter notu; & hoc mediante habitu in alio angelo dere- licto ex priore cognitione actuali ipsius. ta. & cognitione intuitiua actualis co¬ gnitionis primi angeli: quae similiter est in secundo angelo: ita quod ad cognitionem recordatiuam secundi angeli obiecti. a. tria concurrunt scilicet cognitio intuitiua obiecti. a. in primo angelo & illa concurrit obiectiue, & cognitio intuitiua huius cognitionis primi angelitam quam obiecti, que est in secundo angelo: & habitus secudi angeli inclinans ad cognitionem eiusdem obiecti. a.

¶ Secundo se quitur: quod si in primo angelo esset habitus solus cognitiois obiecti. a. sine actua li cognitione: ille habitus mediante intuitiua sui cognitione, qua uidetur a secundo angelo: & habitu secundi angeli potest producere notitiam actualem recordatiuam obiecti. a. Potest etiam habitus (quia est effectus obiecti) ducere in cognitionem eius tamquam suae causae tam appraehensiuam, quam iudicatiuam perdiscursum ab effectu ad causam. Sed nunquam actualis, aut habitualis cognitio primi angeli obiecti. a. potest immediate in secundo angelo producere cognitionem distinctam obiecti. a. sine actuali, & intuitiua cognitione sui, tam quam obiecti in secundo autem angelo formati: quia neque essentia angeliunius: neque actus, nec habitus, nec potentia potest aliquem actum causare in alio, nisiper modum obiecti. Obiectum autem num quam causat aliquid ut obiectum sine suicognitione: alioquin obiectum non esset obiectum.

¶ Non ergo coincidunt illa cum opinione Sco. qui tenet, quod angelus mediante suo habitu, uel specie potest causarecognitionem in alio angelo, quasi in seipso sine actuali cognitio ne habitus, uel speciei. Sic enim habitus mouet ad cognitionem actualem sine cognitione intuitiua actuali sui (potentia in qua est) non sic aliam. Potest enim habens habitum se actuare ad cognitionem obiecti, cuius est habitus: etiam si actu nec cogitat de seipso, nec de habitu; non sic potest habitus actuare alium, in quo non est; nisi concurrat in alio cognitio actua lis intuitiua illius habitus.

¶ Tertio sequitur: quod qui nunquam habuit cognitionem intuitiuam alicuius obiecti in propria natura, quantumcumque uideat cognitionem intuitiuam illius obiecti in alio angelo; numquam ex hoc causare tur in eo cognitio illius obiecti distincta singularis recordatiua. Patet, quia cognitio recordatiua alicuius obiecti naturaliter loquendo posupponit necessa rio praecessisse aliam notitiam intuitiuam eiusdem obiecti in eodem intellectu, si sit respectu incomplexi. Et ideo, qui nunquam uidit obiectum. a. in se: uidendo eius cognitio nem in alio angelo, non habet notitiam distincta illius obiecti: sicut uidens fumum, qui prius numquam uidisset ignem, perillam uisione fumi non habet distinctam cognitionem ignis.

¶ Tertium in conclusione tertia adiectum scilicet quod uidens intuitiue cognitionem obiecti in alio angelo, potest discursiue cognoscere obiectum etiam quod prius numquam distincte cognouit. Probatur: quia potest primus angelus formare huiusmodi complexa. Haec notitia est cognitio obiecti. a. & eiassentire: & consimiles propositiones, & eas offerre secundo angelo; hoc est in se formare, ut secundus angelus uideat, & secundus angelus uidens illa i intellectu primi angeli, potest illa credere uoluntarie: uel forte necessario, si reputat eum in omnibus uerace. Per illum modum uidendo intuitiue complexu, & eius assensum: potest credere, quod cognitio pria sit obiecti. a. sicut si quis mihi diceret. Vox albedo significat obiectu. a. possum sibi credere, licet numquam distincte nouerim obiectum. a. Et sic possum uenire in cognitionem communen. a. non particularem distinctam: ut puta, quod sit ens, uel qualitas, uel color, quos conceptus abstrahita rebus, quas noui: & formo aliam cognitionem de obiecto. a. quam primus angelus mihi loquens, ut pono¬

¶ Item potest angelus per plures propositiones, quas in se format, & eis assentit: alteri angelo describere per particulares circunstantias, secundo angelo aliquo modo notas obiectum. a, & sic duce- re eum in specialiorem cognitionem. a. Vt si quis mihi describeret rege Pranciae (quem numquam uidi) per multas imagines, & similitudines aliorum mi¬ hi notas, tandem deuenire possem in cognitionem multum specialem regiBPranciae; sed nunquam in cognitionem distincta eius in se.

¶ Secundo dubitatur, quomodo angelus possit loqui uni angelo, & non alteri aeque approximato, & aequaliter intento. Respondetur post Ockam. que vij primi quodlib in potestate angeli loquentis ostendere unum, & occultare aliud aeque neque occultare aliquid idem uni anglo, & ostendere alteri caeteris paribus, sicut nec propriam essentiam uni potest odere, & non alteri: aut essentiam manifesta re, & occultare cogitationem suam, c tum agat per modum obiecti: non tantum quam tum ad suam essentiam, sed etiam quantum ad omnem actum tam intellectus, quam uoluntatis: obiectum aut ut sic agit naturaliter. In hoc aut potest manifestare uni angelo, & non alteri: uel unum actum, & non alterum: quia deus coagit secum respectu unius, & non alterius. Angelus aunt: quia sua uoluntate conformatur diuinae uoluntati non uult ostendere, uel occultare nisi secundum diuinam uoluntatem: & ideo secundum uolunta tem suam deus concurrit; & per hoc, quod angelus non uult ostendere, occultatur: non per naturalem uirtutem suam: sed pro pter non concursum dei.

¶ Tertium dubium est contra hoc, quod dictum est; quod idem est uidere, & ausdire mentaliter. Nam posset angelus uel anima suas cogitationes nolle uideri ab. a. Angelo debite alias approximato, in quo casu. a. ange- lus uideret cogitationes angeli, uel animae nolentis eas uidere: & tamen tunc. a. non audiret: quia in casu nec angelus, nec anima loqueret: sed nullo loquente non est locutio. Respondetur: quia secundum conmunem modum loquendi, auditio praesupponit locutionem: & sic auditio conotat actum uoluntatis non audientis: sed loquentis, sicut loqui ut audire sit uidere actum angeli uolentis ipsum uideri: alias angelus uidens essentiam alterius animae, uel angeliaudiret essentiam alterius, etia alio ignorante, uel nolente. Ad beatum Aug. dicitur, quod Augu. loquitur quantum ad obiectum: ita quod idem obiectum, quod mentaliter auditur, etiam cognoscitur. Sic non est in corpora libus, ubi aliud uidetur, & aliud audit: & quid uidetur, non auditr: nec econuerso. Non aunt uult, quod omne quiad mentaliter, uidet: audiatur: licet audiri possit. Vel dicatur. quod August. accipit audire large pro omni cognitione obiecti mentaliter audibilis: & sic conuertibiliter idem est audire, & uidere mentaliter.

¶ Quarto dubitatur. Vtrum angelus inferior ignoret aliqud, quid nouit superior. Et uidetur, quod non: cum omnes angeli beati uident uerbum, in quo relucent oia: secundum illud Augustini, & Gregc rij. Quid non uidet, quiuidentem omnia uider.

¶ In oppositum est illud Esa. Ixiij. Quis est iste, qui uenit de Edom tinctis uestibus de bosra; quod dicit propheta in persona angelorum quasi mysterium gnorantium, & ideo quaerentium. Gios. interli. Item ad Ephes. iij. Vt innotescat dispensatio sacramenti scilicet incarnationis a seculis absconditi principatibus, & potestatibus per ecclesiam. Vbi innuit apostolus, quod sacramentum redemptionis humanae absconditum fuit angelis; & eis reuelatum perecclesia. Cui consonat illud i. ad Timo. iij. Magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne, iustificatum est in spiritu, apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum est mundo: assumptum est in gloria. Glol. Quiprius uisus humilis, deuicta morte in maiestate apparuit, ut agnoscentes angeli mysteriu, quod prius latuit declaratum in carne genu illi flectentes, qua si deo, gratias agant: quia didicerunt ueritatem.

¶ Ad dubium respondetur affirmatiue: quia enim inferiores angeli a superioribus purgantur ab ignorantia, & illuminantur; ergo aliqud inferiores ignorant, quod superiores nouerunt. Et satis patet responsio ex arti. j. & iiij. Quod uero arguitur de uisione uerbi communis est solutio, quod uidentes uerbum tantum uident in uerbo, quantum eis uerbum ostendit, ostendit autem, quantum uult. Est enim speculum uoluntarium, quo ad creaturas. extra, licet sit necessarium, quo ad personas intra.

¶ Ad beatum Augustinum & Grego. secundum magi¬ struni dist. xi. dicitur, quod loquuntur de his, quae ad eorum beatitudinem pertinent: nam uisio uerbi beatifica est; & ideo includit omnia, quorum notitia ad beatitudinem pertinet. Dehoc alibi latius.

¶ Sed quid dicendum de hoc, quid rationes ad oppositum dubij tangunt. Vtrum omnes angeli boni nouerunt musterium incarnationis priusquam in facto exhiberetur, uidetur uaria esse responsio doctorum sanctorum: ut tangit magister dist. xj. Vnde gloili. supra allegata ex Esa. ita ait. Quidam angeli non plenc cognoscentes mysterium incarnationis, passionis, resurrectionis, uidem tes ad caelum ascendere dum cum multitudine angelorum, & sanctorum hominum propria uirtute, non auxilio angelorum, admirantur incarnationis, passionis, resurrectionis. ascensionis mysterium, & quomodo sibi, & aliis aperiat regnum caelorum. Vnde & angelis dominum comitantibus dicunt. Quis est iste, qui uenit de Edom. Videtur tamen Aug. super Gen. dicere: & sequitur in gloil. quod omnes angeli ab ipsa creatione sua statim cognouerunt in contemplatione. sui creatoris, quid ipse eratfacturus. Et sequitur. Hieronymus aunt aperte declarat, quia quidam angeli donec perficeret mysterium incarnationis ad plenum non cognouerunt. Haec glol. Vnde Alex. de Hal. par. ij. q. xxvj. mebro. j. concordans Aug. & Hierony. dicit. Vtrumque uerum est; sed hoc pro diuersis angeiis. Dicit enim, quod quidam nouerunt a princ pio non creationis, sed conditionis id est confirmationis igia, cum dictum est. Eiat lux. Vnde exponitbtums Aug. v. supGen. illud. aposto li. sup. allegatu ad Ephes. iij. dicens. Sic fuit absconditum a seculis mundo; ut cum innotesceret principatibus, & potestatibus i celestibus pecclesiam: quia ibi primitus ecclesia quo post resurrectionem & illa congreganda est. Illis ergo a seculis innotuit; quia omnis creatura non ante secula: sed a seculis. Sic ergo aliqua angeli a principio cognouerunt mysterium incarnationis, alij uero non cognouerunt a principio; sed post plene cognouerunt, dum impletum fuit. Vel potest dici, quod a principio omnes cognouerunt in uerbo; sed in proprio genere innotuit eis per ecclesiam, dum factus fuit, ac impletum, ac per apostolos mundo praedicatum. Vnde Augu. v. super Gen. Non in deo tantum innotescit angelis, quod absconditum est; uerum & hoc eis apparet cum manifestatur, & propalatur.

¶ Sed quid de daemonibus an cognouerunt Tesum fuisse filium dei. Et hoc quidem uidetur per illud Marc. j. Quid nobis, & tibi Tesu naxarene, uenisti ante tempus perdere nos; scio quod sis sanctus dei. Et eiusdem. v. Quid mihi & tibi sesu fili dei altissimi. Simile habetur Matth. viij. & Luc. viij. si ergo daeuiones cognouerunt: multo magis angeli boni.

¶ Ad quod dicitur, quod daemones cogno uerunt dominum uenisse in carne; ut dicit glos. Luc. viij. Sciebant daemones per aduentum domini se aliquando in abyssum mergendos: non futura praediuinantes secundum prophetarum dicta recolentes. Et Augu. ix. de ciui. dei. c. xxj. Innotuit daemonibus non per id, quod est uitaaeterna, & lumen incommutabile, quod illuminat pios: sed per temporalia quaedam suae uirtutis effecta, & occultissima signa suae praesentiae: quae angelicis sensibus etiam malignorum spirituum potius, quam infirmitati hominum possent esse conspicua. Et dicit Alexan. ubi supra membro.d e. quod aliquo modo cognoscunt angeli malis quo non cognouerunt boni; quia quae dam cognitio est in poena, uel impedimento malae operationis, aut cohibitio ne potestatis. Et hoc modo poterant angeli mali christum in carne uenisse cognoscere; quo non cognouerunt boni, qui poenam non habuerunt, & eorum potestas non est impedita per christi ad uentum; sed aucta, licet tamen cognitio bonorum, quam ex naturalibus, & gratuitis habuerunt de christo ueniente in carne fuit clarior, & nobilior, quam cognitio malorum

¶ Huic autem de cognitione daemonum uidet obsistere illud apostoli. j. Cor ij. Sicognouissent nunquam dominum gloriae crucifixissent. Glol. de daemonibus. Num quam christum crucifigisuggessissent. Ad hoc dicitur, quod non nouerunt per certitudinem scientiae: sed perconiecturam opinionis firmae. Vnde Hilasuper Mat. Magis suspicari, quam nosse credendi sunt. Et beatus Greg. Diabolus redemptorem in carne uenisse sense- rat; sed propter humilia, quae passus est: quicquid de deitate suspicatus est; in dubium uenit pro sua superbia, & non deinatum; sed dei gratia custoditum credidit. Quod autem no habuit euidentem notitia, signum est manifestum, tentatio; qua tentare ausus est dominum, qua experiretur, an esset filius dei. Matth. iiij. uel secundum gios. j. Cor. ij. Non hoc dicebat, ut esse deum intelligeret: sed dubius erat, & taliter extorquere ueritatem, utrum esset deus, uolebat. Est tamen quaedam glosquod cognouerunt eum filium dei: sed no cre diderunt se sua morte damnandos. Vnde super illud Lucae. iiij. Exibant autem daemonia a multis clamantia, & dicentia. Tu es filius dei. Glol. cum ielunio fatigatum diabolus uideret, uerum hominem intellexit, sed quia tentando non praeualuit; utrum etiam dei filius es set: dubitabat. Nunc ergo per signorum potentiam certior effectus filium dei ar bitrabatur. Non ergo eum ideo crucifigit, ut filium dei ignoraret; sed quia eius morte se damnandum non praeuidit. Hoc enim mysterium a seculis est absconditum, quia si cognouissent semorte christi arcendos, & damnandos, dominum gloriae non crucifixissent, Haec glos. Et tantum de illa questione.