Quaestio 1

QVAESTIO I CIRCA hanc distinctionem quaeritur primo. Vtrum nouem angelorum ordines in hierarchia triplici scilicet dona gratuita, & officia sunt distincti.

¶ In quaestione erunt articuli tres. Primus declarabit terminos. Secundus respondebit per conclusionem. Tertius dubia mouebit.

¶ Quantum ad primum circa hunc terminum hicrarchia. Notandum, quod hierarchia dicitur a hiera, quod est facer: & archia quod est principatus, quasi sacer principatus. Et describitur sic a sancto Bonau. Est rerum sacrarum, & rationabilium ordina ta potestas in subditis debitum retinens principatum. Et est triplex. Supercaelestis, quae dicitur diuina, caelestis, quem est angelica: & subcaelestis, quae est humana, siue ecclesiastica. Quia enim hierarchia non est nisi in substantia intellectuali: Substantia autem intellectualis est triplex: diuina, angelica, & humana: ideo tripsex est hierarchia¬

¶ Hierarchia supercaelestis est sacrosancta trinitas ac diuina personarum unitas, quam sic Diony. c. iij. de angelicahierarchia describit. Est pulchritudo diuina, ut simplex, ut bona, ut perfectio nis auctor: pura nullam prorsus admixtionem dissimilitudinis accipiens rerum: singulos pro meritis lucis suae participes faciens, & sacrosancto muste- rio perficiens: quantum quisque initiatus congrue illius in se exprimere immutabilem nititur effigiem.

¶ In definitione tangitur increate hierarchiae personarum pluralitas, essentiae unitas, communicabilitas, summa perfectio & perfectionis liberalis diffusio.

¶ Personarum pluralitas in eo, quod dicitur pulchritudo diuina. Pulchritudo enim consistit in pluralitate, & aequa¬ litate: ut uult Aug. in de uera religione. Vnitas essentiae: in eo quod additur simplex. Excludit namque simplex omnem essentiae diuersitatem. Commum: cabilitas innuitur cum dicitur bona. Et secundum aliam translationem dicitur optima. Sic enim in deo est unitas; ut tamen sit summa bonitas, per quam est perfecta communicatio, & sic personarum pluralitas. Summa perfectio notatur ubi subditur: ut perfectionis auctor pura. Nullam prorsus admixtionem rerum dissimilitudinis sustinens; quo excludi tur omnis imperfectio. Signatur perfectionis suae liberalis conmunicatio ad ex tra cum concluditur: pro meritis lucia suae participes faciens.

¶ Hicrarchiam creatam tam angelicam, quam humanam, siue ecclesiastica: ita describit Dion. ubi sup. Est ordo sacratior, & scientia, & operatio: quae ad dei similitudinem pro uiribus nititur: ac pro modo suo ad imtationem dei ex indulta sibi diuinitus intelligentiae luce subuehitur. In qua tangit qdam imago, siue similitudo hierarchiaecreatae ad increatam. Nam ordo facra tior, id est ordinata potestas respondet patri, scientia filio, actio spirituilancto, secundum memoriam intelligentiam, & uoluntatem.

¶ In eo, quod sequitur imitationis similitudo designatur. Vnde breuiter hierarchia creata, est sacra quaedam potestas, plures continens ordines: comunicans inferioribus determinato ordine, quod a prima potestate diuina suscepit, continens plures ordines, propter excludere singulos ordines, quorum nullus dicitur hierarchia per aliud innuitur distinctio ordinum: Vnde eius proprietas, & operatio: ut idem Dionuilicet dicit: est dei cooperato rem fieri, diuinamque in se operationem quantum potest palam cunctis ostende re, uidelicet alios perficere, illuminare & purgare; ut in sequentibus ostendit, Et cum dicitur, quod a prima potestat. diuina suscepit, intelligendum est mediate, uel immediate: propter hicrarchiam mediam, & infimam. Hic ergo soC lum de angelica dicendum.

¶ Et haec se¬ cundum Dionuvil. est triplex scilicet Eparchia: id est suprema. Mesarchia, est media. Et hyperchia, id est infima. Sumitur autem haec distinctio uel secundum proprietates, quas ponit Dion silicet quae sunt scientia, ordo, actio.

¶ Secundum scientiam diuinam accipitur suprema. Est enim suprema eorum, qui couersi sunt ad deum, eius soli contemplationi inhaerentes, in ipsius cognitione amore, ac firma tentione conquiescunt. Quaeomnia per scientiam diuinam hic intelliguntur. Vt dicat scientia actum totius partis intellectiuae; tam cognitiuae, quam affectiuae.

¶ Secundum ordinem scilicet potentiae id est potentiam ordinatam repectu inferiorum attenditur media hierarchia.

¶ Et penes actionem ministe rialem, siue administratiuam, & executiuam sumitur ultima.

¶ Vel clarius, & aliter accipitur haec distinctio: secun- dum tres status, & officia, quae sunt: status contemplatiuorum, praelatorum, & actiuorum. Penes statum contemplatiuorum, est hicrarchia suprema. Penes statum praelatorum est hierarchia media. Penes statum actiuorum est sumpta hierarchia infima. Vnde supremae hierarchiae est immediate conuerti ad deum per actus contemplationis; & non occupari circa exteriora principaliter. Mediae est in praesidentia, qui praesident caeteris eos ordinando principando: & ad salutis ministeria exequenda dirigendo, quorum executio angelorum est ultimae hierarchiae. Et potest sumifamiliaris manuductio ex ordinptione terreni regis curiae: in qua inuenfuntur tres stantus curialium, sunt enim qui sem per assistunt regi, de quorum confilioomnia regis procedunt edicta. sicut legitur Hester. j. c. de septem ducibus Persarum, qui semper uidebant faciem regis Assueri &c. Secundus est status officialium, qui mandata regis per priores accipientes caeteros ad eorum executionem dirigunt, atque ordinant. Tertius est status ferendariorum, ac nuntiorum, per quos mandata regis populis omnibus regno subiectis inti¬ mantur, & executorum, qui iussa complentes in regno operantur. Ita in proposito applicetur.

¶ Consequenter notandum, quod ordo secundum magistrum describitur. Est multitudo caelestium spirituum, quiinter se aliquo munere gratiae similantur. sicut in naturalium donorum participatione conueniunt.

¶ Dicitur multitudo, &c quia unus angelus ordinem non constituit, sed multi.

¶ Dicitur qui inter se aliquo munere gratiae similantur; propter angelos diuersorum ordinum, qui se excedunt in munere gratiae, & naturae. Ideo sequitur, sicut in naturalium donorum participatione conueniunt. Ex quo posset probabiliter sustineri contra beatum Thomam: quod omnes angeli eiusdem ordinis essent eiusdem speciei: eo quod omnes conueniunt in naturalibus; quod non potest intelligi de conuenientia secundum numerum; quia illa non est plurium: eo quod nihil idem numero est in pluribus: ergo de speciuoca. Si enim de generica conuenientia intelligeret, tunc angelidiuersarum hierarchiarum constitue rent unum ordinem; immo omnes angeli. Omnes enim conueniunt in naturae simplicitate, & incorruptibilitate; in habere donum gratiae, & gloriae &c Patet igitur, quod ordo fundatur in dono naturae: completur autem dono gratiae Nam meliora naturalia disponunt ad maiora dona gratuita; ut dicit sanctus Bonauent.

¶ Tertio considerandum: quod in qualibet hicrarchia tres ponuntur ordines. In prima secundum omnes sunt seraphin, cherubin, throni. In media hicrarchia & insima diuersitas inuenitur. Nam beatus Diony. in medioponit dominationes, potestates, & uirtutes. Sed beatus Greg. & Bern. ponit dominationes, principatus, & uirtutes. Similiter in tertia hierarchia ponit Dion. principatus loco uirtutum: econuerso Greg. ponit uirtutum ordinem loco principatus ordinis.

¶ Cuius diuersitati, haec est ratio. Quia diuisio ordinum sumitur ex distinctione hierarchiarum. Et quia prima hicrarchia attenditur penes scientia, & statum contemplationis in conuersione ad deum: quiconsistit in actu cognitionis, dilectionis, ac perfectae quietis, & securitatis, quae tentionis nomine intelliguntur, correspondenter ad tres uirtutes theologicas Primae quaesunt uisio, fruitio, tentio. Ideo ponuntur tres ordines primae hierarchie, cherubin, seraphin, throni, quorum nominum interptationem textus ponit. Quantum ad perfectam tentionem est ordo thronorum. Quantum ad perfectam cognitionem est ordo cherubin. Quantum ad perfectam dise, ctionem est ordo seraphin. Et in hoc omnes concordant

¶ Distinctio ordinum secundae hicrarchiae sumitur uel penes perfectionem, & ordinationem potesta tis, & potentiae, uelpenes officia. Primo modo distinguit Diony. Secundo modo Greg. Nam perfectio potestatis consistit in tribus scilicet in praesidendo, & & penes hoc attenditur ordo domina tionum. In resistendo; & penes hoc accipitur ordo potestatum. Et in operando; & penes hoc sumitur ordo uirtutum. Virtutes enim sunt, per quos deus miracula, & sanitates operatur. Potestates; per quos turannica potestas daemonis coercetur. Dominationes; per quos angeli boni in suis officijs, ac ministerijs diriguntur. Et quia maius est praesidere angelis, quam coercere daemones: maius istud, quam operari uirtutes: patet ordinatio illorum ordinum secundum maiorem, & minorem dignitatem.

¶ Secundo modo secundum beatum Grego. ordinantur penes officia status medij scilicet praelatorum. Et quia quidam praesunt angelis, quidam bonis hominibus, quidam malis spiritibus. Primi sunt dominationes, secundi principatus, tertij potestates, Et patet similiter ordo dignitatis secundum ordinem dignitatis praesidentiae. Plus enim est praesidere angelis, quam hominibus bonis, aut daemonibus, & plus bonis hominibus, quam demonibus. Dominationes autem sunt, qui praesunt angelis. Principatus, qui prae sunt bonis hominibus. Potestates, quipraesunt diabolicis spiritibus.

¶ Di¬ stinctio tertiae hicrarchiae uel accipitur se cundum actionem ministerialem, uel secundum insimum statum actiuorum. Secundum primum modum sic sumitur distinctio. Quia actio ministerialis augelorum, aut est circa regimen principum; & sic est ordo principatus, quorum actio est in custodia, & regimine principum: aut est in regimine multitudinis, & custodia: & hoc pertinet ad ordinem archangelorum. Aut circa regimen, & custodiam unius personae: & sic est ordo angelorum. Et ita distinguit Dionu.

¶ Et patet ratio ordinis; quia plus est ministrare principi, quam multitudini, seu uni genti. Princeps enim caput est multitudinis praesidens gentiEt plus est praesidere multitudini, quam uni ex multitudine tantum.

¶ Beatus autem Grego. distinguit choros angelorum infimae hierarchiae penes statum insimum scilicet actiuorum, qui consistit in operando, uel in docendo maiora, aut in docendo minora. Secundum primum sumitur ordo uirtutum, quorum est miracula operari. Penes secundum sumitur ordo angelorum, quorum est maiora nuntiare. Penes tertium accipitur ordo angelorum, quorum est minora docere. Et patet ordo dignitatis; quia plus est facere, quam docere, & plus docere maiora, quam minora.

¶ Quae autem distinctio uerior sit: & de qua hierarchia sit ordo principatus, & similiter ordo uirtutum. QNam unus ordo non potest pertinere ad diuersas hierar chias) ille nouit, qui creauit, & distinxit. Videtur tamen praeferenda auctoritas Diony. qui creditur doctrinam suam ab apostolo (cuius erat discipulus) accepisse.

¶ Vltimo notandum, quod nomina ordinum imposita sunt a donis gratiarum, quibus sese excellunt. Est enim donum unum dignius altero. Nam omnibus eminet charitas secundum beatum Augu. deinde scientia. deinde tentio &c. Vbi tria sunt consideranda. Primum, quod dona illa gratuita communia sunt omnibus angelis, siquidem omnes sunt beati, omnes deo perfecte fruun¬ tur, omues semper uidentfaciem patris, omnes firma tentione adhaerent deo. Vnde beatus Diony. c. v. caelestis hierar chiae dicit. In omnibus sacratissimis distinctionibus, superiores quosque eminentioresque ordines inferiorum agminum non carere fulgoribus, atque uirtutibus. Posterioresque superiorum in telligentiae exortes non esse. Et sequitur. Omnium celestium uirtutum sit aequa societas, atque ad dei similitudinem, lucenique diuinam. Licet alij alios excessant; gradusque diuersi sunt; una tamenintentionenituntur.

¶ Secundum, quod ordo superior omnia dona gratuita inferiorum excellentius possidet.

¶ Tertisi, quod cum nomina ordinum ab excessentiori dono, illi ordini conuenienti sumendum sit; non tamen omnes simpliciter ab excellentiori dono; in eis nomen accipiunt; quia cum in omnibus ordinibus charitas excellit caetera dona, omnes dicendi essent seraphin. Vnde ut seruetur distinctio ordinum in nominibus, ab eo dono quilibet ordo nominatur, quod in eo excellentius est, a quo tamen superiorum ordo nullus nominatur. Itaque cum dona immediate in deum, tamquam in obiectum ordinantia, qualia sunt uirtutes theologicae: sint sim pliciter excellentiora, ut dicit apostolus. j. Cor. xij. Adhuc excellentiorem uiam uobis demostro. Sequitur cap. xiij. Si linguis hominum loquar, & angelorum, charitatem aut &c. Et commendata charitate subdit. Numc autem manent fides, spes, & charitas, tria haec maior horum charitas. Sicut ergo in uia haec sunt dona excellentiora, ita & eis correspondentia in patria; scilicet uiuo, fruitio, tentio sunt nobiliora. Ab illis ergo tribus, quibus angeli seruntur in deum, tamquam in obiectum beatificum, surmuntur, & nominantur tres ordines supre mae hierarchiae. Et primus a fruitione, siue charitate nominatur, & dicitur nomine seraphin, quae est simpliciter donum excellentissimum. Secundus a scient: a, aut uisione denominatur cherubin: quamuis in eo excellat donum charitatis: eo quod ab illa primus nomen habet. Post charitatem uero excessentius donum, uisio, seu scientia, Post illud tentio corre spondens spei, per quam quiescit in eo angelicus spiritus: ut in suo bono. Ideo ab illo dicit, & denominatur tertius throni; siue sedes, quod quietem importat.

¶ Inferiores ordines a donis nominantur: quibus feruntur in creaturas obiectiue; ubi similiter dicendum est. (Exempli gratia.) Inter illa uidetur maius donum dominari angelis bonis modo prędicto. Ideo primus ordo secundae hierarchiae, ab illo de nominatur ordo dominationum, deinde bonis hominibus principari. Vltimo malis spiritibus, licet quilibet ordo suo inferiori dominetur, ac principetur &c. Sic ergo secundus ordo nomen habet principatus. Tertius potestates secundum unam uiam: & sic de alijs descendendo.

¶ Quantum ad articulum secundum est conclusio prima. Angelorum beatorum multitudo innumera in nouem choros, seu ordines est distincta. Primum scilicet angelorum beatorum multitudo innumera, patet Danmelis cap. vij. dicentis. Milia milium ministrabant ei, & decies centena milia assistebant ei. Secundum scilicet quod distincti sunt in nouem ordines probatur perbeatum Gregorium homil. xxxiiij. quem est dominicae tertiae peregrinationis ex uerbis apostoli ad Ephe. & Col. ubi nominatim exprimit potestates, uirtutes, dominationes, & thronos. Quibus, dum quinque adduntur angeli, archangeli, cherubin, seraphin, quibus plena est scriptura, patet esse nouem. Idem patet per beatum. Diony. c. vj. caelestis hicrarchiae, ubi ait. Omnes simul caelestes, immortalesque substantias, in nouem ordinibus diuinus sermo distinxit, proprijsque, ac singularibus uocabulis appellauit. Potest eadem conclusio ustendi per sufficientiam ex notabilibus sumendam.

¶ Secunda couclusio: Nouem ordines, qui a se inuicem disse,- runt, tres hierarchias, supremam mediam, & infiiuam constituunt. Probatur illa conclusio quoad duas partes. Prima ex priori conclusione manife¬ ste sequitur. Secunda patet per beatum Dion. ubi supra. Has haud dubium quinordines eximius praeceptor, internas tertio repetitas distinctiones ad sanctae diuinitatis diuisit imaginem. Et per logum prosequitur hicrarchias singulas, & ordines in eis constitutos. Ad propositum tamen dicit: Prima quidem, quae coram deo uersatur semper: idque ex diuina dignatione suscepit: ut illi inhaereat iugiter, nullisque interiectis spiritibus inseratur. Nam sanctissimos thronos cherubin, ac seraphin iuxta deum: nullisque; mediis insertis agminibus eminenti propinquitate locatos ait: Hac reuera hierarchia nulla est praestantior, quae summi dei splendoribus maiore propinquitate coniuncta est. Secunda dominationibus potestatibus, uirtutibusque conficitur. Tertia ex angelis, archagelis, principatibusque constat. Haec Dionu. sentem tialiter in translatione noua.

¶ Tertia conclusio. Licet ordinum distinctio ex naturalibus donis initiatiue accipitur: tamen per munera gratuita completiuae perficitur Prima pars patet per ma gistrum in litera, superiores sunt, qui natura sunt magis subtiles, & intelligentia amplius perspicaces. Et dist. iij. ait magister. In exordio suae conditio nis, alij superiores, alij inferiores constitutisunt; sed quod ab exordio habuere, fuit naturale. Nam secundum magistrum non fuerunt conditi in gratuitis. Et probatur ratione; quia gratuita praesupponunt naturalia, & ubi natura lia sunt meliora, est etiam maiorea pacitas, uel maius adiutorium uoluntatis liberae se disponendi ad gratuita. Est autem uerisimile, quod angeli boni ad deum conuersi: secundum totum conatum suo rum naturalium se conuerterunt. Et per hoc ubi perfectiora, naturalia: ibimaior conatus, & ita maiorgratia. Secunda pars patet per quid nominis ordinis, quod ponit maoister ubi ait. Ordo est, multitudo caelestium spirituum, qui inter se aliquo munere gratiae similantur. Item supremus ordo ab incendio charitatis, dicitur, seraphin. Charitas au¬ tem est donum summe gratuitum. Et hoc de secundo articulo.

¶ Quantum ad urticulum tertium est haec prima dubitatio iuxta primam conclusionem de numero angelorum. an sit magnus. Beatus Thomas respondet par. j. q. xlviij. ar. ij. quod angeli secundum quod sunt immateriales substantiae, sunt in quadam, multitudine maxima omnem materialem multitudinem excedentes. Ratio sua quia cum perfectio uniuersi sit illud, quid deus praecipue intendit in creatione rerum, quanto aliqua sunt magis pfecta, tanto in maiori numero sunt creata a deo. Sicut ergo in corporibus attenditur excessus scum magnitudinem, ita in rebus in corporeis potest attendi excessus scum multitudi nem. Corpora aut incorruptibilia, quae sunt pfectiora inter corpora, excedunt quasiincomparabiliter scum magnititudinem corpora corruptibilia; quia tota spheraactiuorum, & passiuorum est, quasi modicum respectu corporumc aelestium. Ideo rationabile est, quod substantiae immateriales excedant scum multitudinem substantias materia les quasi incomparabiliter.

¶ Sed quicquid sit de conclusione: ratio uidetur in multis deficere. Primo: quia ad perfectionem maiorem non sequitur maior numerus. Immo uidetur oppositum; quod quanto maior est recessus ab uno summo, & pfectissimo, tanto maior multitudo, saltem in pluribus. Verum est, quod distantia primo secundum dissimilitudi nem concomitatur multitudo maior distantium. Nam maior est multitudo mineralium, quam plantarum: & plantarum, quam animalium brutorum & animalium, quam hominum.

¶ Item quod addit de corporibus celestibus incorruptibilibus, quod sint perfectiora corporibus corruptibilibus; non uidetur uerum: cum uiuentia sint perfectio ra non uiuentibus secundum beatum Aug. Celum autem non uiuit, ideo non est essentialiter prfectius hominibus; nec animalibus brutis. Et ita ratio sua magis est ad oppositum.

¶ Ideo respondetur ad dubium, quod maxima est multitudo angelorum; licet eius numerus nobis sit incertus. Vtrumque probatur auctoritate scripturae. Nam Iob. xxv. dicitur. Nunquid est numerus militum eius, idest angeiorum. Glo. In cognitione humana superiorum spirituum numerus non est, qui milites dicuntur: quia decertant contrauereas potestates: non labore, sed imperio. Item Daniel. vij. Milia milium ministrabant ei, & decies centena millia &c. dicit glossa. Non quod tantus numerus sit seruorum dei, sed quod humanus sermomaiorem exprimere non potuit. Et glo. Greg. Supernorum ciuium numerus, & infinitus, & definitus est, deo numerabilis, nobis innumerabilis est. Item praedicta uerba danielis tractans Diony. caxiiij de coelesti hiararch. di. Supremos humanos numeros in seipsos inuoluens, atque multiplicans, per hos coelestium substantiarum ordines nobis esse innumerabiles, apertis rationibus pandens. Sunt enim profecto plurimae coelestium spirituum beatae militiae, quae mortalium nostrorum numerum infirmum, breuemque modum longe transcendunt; atque ab sola sua eminentissi ma, & caelesti intelligentia atque notione scite sint, atque diffinite: quoniam illis opulentissime largita est summa deitas inimensae auctor scientiae atque sapientiae fons, & principium. Causa autem tante multitudinis (licet uarie nitantur de clarare) tamen finaliter reducitur ad diuinam uoluntatem, quae nulla indigentiae uelocitate: sed sola benignissima uoluntate ad potentiae suae declarationem, & regni suihonorem, tot excellentissimos spiritus creauit, per quos uniuersi gubernacula usque ad profundissima terrae ministrat.

¶ Secundo dubitatur: Vtrum omnes angeli eiusdem ordinis sint eiusdem speciei essentialis. Et uidetur, quod sic: ex descriptione ordinis, qua dicitur: quod angeli eiusdem ordinis n naturalium donorum participatione. conueniunt. Licet de identitate, & diuersitate speciuoca angelorum supra. dist. iij. tactum sit: tamen pro maiori ibidem doctoru declaratione, & sententiae doctorum apertione, placuit etiam hic mouere. Beatus Tho par. j. q. xlviij. articu. iiij. recitat plures opiniones dicens. Quidam dixerunt omnes substantias spirituales esse unius speciei, etiam, animas. Alij, quod omnes angeli sunt unius speciei, sed noanimae cum angelis. Quidam, quod omnes angeliunius hierarchiae, aut etiam unius ordinis sunt eiusdem speciei. Sed omnes eas reputat falsas. Tenet, quod impossibile est duos angelos esse eiusdem speciei: quia secundum eum, quaeconueniunt specie, & differunt numero conueniunt formaliter, & differunt materialiter. Angeli non habent materiam: ergo.

¶ Sanctus Bonauem. duas recitat opiniones: & utrasque reputat probabiles. Vna, quod in angelis est diuersitas secundum speciem, & etiam genera subalterna, ut hicrarchia sit, quasi unum genus, & ordines sub ea quasi tres faciant species. In uno autem ordine multi sunt angelinumero differentes. Et quantum ad hoc ultimum quod plura sint indiuidua in una specie angelica, concordat Alexan. de Hales parte. ij. q. xx. ar. ij.

¶ Alia positioest, quod angeli omnes sint eiusdem speciei pecialissimae. Tum propter supernae illius ciuitatis unionem. Tum propter uniuer siperfectionem. Et subdit. Licet autem utraque illarum positionum habeat probabilitatem; quia tamen per scripturam non innotescit nobis diuersitas operationum. (Nam quidiuina inspiratioe, ut Diony. & alij cognouerunt, & officium, & naturam angelorum, dicunt, quod omnia quae sunt omnium ordinum in omnibus reperiantur. Licet magis excellenter in uno) uidetur magis theolopica, & probabilis positio: nisi occurrat mauifesta auctoritas in contrarium, quod omnes angeli sunt eiusdem speciei; sicut & omnes homines. Et quemadmodum in hominibus sunt gradus, & ordines, & quoad naturalia, & quoad officia conmissa siuedignitates, & quoad gratuita: salua tame unitate speciei humane Sic intelligendum est in angelis, & quam uis omnes angelisint ijdem specie; non tamen coniunguntur hominibus unita te naturae, sed obsequio beneficentiae. Et homo similiter angelo, quia ille istum adiuuat: iste illum reparat. Quod non esset, si homo, & angelus essent eiusdem naturae. Haec Bonauen. Et ad huius positionis probabilitatem, persuasiones plures adducit: & contraria soluit.

¶ Ad dubium igitur potest cautius dubitari, quam determinate responderi. Si autem urget improbus exactor una ex duabus opinionibus recitatis per sanctum Bonauen. acceptari potest; quoniam responsio, siue opinio sancti Tho. omnino uidetur improbabilis, & nulla ratione fundata; quin quae numero solum distinguuntur, etiam si fuerint composita ex materia, & forma: ita distinguuntur per formas, sicut per materias. Sicut enim in eis non est eadem materia numero, ita nec eadem forma numero. Ideo non omnis distinctio per formam est speciuoca. Duae nanque animae huma nae distinguuntur essentialiter numero seipsis, & non per materiam. Nam si eidem materiae inhaerent non minus diffe runt, quam dum diuersas informant; saltem differentia essentiali.

¶ Dubitatur tertio iuxta tertiam conclusionem textus de assumptione hominum ad choros angelorum. Vtrum ad singulos ordines angelorum siet assumptio saluandorum. Ad illud dicitur secundum Bonauen. quod ad singulos ordines angelorum assumentur saluandi. Cuius ratio; quia homines saluandi possunt in uia ad tantam gratiae eminentiam eseuari, & in patria ad tantam gloriam sicut angeli. gitur possunt ad singulos ordines assumi. Tenet consequentia: quia est paritas in gloria: non est disparitas in ordine. Licet enim ad distinctionem ordinum duo concurrant, natura scilicet & gratia. Natura tanquam fundamentum, & dispositio. Gratia tanquam complementum, & consummatio; tamen magis attenditur distinctio ordinum ex dono gratiae, quam ex dispositione naturae, quod non commensuratur gratia naturae. Hoc est quando non est tanta gratia, quanta est naturae capacitas. Aut quando capacitas gratiae non sequitur perfectionem naturae. Nam dispositio na¬ turae ad gratiam non est dispositio necessitatis, sed est dispositio congruita tis. Ideo non est necesse secundum dispositionem naturalium sequi gratiam: ut semper ubi est perfectior natura, sit nmaiar gratia. Praesertim quia natura est dispositio remota. Nam licet gratia praesupponat naturam capacem: tamen dispositio liberi arbitrij per conuersionem ad deum est dispositio immediatior, quam naturae capacitas. Et illa potest esse tanta in uiatoribus hominibus; quanta fuit in uiatoribus angelis; quamuis nec illa dispositio necessitet; quia gratia non est ex meritis, Roman. xj. Vnde alterum duorum dicere oportet: aut quod sit aequalis capacitas gratiae, & gloriae in dispari natura: aut quod capacitas angelorum nunquam fuerit repleta. Hoc est quod capacitas gratiae, & gloriae sit aequalis in omnibus angelis, & animabus: ita quod cuiuscunque gratiae capax est angelus, tantae capax est anima. Vel si maior est in angelis, illa nunquam est repleta. Primum tamen est probabilius; quia si anima Christi habuit summam gratiam creaturae possibilem, non potest esse maior capacitas in angelo, quam in anima Christi. Antecedens patet de anima Christi & uirginis gloriosae; quae in gratia, & gloria omnes angelos transcendunt.

¶ Item nisi sic non sufficienter restaura retur ruina angelorum; quin cum de singulis ordinibus aliqui ceciderunt, hoc est qui ceciderunt si permansissent, adsingulos ordines sublimati fuisset. Ideo ut perfecta sit restauratio ex homini bus, oportet, ut ad singulos ordines homines assumantur. Assumuntur igitur, ut uult Grego. homil. xxxiiij. ad singulos ordines homines terreni, ordinum officia in terrenis imitantes. unde ait. Distinctae conuersationes hominum singulorum agminum ordinibus conoruunt, & in eorum sortem per conuersationis similitudinem deputantur.

¶ Dubitatur quarto. Vtrum omnes homines beatificandi ad ordines angelorum sint assumendi. Quod ad singulos ordines aliqui assumendi sint; patuit dubio praeceden¬ ti. Sed an omnes sint assumendi; an ex aliquibus constituatur decimus ordo secundum cuangelicama parabolam dedrachma. x. perdita; quia non habetur expressa scripturae auctoritas; nec sufficiens ratio; sunt opiniones, quarum tres recitat sanctus Bonauen.

¶ Prima, cui uidetur magister consentire, tenet, quod omnes homines beatificandi assumentur ad nouemordines angelorum; ut non sit opus ultra illos ponere. x. ut sic in tribus hierarchijs: & in tribus ordinibus singularum hierarchiarum expressius trinitatis myste rium designetur. Et quia nullum est donum gratuitum in hominibus, cuius simile non est in angelis: ideo angelis sociantur secundum donorum similitudinem. Etiam si angeli stetissent; etiam sicut nunc ad eorum ordines assumendi fuissent; licet illa assumptio tunc fuisset tantum hominum beatificatio; nunc uero est hominum beatificatio, & angelorum reparatio.

¶ Excipitur tamen beata uirgo; quae cum creditur super omnes angelorum ordines exaltata, per se constituit ordinem. Sed priuilegium speciale non est reducendum ad conmunem legem. Sic singulare priuilegium uirginis non est numerandum cum angelorum ordinibus, quorum distinctio est secundum legem conem.

¶ Seda opinio, quod ex hominibus constituetur decimus ordo. Soli. ni. dicit illi hones angelicis sociabuntur ordinibus qui in uitae castimonia eis in terris similes extiterunt; unde tenet, quod reparatio angelica ex solis uirginibus fet, quiasem per cognata est angelis uirginitas.

¶ Sed haec opinio minus probabilis est, cum multi carne corrupti multis uirginibus in gloria praeferantur; ut patet debeato Petro, Maria Hagdalena.

¶ Tertia opinio, quod supra nouem ordines additur decimus ex his, qui in ista uita non peruenerunt ad tantam meritorum suo rum excellentiam, ut exaltentur ad ordines angelorum: sed tantum meritis Christi saluati, decimum tenent gradum. Quales sunt paruuli baptixati; & in le. ie. circumcisi, ante rationis usum defuncti. Quod dicunt figuratum esse. iiij. Reg. xx. in descensu solis per decem lineas. Nam sol iustitiae. Christus propter illos descendit ad decimum gradum. Item in. x. drachma perdita, & inuenta. Id etiam perfectione numeri denarij conuenire dicunt: ut numerus supernae ciuitatis hac perfectione non careat. Nihilominus tamen manet in nouem ordinibus angelorum, & tribus hierarchijs perfecta repraesentatio trinitatis. Et licet in omnibus saluandis inueniatur donum gratuitum simile dono angelorum, non tamen in tanta excellentia, ut mereatur inseri ordinibus angelorum. Prima opinio, & similiter tertia satis probabilis uidetur; sed non secunda secundum Bonauem.

¶ Dubium quintum. Vtrum praesidentia, & praelatio ordinis ad ordinem euacuabitur in iudicio.

¶ Notandum quod aliquid tripliciter dicitur alteri praeterri; aut solum per modum excedentis, & inffuentis: ut natura caelestis elemento, aut per modum imperantis: ut dominus ministro. Ad rationem autem perfectae praelationis haec tria concurrunt Et hoc modo nunc in praelatione ordinis ordini, ordo superior excellit in naturalibus, & gratuitis. Inffuit etiam aliquo modo purgando, illuminando, perficiendo. Etiam agenda circa nos iniungit.

¶ Tunc respondetur. In iudicio eua cuabitur praelatio ordiuis ad ordinem, quo ad duos modos ultimos, non quo ad primum. Patet: quia illuminatio, quam inferior ordo recipita superiore, similiter, & imperium, attenditur per compara tionem, quo ad nos, quibus ministrant, non per comparationem ad deum, in queo quiescunt. Cessabit autem ministerium nostrum: ergo. Secundum patet: quia ordo excedet ordinem in gratuitis, & naturalibus postiudicium sicut ante. Et secundum hoc intelligenda est auctoritas apostoli. i. Corint. xv. Cum euacuauerit omnem principatum, & potestatem, & uirtutem. Euacuauerit quantum ad actus hicrarchicos, & quantum ad imperium. Similiter illud magistri dist. vj. quamdiudurat mundus, angeli angelis, daemones daemonibus praesunt. Sed in¬ futuro omnis euacuabitur praelatio: ut docet Apostolus.

¶ Dubium sextum. Vtrum omnes angeli eiusdem ordinis sint aequales. Respondetur secundum ma gistrum, quod non. Sed est etiam in eodem ordine disparitas, & gradatio quaedam; licet non tanta, quanta in diuersis ordinibus. Et sicut in sanctis dicimus, quod unus est ordo Apostolorum; alter marturum, alter confessorum, &c. nec tamen Apostolorum inter se est omnimoda aequalitas; nec marturum, propterquod de quolibet sancto dici potest. Non est inuentus similis illi, qui conseruaret legem excelsi. Ita & in proposito dicendum erit. Et hoc quidem necessatio habent dicere, qui tenent in eodem ordine plures species compraehendi; cum species se habeant, ut numeri. viij. metaph. Quiuero dicerent omnes angelos eiusdem ordinis esse eiusdem speciei, ponere possunt inaequalitatem in accidentalibus, non in essentialibus, sicut in specie humana.

¶ Vltimo dubitatur. Vtrum etiam in hominibus ponenda est ordinum distinctio, siue in animabus, sicut in angelis. Responsio. In hominibus multiplex ponitur distinctio. Varii etiam gradus in ecclesiastica ponuntur hierarchia, quorum alter alteri praesidet. Non tamen taliter sicut in angelis. Nam in ordine angelico gratia correspondet naturae; ut quo meliora habuere na turalia; nec eis sunt abusi, perfectiorem consecuti sunt gratiam. Non sic in hominibus; ubi nec naturalibus; nec officiis correspondet gratia Sed frequenter, qui meiiora habent naturalia (quia abutuntur eis) minorem habent gratiam. Et in eminentioribus constitutigradibus (profidolor) in gratia, & meritis inueniuntur inferiores.