Quaestio 2

QVAESTIO II SECVNDO quaeritur: Vtrum peccatum Adae fuit per ignorantiam excusabile. ggM. Articuli tres praemisis notabilibus, & consequentibus conclusionibus, ac dubiorum solutionibus absol ient quaestionem.

¶ Quoad primum notandum, quod ignorantia multipliciter potest distingui. Primo secundum oppositionem ad scientiam: & sic accipitur tripliciter scilicet positiue: & dupliciter negatiue. Positiue idem est, quod error. i. assensus falsi, uel dissensus ueri: ignorat enim quisquis errat, falsum credendo, aut uero dissentiendo: sic ignarus est errans: ignorantia est error in anima. Vnde August. in Ench. c. xvj. Nec nisi rerum ignorantia potest errari. Et ibidem describit errorem dicens. Nihil aliud est errare, quam uerum putare, quod falsum est: falsumque quod uerum est: uel certum habere pro incerto: incertum uero pro certo, siue fal sum sit, siue uerum. Et hanc ignorantiam positiuam quidam uocant ignorantiam prauae dispositionis: pro eo, quod ponit dispositionem malam scilicet errorem in ignorante. Alij clarius eam nominant ignorantiam erroneam. Negatiue dupliciter accipitur: uel ut inc. udit negationem infinitantem ut scilicet simpliciter negat scientiam in subjecto, siue apto nato, siue non nato scire: sic infans dicitur ignorans. immosic lapis est ignorans; quia non sciens. Alio modo accipitur, ut includit negationem priuantem scilicet quae negat scientia in subjecto apto nato. Negatio eninmi priuatiua non solum priuat qualitatem a subjecto: sed cum hoc ponit aptitudinem ad ipsam: ut caecus dicitur non uidens, natus tamen uidere. Negatio autem infinitans totum negat: & sic sola ra¬ tionalis creatura dicitur ignorans pro tempore, pro quo apta nata est scire; sic infantes non sunt ignari; nec creatura insensibilis. Primo modo opponitur scientiae contrarie. Secundo modo con tradictorie. Tertio modo priuatiue.

¶ Secundo potest distingui ignorantia quolibet praedictorum modorum accepta in ordine ad obiectum. i. ad id quod ignoratur. Et tunc distinguitur in ignorantiam iuris, & facti. Ignorantia iuris potest distingui secundum distinctionem iurium, quorum aliud est naturale, aliud diuinum, aliud humanum, siue positiuum: & illud uel canonicum, uel legale.

¶ Et posset breuius sic distingui: quod quaeda est ignorantia iuris necessarij ad salutem, & est ignorantia iuris non necessarij ad sa lutem. Cognitio uero iuris necessarijad salutem non eadem est apud omnes: sed uariatur secundum diuersos hominum status; quia quaedam sunt necessa ria sciri praelato, quae non sunt necessa ria sciri simplici subdito.

¶ Ignorantia facti etiam distinguitur: quia quaedam est facti in se, quaedam est ignorantia alicuius circunstantiae: quaedam est ignorantia alicuius sequele ad factum. Exempla sunt manifesta.

¶ Tertio modo d stinguitur ignorantia: in ordine ad uoluntatem, tanquam ad causam. Et sic ignorantiarum quaedam est asse- ctata, quaedam crassa & supina: quaedam inuincibilis. Et haec est magistri in textu: tamen sub alijs terminis.

¶ Igno rantia affectata est, qua uoluntas uult nescire, siue non uult scire actu positia uo: sicut de quibusdam dicitur. Noluit intelligere, ut bene ageret: Et alibi. Recede a nobis scientiam uiarum tuarum nolumus.

¶ Ignorantia crassa, & supina estignorantia, quae consequitur negligentiam inquirendi scienda, que quidem non affectatur, nec uolita est, nec placet: sed tamen tolli posset, si diligens cura inquirendi, & perficiendi adesset. Quae dicitur crassa: quia causatur ex desidia, & pigritia laborandi ad acquisitionem sciendi, quae frequenter adhae tet crassis, & pinguibus hominibus. Et dicitur supinat quia est mentium ad inferiora ac terrena declinatarum non potentium (uerius non uolentium) ad superiora aeterna, & salutaria se erigere: de quibus dicitur. Sapientes sunt, ut faciant mala, bene autem facere nescierunt. Hiere. iiij.

¶ Inuincibilis dicitur: non quin simpliciter possit uinci: sed quae manet, postquam homo fecit omnia, ad quaetenetur pro eius expulsione; sicut inuincibilis dicitur illa, qua parochianus aliquis ignorat ieiunium certo die obseruandum pro eo, quod suus plebanus non pronuntiauit dic, & hora qua pronuntiari solet: quo tamen parochianus ille praesens fuit diligenter auscultans intimando: licet simpliciter illa ignorantia uinci potuit: quia tamen fecit, quod debuit intrando ecclesiam: audiendo sermonem, & auscultando diligenter: dicitur illi inuincibilis.

¶ Quarto distinguitur ignorantia in ordine ad actum peccati: & sic aliqua est praecedens peccatum aliqua concomitans: alia sequens.

¶ Praecedens, quan do si sciret peccans non peccaret, & talis ignorantia est causa uel dispositio ad peccati actum pro quanto sine ea non fieret: licet ipsa ignorantia non sit uolita.

¶ Concomitans est, dum quis peccando aliqua ignorat, quae nec sunt causa, nec effectus peccati: ut si quis peccans in dic dominico nesciens esse diendominicum, quae tamen si sciret propter hoc non haberet se aliter ad peccatum: ita quod non minus peccaret.

¶ Sequens est, quae est poena, & effectus peccati: ut ignorantia, quae consequitur ebrietatem: ut in Loth cognoscente filias. Vel ut dicit beatus Thom. in ij. ij. q. vj. artic. viij. quae est uolita formaliter, ut affectata: uel uirtualiter, ut supina. Potest & alijs modis ignorantia diuidi uel sub alijs terminis exprimi. tamen ad modos qui dicti sunt reducuntur.

¶ Secundo notandum, quod aliud est agere ex ignorantia; & aliud agere ignorando, uel ignoranter. Nam agere ex ignorantia, est ignorantiam esse causam uel disposi¬ tionem ad huiusmodi actum: puta quam do agens non ageret, si non ignoraret: ut siquis in sexta feria comederet carnes gnorans esse sextam feriam, non comesturus, si sciret. Sed agere ignorando est, dum ignorantia habet se, ut con tingenter ad operationem; ita quod propter eam agens nec agit, nec ab agente actione cessat. suo modo aliud est peccare ex ignorantia, & peccare ignorando.

¶ Tertio nota, quod aliquid excusare a peccato potest esse dupliciter: uel in toto: uel in tanto.

¶ In toto excusat quo existente actus aliquis simpliciter ad peccatum non imputatur. In tanto quando propter tale non tollitur simpliciter ratio peccati: sed propter ipsum actus peccati non imputatur ad tantam poenam, ad quantam imputaretur illo excusante non existente.

¶ Vbi aduertendum, quod cum omne peccatum actua le sit uoluntarium, & solus actus uoluntatis est intrinsecae bonus, uel uitiosus. Caeteri actus tantum per conformitatem ad actum elicitum uoluntatis sunt uirtuosi uel uitiosi: & hoc denominatione extrinseca: ideo quicquid minuit rationem uoluntarij secundum Sanctum Bonauen. quaest. vj. huius distinctionis respectu alicuius actus minuit rationem, & uirtutis, & peccati: ut dicetur in ter tio. Quia ergo uoluntarium includit cognitionem, ideo quod minuit cognitio nem: minuit etiam rationem uoluntarij. Quod ergo simpliciter tollit rationem uoluntarij: tollit & rationem pec cati in toto. Quod uero non omnino tollit: minuit autem & excusat a tanto, non a toto.

¶ Et per hoc patet in genere, quando ignorantia actum aliquem excusat a peccato simpliciterid es in toto uel a tanto. Si enim ignorantia simpliciter tollit uoluntarium: similiter excusat a toto: si autem non omnino priuat, sed aliquantulum minuit uoluntarium non excusata toto: sed a tanto: hoc est non tollit rationem peccati: sed rationem alicuius gradus gra uitatis, quae peccato inesset, si ignorantia non accidisset. Et ex hoc conclu¬ dit sanctus Bonauen. quod omnis ignorantia aliquo modo excusat peccatum: pro quanto aliquo modo minuit rationem uoluntarii pro eo, quod priuat cognitionem: licet ex alia parte, quaedam ignorantia magis aggrauat peccatum, quam excuset, ut ignorantia affectata: quia ideo aggrauat; quia & ipsa est uolita: & ita auget rationem uoluntarij ex una parte: tamen stante illa complacentia ignorantiae, qua quis uult ignorare de actu suo, an sit eliciendus uel non ut sic minus retrahatur ab eliciendo, uel continuando actum iam elicitum: si dictaret ratio actum non esse eliciendum, & nihilominus elicit: maior est contemptus: & illum gradum tolleret ignorantia etiam affectata.

¶ Quanuis autem ille modus loquendi apparentiam habeat: tamen uidetur habere aliqua dubia. Primo non uidetur uerum, quod omne, quod minuit cognitionem, ninuit rationem uoluntarii: quia potest uoluntas ex sua libertate plus uelle rem minus cognita, & minus rem magis cognitam: ideo namque aliquando affectat ignorantiam rei uolitae quantum ad mul tas circumstantias, ut intensius uelit: unde res uilis uel nociua quanto magis, & uerius cognoscitur: tanto uoluntas minuitur. & quanto minus cognoscitur; tanto magis affectatur. Praeterea non uidetur, quomodo ignorantia inuincibilis, quae a toto excusat: ex tototollat rationem uoluntarii actus, quem excusat: immo ille actus, quem a peccato excusat ignorantia, est magis uoluntarius propter ignorantiam, immo si non adesset ignorantia omnino non esset uoluntarius: immo quomque actus aliques est meritorius propter ignorantiam inuincibilem, & per consequens uoluntarius. Quisi non esset ignorantia) esset culpabilis. Et per hoc a uoluntate iusta omnino non esset uoluntarius: nequeelicitus.

¶ Sed ad illa potest dici, quod actus potest considerari uel primo quantum ad substatiam actus; uel secundo quantum ad circunstantias: praesertim secundum quas dicitur moraliter bonus, uel malus: ut si quis contrectatrem alienam iu¬ uito dumo, ignorans eaum esse alienam: actus contrectandi secundum se uolitus est: non autem secundum illam circunstantia, quod res est aliena: ut sic enim est res ignora ta: igitur nec uolita. Et sic intelligenda sunt uerba sancti Bonau. quae satis concordant doctrinae philosophi iij. Ethic. Vx. quod illud, quod minuit cognitionem, minuit rationem uoluntarij: quantum ad illam circumstantiam, cuius cognitio minuitur: licet non quoad actum secundum se. Et si tollit totam cognitionem alicuius circunstantiae facit actum simpliciter non uoluntarium, quantum ad illam circumstantiam. Vnde ignorantia inuincibilis alicuius circumstantiae propter quam actus esset malus, facit actum similiter inuoluntarium, quantum ad illam circunstantiam formaliter interpraetati ue: & ideo excusat ut in casu posito apparet. Siaunt est ignorantia alicuius circunstantiae uincibilis, secundum quam uoluntas eum actum non elicit, quia ignorat: scire tamen posset si diligenter non inqureret: actus ille licet sit simpliciter non uoluntarius sub illa circunstantia formaliter: est tamen uoluntarius uirtualiter, uel interpraetatiie: & sic non in toto excusat: sed aliquam tulum: quia minus peccat, quam si sic esset formaliter uoluntarius. Nonni. ad bonitate, uel malitiam actus sufficit, quod sit uoluntarius secundum se, & substantia actus: sed oportet, quod sit uoluntarius secundum omnes circunstantias requisitas.

¶ Potent tamen ad propositum nostrum & breuius, & clarius ostendi, quomodo ignorantia excusat. Pro quo notandum, quod ad hoc, quod actus uoluntatis sit rectus requiritur, quod fiat conformiter suae regulae, regula uoluntatis est ratio id est dictamen rationis non culpabilis. Non dico rectae: sed non culpabilis: quia etiam uoluntas tenetur se confor mare rationiidoneae, si error fuerit inuincibilis, quae tamen non est recta: sed inculpabilis. Tenetur ergo se conformare dictamini rationis non cuspabilis. Est autem ratio dupliciter culpabilis. Aut i quia dictat falsum decepta errore uincibili: ut puta quia dictat faciendum esse, quod faciendum no est: uel econuerso pro¬ pter aliquem errorem uincibilem. Secundo, quia omnino non dictat de agendo, uel non agendo, sed dormit: non inquirit inquirenda: sed simpliciter obiectum ostendit speculatiue non practice, actus autem uoluntatis est uitiosus, quando sit contra regulam rationis non culpabilis inexistentis, uel in esse debentis.

¶ Potest autem se uoluntas peccans tripliciter habere ad rationem. Aut quia elicit actum peccati contra rationis dictamen siue rectum, siue erroneum: sit ratio cuipabilis siue non: aut elicit actum praeter dictamen rationis, aut elicit actum secundum dictamen rationis errore uinci bili. In primo est grauissima temeritas, & conteptus: dum ratio dictat, & uoluntas regulam suam contennit. In secundo minor est temeritas, & contemptus proquanto non facit contra dictamen. Est tamen in hoc contenptus, & praesumptio uoluntatis, quod agit inconsulta ratione. In tertio est minima temeritas, & contenptus: quia agit secundum dictamen rationis. In hoc autem est contemptus: quia non praecipit rationi, ut sufficienter se informet de omnibus necessarijs circunstantijs. Sunt tamen in quolibet trium modorum gradus. In primo modo nulla est ignorantia: quia contra dictamen inexistens scienter peccat. In secundo est ignoram tia negatiua, siue simplex nescientia. In tertio est ignorantia positiua siue erro nea: & secundum diuersas ignorantiae species possent poni gradus in duobus ultimis modis. In primo secundum gradus libidinis, aut intensionis actus contra dictamen rationis. Ex quibus patet, quomo do ignorantia aliqua excusat pro quanto minor est contenptus uoluntatis, & recessus eius a regula sua concurrente gnorantia, quam esset ipsa non concurrente: & hoc est uerum, si ea non concurrente non esset elicitura actum. Si uero nihilominus eliceret, tunc ignorantia nihil facit ad excusationem: quia tumc non peccatur ex ignorantia: licet peccetur ignoranter;, ut uult philosophus iij. Ethic. Tunc enim ignorantia per accidens habet se ad uoluntatis actum.

¶ His praemissis quoad articulum secundum, pono primo aliquas conclusiones praeanbulas generales de ignorantia, & peccato: deinde speciales de ignorantia, & peccato primorum parentum per quas patebit responsio ad quaestionem.

¶ Est ergo conclusioprima. Ignorantia inuincibi lis praecedens uoluntatis actum siue positiua, siue negatiua, siueiuris, siue facti simpliciter excusat a peccato: non solum in tanto: sed in toto. Probatur: nemo faciens omnia, & eorum nihil omittens, ad quae tenetur, peccat habens ignoram tiam inuincibilem, facit omnia & nihil omittit eorum, ad quae tenetur: igitur non peccat. Consequentia nota: quia in tertio primae. Maior est manifesta: quia seruans legem non peccat, seruat autem, qui facit, quod debet. Minor probatur: & pono quod in alijs, quae non ignorat bene se habeat: quia ignorantiam illam, cum sit inuincibilis, non tenetur remouere: quia non potest, & facit quod suum est, quod secundum legem debet, nec se obligat ad impossibile: secundum Hieronym. in explanatione fidei adDamasumpapam. Qui dicit Deum praecepisse, & hominem implere non posse, anathema sit.

¶ Secunda conclusio: Ignorantia crassa praecedens eorum, quae homo scire tenetur, non excusat actum uoluntatis a peccato simpliciter & in toto: sed aliquantulum & in tanto. Prima pars patet. quia sic agens actum alias difformem agit contra legem, quae praecipit inquirere, quae recta sunt. unde j. Corint. xiiij. Si quis ignorat, ignorabitur. Et ad Ephe. v. Nolite fieri imprudentes: sed intelligentes, quae sit uoluntas Dei. Agit quidem omittendo necessariam inquisitionem necessariorum ad salutem. contra illud Eccl. vj. Cogitatum habe in praeceptis Dei; & in mandatis illius maxime assiduus esto. Secunda pars patet: quia propter ignorantiam huiusmodi minor est contemptus: ergo minus graue peccatum. Patet etiam per auctoritates in textuallegatas: quibus dicitur, quod talis ignorantia non excusat peccantem, ut in inferno non ardeat: sed forte ut minus ardeat.

¶ Tertia conclusio: Ignorantia affectata praecedens eorum, quem homo scire tenetur, peccatum aggrauat, atque auget. Patet: quia uolens ignorare legem, per quam retrahi posset a peccato magis contemnit. ergo grauius peccat.

¶ Consequentia nota. Antecedens patet: quia magis contemnit, quae nedum auertitur a dictamine rationis, sed etiam ab eo id est scientiae legis, quo posset ratio recte regulari Et patet ex dictis in primo articulo.

¶ Et additur in conclusione praecedens: quia ignorantia, quae comitatur, & quae sequitur non habet se ad actum uoluntatis in ratione causae: secus de praecedenti: quia nullo modo ab ea dependet: quia nihilominus fieret actus, si ignorantia non concomitaretur. Vnde ebrius habens ignorantiam inuincibilem, & furiosus: licet ex sua culpa furiam, & ebrietatem inciderit: tamen interficiendo hominem non peccat: quia ad hoc, quod actus sit uirtuosus, uel uitiosus: requiritur usus rationis: quo quia tales sunt priuati, peccare non possunt: sicut nec mereri. Vtrum autem per hunc actum ebri etatis peccatum praecedens aggrauetur, uel non, pertinet ad tertium librum.

¶ Dictum est etiam. Ignorantia eorum, quae quis tenetur scire: quia ignorantia rerum impertinentium non auget, nec minuit, neque excusat rationem peccati in actu uoluntatis.

¶ Quarta conclusio specialiter ad matetiam quaestionis. In primis parentibus non fuit error, aut ignorantia circa ea, quae pertinent ad salutem ante peccatum. Patet: quia nouerunt praeceptum: & nouerunt actum hunc scilicet comedere de ligno uerito esse contra praeceptum, quorum notitia fuit eis necessaria ad salutem.

¶ Praeterea. primum peccatum Adae fuit immoderatus anior amicitiae uxoris, & primum Euae fuit immoderatus appetitus excellentiae: & neutrum horum praecessit ignorantia pertinentium adsalutem.

¶ Quinta conclusio. Peccatum comestionis defructu uetito praecessit aliqua ignorantia circunstantiarum, & consequentium, ut quod crediderunt ueniale fuit mortale; & mulier credens uerum, quod promiserat diabolus: & ignorantia tante penae quanta sequebatur.

¶ Sexta con tiusio. Peccatum primorum parentum non processit ex infirmitate, nec legis ignorantia: sed ex electione. i.t deliberatione, & plena scientia deformitatis actus. Patet quo ad primum. quia nulla fuit rebellio uirium inferiorum. ergo nulla fuit infirmitas impelles ad actum peccati. Quo ad secundum: quia praeceptum fuit eis notum. Vnde respondit mulier serpenti. Praecepit nobis deus, ne comederemus &c. Gen. iij.

¶ Corollarium. Ignorantiam primorum, parentum culpam eorum nihil excusabat, uel parum. Patet quia ignorantia illa non fuit eorum, quorum cognitio necessaria fuerat ad salutem: nec talis, quod si fuisset inuincibilis, excusasset a peccatis: etiam si uerum fuisset, quod ignorando putabant: non ideo praeceptum transgredi licuisset, quod nouerunt. Vnde Augustinus ad Valent. & est in litera. Eis aufertur excusatio, qui mandata dei nouerunt, quam solent habere homines de ignorantia. unde nul lam excusationem habuerunt de ignorantia, quimandatum nouerant: & peccatum esse secus agere non ignorabant. Vnde si quandoque ignorantia excusat: haec excusat: qua id, quod agit, ignoratur esse peccatum: uel creditur esse bonum. Et de illa ignorantia loquuntur conclusiones supradictae. Et tantum de illo articulo secundo.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur circa primam conclusionem: & ponitur casus. Sit puer, qui in infantia includatur in carcere saracenorum. Vtrum ignorando ea, quae sunt fidei & legis euangelicae, peccet non credendo, aut seruando legem. Quod non: quia ex conclusione ignorantia inuincibilis excusat a toto: habet autem talis ignorantiam inuincibilem. Non enim potest habere instruentem, nec per semetipsum potest habere horum cognitionem; ergo non potest non ignorare: & per consequens secundum conclusionem excusatur: & etiam quia nemo peccat eo, quod uitari non potest.

¶ Sed in contrarium est illud apostoli ad Heb. xj. Sine fidei impossibile est placere deo.

¶ Ad hoc respondet Alexan. de ales parte. ij. q exxix. men. viij. quod talis cum peruenerit ad adultam aetatem habet potentiam credendi i. habet in se unde se disponat ad fidei receptionem, si facit, quod in se est: seruando legem naturae, dominus illuminabit eum per occultam nspirationem; uel per angelum, aut per hominem, sicut enim natura non deficit in necessariis ad esse naturale, ita deus nunquam deest facienti, quod in se est ad esse gratuitum, & spirituale. Sic enim spiritussanctus interiori illuminatione quosdam utriusque testamenti uiros, & mulieres erudiuit: ut manifestum est de prophetis, & prophetislis. Sic beatam Barbaram; beata Christinam: & plerosque alios: ut probatae docent historiae: intus sine exteriori magistro ad perfecta fidei cognitionem Christi illustrauit. Sic patres in eremo; rusticos litera eruditissimos diuina scientia perfecit: sed & apostolos, & fideles missio uisibiliterspiritussancti in omnisalutari scientia erudiuit. Propter quod & Ioan. ait. j. Ioan. ij. Non habetis necesse; ut aliquis doceat uos, sed sicut unctio eius docet uos de omnibus. Non quod doctores humani spernendi sint: sed non sunt sic necessarij ad salutis doctrinam, quin eis deficientibus, adhuc necessatiam doctrinam spiritussancti unctio supplet, sine quo in uanum lingua doctoris exterior laborat. Sic per angelos legem dedit. per Gabrielem, Da nielem, Tachariam patrem Ioannis baptistae gloriosam Virginem de secretissimis fidei mysterijs erudiuit. Denique Cornclium centurionem, & Candacis reginae eunuchum, uiros gentiles Deum quaerentes, quos iudaeorum Iynagoga spreuerat. Hunc per Petrum Apostolsi, illum per Philippum diaconem, tam mirabiliter, quam misericorditer in¬ struxit: ut patet ex actibus apostolorum Ex quibus satis patet Deum non deessulli hominum in necessarijs ad salutem: Et sic intelligendum est illud Augustini in quaestione noui testamenti, quod si nen fuerit, aquo disceret, nec ad eum aliquo modo rumor doctrinae peruenerit: tunc non suo uitio ignorat: & immuni est a condennatione. Intelligendum in quam, de disciplina, secundum, quod sit perdoctrinam exteriorem, uel per doctrinam interiorem. Illa autem nulla facienti, quod in se est, subtrahitur: facere autem quod in se est: est uti ratione perquam potest compraehendere Deum esse: & inuocare adiutorium dei. Dicit enim Beda. Vnusquisque potest intelligere deum esse.

¶ De incarnatione autem, & redemptione, si aptet intellectum suum, quantum in se est, uocabitur uocatione interiore, etsi non exteriore.

¶ Per haec patet solutio rationis dubij: quia sine fide nemo saluatur: & si non est, qui hanc foris praedicat: interius dominus illuminat.

¶ Secundo dubita. tur. Vtrum ignorantia plus excuset, quam infirmitas; uel econuerso. Respondetur, quod illud plus excusat: quod magis tollit rationem uoluntarij: & temeritatis: cum autem ignorantia generaliter plus tollit rationem uoluntarij quantum ad circunnstantiam, quae facit actumuitiosum, quam infirmitas ( immo ignorantia quandoque omnino tollit rationem uoluntarij, & contemptus nunquam autem infirmitas, saltem sine ignorantia) ideo generaliter plus ex cusat ignorantia non affectata: uerum stat ignorantiam esse tam modicam, & facileuincibilem, & infirmitatem ess tantam: puta tantum esse timorem, aut tam uehementem esse allicientem tentationem, quod infirmitas magis excusaret: & ideo in specialibus calibus habere se possunt, ut excedentia. & ex cessa.

¶ Tertio dubitatur. Vtrum igno rantia comitetur quodlibet peccatum secundum illud. Omnis malus ignorans: tertio. Ethic. Respondetur secundum Alexand. quod ignorantia quaedam est in intellectu speculatiuo, quaedam in intellectu practico. Quantum ad primum, non semper concomitatur ignorantia. Multi enim peccant scientes, habentes sufficientem scientiam de faciendis: ut theologi esseminati. Est autem ignorantia in intellectu practico secundum quam aliquis cum peccat, non habet experientiam boni: aut iudicat actu malum nunc faciendum. Non quidem ut malum; sed ut conueniens, uel ut ile, aut delectabile: aut aliquid nunc omittendum: & illa ignorantia omne peccatum comitatur: & hoc uult philoso. Et tantum de quaestione.