Quaestio 1

QVAESTIO VNICA. CIRCA hanc distinctionem quaeritur: utrum intellectus Christi creatus omnia sciuit, quae ab aeterno naturaliter uerbum nouit.

¶ In hac quaestioneerunt tres articuli. Primus erit de cognitione rerum animae Christi in uerbobeatifica. Secundus de cognitione rerum in proprio genere tam abstractiua, quam intuitiua. Tertius resoluet dubia.

¶ Quo, ad primum notandum, quod scientia hic non per accipitur proprie, ut distinguitur contra alios habitus intellectuales, quibus non contingit assentire falso: sed generalius, pro qualibet notitia, siue simplici, siue complexa: siue actuali, si ue habituali.

¶ Se I cundo notandum, quod in anima Christi tri¬ pe plexponitur cognitio sicut, & in quoli: bet beato: scilicet cognitio, siue scientia rerum in uerbo, quae est beatifica, quae& pe & matutina dicitur. Secunda cognitio rerum infusa: tertia cognitio rerum, acquisita. Vltimae duae dicuntur cognitio rerum ue¬ spertina, siue rerum in proprio genere. de quo tactum fuit in secundo, dist. iii q. ij prope finem: & latius in ex posi. canlee. xxxi. Et quam uis quicunque cognoscit anima christi in proprio genere, clarius cognoscat in uerbo: non tamen ideo cognitio rerum in proprio genere superfluit: nam per hoc intellectus perficitur cum sue operatione naturali non priua tur. Eem intellectus creatus passiuus est perfectiue respectu cuiuscunque cognitionis obiecti cognoscibilis. Cum autem carere aliqua perfectione possibili est imperfectionis: & omnis imperfectio est remouenda a christo etiam secundum humanitatem, quae remoueri potest: & omnis perfectio attribuenda, quae attribui, potest: nunc autem secundum Aug. iiij. supeGen. ad literam, simul stant cognitio in uerbo: & cognitio in proprio gener: ergo &c. hristo est attribuendum. Item nihilerit superfluum, quod erat uere humanitatis ostensiuum. Praeterea huiusmodi cognitiones sunt de ratione statuum chri sti, qui fuit uerus uiator, & uerus comprae hensor. Item cognoscere perfectius, & imperfectius non est imperfectionis in homine, & angelo: esset autem imperfectionis in deo, cuius omnia sunt simpliciter perfectissima. Verum scundun Ockam. q. xij. qrti, cognitio, qua res intuitiue ab intellectu cognoscitur in uerbo, & simul in propriogenere, est una specie, & numero, quia habet idem obiectum omnino, & idem sub jectum, & habet effectus eiusdem rationis: & ideo est eadem specie. Est & eadem nume ro: quia non est ponenda pluralitas sine necessitate: sed nulla urget necessitas ad ponendum distinctionem: sed solum primus actus est auctus: quia alia causa concurrens augmentat actum. Si uero cognitio rerum in uerbo sit intuitiua, & in proprio genere sit abstractiua: tunc distinguntur specie. haec Ockam. & si obipjcitur, quod maius lumen obfuscat minus lumen: ergo non stant simul cognitiorerum in uerbo, & in proprio genere. Respondet Alexan. parte. iij. quaest. xiij. in corporalibus uerum est, quod maius lumen obsuscat minus lume, non autem in spiritualibus. Cuius ratio est: quia om¬ nia lumina corporalia sunt ad unum actum, scilicet manifestationis, qui actus uere, & plenissime est a lumine superiori. In quibus i spiritualibus autem non sic: nam lumina donorum, aut uirtutum non sunt ad unum actum. Vel ut dicit Bea. Thoparte. iij. quaest. ix. arti. j. si duo luminafuerinteiusdem ordinis: maius obfuscat seu absorbet minus: sicut lumen solis lumencandelae: quia sunt in ordine illuminantis. Vbi uero maius lumen est in ordine illuminantis, & minus in ordine il luminati: tunc maius lumen non obfuscat: sed auget lumen minus: sicut solis lumen illuminat lumen aeris.

¶ Tertio notandum, quod de materia huius articuli quinque inueniuntur opi. quarum. iiij. tractat Scot. quaest. ij. huius distinct.

¶ Prima est beati Tho. in tertio scrip. quaestio. ij. huius distinct. arti. ij. & in iij. parte quaestio. x. artic. ij. Vnde tenet, quod anima Christiuidet omnia in uerbo, quo uidet uerbum scientia uisionis: non autem omnia, quae uerbum uidet scientia simplicis intelligentiae. Distinguit autem in deo duplicem scientiam, seu cognitionem. Accipit enim scientia large proqualibet notitia, scilicet scientiam uisionis, & scientiam simplicis intelligentiae, de hoc supra in j. distinct. xxxviij. & xxxix. Scientia uisionis, est qua cognoscit ea, quae coexistunt alicui tempore praeterito praesenti, uel futuro. hoc est quae sunt fuerunt, uel erunt, quia illud proprie uidetur, quod habet esse extra uidentem: de his enim distinctam cognitionem habet, dum unumquodque cognoscit secundum propria ideam, sicut bonum, uel per oppositum sicut malum. sed ea, quae nec sunt, nec fuerunt, nec erunt, & tamen possunt esse, cum non sint in aliqua par te temporis inse ipsis, nullam in seipsis distinctionem habent: nec sunt nisi in potentia ipsius dei, in qua unsum sunt: unde non pnit esse respectus diuersi, secundum quos distinguantur rationes ideales horum possibilium: ideo deus non cognoscit haec per ideas distinctas: sed per cognitionem suae potentiae, in qua sunt, & ideo dicitur haec cognoscere simplici intelligentia: nullus ergo creatus intellectus potest scire omnia, quae deus potest facere, quia sunt infinita: sed ea, quae sunt, fuerunt, ueerunt, finita sunt: unde non prohibetur aliquis creatus intellectus cognoscere ea omnia: sed unusquisque tanto pluraeorum in uerbo cognoscit, quantum perfectius uerbum intuetur, & quia animachristi perfectissime uerbum intuetur inter creaturas ad terminum huius cognitionis peruenit, quod scit oia, quae sunt, fuerunt, uel erunt. Quanto enim aliqua causa perfectius uidetur: tanto plures esfectus uidentur in ea. Exemplum: quia quanto aliquis perfectius uidet aliquod principium: tanto plures conclusiones uidet ex principio: ideo uidens omnes conclusiones alicuius principij, compraehendit illud principium.

¶ Ex illo arguitur ad conclusionem huius opi. Si intellectus animae christi uideret omnia, quae uidet uerbum, tunc comprae henderet uerbum. Sicut uidens omnes conclusiones principij compraehendit principium ipsum: sed nullus intellectus creatus potest compraehendere uerbum: ergo nullus intellectus creatus potest uidere omnia, quaescit uerbum, intellectus autem animae christi est creatus. Sed contra istam opi arguitur contra rationem suam, in qua fundatur. Ex hoc: quod intellectus uidet omnia, quae uidet uerbum, non sequitur, quod compraehendit uerbum. Probatur: quia si sic: hoc esset ex eo: quia uidens omnia in uerbo, quae uerbum uidet: uideret eius infinitatem: & ita compraehenderet: sed propter uidere infinitatem uerbi non sequitur compraehensio uerbi, nam anima Christi, & cui usli bet beati uidet infinitatem intensiuam: & tamen propter hoc non compraehendit uerbum.

¶ Praeterea exemplum de principio, & conclusionibus non procedit, nam uidens conclusionem aliquam, ut effectum principij non ideo perfectius uidet principium, ut causam. Nam causa naturaliter est prior effectu, & ideo cognitio principij non augetur, nec perficitur ex cognitione conclusionum ex ipsodeductarum. off] Vnde si omnes conclusiones ex principio deducibiles scireutur per principium, non ideo per¬ fectius sciretur principium: non plus, quam fiuna solasciretur per principiu. Ideo exhoc non copraehenditur principium quod multae aut omnes conclusiones per ipsum sciuntur Nihil enim perfectionis accipit causa ab effectu: & ita nec principium ex conclusionibus: sed econuerso: alioquin esset circulus inter illa: undae licet perfectius cognoscens causam repraesentantem effectum perfectius: uel etiam plures cognoscat effectus, non tamen econuerso. Item contra distinctionem scientiae uisionis, & simplicis intelligentiae Verbum aeque clare uidet intuitiue possibilia, quae nunquam fuerunt, nec erunt: sicut quae aliquando existunt: alioquin quo uocaret ea, quae non sunt, sicut ea, quae sunt ad Rom. iiij. Et ita futurum priusquam fieret, nihil est in se: sicut possibile quod nunquam siet, non plus est modo anima Antichristi in se; uel cogni tione diuina, quam anima possibilis creari, quae nunquam creabitur, & ita distincte cognoscit omnia possibilia, & singula eorum sicut qua doque existentia. Nihil enim acccipit intellectus diuinus a rebus: sed sua essentia est omnium cognitio. Quod de ideis inlerit: impugnatum est in primo. Et si ponendae essent hoc mo do ideae aliquo modo in mente diuina distinctae, quaelibet res creabilis propriam ideam in deo haberet: etiam quae nunquam crearetur: alioquin quomodo posset rationabiliter creari a deo tanquam a rationabili artifice.

¶ Praeterea: anima Christi potest cognoscere in uerboaliquod possibile nunquam factum: ideo non est ponendus terminus cognitionis aiae christi in cognitione eorum, quae uerbum nouit scientia uisionis. Verisi: mile est enim: non solam animam christi: sed & aliorum beatorum uidere in uerbo ipsum posse creare aliquid, quod non creabit etiam distincte. Et ita uidere aliquod possibile in uerbo: & qua ratione unum: & aliud. & ita de omnibus Ergo ad uitandam infinitatem, oportet alium terminum praefigere, quam includendo quomque actualia, & excludendo possibilia nunquam autem existentia.

¶ Secunda opinio: Heniici de Gandauo quodli. v. q. xiiij. qod anima Christi in uerbo omnia possibilia uidere possit habitualiter: sed non actualiter. Secundum probatur: quia uirtus finita si posset in infinita: aequa retur infinitae uirtuti: quae non potest in plura, quam in infinita. Praeterea ubi pluralitas requirit maiorem perfectionem: ibi infinitas requirit infinitam: sed distincte cognoscere duo perfectius est, quam cognoscere unum & tria, quam duo. & sic de alij: ergo distincte cognoscere infinita requirit perfectionem infinitam. Sed contra hancopi. simili ratione, qua probatur pars ista secunda: improbatur pars prima: quiasi habitualiter cognoscit infinita distincte, ita quod habitus sit ratiointelligendi infinita obiecta distincte, & sub suis propriis rationibus: sequitur, quod habitus sit intensiue infinitus, con sequens impossibile, & probatur consequentia applicando rationem priorem.

¶ Tertia opinio, quod anima Christi uidet omnia, quae uerbum uidet non solum habitualiter, sed etiam actualiter, & ita infinita. Et hoc duobus modis potestimaginari. Vno modo, quod fiat unica uisioe, Alio modo quod multis, & proprijs uisioni bus, ad quas anima christi se habet passiue tantum, recipiendo eas non tamen actiue: sed actiues unt a uerbo. Probatur haec opi. quilibet intellectus est receptiuus cuiuslibet uisionis creatae diuisim: ergo & omnium coniunctim. Tenet consequentia: quia cuicunque potest quod libet inesse: si ei duo possunt simul inesse, quia non opponuntur: infinita talia possunt simul inesse: quia non est maior rono impossibilitatis respectu infinitorum, quam respectu duorum: quia ubi non est oppositio: quodlibet potest cum quocumquae inesse: quia si duo possunt inesse: & tria possunt: si tria, & quatuor: & quarum non plus opponitur, seu repugnat tribus quam tertium duobus: aut secundum primo: & ita in infinitum. Et est simile argume tum ei, quo praecedenti distin. probatum est: quod gratia potest augeri in infinitum. Item Augu. xv. de trini. cap. xvj. "Non sunt ibi uolubiles cogitationes": ergo qucunque nouit habitualiter noscit actualiter, & simul: alioquin anima christi ha¬ beret cogitationes uolubiles eorum, que cognoscit in uerbo.

¶ Sed contra istam opnionem tunc anima christi, quae est finita: cognosceret actu infinita, quod uidetur contra philosophum. ij. Metaph. Non contingit infinita pertransire.

¶ Item. Si uidet distinctis uisionibus, oporteret ponere multitudinem uisionum siue entium separatorum actu infinitam: cuius non est capax subjectum finitum: Si unica uisione distincte repraesentante, illa erit infinita intensiue: ut supra argutum est.

¶ Quarta opinio est Guilielm Varronis: quod anima Christi uidet omnia quae uidet uerbum habitualiter: sed non actualiter: non per habitum inhaerentem: ut ponit secunda opinio. Sed sic, quod per aliquem actum uidet uerbum. & per illum actum sunt omnia relucentia in uerbosibi praesentia actu primo: quia isto actu potest uidere quodlibet relucentium. & per hoc omnia sunt sibi habitualiter nota: quia generaliter loquendo illud, dicitur habitualiter noturespectu cuius habetur actus primus sufficienter ostendens ipsum objectum. Non est ergo unus habitus in anima christi, qiunica ratione sua ostendit obiecta infinita: ut imaginatur secunda opi. Sed ille actus, quo uidet uerbum primo est actus primus, quo sibi relucet omnia, quae lucent in uerbo. Et hoc quia uerbum est sibi manifestum ut speculum uoluntarium repraesentanomnia. Secundum membrum declaratur: quia experimur in nobis, quod attentiocirca plura obiecta est minus perfecta Et ideo uidetur impossibile potentiam infinitam attentione perfecta uidere in finita obiecta simul. Similiter si actualiter uideret infinita: perfectio illius animae in infinitum excederet perfectionem alterius animae: quod uidetur inconueniens. Licet ergo uerbum, ut uoluntarie ostendens omnia, sit uoluntarie praesens illi animae: non tamen anima illa potest omnia simul reciper: sed quodlibet sigillatim: & ita potest aliud uidere ad quodcunque de numero infinitorum seconuertit.

¶ Et si obiicitur: quod ita est de qualibet anima beata, quod potest quodlibet uidere in uerbo non omnia simul. Dicitur, quod uerbum cuilibet alij beatorum est speculum repraesentas determinata. ultra quae non potest ille ordinate uelle uidere alia: sed huic animae est speculum repraesentans omnia: & ideo haec anima potest ordinate uelle uidere omnia, & quodcunque infinitorum ad quae est in potentia propinqua, ad uidendum, sicut si essent sibi praesentia per proprium habitum: uelper aliquem actum primum cognitionis, qui secundum praedicta posset dici habitus. Et huic opinioni magis consentit Sco. licet non penitus a tertia recedat, quam reputat probabilem: & rationes contra eam inductas soluit.

¶ Sed contra illam opinionem arguitur, & modum ponendi. Impossibile est animam Christi uno actu nunc aliqua uidere: nunc alia ad quae se conuertit: eigo. Ans probatur: quia actus distinguitur per obiecta: & mutato obiecto mutatur & actus. Impossibile est enim mutato uisibili manere uisionem: sed per conuersionem nunc ad hoc, nunc ad aliud muta tur uisibile in ratione obiecti: ergo & actus uidendi. Hic respondet Sco. in. i. di. j. q. ii. Omnis actus habet obiectum primum, a quo essentialiter dependet: & habet obiectum secundarium, a quo essentialiter non dependet; sed tendit in illud uirtute primi obiecti: sic idem est actus uisionis diuinae essentiae, & aliarum rerum in essentia: sed essentia est primum obiectum: res uisae sunt secundarium objectum: licet ergo non potest manere idem actus, nisi habeat habitudinem ad objectum primum: potest tamen manere idem sine habitudine ad secundum objectum: quia ab eonon dependet: igitur non posset manere uisio eadem, nisi esset eiusdem essentiae: posset tamen manere eadem absque hoc, quod esset rerum uisarum in ea.

¶ Contra impossibile est transite de contradictorio in contradictorium sine mu tatione acquisitiua, uel deperditiua alicuius de nono; dum mutatio temporis uere, uel imaginarie non est in causa. ut supra dist. xvii. primi patuit: aut motus localis. Sed intellectus uidens primo aliquam creaturam in uerbo postea non uidens: uel econuerso: transit de contradictorio ad contradictorium: quia de uisione creaturae in non uisionemeius: uel econuerso: ergo aliquid acquiritur de nono, uel deperditur: nec motus localis habet locum hic: nec sola transitio temporis: aut ergo absolutum: & illud non erit nisi nouus actus uidendi: patet discurrendo per singula, aut corruptio actus prioris, si proceditur de uisio ne creaturae ad non uisionem eius autrespectus. Sed ille non ponitur distinctus ab absolutis: ut alias probatum est. Et si ponitur non potest respectu nouus intrinsecus aduenire: nec qui fuit destrui: nisi aliquid absolutum de nono fiat, uel intereat. Respectus autem uisionis ad objectum uisibile est respectus intrinsecus.

¶ Et si di. quod respectus uisionis, & ciuslibet actus, intellectus ad objectum primarium est intrinsecus. Contra omnis actus cognitiuus in intellectu naturaliter tendit in objectum: & naturaliter proprie repraesentat suum objectum: ergo ipso posito, & objecto non potest repraesentare: quia intellectus in suis operibus non est potentia libera, sed naturalis: & per consequens respectus si ponitu est intrinsecus: quia necessario ponit, positis, extremis.

¶ Praeterea: cotra hoc, quod uoluntas se conuertit nunc ad unam creatura, nunc ad aliam: nam uoluntas non potest se conuertere de nouo ad aliquam creatura: nisi per nouum actum uoluntatis: sed actus uoluntatis tendens in obiectum, prsupponit cognitionem obiecti: qro tunc a quo causatur illa cognitio. Item sic cognita est creatura, antequam uoluntas se ad eanconuertit.

¶ Praeterea: exemplum de spe culo est de oppositum: quia ad hoc, quod aquis de nouo aliquid uideat i speculo, requiritur mutatio aliqua: uel localis speculi: aut uidentis: aut rei cuius imago apparet in speculo: uel noua productio alicuius relucentis in speculo: & praeter hoc semper est noua uisio: si aliquid prius non uisum de nono uidetur.

¶ Et si dicis. Essentia diuina est speculum uoluntarium in illo, relucent, quae uult ostendere. Contra: hoc est contra opin. sic enim non omnis creatura uisibilis in uerboesset semper praesens, & relucens in essentia per actum primum uisionis essen¬ tiae: & ita non per solam conuersionem uoluntatis ad hoc, uel illud relucens de nouo uideretur: sed requireretur noua osten sio creaturae, & ita noua relucentia. Itemcreaturae naturaliter relucent in diuina essentia. Probatur: quia essentia diuina est naturalis cognitio omnium creabilium: non autem est cognitio alicuius non relucentis in ea. Item: illa relucentia creaturae in deo dicit aliquod intrinsecunm siue in ipsa diuina essentia: aut aliquid extrinsecu. Si primum: tunc est ipsamet diuina essentia cognoscens: non potest autem deus non cognoscere creatura & quodcunque cognoscibile, & per cosequens non potest creatura non relucere in diuina essentia. Secundum dici non potest: quia nihil extrinsecum est in deo nisi tanquam in causa autincognoscente: hoc est uirtualiter, uel oblectiue ita autem omnia necessario sunt, in deo & ita non est essentia diuina speculum uoluntarium: sed necessarium. Itemmulta relucent in essentia, quae non habent aliquod esse extra deum: ut possibi lia non existentia: ergo illa relucentia, uel nihil dicit uel ipsam diuinam essentia.

¶ Ideo est quinta opinio Ockam quam ponit. q. xij. quarti. secundum quam respondebitur ad hunc articulum quaestionis.

¶ Notandum igitur: quod licet euidenter probari non potest: est tamen ualde probabile: qouo actus beatificus, tam uisio, quam fruitio totaliter causatur a deo in beatis: ita quod respectu eorum intellectus, & uoluntas beati habent se pure passiue: eos scilicet recipiendo, non eliciendo: ut sup. di. i. primi. q. ij. breuiter patuit. Siquidem: ut uidetur: probabilius est illud, qua eius oppositum; quia uterque actus est pmium essentiale pro actibus meritoriis nostris praecedentibus. Magis autem rationabile est, quod praemium conferat a deo immediate, & totaliter: quam quod creatura, quae meruit praemisi suum producat. Tum quia actus illi sunt excellentis simae perfectiones, quas creatura recipepotest. Cunautem respectu quarundam perfectionum suarum, non habet aliquam act iuitatem propter earum excellentiam: ut respectu gratiae, uirtutum, & donorum infusorum: quae tamen sunt in feriores actu beatifico: rationabile uidetur, quod nec habeat actiuitatem respectu ex cellentissimorum actuum: quia quod non potest in minus: non potest actiue in maius. Huic alludit illud prsal. Gratiam, & gloriam dabit dominus. ubi gratiae copulat gloriam: sicut ergo solus dat gratiam: solus etiam dat gloriam. Consequenter sicut uisio uerbi beatifica est a solo deo: ita etiam uisio creaturae in uerbo est a solo deo.

¶ Corollarium. sequitur, quod intellectus creatus uidens essentiam diuinam, potest non uidere creatura aliquam. Probatur: quia quantum cumque objecta aliqua sunt realiter, & essen tialiter distincta: quodlibet eorum potest uideri sine alio: & quaecumque duo sine tertio: & tria sine quarto, & econuerso. Probatur: quia non magis repugnat aliqua se paratim intelligi intuitiue, quam abstractiue. Sed quaecunque distincta sunt: possunt separatim cognosci abstractiue: ergo & intuitiue. Minor patet: quia alioquin non posset earum distinctio cognosci: nec distincte de eis doctrina tradiMaior patet: quia abstractiua praesupponit intuitiua. Si ergo creatura potest elicere cognitiones distinctas rerum distincta rum: multo magis deus potest illas produce re, & intellectui beati infundere. Manifestum est autem, quod essentia diuina essentialiter distinguitur a qualibet creatura.

¶ Secundo sequitur, quod eadem ratione potest intellectus bti uidere uerbum, & creaturam aliquam in uerbo, & aliam non uidere: & hoc una uel diuersis uisionibus. Probatur: quia deus causando uisionem suae essentiae potest simul creare actum uidendi creaturam unam, uel plures sicut placet: potest etiam creare unum actum, quo uidetur uerbum & aliqua creatura, uel plures creaturae. Nam sensus una uisione potest uidere plura realiter distincta: puta motenalique, & arbores: & quicquid est in prospectu uidentis: ergo & intellectus unauisione in eo creata potest uidere intuitiue uerbum, & creaturam, uel creaturas. Et sicut in uisione corporali totum, quod uidetur uno actu est tamquam inum objectum uisum: licet in se sit aggregatum ex multis loco, & subjecto distinctis. Et quoties aliquid uariatur in toto, uel in parte, quod oculis subjectum est toties causatur noua uisio. Neque una uisione manente contingit aliquid primo uidere, quam postea. Ita potest creare uerbum uisionem in beato, quam uidet uerbum: & a, & b, creaturas: & illa manente semper uidet uerbum a, & b: & tunc uerbum a, & b, habent se ut unum obiectum talis uisionis: etsi beatus post uidet deum sine creatura: aut deum, & alias creaturas: puta c, de quoties uariatur uisibi. le, toties actus uidendi: unde manente eodem actu uidendi, in intellectu semper idem uidetur. Cuius ratio est: quia actus uidendi intellectui naturaliter repraesentat: & significat quicquid per eam uidetur: & est eius naturalis similitudo repraesentatiua: & ideo non potest in hac significatione mutari: immo illi actus sic uidendi diuersa specie distinguuntur: si, enim essent eiusdem rationis: quicquid conueniret uni: simile conuenit, aut conuenire potest alteri: maxime in his, quae naturaliter conueniunt. Cum ergo significare obiectum tale conuenit naturaliter actui intellectus: hoc ipsum conuenit cui libet actui eiusdem speciei.

¶ Tertio sequitur, quod aliquis actus uidendi creaturam in uerbo est beatificus: aliquis uero non. Primum patet; quando eodem actu uidetur uerbum, & creatura: ille est beatificus, quia est notitia intuitiua dei. Secundum patet: quia si cum visione uerbi producatur actus uidendi aliquam creaturam non est beatificus: quia non est dei tanquam objecti: immo potest separari ab actu uidendi uerbum.

¶ Quarto sequitur, dsi. primo uideatur uerbum, & non creatura in uerbo: secundo uerbium, & creatura in uerbo: aut beatificus actus interrumpitur: aut plures actus sunt, simul in intellectu. Patet: quia uariato objecto siue totali, siue partiali, siue primario, siue secundario, mutatur actus tendens in illud: ideo in casu aut primus actus ad solam essentiam diuinam terminatus destruitur: & succedit alius actus beatificus simul ad essentiam diuinam, & creaturam terminatus, aut priore actu manente producitur alia uisio tantum ad creaturam terminata. Alius modus non est imaginabilis: & uterque est possibilis: neuter enim includit aliquam repugnantiam.

¶ Nec pri¬ mo obuiat illud Aug. allegatum fortassis non erunt ibi uolubiles cogitationes nostrae: non enim hoc asserit: sed dubitatiue profert uolens ostendere, quod etsi uolubiles non essent, ut de una tranuretur ad aliam: adhuc non aequarentur uerbo dei: quod est forma non formabilis id est mutabilis: nostrae uero etsi ultra non mutarentur: tamen fuerunt formabiles; ut ibi loquitur: possunt ergo in rerum cognitione in uerbo actus actui succedere tam beatifici, quam non beatifici.

¶ Nec secundo obuiat illud, qui non unum intelligit: nihil intelligit: quid quidam exclusiue intelligere uolunt: ut non nisi unum intelligi possit simul, quid falsum est. Tum quia simulhabentur in intellectu notitia intuitiua, & abstractiua eiusdem objecti: ut probatum est sup. q. ij. dist. iij. lib. ij. Tum quia quis potest scire se beatum, reflectendo se superactum proprium beatificum: & ita habebit duos actus, rectum & ressexum.

¶ Secundo notandum, quod ut dictum est in primo dist xxvj. aliquid dicitur esse in deo proprie: quod est realiter, & essentialiter in deo. Et sic in aliquo continetur, quod actualiter & secundum proriam essentiam est in alio: ut materia, & forma in composito: sic nihil est in deo nisi essentia, relatio, & constitutum ex his: & hoc modo loquuntur sancti cum dicunt: quicquid est in deo: est deus. Aliomodo aliqua dicuntur esse in deo improprie, & metaphorice: puta obiectiue, uirtualiter, aut eminenter. Obiectiue esse in deo est cognosci a deo, siue esse obiectum diuinae cognitionis. Esse in deo uirtualiter, est posse causari a deo. Esse in deo eminenter est diuinam perfectionem esse excellentiorem eaSic creaturam relucere in deo non est creatura aut speciem eius esse formaliter, aut subjectiue seu realiter in deo: quia deus est actus simplicissimus, in quo nihil est nisi deus. Neque deus repraesentat creaturam: sicut quaedam similitudo uel species creaturae, aut speculum: in quo quasi uideatur imago creaturae. Nam nihil possibile, aut contingens est in deo. Quicquid est in deo, est naturaliter, & decessario in deo: nec aliquo modo mutabile: immo uerius est necessario deus: & ita si secundum hanc imaginationem deus esset speculum repraesentans creatura, in quo creatura reluceret necessario reptaesentaret omne creaturam: nec una reluceret plus, nec uideretur in eo, quam alia. Sed creatura relucet in deo, tanquam in causa eius cognitionis productiua. Vnde ni hil aliud est creatura relucere in deo, aut deum repsentare creaturam: nisi deum canre cognitionem eius in aliquo intellectu ipsum uidente. Et si bene intelligitur, quod deus est speculum uoluntarium, ostendens in se quae uult: caetera occultans: nec in eo relucent, nisi quae uult, a uidente secognosci: quia deus in intellectu se uidentis causat cognitionem uoluntarie & contingenter illarum creaturarum, quas uult cognosci: & quarum cognitionem non causat, occultare dicitur. Sibi jpsi autem omnia relucent necessario: quia ipse est necessaria, & formalis cognitioomnium, cui nihil occultari potest. Et quia de communi lege. Deus non creat uisiones creaturarum in intellectu angeli, uel animae: nisi uideatur ipsa diuina essentia siue uerbum: ideo talia dicuntur uideri in uerbo, siue in diuina essentia: quia intellectus creatus recipit huiusmodi uisionem a uerbo, & diuina essentia, sicut a causa efficiente: non autem uidet res sicut inlibro, uel sicut in speculo secundum fal sam quorundam imaginationem.

¶ Istis praemissis est conclusio prima adistum articulum. Anima christi in uerbo potest cognoscere omnia nedum psentia, praeterita, & sutura: sed etiam possibilia. Probatur Ioan. i. Plenum oratia, & ueritate. Veritas refertur ad sapientia, secundum Aug. xiij de trin. non autem esset plenus, si aliquid soret possibile, quid non posset cognoscere. Item Apoc. v. Dignus est agnus, qui occisus est, accipere uirtutem, & diuinitatem, & scientia. glol. i. omnem cogni tionem. Et potest persuaderi: nam ipse est a deo constitutus omnium iudex: quia filius hois est. Io. v. ergo cognoscet oia etiam occultissima, cogitatur scilicet & intentiones hominum. Tenet cosequentia per illud. j. Ethic. Vnumquodque bene iudicat, in uno quoque eruditus. Quod etiam omnia possibilia cognoscere possit: patet: quia potest cognoscere in uerbo, quod aliquid est possibie, quod nunquam producetur: & quaratione unum: eadem ratione quodlibet.

¶ Corollarium. Anima christi infinita potest cognoscere in uerbo syncathegorema tice, non cathegorimatice.

¶ Secunda conclusio. Anima christi non cognoscit actualiter omnia in nerbo distincte, & singulariter. Probatur: quia infinita sunt cognoscibilia in uerbo: sed infinita non sunt cognoscibilia simul & actualiter, singulariter, & distincte ab in tellectu creato: ergo. Minor probatur: quia non una cognitione: illa enim esset infinita, nec pluribus: quia illae essent infinitae secundum numerum actu: sed neutra infinitas esse potest in intellectu creato: ut argutum est contra tertiam opinionem. Item impossibile est potentiam finitam attentione perfecta uidere infinita obiecta simul: sed intellectus animae christi est potentia finita: ergo. Consequentia nota cum minore. Maior probatur: quia ut sup. argutum est: experimur, quod attentio circa plura est minus perfecta, quam circa pauca: ergo attentio circa infinita erit infinite imperfecta: quae est nulla. Similiter tunc anima christi cognoscendo actualiter, & distincte infinita: infinite excederet perfectionem alterius animae. consequens salsum: quia sic esset infinite perfecta: quid non conuenit creaturae. Consequentia probatur: quia uidere distincte duo, est maioris perfectionis, q unum: & tria quam duo: ergo &c. ergo uidere distincte infinita est infinitae perfectionis.

¶ Tertia coclusio. Omnia, quae uerbum nouit naturaliter ab aeterno: intellectus animae christi aptitudinaliter cognoscit distincte in uerbo. Probatur: quia anima christi omnia scit, quae deus scit: & non actualiter: ergo aptitudinaliter. Consequentia nota ex sufficienti diuisione. Minor est conclusio secunda. Maior est magistri in tex tu, & Fulgentij dicentis. Anima christi per sapientiam gratis datam in uerbo dei, cui est unita: quod etiam perfecte intelligit omnia: scit. Item ad Col. ij. In eo sunt omnes thesauri sapientiae, & scientiae absconditi. Patet etiam ex pro batione primae conclusionis: quia quicquid potest cognoscere, cognoscit aptitudinaliter: sed omnia quae uerbum nouit, potest cognoscere ex conclusione prima: ergo. Illa opinio quoad prima conclusionem concordat cum secunda: quam tum ad hoc, quod concedit, quod omnia cogno scit aptitudinaliter: sed alium modum ponit de habitu improbatum. Concordat etiam quoad secundam conclusionem cunquarta: concordat cum tertia, in eo dicit cognitiones rerum in uerbo recipi ab intellectu creato: sed produci a uerbo.

¶ Si dicis, illae conclusiones ita uerae sunt de anima cuiuslibet beati: ideo non plus de anima Christi dici potest, quod cognoscit omma, quam de anima alterius beati. Respondetur aliquo modo sicut supra in quarta opinione, qod licet quaelibet anima beati posset cognoscere omnia in uerbo secundum dei absolutam potentiam: quia quicquid deus potest pro ducere in uno intellectu creato, potest & producere in alio: quia sunt eiusdem capacitatis: & aequaliter in potentia obedientiali respectu dei: tamen multo plura cognoscit intellectus animae Christi in uerbo, secundum ordinatam dei potentiam: & omma quae cunque uolet cognoscere: potest quoque ordinate uelle cognoscere: quodcunque cognoscibile: & forte, quod actu cognoscit in uerbo omnia praesentia, praeterita, & sutura: quia illa omnia sunt finita, & multa possibilia. Et quodcunque possibilium cognoscere uoluerit distincte: licet non omnia saltem collectiue: quia nulla sunt collectiue omnia: hoc autem nulli alii creato intellectui conuenit: nec humano, nec angelico.

¶ Quantum ad secundum articulum, supponendum ex dictis dis. iij q. ij. lib. ij. de cognitione angelorum: quod duplex est cognitio rerum in genere proprio scilicet infusa & acquisita: & utraque duplex: habitualis & actualis. Notitia acquisita est, quam elicit potentia cognitiua cum obiecto secundum ordinem naturae institutae non concurrente speciali concursu dei. Quis autem sit ille modus, & ordo, procedendi tam in cognitionibus simplicibus, quam con plexis: tam appraehensiuis, quam adhaesiuis: require loco statim allegato. Infusa est, quam deus immediate causat in intellectu alicuius non concurrente obiecto, & potentia intellectiua istius, in quo producitur effectiue. Vnde omnem notitiam tam actualem, quam habitualem: quam producere potest potentia intellectiuapraesente obiecto: aut mediante habitu repraesentante obiectum in eius reali absentia quoad appraehensiuam: aut mediante notitia intuitiua extremorum: uel mediante habitu ex prioribus assensibus genito ad similes inclinante quoad notitiam inhaesiuam: similiter & ipsos habitus tam appraehensiuos: quam adhaesiuos: potest deus immediate causa re in potentia intellectiua obiectis non praesentibus: & ita faciendo reuelat quam doque praeterita: qumoque futura: quando que praesentia occulta: sic Moysi reuelauit notitiam creationis mundi longe praeteritam: sic prophetis mysterium incarna tionis & multa alia longe, uel prope futura: multa denique praesentia occulta, ut patet per decursum scripturarum utriusque testamenti. Infundit quadoque habitus, quibus postea intellectus, negotia do acquirere potest multas notitias etiam certas, & euidentes de rebus intuitiue non cognitis: quae cognitiones sunt partim supernaturales, partim naturales. Et breui ter omen cognitionem quam, potentia intellectiua acquirere potest cum labore: & successiue obiectorum per praesentiam, & negotiationem intellectus, potest immediate & multo perfectius causare deus in potentia intellectiua. Sic instantanee, subito infudit apostolis notitiam linguarum omnium: & notitiam omnium ueritatum ad salutem sibi, & ecclesiae necessariarum: sic Paulum docuit euange lium, quod non ab homine accepit, neque didicit: sed per reuelationem dmi nostriIesu Christi: ut testatur ad Gal. i. Nihil autem perfectionis intellectui creato possibile negatum est intellectui Christiuerbo uniti: unde credendum, quod nihil, quod angelis, & prophetis, & sanctis reuelatum est: negatum intellectui animae Chiisti: sed longe plura, & pere fectiora: quibus breuiter suppositis est prima conclusio.

¶ Anima christi non cognouit actualiter sub propriis nominibus omnia cognitione intuitiua, & perfecta, infusa, uel acquisita. Probatur: quia sic non cognouit omnia talia cognitione in uerbo: ergo necin genere. proprio. Tenet consequentia: quia non cognouit plura uel alia in genere proprioqua cognouerit in uerbo. Antecedens patet ex articulo primo.

¶ Praeterea infinita sunt sic cognoscibilia: illa autem non nisi cognitione infinita sic cognoscuntur: sed anima christi non est capax cognitionis infinitae: ergo. Consequentia nota: & antecedens per omnibus partibus patet ex supra dictis. Sola nim essentia diuina, quae est simpliciter, & intensiue infinita est, sufficiens ratio distincte, & intuitiue: cognoscendi infinita, qualia sunt omnia cognoscibilia. Potuit tamen habere cognitiones distinctas infusas multorum singularium: & eorum, quae non fuerunt praesentia: non tamen omnium, propter eorum infinitate.

¶ Secunda conclusio. Anima christi nouit oia inproprio genere cognitione infusa habitualiter in uniuersali, non autem habituali ter singula in particulari. Prima pars probatur. Anima christi receptiua fuit habituum notitiarum abstractiuarum in uniuersa hioia repraesentatium: similiter, & principiorum, ac ueritatum, ex quibus poterat procedere ad cognoscendas particulares res ac ueritates: ergo illos recepit. Tenet consequentia: quia nulla perfectio possibilis aiae christi no repugnans maiori est ab earemouenda. Habitus autem illi sunt perfectio aiae: & non repugnat maiori perfectioni scilicet cognitioni rerum in uerbo: ut supra habitum est. Habens autem illos habitus habitualiter cognoscit omnia in uniuersali: ergo illa pars conclusionis uera. Secunda pars probatur: quia sicut cognoscere in particulari actualiter omnia, arguit infinitatem. Ita & cognoscere in particulari habitualiter includit infinitatem. Infinitas autem repugnat animae christi: ergo. Consequentia nota cum minore. Maior probatur: quia cuiuslibet particula ris cogniti onis actualis potest esse ha¬ bitus particulariter ad eam inclinans: ergo tot erunt habitus particulares, quot cognitiones actuales: sed possunt esse infinitae actuales: ergo & infinitaehabituales. Maior declarata est in ijdistinct. iij. q. ij. & minor est manifesta¬

¶ Tertia conclusio. Cognitione intuitiua rerum in proprio genere, acquisita: anima christi nouit tantum actualiter praesentia. Probatur: quia cognitio intuitiua naturaliter acquisita requirit actualem praesentiam obiecti: ut patuit in prologo primi q. j. & loco allegato dist. iij. secundi. ergo acquiri non potest nisi obiecto praesente in se. uel ut quidam dicunt in aliquo, in quo habet esse perfectius, quam non in seipso; ut puta in essentia diuina seu inuerbo: sed quod sic cognoscitur secundum illud esse, non cognoscitur in proprio genere. non ergo in proprio genere potest cognosci sessio Petri, nisi ipso praesente. Et ita cum multa obiecta non fuerunt: nec esse potuerunt praesentia illi intellectui, id est aiae christi secundum eorum existentiam actualem, non poterat habere notitiam intuitiuam istorum.

¶ Sed diceres. Potuit habere cognitionem omnium existentium pro quacunque differentia temporis per species infusas. Respondetur. negando, quia species infusae, seu habitus (quod pro eodem accipio: non, enim pono species intellectuales praeter habitus) illae ergo species, uel habitus repraesentant obiecta non sub ratione existentiae: sed repraesentant obiecta: siue sint: siue non sint actualiter. Notitia enim intuitiua non relinquit post se habitum, uel speciem: sed tantum abstractiua: & ideo species uel habitus infusa, uel infusus non mouet ad cognitionem intuitiuam: sed tantum abstractiuam: ut patuit dist. iij. lib. ij. Nunquam ergo sciri potest ueritas contingens notitia acquisita, nisi obiecta sint in se praesentia. Deus autem illam creare posset in intellectu: sed sic non est acquisita. Et licet deus infundat habitum supernaturaliter: tamen per illum habitum non potest exire intellectus in notitiam actualem nisi operatione actuali. Sic licet caecus supernaturaliter acciperet oculos: non tamen per illos uideret nisi naturaliter: nec aliter, quam si eosdem oculos habuisset a natura. Haec est inten tio etiam Scoti. Quarta coclusio. Quantum ad euidentem contingentium notitiam, anima Christi potuit proficere, & nouas quotidie rerum notitias acqui rere. Probatur: quia ad nouam praesentia alicuius objecti actualem potuit acquirere eius notitia intuitiua, quam ipso non praesente non habuit: ergo. Ex istis quoque nouis cognitionibus intuitiuis formantur notitiae abstractiuae eorundem obiectorum abstractiue, a quibus in memoria derelictus fuit habitus, per quem potuit formare notitiam abstractiuam obiecti prius intuitiue cogniti, & abstractiue, atque ex pluribus talibus abstrahere notitias uniuersales: & consequenter procedere sicut est processus in nobis: licet propter intellectus altitudinem ex paucis potuit cognoscere multa. Sic ergo processu temporis multa noscere poterat experimento in proprio genere, quae prius non nouerat in tali genere: licet clarissime illa nouerat in uerbo, propter quod nihil ignorare, uel nescire dicitur. Licet non singula omnibus modis, quibus erant noscibilia nouit, semper: nam quisquis rem aliquam certo modo nouit, eam ignorare non dicitur: ut uult Alex. par. iij q. xiij. membro. ij. Et ita uerum est, quod ignorantiam non assumpsit: ut dicetur dist. xv. & secundum hoc patet ueritas textus euangelij Luc. ij. Iesus proficiebat aetate, & apientia, & gratia apud deum, & homines: non solum secundum apparentiam: sed etiam secundum ueritatem. Nam ex hoc arguit Amb. lib. de spiritu sancto: in Christo esse alium sensum, quam diuinum: quia secundum aliquem sensum profecit, & non secundum diuinum: quae probatio nihil ualet: si tantum intelligitur de profectu secundum apparentiam: quia sic ent secundum sensum diuinum profecit plura mirabilia diuinitatis opera successu temporis ostendendo: sic etiam plane intelligitur uerbm apostoli ad Heb. v. Didicit ex his, quae passus est obedien¬ tiam. Didicitur enim, per experientiam: quod prius nouerat per habitum. Ad hoc est illud beati Augu. Ixxxiij. q. q. ix. contra Appollinaristas. Euangelicae nat rant historiae, quod factum est: & uerum est: ideo uerba euangelistae uera sunt, ut exprimuntur: non sicde alijs set monibus tropicis scripturae. Etnon uidetur, quod exponendum sit secundum apparientiam tantum. Sed di. ibi dicitur etiam, quod profecit gratia, sed ex praecedenti dist. xiij. patet, quod gratia in eo fuit augmentatata. Respondetur, quod licet gratia non fuit in se augmentata: tamen uere profecit gratia: per gratiam continue operando meritorie: per quod profecit: non quantum ad gratiae augmentum: sed per gratiam quantum ad meritum sibi uel alijs: qui funt effectus gratiae: sic & profecit quantum ad profectum sapientiae, qui est cognitio. Nam profecit quantum ad cognitionem experimentalem: etsi non quantum ad cognitionem habitualem uere scientificam.

¶ Quantum ad articulum tertium, est dubium primum, utrum in anima Christi simufuerunt plures notitiae eiusdem obiecti: puta una in uerbo: alia infusa: ali: acquisita. Et uidetur quod sic: quia potentiae in quocumque sunt perfecte possunt in actus suos: in anima Christi fuerunt in tellectus agens, & intellectus possibilis perfecti: ergo poterant in operationes suas scilicet producere notitias, & recipere. Ad illud dubium respondetur conformiter ad praedicta in principio huius quaestionis per duas propositiones.

¶ Prima. Cum actuali cognitione rerum in uerbo poterant simul esse in anima christi habitus eorundem objectorum infusi, uel acquisiti in genere proprio. Probatur: quia: habitus simul stat cum actu eiusdem obiecti, cuius est habitus: & ideo nullus actus repugnat habitui respectu eiusdem objecti. Antecedens est manifestum: quia habitus per actum suum augetur, & ita non corrumpitur. Si dicitur frustraponitur habitus, qui non procedit in actum: sed ubi actus est stans sicut cognitio rerum in uerbo, qui nunquam corrumpit: quia beatifica: ideo habitus respectu eiusdem objecti nunquam habebit actum per eum generatum. Respondetur, quod quia habitus secundum se est perfectio intellectus, sicut & ois uirtus: etiam si nunquam exiret in actum: & per hoc non est ista perfectio ab anima chri remouenda: ut dictum est. Et licet per habitum huiusmodi non posset ex ire in actum stante cognitione obiecti suiin uerbo: non tamen ideo esset frustra: quia posset cessare cognitionibus obiecti in uerbo: quia non omnis cognitio obiectiin uerbo est beatifica: & tunc habitus exire posset in actum suum.

¶ Secunda propositio. Cognitione actuali alicuius obiecti in uerbo in intellectu existente, non est alia cognitio eiusdem objecti sub eadem ratione repraesentatiua in eodem intellectu, infusa aut acquisita in proprio genere. Probatio: quia duae cognitiones eiusdem objecti perfectae, & secundum eandem rationem actuales, non possunt simul esse in eodem: ergo propositio uera. Consequentia nota. Antecedens manifestum: quia aut utraque illarum aeque perfecte cognoscitur obiectum: & tunc una su perflueret: aut non: & tunc non essent repraesentatiuae obiecti sub eadem ratione. Et si dicis: cognitio proprio genere est aeque perfecta cum cognitione in uerbo Respondetur: hoc non soluit: quia etsi est minus perfecta: ergo magis superfluit, si non sub alia ratione obiectum repsentat, quam cognitio eius perfectior in uerbo

¶ Ad rationem dubij dicitur, quod haec ppositio falsa est. Potentiae in quo cunque sunt perfectae &c. ut dicit Scot. uniuersaliter: sed solum uera est de potentia imperfecta ad terminos suarum actionum. Si autem ab aliquo agente praeueniente potentiam inducti sunt termini non poterunt a gere ad huiusmodi terminos: non propter imperfectionem sui; sed propter positionem terminiab alio agente: nec propter hoc sunt negande esse in natura: quia sunt simpliciter perfectiones naturae, siue habeant terminos suos a se ipsis, siue ab alijs: sicut potentia generatiua sibi similis quo ad speciem non est frustra in homine: licet nuquam habeat terminum a se: sed semper praeueniatur a deo formam humanam creante, si ponatur potentia distincta a natura. Si dicitur, cognitiones speciedistincte eiusdem objecti stant simul: sicut intuitiua & abstractiua sed cognitio obiecti in uerbo, & eiusdem in genere proprio specie distinguuntur: sicut matutina, & uespertina: eigo. Respondetur, quod cognitiones illae matutina, & uespertina: hoc est in uerbo, & genere proprio: si sunt eiusdem obiecti, & secundum eandem rationem: differunt tamen paenes causas efficientes: sicut homo creatus, & homo genitus. Sed talis distinctio causarum non facit distinctionem speciuocam secundum beatum Aug. ad Deo gratias, & secunlum sanctum Amb. de incarnatione. Disparitas ortus non facit distinctionem naturae: ut patet de Adam, & nobis. Non ergo differunt dictae cognitiones specie. Et sicut dictum est de cognitione actuali: ita etiam de habituali: ita udsi habitus certae cognitionis fuerit infusus, non ponitur habitus respectu eiusdem cognitionis nouus acquisitus: unde sihabitus infusus exeat in cognitiones actuales: illae actuales non generant nouum habitum: sed bene augmentant priorem infusum. Vnde si infundantur actuales cognitiones sine habitu: illae cognitiones generabunt habitum acquisi sum: si simul infunditur habitus augmen tabunt eum: & loquor de habitu infuso eiusdem speciei cum acquisito: qui immediate potest in omnem effectum habitus acquisiti: quod dico propter uirtutes nfusas, fidem, spem, charitatem: qui sunt habitus alterius rationis cum acquisitis: & ideo stant simul cum acquisitis: ut nfra dicetur, dist. xxiij. & sequentibus, Dubitatur secundo utrum anima christi intuitiue, & perfectissime uidens uerbum compraehendat uerbi infinitatem. Respondetur breuiter, quod non solum intellectus animae christi: sed & cuiuslibet beati cognoscit diuinam essentiam ut nfinitam: nec alias quietaretur nisi appraehenderet obiectum, ut infinitum. Nec ex hoc sequitur, quod sit aeque perfecta sicut uisio uerbi increata: licet sit eiusdem objecti sub eadem ratione scilicet sub ratione infiniti. Neque actus capiunt suam distinctionem, & unitatem ab objecto formaliter: sed seipsis intrinseceuniuntur, & distinguuntur, & licet ex distinctione obiectorum arguatur distinctio actuum: non tamen ex unitate unitas, quia eiusdem objecti sub eadem ratione possunt esse plures actus: sicut cognitio, & uolitio. Et cognitiointuitiua, & abstractiua sunt eiusdem objecti sub eadem ratione: ut in prologo dictum est. Sed an intellectus creatus uidens uerbum compraehendat ipsum, est notandum, quod compraehendere accipitur quinque modis: ut dicit Ockam quaest. xij. quarti. Primo modo est uidere aliquod uisibile, ita ut nihil eius lateat, & sic compraehendere est distincte uidere. Secundo modo est uidere aliquod totum, & discernere inter partes eius. Tertio modo est uidere aliquod uisibile perfectissima uisione, qua uideri potest. Quarto modo compraehendere, est cognoscere aliquid sub omnibus praedicatis sibi conuenientibus. Quinto modo est cognoscere intellectione habente talem proportionem ad alias intellectiones, qualem habet objectum ad alia obiecta. Vel ut dicit Scotus. Compraehendere est sic intelligere, ut sit tanta perfectio in intellectiuitate intelligentis, quanta est intelligibilitas intelligibilis: ita quod sit ibi quaedam commensuratio: & neutrum aliud excedat. Et sic dicit August. lib. xij. de ciuit. dei cap. xviij. Quicquid scientia compraehenditur, scientis cognitione finitur quod non est intelligendum, quod absolute finiatur: sed finitur cognoscenti, ut ibi manifeste declarat: quia cognoscitur secundum totam sui cognoscibilitatem: & ita respectu eius se habet ac si esset finitum, eo quod non excedit cognitiuitatem intelligentis: sed est ibi cognoscentis, & cogniti adaequatio. Primo modo dicitur, quod quicquid uidet essentiam diuinam, comptaehenditeam: quia uidet eandistincte, quia non habet partes quarum aliqua potest latere aliqua apparere. Secundo modo essentia seu uerbum a nullo compraehenditur: quia non habet partes, inter quas discerni possit. Tertio modo non potest compraehendi nisi ab intellectu suo: quia omni cognitione creata perfectior est uisio increata. Neque aliqua creatura istomodo compraehendi potest nisi a solo deo. Quarto modo similiter non potest compraehendi nisi a se ipso: quia ipse solus nouit omnia praedicata sibi conuenientia. Sic, & quinto modo solus compraehendit seipsum: quia sicut cognitioincreata infinite excedit omnem cognitionem creatam: ita obiectum increatum infinite excedit omnem obiectum creatum. Et tanta est intellectiuitas in intellectu diuino: quanta intelligibilitas in essentia diuina, quia utrobique est, infinita. His tribus ultimis modis communius accipitur comprehendere: qui soli deo conueniunt respectu obiecti increati

¶ Et si obijcitur si intellectus creatus cognoscit diuinam essentiam sub ratione infiniti: :uc cognoscit ipsam sub perfectissima ratione: quia non est perfectior ratio, quam sit ratio infiniti: ergo compraehendit. Dicendum, quod non omnis ratio infiniti est perfectissiuua: hoc est non omnis ratio, qua aliquid cognoscitur esse infinitum, est perfectissima: quia inter tales sunt gradus: quia una clarior alia: & increata perfectior creata sicut in simili: nihil est perfectius natura intellectuali: tamen non omnis natura intellectualis est perfectissima. Posset moueri dubium, utrum perfectissima notitia creabilis tam rerum in uerbo, quam in proprio genere sit communicabilis animae Christi: sed per omnia respondendum erit sicut de gratia. si sum ma cognitio est creabilis: respondetur affirmatiue. sin autem respondetur negatiue.

¶ Tertio dubitatur iuxta tertiam conclusionem textus: utrum animae Chri sti communicari potuit omnipotentia. Respondetur, quod homini Christo attribuitur omnipotentia per communicatio nem idiomatum: sicut caeterae proprieta tes diuinae. Sed de humana natura in Christo, quae est creatura: respondetur breuiter, quod omnipotentia nulli creaturae communicari potest. Cuius ratio¬ est: quia omnipotentia includit infinita tem intensiuam, & extensiua quantum ad durationem. utraque repugnat creaturae: & ratio omnipotentiae repuggat rationi creaturae. Primum probatur: potentia producendi dicit perfectionem in principio, productiuo ad minus tantam, quanta esse potest in effectu producibili ab eo tanquam a causa totali: ergo omnipotentia dicit per fectionem aequiualentem, aut maiorem perfectionem omnium producibilium: sed producibilium non est terminus: quia quocunque producibili dato, potest produci perfectius, unde non est dabile summum producibile. Similibus rationibus sicut de gratia tactum est dist. xiij. huius ergo perfectionis principij omnipotentis no est dare terminum: & per consequens habet perfectionem infinitam. Secundum probatur: quia necesse est omnipotentem esse aeternum, & ita duratione infinitum. Antecedens probatur: quia cum nihilpossit seipsum producere de non esse. j. de trini. nihil generat se, necesse est omnipotentem esse improducibilem de non esse: quia siesset producibilis: cum non habeat potentiam producendi se de non esse, non erit omnipotens: deficit enim sibi potentia se producendi: cum tamen sit producibile de non esse ad esse: & per hoc patet tertium, quod ratio omnipotentie includit esseprincipium omnium factibilium de non esse ad esse. Haec autem repugnat creaturae: quia nulla creatura potest esse principium omnium possibilium: quia non sui ipsius.

¶ Si dicis. Omniscientia etiam includit infinitatem: & tamen attribuituranimae Christi. Respondetur eo modo, quo includit infinitatem: hoc est ut includit cognoscere omnia cognoscibilia distincte: secundum proprias rationes, non attribuitur animae Christi: sed modis supra expositis, securdum quos non includit infinitatem.

¶ Ad ditum est notanter producibili de non esse: quia omnipotentia non repugnat pducibili simpliciter: quia filius in diuinis producitur, & est omnipotens, similiter & spiritus sanctus. sed neuter producitur de non esse: ut patuit in primo.