Quaestio 1

QVAESTIO VNICA. CIRCA hanc distinctionem quaeritur: utrum omne peccatum ex malitia commissum, sit peccatum in spiritum sanctum.

¶ Praemissis notabilibus ponentur responsiuae conclusiones: & ter tio dubiorum solutiones.

¶ Quantum ad primum notandum, quod uoluntatem peccare ex malitia, dupliciter accipi po¬ test. Vno modo, quia tendit in obiectum contra dictamen rationis presentantis illud sub ratione mali, & non boni ueri, uel apparentis, gratia exempli. Odiumdei, quod ratio non errans non potest ostendere nisi sub ratione mali. Sed utrum uoluntas ex sua libertate possit sic uelle obiectum sibi praesentatum sine ratione boni ueri, uel apparentis: de hoc sunt opiniones quorundam dicentium: quod obiectum uoluntatis sit bonum uerum, uel apparens. & ita non potest uelle aliquid nisi sub obiecto suo contentum: hoc est nisi illud, in quo apparet ratio boni, innitentes illi dicto Dionu. de diuinis nominibus. Nullus operatur ad malum aspiciens. Alij tenent oppositum, dicentes, quod obiectum uoluntatis non est bonum: sed ens in genere: sicut & intellectus, unde dicunt, quod circa omne ens sibi sub quacunque ratione praesenta tum uoluntas est libera: & potest elicere uelle, & nolle, quarum opinionum discussio magis ad quartum, & etiam primum (ubi quaeritur utrum uoluntas necessario fruatur ultimo fine) pertinet. Alio modo peccat quis ex malitia: quando ex mera sua libertate sine aliqua occasione extrinseca scilicet nec ex passione. in sensu, nec errore in intellectu eligit uelle contra dictamen rectae rationis: etiam si non tendant in ipsum sub ratione mali.

¶ Secundo notandum, quod uoluntas, quia coniuncta est appetitui sensitiuo: nata est condelectari sibi: & ideo peccans occasionaliter ex inclinatione apperitus sensitiui ad suum delectabile, peccat ex passione: quod dicitur peccatum ex infirmitate seu impotentia, quae con surgit ex amissione originalis iustitiae; & illud peccatum est appropriate in patrem cuiattribuitur potentia.

¶ Item quia uoluntas agit per cognitionem intellecti uam hoc est praesupponit cognitionem intellectus illius obiecti, circa quod elicit suum actum, ideo ratione errante ipsa con formiter eliciente non recte eliciti: nisierror esset inuincibilis: & sic peccat ex ignorantia: & illud peccatum appropriate dicitur esse contra filium, cui appropria tur sapientia.

¶ Peceat quandoque etiam ex libertate propria: no condelectando appetitur sensitiuo, nec ex errore ratio nis: & tamenc dicitur peccare ex malitia: quia non ex passione, siue odio, neque ex errore in ratione peccat: ibi. n. est plenissima ratio peceati quia plenissima ratio uoluntarij: quia nihil est aliud a uoluntate alliciens eum ad malum: neque in sensu, neque in intellectu: sed ex mera libertate sua sine aliqua occasione extrinseca eligit uelle contra dictamen rationis, etiam si non tendat in ipsum malum sub ratione mali: & illud pctum dicitur comitei in spinisanctum, cui attribui tur bonitas.

¶ Tertio notandum, quod pctum in spiilanctum non dicitur, quia est offensiuu. S. S. & non patris, aut filij: nam harum personarum trium sicut una est essentia, ita una uoluntas, una bonitas, unus honor, & dignitas: & per hoc quisqus ossendit, aut inhonorat spaisni sanctum, ostendit, & in honorat patrem, & filium: nec ideo quia actus illius peccati terminatur obiectiue ad spiani lanctum, & non ad filium, uel patrem. An aunt actus aliquis intellectus, uel uoluntatis possit obiectiuè terminari ad unam personam, & non ad aliam patuit. q. v. dist. j. primi. lib. Sed ideo dicitur in spiritum sanctum: ut dictum est: quia sit ex malitia primo, uel secundo modo supra tactis.

¶ Quarto notandum, quod peccato in spirituianctum duo attribuuntur: scilicet, quod est grauissimum, & quod est irremissibile.

¶ Circa primum notandum, quod aliquod peccatum grauissimum dici non potest nisi sit cotra praeceptum primaetabulae Nam peccata contra praecepta secundae tabulaesolum uirtualiter auertunt a deo: sola peccata primae tabulae formaliter, & actualiter auertunt ab obiecto perfectissimo scilicet deo: & sicut solus actus charitatis, puta amor dei, amicitiae, est actus perfectissime conuersiuus in deum propter seipsum sine relatione ad aliud extra se, ita solus actus huic contrarie, oppositus, scilicet odium dei in se ipso si esset possibile) esset grauissimum peccatum. Sed apud plurimos dubium est, an actus odiendi deum sit possi bilis: cum deus secundum se simpliciter optimus non possit odiri.

¶ Post actum uero charitatis, pfectissimus actus, quotendit uoluntas in deum, est actus spei, cuius oppositum erit pctamen grauissimum: & hoc ext pctamen desperationis, seu obstinationis cum desperatione: non tamen quilibet leuis motus desperationis, sed actus desperationis procedens ex certa malitia, dicitur peccatum in spiritum sanctum: de qua in persona desperatorum loquitur Hierem. cap. xviij. Desperauimus: postcogitationes nostras ibimus: & unusquisque; prauitatem cordis sui mali faciemus. Vide Sco. in hac dist. quaest. j. quia clarius, & praecisius uidetur loqui &c. ut in aliquibus libris est. quaest. ij.

¶ Et secundum hoc ad peccatum in spiritum sanctum tria requiruntur: ut ponit Scotus. Primum, quod sit contia praecepta primae tabusae. Secundum, quod sit ex certa malitia non ex passione, aut errore seu turbulentia rationis, aut uoluntatis. Tertium, quod sit oppositum perfectissimo actui conuersiuo in deum post actum amoris amicitiae, idest actui spei: huius enim scilicet amoris dei (secundum plures) actus oppositus non est possibilis.

¶ Quoad secundum notandum, quod peccatum dupliciter dicitur irremissibile: hic & in futuro. Vnomodo simpliciter: quod non remittetur: qualis est sola finalis impaenitentia: hoc enim non remittitur in praesenti seculo: sic enim non esset finalis: quia si remitteretur, non duraret in fine, nec in futuro: quia nihil non remissum in hoc seculo, remittitur in futuro stante immutabiliter illa sententia. Tignum ubi ceciderit siue ad austrum, siue ad aqu sonem, ibi erit Eccles. xj. Non aunt omnis finalis impae itentia dicitur pactamen in spianeo sanctum: non enim illa, qua homo decedit morte praeuentus sine paenitentia: sed illa qua homo habet propositum nunquam penitendi; quae oritur ex desperata obstinatione. Dequo Augu. ait de fide ad petrum. Quod pessimi homines incidunt in hoc peccatum: ut Cain, qui dixit. Maior est iniquitas mea, quam ut ueniam merear. Credidit enim misericordiam dei esse minorem suo deli¬ cto: sed misericordia dei est bonitas, quod appropriatur spirituis ancto. Alio modo dicitur peccatum irremissibile, non quinremitti possit, & saepe remittatur: sed quia opponitur principio remissionis, & hoc uel in remittente, uel in peccante, uel in dono ad remissionem disponente.

¶ In deo remittente principium remissionis est dei misericordia, & iustitia. Principium remissionis in dono disponente ad remissionem, est ueritatis cognitio, & gratiae collatio.

¶ In peccante est illa, quae sunt retractiua a pcto: quae duo sunt scilicet turpitudinis peccati consideratio, & delectationis abbreuiatio: & secundum haec distinguuntur sex peccata in spiritum sanctum. Vide Bonau. in breuiloquio parte. iij. cap. fina. Tho. ij. ij. q. xiiij. quae praecise sunt contra illa principia, scilicet. Desperatio contra dei misericordiam, praesumptio contra deiiustitiam: impugnatio agnitae ueritatis contra ueritatis agnitionem: inuidentia fraternae charitatis contra gratiae collationem: impenitentia, qua non consideratur turpitudo peccati: & ita eligit homo numquande eo paenitere: obstinatio; qua uult peccati delectatioi propetuo inhaere re. Primis duobus modis peccat contradeum, duobus alijs contra proximum, duo bus ultimis contra seipsum.

¶ Ex quibus patet, quod dupliciter contingit loqua de peccato in spiritum sanctum. Stricte, prout includit tres conditiones prdictas: & sic sola desperatio, & praesumptio adiuncta semp finali impaenitentia: & dum procedunt ex certa malitia sunt peccata inspiritumlanctum: quia directe sunt contra pfectiones diuinas, exquibus oritur remissio peccatorum. Et ita dicit Isid. supLeui. Hoc sancti patres irremissibile peccatum, & blasphemiam in spiritum sanctu dixerunt in sceleribus usque ad finem uitae perseuerare, de salute sua desperare, de misericordia, & potentia redemptoris diffider. Alio modo largius: ut dicit peccatum difficile remissibile: non solum contra principium remissionis in deo: sed etiam, quod tollit dispositionem temissionis peccati in peccatore, quae sunt ueritatis adhaesio, desiderium grae: displicentia de paecto: & eleuatio mentis: malo: haec autem sunt impugnatio ueri tatis agnitae, inuidentia fraternae gratiae: impaenitentia, & obstinatio, inquantum tamen illa procedunt ex certa malitia.

¶ Quantum ad secundum articulum est prima conclusio. Loquendo de peccato in spinisanctum proprie, & stricte, pctum in spiritumsanctum est simpliciter grauissi mum pctum contra praeceptum primae tabulae, & oppositum actui perfectissimo potenti habere oppositum, & ita grauissimum. Tenet consequentia: quia perfectissimo opponitur pessinium. Scda pars patet: quia sic peccatumi spiritum sanctum includit finalem impenitentiam, & hoc est peccatum ad mortem, quod quo uult Bea. Ioannes, ut non oretur: istud enim non remit titur neque hic, neque in futuro seculo.

¶ Secunda conclusio. Capiendo peccatum in spiritum sanctum largius secundem modo est peccatum grauissimum: expenendo superlatiuum per ualde, & difficulter remissibile. Prima pars patet: quia licet non omne peccatum in spiritum sanctum sit immediate in deum, habet tamen ordinem immediatiorem, uerius deordinationem contra deum: ut puta contra donum dei, habet & maiorem contemptum: quia ex certa malitia, & per hoc caeteris peccatis grauius est: & ita ualde, & multum graue.

¶ Secunda pars patet: quia peccatum in spiritumsanctum, aut est contra principium remissionis in deo: aut tollit dispositionem requisitam in peccatore ad peccati remissionem: sublatis autem principiis alicuius effectus difficulter potest poni effectus: immo non potest poni nisi restitutis principijs: quia tamen potest dispositio red di peccatori, & principium remissionis simpliciter non potest tolli: ideo non sunt simpliciter irremissibilia: sed minus, quam caetera: quia plus requirunt.

¶ Quantum ad tertium articulum primum dubium. Vtrum de aliquo potest dici, quod peccat in spiritum sanctum dum uiuit temporaliter, aut postmortem. Et uidetur, quod neutrum dici potest. non primum: quia donec moritur nullum peccatum est irremissibile: secundum illud Exech. Quacunque hora &c. homo &c. Nec secundum, quia post mortem non est in uia merendi, aut demerendi: ergo nec peccandi omne pctum est demeritum.

¶ Rndetur loquendo de pacto in spiritumsanctum stricte, potest aliquis in praesenti uita peccare in span sanctum: & ita de tali dicitur, quod est peccator in spiritum sanctum. Patet: quia peccans pcto desperationis continuas usque; ad instans mortis, peccat in spiritum sanctum: & hoc pectum in praesenti uita committitur: licet non dicatur in span sanctum, nisi usque ad mortem continuet: sicut alique numc est predicaturus, si prdicabit: quamuis possit prędicare.

¶ Scdo dicitur, quod de nullo certe potest sciri a uiatore, anpctum suum sit pctum in span sanctum nisi per reuelationem. Patet: quia nullus uiator hoc scire potest de alio manifestum est: sed nec de seipso: quia cum dependet a futuro contingenti quantumcunque aliquis iam desperauit, non tamen potest sciri immutabiliter an tali desperatione, uel non: potest. ni. mutari: quia pot deus de lapidibus suscitare filios Abraae. Et ita loquitr Salomo Eccles. ix. Nescit homo an odio, uel amore dignus sit: quia omnia in futurum seruantur in certa.

¶ Sedo dubitatur de desperatione: nam non uidetur, quod pcedat ex malitia: sed ex ignorantia, qua quis credit, quod maior est sua iniqtas, quam dei misericordia: sicut Cain, quam dixit. Maior est iniqtas mea, quam ut ueniam merear: & ita magis est in filium, qua in spiritum sanctum.

¶ Item praesumptio est species superbiae: igitur non est pctum in spin sanctum. Tenet consequem tia quia pctum in spn sanctum distinguita caeteris pctis.

¶ Ite praesumptio est contra iustitia dei, similiter impugnatio agnitae ueritatis est contra ueritatem: sed iustitia, & ueritas attribuuntur filio, ideo magis dicunt pctum in filium, quam in spii sanctum.

¶ Item inuidentia fraternae grae est species inuidiae: ergo: Item frequenter contingit ex corruptioe naturae: & ita ex infirmitate: & per consequens est magis pctum in patrem.

¶ Item obstinatio, & sinalis impaenitentia non distinguunt: quia uttumque; est uoluntas permanendi in peccato,

¶ Respondetur ad omnia simul: quia omnia possunt quandoque accidere ex infirmitate, quandoque ex ignorantia: sed tanenc non sunt peccata in spiritum sanctum: sed tunc tantum, quando procedunt ex certa malitia: unde sicut charitas dat formam operi meritorio: quia a charitate nominatur opus meritorium: ita malitia dat nomen peccato: ut dicatur in spiritum sanctum: unde nihilhorum dicitur peccatum in spiritum sanctum. nisi procedat ex certa malitia.

¶ Per hoc dicitur ad primum, quod non omnis desperatio est peccatum in piritum sanctum non. n. illa, quae uenit ex pusillanimitate: sed illa, qua orit ex certa, & diffinita malitia, in qua uult uitam finire, & praeserens iniquitatem suam diuinae misericordiae contemnens misericor diam dei: secundum quod dicit sapiens. Impius cum in profundum uenerit, contemnit: quando tanta profunditate malitiae absorbetur, ut non uelit dei misericordiam sibi subuenire: undetales desperatissimihomines frequenter sibi ipsi inferunt mortem.

¶ Ad illud de praesumptione dicitur, quod est praesumptiude meritis: & illa est spens, aut filia supbiae: & est iposumptio de impunitate: auferes omnino rigorem iustitiae: & p hoc claudit uiam ad gratiam: & ampliat uia ad peccatum: & hoc est peccatum in spiritumianctum. Ad tertium de eo, quod est contra iustitia, & de impugnatione agnitae ueritatis dicitur, ut supra, quod quando non procedunt ex malitia non sunt peccata in spiritum sanctum: quamdo uero ex malitia, sunt peccata in spiritusanctum: licet est sint contra iustitia, & ueritatem: non tamen dicuntur in filium: quia non procedunt ex infirmita te, sed ex malitia. Non none dicitur peccatum in patrem, uel in filium, aut inspiritum sanctum obiectiue: quia ut dictum est: quicquid est contra unam personam in diuinis est contra omnes: sed dicitur tale ex origine: quia orit ex infirmitate ignorantia, aut malitia, ut dictum est.

¶ De inuidentia fraterne charitatis, seu gratiae dicitur quod duplex est: aut. n. ex hoc oritur, quia per gratiam fratris putat aliquod bonum in se uel inalio, quod appetit, minui: & sic pert¬ net ad inuidiam. Alio modo: quia tanta malitia deprauatus est talis inuidens, quod bonum, quod in se non uidet, nulli alij inesse uelit: licet nihil sibi ex hoc incommodi accidat. De obstinatione, & finali impoenitentia dicitur, quod haec est differentia: nam obstinatio, ut est peccatum in spiritumsanctum: ut dicit sanctus Bonauen. est uolum tas complacens sibi in culpa perpetranda, priorem culpam non detestans, sed approbans: & ita est actus procedens ex malitia respectu cuipae futurae. Impenitentia autem ut est peccatum in spiritum sanctum, non accipitur priuatiue, sed positiue contrarie: & est uoluntas non poenitendi de peccatis commiisis, procedens ex plena deliberatione, & ita ex malitia. sic ergo obstinatio est respectu peccati futuri, impoenitentia respectu praeteriti. Et tantum de illa quaestione.