Quaestio 2

In quartum S QVAESTIO II SECVNDO, circa ultimam clausulam textus quaeritur: utrum haeretici ab haeresi condemnata nominati: sint in ecclesia catholica tolerandi.

¶ Tribus articulis constabit solutio quaestionis. Primus, terminos declarabit Secundus, per conclusiones respondebit. Tertius, dubia mouebit.

¶ Circa primum notandum: licet materia ista de haeresibus & haereticis latissima sit: & profundis sime a uenerabili inceptore. Gul. Ockamin. j. par. sui dialogi disputata: tamen hic breniter expediendo notandum: quod ab haeresi dicitur haereticus tanquam concretum a suo abstracto: ideo primo de haeresi: deinde de haeretico. Est autem haerelis: ut describit praedictus docto. ij. lib. dialo. par. j. c.vj. dogma falsum: fidei contrarium orthodoxae, idest error contrarius catholicae ueritati. Dicitur primo dogma falsum, quid ponitur pro genere: quia omnis haeresis est dogma falsum siue error, & non econuerso. Omnis. n. haeresis, ait Hieron. super epistolam ad Gal. peruersum dogma habet. Dogma autem peruersum est dogma falsum: sed non omne dogma falsum est haeresis, nam in multis rebus errare nullum, aut mini mum peccatum est: ut dicit August. in enchi. c. xx. Sed haerelis, sicut, & infidelitas grauissimum est peccatum: non ergo minus error est haeresis. Ex quo seqtur; quod non omne dogma falsum est haerelis: cum omnis error dogma falsum sit concedendus.

¶ Quod additur fidei orthodoxae contrarium: ponitur loco disferentiae quo excluduntur omnes alij errores, qui fidei orthodoxae non sunt contrarij: sicut error in rebus naturalibus, de quibus fides catholica nihil contrarium a sserit: ut sunt errores de ui, & numero elementorum: de motu: defectu, & ordine syderum: de figura coeli: de generibus, & naturis animalium, fruticum, lapidum, fontium, montium, & caeteris huiu modiquorum studio physici insudarunt, & quorum scientia ad re¬ ligionem non pertinet, dequibus Aug. ubi supra c. viij. loquitur. Errores in his et si falsa sint dogmata, non haeresess sit dicendi.

¶ Ex hac diffinitione sequitur, quod error in fide non ideo est haerelis: quia ab ecclesia damnatus: sed quia fidei contrarius: unde patet, quod haereses ab ecclesia condemnatae, prius quam damnaren- tur: fuerunt haereses: sicut & nunc plures sunt haereses nondum condemnatae ab ecclesia, saltem in specie: quia multae ueritates catholicae sunt a nobis ignoratae: & nihilominus errores eis oppositi sunt haereses: & tamen non sunt ab ecclesia condemnati: ut gratia exempli: altera pars huius contradictionis: panis triticeus est materia necessaria consecra tionis eucharistiae: nullus panis triticeus est materia necessaria eucharistiae: est ueritas catholica: & per consequens eius contradictoria est haeresis: & tamen neutra earum est ab ecclesia approbata, aut condemnata: immo quaelibet est apud doctores catholicos opinata. Determinatio ecclesiae non facit propositionem prius ueram esse falsam, necprius falsam esse ueram. Sed quia uera est, ecclesiaapprobat: aut si falsa, reprobat, & condennat.

¶ Secundo sequitur, quod nulla haeresis est noua: quia nihil de nouo incipit esse contrarium ueritati catholicae: nisi aliqua ueritas catholica de nouo inciperet esse uera: sicut illa deus est homo: in cepit esse uera in instanti incarnationis, & prius erat falsa. Et in eodem instati illa: deus non est homo: incepit esse haeresis. Patet corollarium: quia nihil de nouo incepit esse contrarium ueritati catholicae, quae prius fuerat uera: quoniam quam diu haec ueritas fuerat uera: tamdiu sua contraria, contraria fuit ueritati, & perhoc falsa. Breuiter determinatio eccle- siae accidit ueritati, & falsitati propositionum: nec eam facit: sed praesupponit.

¶ Sed di. hoc est contra sententias doc. & decreta summorum pontificum: nam frequenter sit mentio de nouis haeresibus introductis, uel introducendis: ut patet. xxiiij. q. i. c. i. Omnis haereticus autiam damnatam haeresim sequitur aut nouam confingit. Similiter eadem. quaest. iij. cap. notandum. sit mentio de noua haeresi.

¶ Ad hoc respondetur; quod haeresim esse nouam dupliciterintelligitur. Vno modo: quia de nouo incipit esse falsa: ita quod si prius fuisset, non fuisset falsa: sicut supra dictum est de illa: deus est homo: & illo modo accipitur in corollario. Alio modo intelligitur haeresis esse uoua: quia de nouo asserta, uel defensa: quia aliquis eam de nouo asserit, uel defendit, non quin prius fuerit falsa & ueritati fidei contraria. Et sic modo aliqui errores dicuntur noui: non quinprius fuerint errores: sed quia prius non fuerunt asserti: multi enim errores, & haere ses antequam asserantur ab aliquo, uel ab alijs non errantibus, reprobantur: quicum assertores, uel defensores inueniuntur: dicuntur nouae haereses, & noui errores: quamuis in ueritate prius fuerunt errores. Et illo modo accipitur noua haeresis in canonibus allegatis, & similibus.

¶ Notandum tamen; quod sicut fides, & ueritas quandoque accipitur prohabitu, uel actu assentiendi: quandoque pro obiecto talis habitus, uel actus: quod dicitur propositio credita, siue articulus fidei: quod idem est: ut dictum est in ilidist. xxiij. q.ii. & dist. xxiiij. & xxv. Sic est tam error, quam haerelis dupliciter accipiuntur: uel pro habitu aut actu assentiendi falio, uel pro obiecto, quod est pr ositio falsa: seu articulus falsus. Et primo modo accipiendo potest esse nouafides, & noua lhaeresis, ac error: quoniam quis potest de nouo credere, uel errare. Sed tertio modo non est error nouus, aut haeresis: nec ueritas catholica noua: quin ipsa si prius fuisset forma ta, fuisset error haeresis, aut ueritas catholica, reddendo singula singulis.

¶ Siiterum quaeris: si omnis ueritas catholica, & haeresis ex natura rei est talis, & non ex determinatione ecclesiae, ad quid ergo ualet ecclesiae determinatio. Respon detur, quod determinatio ecclesiae, aut sum mi pontificis declarat, & definit, quod aliqua ueritas catholica pro tali acceptanda est, quae prius pro tali habita non est, sic de haeresi Vnde ecclesia sua determinatioe desinit ueritates, quas approbat fuisse catholicas, & per condemnationem suam definit assertiones, quas reprobat fuisse, & esse haereticas, & ita non facit nouum articulum fidei: sed nouiter definit aliquem articulum pertinere, ac pertinuisse ad fidem, & ad catholicam ueritatem: & de hoc latius dictum est dist. xxv. lib iij.

¶ Secundo notandum: quia haeresis diffinitur per contrarium fidei, idest catholicae ueritati: quod catholica ueritas, est ueritas reuelata a deo inse, uel in suo antecedente pertinens ac religionem.

¶ Dicitur ueritas reuelata a deo: quia ueritas humano ingenio acquisita puta per demonstrationem, uel experientiam, ut talis non dicitur ueritas catholica, quia omnis ueritas catholica est articulus fidei. Eides autem non innititur euidentiae naturali, sed diuinae reuelationi.

¶ Dicitur in se, propter ueritates sacri canonis bibliae, quae omnes immediate siue secundum se, scriptoribus eius sunt reuelatae, ipsi enim fuere calamus scribae, idest spiritussancti uelociter scribentis, de hoc auctoritates plures Augu. in decretis dist. ix.

¶ Dicitur uel in suo antecedente, propter ueritates, quae ex contentis in biblia possunt in consequentia necessaria inferri, seu deduci, ut est illa, deus est uerus homo ex anima rationali, & carne subsistens, que sub hac uerborum forma non habetur in scriptura, sed ex eis potest deduciin consequentia necessaria.

¶ Dicitur ad religionem pertinens: propter ueritates religionem, siue pietatem non respicientes, quae non dicuntur ueritates carholicae, quamuis fuerint a deo reuelatae. Pertinet autem ad religionem quicquid ad pietatem, idest deicultum, aut ad finem beatitudinis consequendae ordinatur. Ex illo sequitur, quod multae uer tates, quod in scriptura canonica non habent, nec ex eis solis deduci possunt in consequentia necessaria, sunt catholicae. Patet primum de his, quae ab apossolis ad nos per succedentium relationem, uel scripturas fidelium fide dignas ad nos peruenerunt, & tamen in scriptura canonica non continentur, haec apostolis per spiritumsanctum reuelata (a quo docti sunt omnem ueritatem) non dubitatur. Patet, & de his, quae ex praemissis coassumpto aliquo uero necessario euidente: uel certo deduci possunt. Patet etiam tertio de his ueritatibus, quae alijs fidelibus a deo reuelatae esse sufficienter ostenduntur. Pater, & quarto de his, quae ab ecclesia uniuersali, ut credenda accepta sunt, quem supponitur in fide errare non posse. Cuius fidem deficere non posse: oratio christi pro fide Petri (Luc. xxij. & eius pro- missa adsistentia usque in finem seculiMat. ulti.)certam reddiderunt. Patet quinto de ueritatibus a generalibus concilijs, & Romanis pontificibus rite determinatis: haec enim omnia, uel reuela ta sunt, uel ex solis reuelatis sunt deducta: uel ex reuelatis, & illis ueritatibus certis coassumptis. Neque aliud determinat rite concilium, uel Romanus pontifex: ut ostensumfuit in tertioioco supra alleoato.

¶ Tertio notandum, quod haereticus (accipiendo propric ut includit errorem in fide, & non extenditur ad in fideles, qui nunquam fuerunt de ecclesia) potest sic describi: est uere baptixatus, uel probaptixato se gerens pertina citer errans, uel dubitans contra catholicam ueritatem. Dicitur uere baptixatus: prperbaptixatum in ioco, qui si errat pertinaciter non est haereticus iudicandus: sicut nec gentilis, aut Iudaeus, quilicet sit infidelis: non tamen est haeraeticus. Vnde sicut haeresis est species infidelitatis: sic haereticus est infidelis. Dicitur uel pro baptixato se gerens: propter baptixatum extra formam eccle- siae gerentem tamen se, ut uere baptita tum: si errat pertinaciter est haereticus. Dicitur pertinaciter, ad excludendum errantem, uel dubitantem ex simplicita te, uel ignorantia sola. Non ex pertina cia contra ueritatem catholicam: talis enim non est censendus haereticus. Dicitur autem pertinaciter errare, uel dub tare: qui non est paratus corrigi cum in uenerit ueritatem: hoc est, cum ueritas sibi ostenditur, sufficienter non deponiterrorem uel dubium.

¶ Corollarium. Non sequitur: iste asserit, credit, uel tenet haeresim: ergo est haereticus. Proba¬ tur, quia multi sancti, & catholici doct. tenuerunt opiniones contrarias in his, quae ad religionem pertinent, quarum una fuit haeretica: & tamen neuter eorum fuit haereticus. Tum quia neuter pertinaciter adhaesit suae opinioni. Tum quia non constabat, quae pars opi. fuit haeretica, & quae catholica, antequam accessit ecclesiae determinatio &c. Dicitur uel dubitans, quia pertinaciter dubitans haereticus est ut c. j. de haereticis. ubi dicitur. Dubius in fide haereticus est, licet contrario fidei non assentiat. Oporter enim catholicum firmiter assentire: alioquin fidem non habet: cum certitudo ueritatis, & firmitas adhaesionis sint de essentia fidei: ut habitum est in tertio.

¶ Quantum ad secundum articuest prima conclusio. Haereticus, quiper tinaciter defendens haeresimiam damnatam fuerit depraebensus: nisi resipiscens se correxerit, nequaquam est abecclesis tolerandus. Ista conclusio cum sequente probatur perc. ad abolendam. de haereti. ubi clare utriusque conclusionis sententia continetur.

¶ Secunda conclusio. Haereticus post paenitentiam, & abiurationem in eam, quam iurauerit haeresim relapsus. licet ad poenitentiam admitta tur: tamen sine ulla audientia curiae seculari exterminandus relinquitur. Cuius ratio duplex secundum Richar. dist. praesenti. arti. v. qeiiij. quia si quocies reuerteretur, conseruaretur in fideuita, & alijs bonis temporalibus, alij securius in haeresim relaberentur. Secundo, quia sic facilius infici posset tota multitudo: quod diligenter cauendum est. unde. xxiiij. q. iij. resecandae. dicit beat. Hiero. Resecandae sunt putridae carnes: & scabiosa ouis a caulis repellenda, ne tota domus, massa, corpus, & pecora ardeant, corrum pantur. putrescant, intereant. Arrius in Alexandria una scintilla fuit: sed quoniam non statim oppressus est: per totum orbem eius flamma depopulata est.

¶ Tertia conclusio. Infideles, qui fidem christi, aut sacramenta nunquam receperunt ad fidem sunt trahendi: sed ad eam non sunt uiolentia compellendi. Probatur per canonem beati Grego. xlv. dist. quae syncera. & sequentes. ubi docet, quod tales non asperis: sed blandis uerbis ad fidem sunt conuertendi. prohibet enim beatus Grego. ne Iudaei ab obseruandis suis cerimonijs uiolentia arceantur. Cuius R char. ibidem duas ponit rationes Vna pro pter bonum, quod ex hoc prouenit. Nam ex hoc: quod Iudaei suos ritus seruant: in quibus olinm praefigurabatur ueritas fidei, quam tenemus: testimonium fidei nostrae habemus ab hostibus: dum quasi in figura nobis representant, quod credimus. Secunda est propter uitationem maioris mali: quod prouenire posset: nisi tolerarent, uel impedimenti salutis eorum, qui tolerati postea conuertuntur ad fidem.

¶ Quantum ad tertium articusum dubitatur: utrum simonia sit species hae resis: & utrum simoniacus sit haere ticus. Supponitur hic: quod simonia est studiosa cupiditas: uel uoluntas uendendi uel emendi spiritualia, uel spiritualibus annexa: pro uelper temporalia: ut dicit glos. j. q.i. in princi. Est ergo simonia uitium uoluntatis non intellectus, & species auaritic: licet possit etiam concurrere uitium intellectus: sicut frequenter errorem in uoluntate praecedit comitatur, uel sequitur ertor in intellectu: non tamen ita semper fieri oportet: potest enim uoluntas per suam libertatem declinare a recto iudicio rationis.

¶ Est etiam aduertendum cum secundum beatum Hiero super epistolam ad Gal. haere lis ab electione dicitur: quia scilicet unum quisque eam eligat disciplinam, quam putat esse meliorem. Et quia in electione sit diuisio unius ab altero: electio pro haeresi dicitur. j. Et hic. Et quia multiplex est diuisio partium a toto: hereticus multipliciter accipi inuenitur. Vnde Ockanca. ii.li. iii. par. j. dialo, ponit quinque acce- ptiones huius nominis haerericus. Vno modo haereticus pro omni exconimuni cato accipitur: ut notat glos. iiii. q. i. quod autem. Secundo modo dicitur peruersor faciorum: & sic simoniacus dicitur haereticus. Hinc Grego. in registro. j. q. ij. quisquis. Quisquis per pecuniam ordinatur: ad hoc ut fiat haereticus, promouetur. Tertio modo dici¬ tur quicunque; dubitat, uelputat fidem christianam esse falsam: uel fictam: & sic omnes Iudaei, Saraceni, & pagani dicuntur haeretici: & generaliter omnes infideles: ut dicit quedam glos. xxiiij. qeiii. illi qui. ubiponuntur plurimae acceptianes nominis haereticus. Vnde inter alia ibi dicitur: quandoque large dicitur haere ticus, omnis, qui non tenet articulos fidei: & sic non omnis haereticus est exconica tus. Quarto modo dicit ominis christianus: uel qua se putat christianum errans contra catholicam ueritatem ptinaciter: & sic diffintus est haereticus in j. ar. Quinto dicitur ois, qui pertinaciter adhaeret errori, quisapit haeresim. Dicitur autem sapere haeresim: quod ex haeresi & aliquo uero coassumpto (quod rationabiliter negari non potest) deducitur: sicut ueritas dicitur sapere catholicam ueritatem: quae ex chatholica ueritate & alio uero coassumpto inferripotnt in consequentia necessaria.

¶ Per hoc respondetur ad dubium: quod omnis simoniacus est haereticus: accipiendo haereticum primis duobus modis quia excommunicatus, & sacramentorum i. spiritualium rerum, uel eis anmexorum peruersor: tamen quarto modo, & proprid accipiendo non oportet omnem simoniacum esse haereticum: quia potest non errare in fide: & ex cupiditate contra conscientiam spiritualia temporalibus bonis comparare. Dicitur tamen haereticus primo modo per quandam similitudinem: ut dicit Richar. quia ita operatur, ac si contra fidem sentiret: dum praecio spiritualia conatur emere, uel uendere, ac si estimaret dona spiritussancti posse pecunia possideri. Et hoc modo intelligendum est quoties dicuntur haeretici. ut. j. q.ulti. ca. ulti. ubi dicitur. Patet simoniacos uelus primos, & praecipuos haereticos ab omnibus fidelibus respuendos.

¶ Dubitatur secundo: utrum simoniaca haeresis sit maximum peccatorum. & uide tur, quod sic per cip. statim allega. ubi dicitur. Omnia enim crimina ad comparationem simoniacae haeresis quasi pro nihilo reputantur.

¶ In oppositum. maiorasunt crimina, quaeimmediate in deum comittuntur: ut odium dei, & infidelitas ac idololatria: quae non sunt necessario connexa simoniae. Respondetur: quod possumus loqui de simonia dupliciter. Vno modo secundum se: ut non includit haeresim proprie dictam: & tunc manifestum est, quod non est maximum peccatorum: ut probat ratio postoppositum dubij: sic. n. species est cupiditatis, seu auaritiae. Alio modo potest accipi simonia, ut includit haeresim proprie dictam: & tunc dicitur, quod peccatum, quandoque dicitur grauius, quod est plurium bonorum corruptiuum: & sic quia fides est fundamentum omnium bonorum, & totius spiritualis aedificij: haeresis, quia corrumpit fidem: est grauissimum peccatum: & est grauius infidelitate simpliciter dicta: quia superaddit pertinaciam, & recessum a fide prius recepta. Vnde haeresis est infidelitatis species: & quia recedere cum pertinacia a fide prius re cepta, uidetur procedere ex odio ueritatis redarguentis ea, quae diligunt recedentes a fide: & odium diuinae ueritatis est maximum peccatorum: ideo haeresis non ratione huius, quod habet in intellectu: ut loquit Rich. sed ratione suae radicis, qui est in affectu: est maximum omnium peccatorum. Infidelitas aunt: quia quomoque procedit ex ignorantia: non est semper maximum peccatorum. Alio modo peccatum dicitur grauius ex objecto, siue genere: & sic odium dei est maximum, quo deus in se oditr. si saltem fuerit possibile. Deinde odium diuinae ueritatis in se: & tale odium non est essentiale haeresi: licet potest aliquando concurrere tanquam circunstantia haeresis. Et illo modo haeresis non est simpliciter maximum peccatorum: nifiaccipiatur cum inclusione odij dei

¶ Et per hoc ad rationemante oppositum dicitur: quod illud ibi dictum dicitur in detestationem criminis: & terrorem simoniacorum: ut dicit glolibidem, & ita est locutio hyperbolica. Vel dicitur, quod loquitur de simonia: ut includit haeresim cum sua radice. es. odio diuinae ueritatis: & sic est pro responsione.

¶ Vltimo dubitatur de differentia inter schismaticum, & haereticum, scisma & haeresim. Respondetur, quod haec differentia explicat a beato Hiero. super epistolam ad Gal. ubi dic. Inter haeresim, & schisma hoc esse a¬ bitror: quod haeresis peruersum dogma habet. Schisma post episcopale decessionem ab ecclesia pariter separat: quod equoad dem a principio aliqua ex parte intelligi potest diuersum. Caeterum nullum schis ma est: nisi sibi aliquam haeresim confingat: ut recte ab ecclesia recessisse uideatur: & habetur. xxiiij. qeiij. iter haeresim. ubi glos. Inter haeresim, & schiima potest dici: quod haec est differentia, quae est inter dispositionem, & habitum. Primo nion dicitur schisma: sed cum post tempus pertinaciter adhaeserit suae fectae: dicitur haereijs.

¶ Vel aliter dicas: quod omnis haereticus est schismaticus: sed non conuertitur: & sic est illa differentia, quae est in ter speciem, & genus. Haec glos.

¶ Tamen ut clarius intelligatur haec differentia notandum: quod schisma proprie acceptum, est illi cita diuisio per in obedientiam ab unita te ecclesiae facta: & hoc est aliquando cum haeresi: ut in graecisse ab ecclesia separa tibus cum caeteris erroribus de processione spiritussancti, & alijs. Aliquando est sine haeresi: sicut sunt, qui credunt Roma nam ecclesiam: nec aliam uolunt constituere: sed eaus credunt esse apud se. ut contingit, quando plures contendunt de papatu. Secundo modo accipitur largius: scilicet pro his, qui sediuidunt a proprioepiscopo eum eijcientes: & sedem episcopalem sibi usurpantes: & presbyteros sibi ordinantes. Tertio modo largissime ac cipitur pro omni existente in peccato mortali: quia diuidit se a charitate dei. & secundum hoc patet differentia eius ab haeraetico: & per consequens schisma tis, quae est in obedientia, qua quis diuidit a suosuperiori, uel ab ecclesia: & haeresi: quae est error pertinax contra catholicam ueritatem, quam ueritatem in omnibus, & maxime indiuinissimo eucharistiae sacramento: ubi plurima sunt mirabilia intellectu uiatoris incompraehensibilia: innocuisse seruare nos concedat eiusdem institutor dominus noster Tesus Christus, cum patre, & spiritusancto unus uerus inseparabilis deus, in secula seculorum benedictus: Amen.