¶ Quantum ad primum notandum, quod sicut ex praemissis patet: sacramenta proprie dicta: qualia sunt sacramenta nouae legis: con- rerunt gratiam suscipienti non ponenti obicem. Gratia autem multos habet esfectus: ut habitum est in secundo, & habebitur quantum ad aliqua infra distinct. decimaquarta. Nam tollit defectus culpabiles, & ad culpam inducentes. Delet namque peccatum: & minuit concupiscentiam: praestat uitam animae. Nam per gratiam deus, quiest uita animae (sicut anima est uita cor poris) inhabitat animam. Roma. v. Charitas dei diffufa est in cordibus nostris per spiritumsanctum &c. Perficit etiam animam, & corroborat inclinando ad actus meritorios, qui sunt actus uirturum: ut de charitate, de qua (idem tificatur gratiae) dictum est in tertio. Et secundum haec sacramenta dicuntur medicinae, & remedia contra morbos spirituales animae. Dicuntur etiam adiutoria animae ipsam perficientia in uita spirituali tam in prima, quam secunda. Conferunt enim gratiam, quae est uera uita prima animae, per quam animaspiritualiter uiuit deo, grata & accepta deo ad uitam aeternam. Per eam etiam actus uirtutum, ad quos inclinat: uiuunt in diuina acceptatione tanquam merita in uita beata praemianda: qui actus sunt anime uita &c.

¶ Et secundum hos gratiae effectus uarios, uarie assignant doctores sufficientiam, & numerum sacramentorum nouae legis, prout recitat Alex. q. viij. par. iiij. membro. vij. Et post eum beatus Th. dis. praesenti. q.ij. Quoad primum: quia secundum Hugo. Sacramenta nouae leg. sunt medicine dei spirituales, quem foris corporibus adhibentur per sensibi lem speciem: sed intus animam sanant per inuisibilem gratiam. Ideo secundum numerum morborum spiritualium sumidebet numerus sacramentorum. Sunt autem septem differentiae huiusmodi morborum, quorum tres suntsculpae. Est. n. cuipa originalis, actualis, mortalis, & uenialis. Quatuor sunt poenae ex prima tram sgressione inflictae secundum Bedam: scilicet difficultas discernendi inter bonum, & malum in ratione. Malitia siue inclinatio ad malum in uoluntate. Infirmitas resistendi, & proficiendi in irascibili: & concupiscentia illicitorum in con cupiscibili. Contra primum est baptismus, quo tollitur originale. Contra secundum paenitentia, qua expellitur mortale. Contra tertium extrema unctioqua remitritur ueniale. Contra quartum est ordo, quo datur clauis scientiae ad discernendum. Contra quintum est eucharistia, quae mutat suscipientem in susceptum, incorporat, & unit: & per hoc uoluntatis inclinationem malam in bonam transformat. Contra sextum est confirmatio, quae roborat ad confitendum nomen christi in persecutione. Contra septimum est matrimonium, quo excusatur carnalis concupiscentiae actus a crimine.

¶ Aliter sumitur sacramentorum numerus, considerando sacramenta, ut sut adiuto ria animae, perficientia ipsam in ordine ad uitam secundam: actus scilicet uirtutum. Et sic accipitur numerus sacramentorum secundum numerum uirtutum trium theologicalium, & quatuor cardinalium. Et sic baptismus respicit fidem: quia sicut fides prima est, & fundamentum caeterarum uirtutum: sic baptismus principium, & ianua facramentorum, propter quod baptismus dicitur sacramentum fidei: per baptismum enim baptixatus connumeratur caetui fidelium. Vnctio extre ma est adiutorium spei: per hanc homo a uenialibus expeditur, & praeparatur ad gloriam. Ad actum charitatis, adiuuat eucharistia. Ad actum prudentiae; ordo. Ad actum fortitudinis, confirmatio. Ad actum iustitiae; paenitentia. Ad actum temperantiae, matrimonium.

¶ Considerando sacramenta ut sunt adiutoria animae perfi¬ ficientia eam quoad uitam spiritualem primam, quae est gratia. Habet autem hec spiritualis uita conformitatem quandam ad uitam corporalem, & eius processum. In uita corporali consideratur homo ad se, ut singularis persona. Vel in ordine ad totam communitatem, cuius est pars: quia est naturaliter animal sociale Quoad primum requiruntur quinque. Primum est generatio, per quam recipit esse. Secundum augmentatio, siue corroboratio; per quod recipit augmentum debitae quantitatis. Tertium conseruatio in esse per nutritionem. Quartum quoniam homo est corruptibilis) est perditae sanitatis reparatio. Et quoniam haec uita naturalis uia quaedam est ad uitam aliam incorruptibilem: requiritur aliquid quinto: quoexiens finaliter praeparetur, ut de hac uita exiens sine impedimento transeat ad aliam. Et haec quinque requiruntur tanquam necessaria cuilibet personae singulari per se. Ad bonum autem communitatis, requiritur multiplicatio partium communitatis quantum ad esse naturale: ue species humana deficiat per prolis propagationem. Requiritur & institutio aliquorum regentium, & conseruantium membracommunitatis in concordia, & unitate, sine qua subsistere non possent. Secundum haec septem sumitur distinctio, numerus, & sufficientia sacramentorum. Nam baptismo regeneratur homo: & accipit esse spirituale. Per confirmationem, corroborationem. Per cucharistiam, nutritionem gratiae & conseruationem. Per poenitentiam, lapsi reparationem. Per unctionem extremam, ad finalem exitum praeparationem. Per matrimonium communitas accipit multiplicationem in esse naturae, uel carnali. Per ordinem, multiplicationem ministrorum ecclesiae ad totius corporis regimen. Et per idem potest accipi ratio ordinis lacramentorum perficientium hominem in se, & in ordiue ad communitatem: nisi quod ordo praeponitur matrimonio: cum tamen prius esse debet, quod est animal, quam quod est spirituale. Sed huius ratio est duplex. Vna: quia digniora ordine praecedunt: sunt autem digniora, quaeperficiunt ad esse spiritua le, quod faciunt prima sex. Matrimonium uero minus dignum: eo quod perficit quantum ad esse carnale. Secunda: quia matrimonium ministrari debet peracramentum ordinis. Haec ultima applicatio, & assignatio sufficientiae numeriseptenarij lacramentorum caeteris melior est, quae est Scori, & Durandi. Sunt & aliae; sed minus pertinentes, quae plures patiuntur instantias.

¶ Secundo notandum: quod licet nonnulli opinati sint, quod quaedam sacramenta nouae legis: scilicet baptismus, & eucharistia, ordo matriuionium immediate a Christo in stituta sunt: quaedam ab eo mediantibus apostolis instituendi auctoritatem ab ipso recipientibus: ut poenitentia, confirmatio, extremaunctio. Vnde de poenitentia dicunt: quod fuit instituta a Ia cobo dicente. Confitemini alterutrum peccata uestra. Iaco. v. Et similiter de extrema unctione dicit ibidem. Si infirmatur quis in uobis, inducat praesbyteros ecclesiae: & orent super eum unguentes eum oleo in nomine domini. Et oratio fidei saluabit infirmum: & alleuiabit eum dominus: & si in peccatis sit: remittentur ei. Deconfirmatione, qua datur spiritussanctus ad robur: dicunt, quod non debuit institui ante plenam spiritussancti missionem in dic pentecostes: & ita non a Christo in morte: quia iam non ambulauit in terris: sed per apostolos instituta est. Vnde Actuum, viij. dicitur, quod Petrus, & Ioannes missi ab apostolis ad Samariam ad baptixatos a Philippo diacono in nomine domini Iesu, imponeba. tillis manus, & accipiebant spiritum sanctum. Tamenut supra dictum est quaest. ij. dist.. accipiendo institutionem proprie, ut distinguitur contra promulgationem, facultas instituendi sacramenta non potest communicari creaturae,

¶ Sed an Christus per se publicaue- rit sacramentorum institutionem: anapostolis comilerit eorum publicationem sunt opiniones. Vna tenet, quod non, de praedictis sacramentis tribus, & praesertim confirmationis, & unctionis. Cuius uidetur fuisse magister dist. xxiij. dicens lacramentum unctionis institutum esse a Iacobo: accipiens institutionem large: ut extendit se ad promulgationem, & Hugo lib. ij. de sacramentis parte. xv. cap. ii. eisdem uerbis loquitur, quibus magister. Assignatur ratio: quia non inuenitur in scripturis, quod illa promulgauerit christus. nihil autem asserendum est de sacramentis, quod scriptura non tradit. Alij oppositum tenent: quod sicut Christus omnia sacramenta immediate instituit: ita etiam promulgauit: & hoc ex scripturis ostenderenituntur: ut infra patebit. Quae opinio probabilior iudi catur a sancto Thoma, Scoro, Durando, & Richardo: quamquam promulgationem ipsi nominent institutionem.

¶ Tertio notandum: quod hic numerus septenarius sacramentorum nouae legis non accipitur secundum distinctionem numeralem: neque secundum distinctionem specificam naturarum eorum, quae inregrant sacramenta. Nam unum, idemque sacramentum ex pluribus essentiali specie distinctis integratur: ut ex materia, forma, & intensione, quae specie distinguuntur. Sic etiam species scilicet panis in lacramento eucharistiae specie distinguum tur a speciebus uini: & tamen sacramentum eucharistiae non diuiditur in duo sacramenta. Neque distinguuntur sacramenta secundum effectus, cuius sunt efficacia signa. Hic enim est gratia gratum faciens, quae eadem est specie: non intentione in omnibus habentibus eanNeque etiam distinguuntur ex fine, qui est salus hominis eadem ratione. Sed distinguuntur ex ratione finium proxi- morum, secundum quos ordinantur tanquam remedia addiuersos morbos spirituales expellendos. Vel ut adiutoria animam perficientia quoad uitam eius primam, uel secundam: ut dictum est in notabili primo.

¶ His praemissis est conclusio prima ad hunc articulum. Tantum septem sunt nouae legis sacramenta secundum consuetam diuisio¬ uem facramenti acceptam secundum rationem finis institutionis eorum pro pinqui. Patet haec conclusio sufficienter ex notabili primo: & patebit particularius, dum dicetur in speciali de quo libet sacramento. Declaratio autem clausularum conclusionis satis patet ex notabili tertio.

¶ Secunda conclusioOmnia sacramenta nouae legis a christo sunt instituta: & ab eodem in assumpta natura uerbo, uel opere promulgata, De institutione patet, ut allegatum est in secundo notabili. Nemo praeter deum potest instituere sacramenta, ut sint gratuiti effectus certa signa. Secuda pars patet, transcurrendo singula ingenere: quia posterius patebit de singulis in specie. De baptismate: quia discipulichristi baptixabant: ut patet Io. iii. Post haec uenit Tesus, & discipuli eius interram Iudeam: & illic morabatur cum eis, & baptixabat. Glol. per discipulos. Et c. iiij. Quandoque Tesus non baptixabat: sed discipuli eius. Baptitabant autem discipuli non baptismate Ioannis. (ut uoluit dicere Chrysosto.) sed baptismate Christi: ut dicit glos. & AuguNam & ipsi apostoli prius fuerunt baptixati a Christo, quam caeteros baptixabant: ut notare uidetur Augustinus ad Cesentianum, dicens. Credibile est apostolos fuisse baptixatos baptismo Christi. Nec enim ministetio baptixandi defuit, ut haberet baptixatos seruos, per quos baptixaret: quia non defuit humilitatis ministerio, quando eis pedes abluit. Non autem baptixassent: sed nec baptixarentur a Christo: nisi baptismus a Christo fuisset anstitutus: cum baptixare praesupponit baptismi institutionem. Item praeceptum fuit Mitthaei ultim. a domino, ut publice praedicaretur. Confirmatio publicata, seu promulgata fuit, dum manus imposuit paruulis. Matth. xix. Et in die resurrectionis cum insufssans ait. Accipite spiritum sanctum. Ioann. xx. Eucharistia praedicata est diffuse; Ioannes sexto. Sed instituta est in coenaMatthaei. xxvj. Poenitentia pro¬ missa est. Matthaei. xvj. Tibi dabo claues regni coelorum: & quodcunque; ligaueris superterram: erit ligatum & in caelis, & quodcunque; solueris super terram: erit solutum, & in coelis. Instituta Ioan. xx. Ac cipite spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata remittuntur eis &c. Vnctio extrema: & si non appareat ubi a christo instituta sit, & promulgati, tamen quia ut apostoli (ut legitur Marci. vj.) unxe runt infirmos, & sanabantur. Constat, quod hoc non fecissent nisi ex institutione christi, & eius informatione, in cuius uirture sua unctione sanabant: sed nec B. Iac. dixisset. Infirmatur quis in uobis indu. &c. nisi id a Christo prius haec committente discipulis hoc didicisset. Matrimonium. Matth. xix. & Mar. x. ubi Christus approbat, & ratificat matrimo nium, quod deus in statu innocentiae in stituit: & per os Adae publicauit. Relinquet homo patrem suum, & matrem suam; & adhaerebit uxori suae: & erunt duo in carne una. Quos deus coniunxit, homo non separet. Ordo, Matt. xxij. Haec quotiescumque feceritis, in mei memoriam facietis. Haec est sententia Thomae, Scoti, & sequentium. Et tantum de articulo primo.

¶ Quantum ad secundum articulum de perfectione facramentorum nouae legis supra sacramenta ueterislegis scilicet, naturae legis Mosaicae.

¶ Notandum primo, quod comparatio sacramentorum nouae legis, ac uetera sacramenta, non est intelligenda de cerimonialibus legis naturae, uel Molaicae: quae dicuntur sacramenta generali nomine sacramenti: de quibus (quoniam ut dictum est, non contulerur gratiam ex opere operato) quae stio nullum habet dubium. Sed de his, quae consttuta fuerunt contra origina le peccatum: quae (quoniam purgant a peccato ex opere operato) gratiam contulerunt: & ideo fuerunt sacramenta proprie dicta, sicut sacramenta nouae legis: qualia fuerunt in lege naturae sacrificia: pro paruulis fidem parentum protestantia: & in lege scripta circumcisio¬

¶ Secundo notandum, quod sacrantenta nouae legis esse perfectiora caeteris, po¬ test tripliciter intelligi. Primo quoad intensionem gratiae, quam conferunt. Secundo quantum ad extensionem: & hoc tripliciter: scilicet. Vel quantum adsuscipientes sacramenta: quia a pluribus participantur. Vel quantum: adnumerum sacramentorum. Vel quantum ad pluralitatem morborum, quibus medentur: siue remediorum, quae conferunt. Vel tertio quantum ad causam extrinsecam instituentem, uel promulgantem.

¶ Quibus praemissis respondetur per unicam conclusionem ad hunc articulum. Sacramenta nouaelegis perfectiora sunt caeteris omnibus modis supradictis. Haec conclusio probatur primo in generali post. Sco Legi perfectiss imae debentur perfectissima facra mentat huiusmodi est lex noua: ergo. Consequentia nota. Maior uidetur nota: quia ex perfectione sacramentorum arguitur perfectio legis. Minor probatur: quia lex perfectissima, quam trinitas disposuit dare homini pro statu uiae: est lex noua, quae dicitur lex gra tiae, siue lex euangelica, secundum illud Marth. xxvj. Noui, & aeterni testamenti. Acterni, idest post quod nullum aliud est futurum. In processu autem ab imperfecto ad perfectum posteriora sunt perfectiora prioribus: ergo lex noua, que est posterior: est caeteris praecedentibus perfectior. Ista etiam lex est proxima perfectissimo statui scilicet beatitudinis: & ideo perfectior, Congruebat ergo eam perfectissimis adiutorijs ad gratiam praeparari. Haec autem adiutoria sunt sacramenta. Specialiter probatur conclusio quantum ad singulos supradictos modos. Primo quam tum ad intensionem perfectionis. Nam perfectio sacramenti intensiua consistit in perfecte significando quantum ad cognitionem, & in gratiam perfectiorem causando. Sed sacramenta nouae legis perfectius significant gratiam, quam conserunt: tanpropter materiam quam propter formam, quae consistit in uerbis clarius significantibus, quam resipsa. Nam lotio baptismalis, lotionem animae a peccato clarius fignificat, quam circumcisio: & hoc con¬ gruebat: quia est lex ueritatis. Causant etiam sacramenta nouae legis maiorem gratiam, quantum ad gradum intensionis: quia cum sacramenta habeant effi caciam suam in causando gratiam ex merito passionis christi: ut supra distin. j. q. ij. dictum est. Passio autem exhibita plus impetrat, quam praeuisa, sequitur, quod sacramenta nouae legis passione Christi iam exhibita, perfectiorem gratiam con ferant, quam caetera ante passionem Christi currentia. Et propter hoc lex noua, dicitur lex gratiae: secundum illud Ioan. j. Lex per moysen data est, gratia & ueritas per Tesum Christum facta est. Et ex illo uidetur sequi, quod sacramenta nouae legis ante passionem Christi instituta maiorem gratiam contulerunt postpassionem, quam ante: ut dicit Petrus de alia co. q. j. quarti sententiarum. arti. iij. Nisi diceretur, quod quia passio Christi a primo instanti conceptionis fuit a Christo patri oblata actu uoluntatis: ita perfecte sicut in ipsa passione: ex qua uolitione fuit meritoria. Et ideo quantum ad meritum censetur ab instantiincarnationis Christi exhibita: & hoc est probabile secundum Scotum: & magis placet, quam primum. Probatur etiam quantum ad extensionem: quia sacramentum baptismatis pluribus ex institutione conuenit: quia masculis, & foeminis in qualibet aetate, & pro quolibet tempore: non sic circumcisio. Item sacramentum circumcisionis fuit determinatum ad certum gradum gratiae, ultra quem non contulit ex opere operato. Vnde si suscipiens circumcisionem prius habuisset hunc gradum gratiae (sicut sorte Abraam) illi cricumcisio nullam gratiam contulit. Vnde de Abraam dicit apostolus Roman. iiij. quod signum accepit circumcisionis signaculum iustitiae fidei, quae est in praeputio. quasi diceret. Abraam per circumcisionem non recepit iustitiam fidei, quam prius habuit in praeputio ante circumcisionem: sed eius signaculum tantum per circumcisionem. Et haec uidetur esse sententia magistri di¬ stinctio. j. capit. penultim. Bapeismus omni accipienti confert gratiam, siprius non habuit: uel augmentum gratiae, si prius habuit. Nisi forte haberet omnem gratiam, ad quam praeuisus esset prius, quam bapticaretur. Sicut quidam de beata Maria semper uirgine aiunt: quod in conceptione Christi totam gratiam accepit: ita quod post gratia in ea non sit aucta: licet merita pergratiam habita aucta sint. quod si uerum est, baptixata non accepit gratiae augmentum.

¶ Similiter quantum ad numerum excedunt: cum septem sint sacramenta nouae legis: sed tantum unum legis scriptae: scilicet circumcisio. Denique plurium morborum remedia conferunt sacramenta nouae legis: ut patet ex articulo primo.

¶ Quantum etiam ad causam extrinsecam pater: quia sacramenta legis nouae omnia sunt instituta, & promulgata immediate a Christo: ut dictum est: sed lex uetus, & omnia ibi contenta, & promulgata sunt ab angelis movsi: & per moysen populo: ut dicitur Actuum. vii. Accepistis legem in dispositione angelorum. Et ita patet perfectio sacramentorum nouae legis. Et secundum hoc etiam exponi possent uerba sanctorum dicentium sacramenta ueteris legis gratiam non contulisse: id est non tantam, nec ita generalem sicut sacramenta nouae legis. Et tantum de illo articulo. ¶. Quantum ad articulum tertium, est primum dubium: quia dictum est in probatione conclusionis unicae articuli secundi, quod sacramenta nouae legis habent efficaciam in causando effectum gratuitum ex merito passionis Christi, quomodo passio Christi meruit eis huiusmodi efficaciam. Respondetur: licet de hoc aliquid dictum sit distinctio. j. & in tertio distinctio. xix. tamen pro eorum maiori declaratione paulo latius est hic tractandum.

¶ Vnde primo aduertendum post Scotum: quod efficacia sacramentorum in causando rem nihil aliud est, quam quod effectus gratuitus per sacramentum ex diuina insti¬ tutione:significatus. regulariter concomitatur exhibitionem sacramenti regulariter: id est si non ponatur obex. Haec autem concomitantia potest esse ab aliquo, tanquam a causa agente prin cipali, uel tanquam a causa meritoria: scilicet cuius intuitu causa principalis producit effectum concomitantem. Vel uelut a causa instrumentali, seu a causa sine qua non. Et primo modo sacramenta habent efficaciam a solo deo Secundo modo a passione christi. Ter tio modo ex sua institutione. Ex hac enim habent, quod sint causae instrumentales, siue causa sine qua non effectus gratuiti: ut patet ex dictis distinct. i. quaest. j. & ij.

¶ Sed est dubium quomodo habent efficaciam ex christi passione. Ad quod respondet Scotus distinct. ij. quarti quaest. j. homine facto deo inimico per cuspam, disposuit deus trinitas non dimittere illam: ac reconciliati homini inimico: neque illi aliquod adiutorium dare ad peccati remissionem, aut beatitudinis consecutionem: nisi per aliquod sibi oblatum, quod gratius acceptaret, quam offensa illa erat sibi displicens, & ingrata tale autem offerendum, totum genuhumanum (quia inimicum) exhibere non potuit: nec ex se habere perso nam magis dilectam deo, quam tota illa communitas displicens, quae offenderat: quae huiusmodi obsequium deo osserret. Incarnauit ergo trinitas uerbum: ut esset una persona deus, & homo: deditque naturae uerbo unitae spiritum charitatis, & gratiae non ad mensuram: & ita sibi plus dilecta, quam genus humanum propter culpam oditum. Quae persona offerendo se ad mortem poenalissimam pro iustitia, exhibuit hoc obsequium ex maxima charitate dei: quod gratius fuit deo, quam ossensa hominum ingrata. Et propter tale obsequium, christi scilicet ( ocruce personae difectissimae, & digniisimae, & ex maxima charitate exhibitum, contulit deus homini uniuersa adiutorij sacramenta, scilicet gratiam ac uirtures necessarias ad salutem. Et sic passio christi fuit meritoria omnis boni collati homini uiatori ordinantis ipsum ad salutem. Et ex illo patet, quod in collatione huiusmodi remediorum necessariorum ad salutem humano genericoncurrunt misericordia, & ueritas: id est iustitia. Maximae enim misericordiae opus est, homini inimico tanta remedia concedere: puta personam sic genus humanum deo reconciliantem. Maximaeque iustitiae propter obsequium, tam gratum personae tam dignae acdilectae tanta remedia con ferre eis, pro quibus illa persona tale obtulit obsequium. Maxima quoque miseritordia fuit in persona sic ofie- rente pro inimicis trinitati, quam summe dilexit. Maximae iustitiae; tam quoad deum, quam quoad hominem laipsum: quia non uidetur maxime diligere deum, & proximum: quod iustum fuerat: nisi pro tanto bono communi scilicet pro beatitudine hominis, ad quam deus eum praedestinauerat, & disposuerat eum post lapsum, non aliter ad eum peruenturum: nisi per istud obsequium uellet ipsum obsequium exhibere. Ex eodem secundo claret: cum passio christi meritoria est respectu sacramentorum tam ueterum, quam nouorum, & gratiae ac donorum patribus antiquis, & modernis collatorum: maiorem tamen efficaciam sacramentis nostris, quantum ad gratiam per ea conferendam meruit, quam sacramentorum illorum: quia iuste obsequium exhibitum ad manus bonum acceptatur, quam exhibendum, & prouisum. Hinc etiam apparet: quare baptismus aperitianuam paradisi, & non circumcisio: non quidem ratione gratiae maioris collatae: sed quia quantacuque gratia fuisset collata in uirture passionis christi praeuisae: non conferebatur, ut efficax ad finem gratiae scilicet ad beaotitudinem: nisi prius obsequium illud fuisset solutum: minima autem si conferre tur in uirture huius obsequij nunc soluti: conferretur tamen, ut sufficienter disponens: sic & nos maius bonum conferimus propter obsequium exhibitum, quam speratum.

¶ Sed contra illa quis replicaretur. Sacramenta fluxerunt ex latere christi dormientis in cruce secundum Aug. ut sup. allegatum est. q. ij. dist. i. Sed tunc christus non fuit uiator: siquidem desijt in morte esse uiator: ergo tunc nihil meruit: & ita passio christi non est causa meritoria. Respondetur: quod sacramenta non fluxerunt ab illo uulnere tanquam a causa meritoria: sed neque ab alio uulnere in uita infficto: quoniam uulneribus non meruit christus formaliter: sed actu uoluntatis, qua ex maxima charitate uoluit omnia illa uulnera ob honorem dei propter iustitiam pati, quem uiuens elicuit: non tunc quando uulnus lateris mortuo christo infictum fuit. Dicuntur autem illa sacramenta manasse ex illo uulnere secundum August. specialiter propter quandam similitudinem expreleiorem eorum, quae ibi fluxerunt ad materias, seu sensibilia, quae sunt in quibusdam sacramentis. Sanguis enim specialius assimilatur speciei uini, sub qua est sanguis in eucharistia: & aqua specialius assimilatur materiae baptismatis: quae duo sunt principalia sacramenta. Et ita dicitur extra de celebr. mis. ca. In quadam. In illis duo bus scilicet aqua, & sanguine duo maxima sacramenta redemptionis, & regenerationis relucent. Passio itaque christinon exterior inflicta corpori: sed intus uolita ex affectu animi fuit causa meritoria salutis, & gratiae, & omnium ad salutem ordinatorum: quae instituta sunt, & data humano generi.

¶ Et si ite rum replicares. si passio esset causa meri toria gratiae ian gratia esset ex meritis: & ita gratia non esset gratia: ut arguit apostolus Roman. xi. Respondet Scotus: quod gratia non est ex meritis recipientis gratiam saltem gratia prima potest tamenesse ex meritis alterius. Nam potest quis mereri primam gratiam alteri: ut dictum est in ij. dist. xxvij. art. iii. Etiam quiad sibiipsi potest mereri augmentum gratiae. Et hoc uult apostolus cum ait. Siautem gratiaiam non ex operibus scilicet nostris: alioquin gratia non esset gratia. Vnde potest concedi, quod in ope¬ ribus dei ad nostram salutem ordinatis nullum fuit meritum gratiae: id est sine quibuscunque meritis nisi sola incarnatio filij dei: ut habitum est in tertio distinct. iij. quaest. unica.

¶ Secundo dubitatur. Vtrum sacramentorum gra tia sit eadem cum gratia uirtutum, & donorum. Ad hoc dubium diuersimode respondetur secundum diuersas opiniones. Nam Thom. tenet, quod gratia distinguatura charitate, re & subjecto nam gratia secundum eum inhaeret essentiae animae, & charitas potentiae asse ctiuae: quae realiter distinguitur ab essentia animae. Consequenter dicit: sicut potentiae fluunt ab essentia: ita a gratia, quae est in essentia animae fluunt uirtutes, quae sunt in potentia: & distinguuntur secundum actus diuersos perficientes potentiam. Consequenter dicit, quod a gratia illa quae est in essentia animae sluunt aliquae ad temperandum defectus ex peccato accidentes: & haec dicuntur gratiae sacramentales: quia ad has sacramenta directe ordinantur. Et quoniam gratia, quae respicit essentiam animae, non potest esse sine uirtutibus: potest autem esse sine gratia sacramentali: ideo gratiam, quam sacramentum continet differt a gratia, quae est in uirtutibus, & donis. Haec Thom. distinct. j. quarti scripti. quaest. iiij. art. v. Sed: quia illa opinio reprobata est distinct. xxvi. ii. libri. Ostensumque est potentias animae non differre realiter ab essentia. Nec gratiam a charitate: gratiam dico gratum facientem, de qua loquitur beatus Thom. & dubium morum est. Petrus de palude quaest. iij. recitata opinione communi: ut inquit: quod sunt idem sacramentorum gratia, & uirtutum: in fine quaestionis dicit, quod gratia sacramentalis non est gratia gratum faciens: nec gratis data informis: sed gratis data formata, sicut smorales infusae. Et paululum ante hoc uult in effectu. Ex quo in omni sacramento datur remedium contra diuersum defectum, cui non subuenitur pergratiam gratum facientem: sed compatiuntur se in eodem concupiscen¬ tia, timiditas, peccatum ueniale, & similia. Nec aliquid corrumpitur nisia suo contrario: ergor est alia gratia contraria istis: per quam tolluntur uelremittuntur, uerecunda scilicet concupiscentia, peccatum ueniale, & similia, quae stant cum gratia gratum faciente. Ideo dicunt aliter Alexander. quaest. viii. parte iiij. membro ii. quem sequitur Richardus quaest. iiij. distinct. j. lib. iiij. artic. iiii. Quod haegratiae distinguuntur tantum ratione: & non re nec essentia proptercomparationem diuersam ad diuersos effectus: quia gratia sacramentalis dicitur inquantum ordinatur ad sanandum animam a morbopeccati: uel ad sanitatem conseruandam, uel augendam: gratia uirtutum dicitur inquantum ordinatur ad beneoperandum. Est tamen in re idem habitus, quo anima sanatur per sui iustificationem: & dirigitur ad meritoriam operationem.

¶ Sed ut clarior sit responsio. Notandum cum quaeritur. Vtrum gratia sacramentorum sit eadem cum gratia uirtutum: per gratiam sacramentorum intelligitur gratia gratum faciens: quam conferunt sacramenta, & quae est res sacramenti. Sed per gratiam uirturum intelligitur gratia, quae est uirtus, uel causa uirtutis, aut forma uirturis.

¶ Consequenter supponitur ex dictis in secundo distinct. xxvi. & in j. distinct. xvij quod gratia identificatur charitati. sicut & potentiae animae ipsieius essentiae. Vnde patet, quod gratia est uirtus non quaelibet: sed charitas. Est etiam donum, quia sapientia. Patet secundo, quod gratia realiter distinguitur a caeteris uirtutibus, & donis: sicut charitas realiter distinguitur a caeteris donis & uirturibus, fide scilicet, & spe, ac aliis uirtutibus cardinalibus: quia omnes caeterae uirtutes possunt esse informes, & esse sine charitate licet non econuerso. unde dicitur gratia uirtutum: quia est forma, uel causa earum. Patet tertio: quod sicut charitas est species specialissima: ita & gratia gratum faciens. Vnde sequitur, quod est una, & eadem gratia specie in omnibus ha¬ bentibus gratiam siue illa sit infusa per sacramentorum participationem: siue per merita acquisita: siue etiam, sine utrisque gratuite infusa nulla suscipientis dispositione praeuia: licet non eadem numero; neque intensione & gradu. Illa itaque gratia dicitur forma uirtutum: quia reddit earum opera deo grata. Est etiam quandoque causa mediata uirturum: quia inclinat ad actus omnium uirtutum, quatenus fiant finaliter propter deum, ex quorum actuum frequentatione generatur uirtus. Vnde cum dicitur: gratia uirtutum: nihil aliud intelligitur nisi charitas, quae est uirtus in se specialis, & aliarum uirtutum forma: & quandoque causa earum. Ad opinionem Petri dici potest cum Richardo ubi supra, quod gratia inquantum persacramentum confertur directe, & immediate ordinatur ad sanandum animam a morbo peccati, uel ad sanitatem augendam, qua per gratiam sanataiam disponitur ad operationem. Et per hoc pater responsio ad dubium.

¶ Tertio dubitatur de duratione sacramentorum nouae legis. Vtrum sint perpetua: analiquando cessabunt. Ad illud responde tur secundum Alexandrum quaestio. viiij. membro. vj. parte. iiij. quod illa perpeturtas potest intelligiper comparationem ad statum uiae: ita quod intelligatur non desitura in statu uiae. Vel simpliciter: idest numquam desitura: neque in uia neque in patria. Tunc respondetur per tres propositiones.

¶ Prima. Sacramenta nouae legis inuia sunt perpetua. Probatur: quia lex noua est ultima, postquam non sequitur alia: ut tangit apostolus. ij. Corint. iij. dicens. Legem ueterem euacuari, nouam uero manere: ergo & eius sacramenta manet: nec ipsa sequuntur alia: sacramenta enim proportionantur legi. Item sacramenta sunt medicinae contra morbos, uel uulnera: ergo manentibus morbis, debet manere, & medela: manent autem morbi, donec sumus in uia.

¶ Secunda propositio. Sacramenta nouae legis non manebunt in beatitudine. Probatur: quia cessantibus uulnetibus non erunt necessaria sacramenta medicinae uulnerum: sed in resurrectione liberabuntur homines a seruitute corruptionis. Vnde Augustinus superillud, Qui alligat contritiones eorum. Psalm. cxIvj. Alligamenta sunt sacramenta: quae tunc detraliuntur cum perfecta erit sanitas: sicut medicus perfecta sanitate detrabit alligamenta.

¶ Tertia propositio Licet sacramenta non permaneant in gloria, permanebit tamen sa cramentorum gratia. Primum patet ex propositione secunda. Sed secundum probatur, quia sacramentorum gratia est charitas, quae secundum apostolum non excidit: sed in patria perficitur: ideo dicitur gratia consummata: nec tamen ideo sacramenta permanent, sicut fuirtutes per manere dicuntur; licet non quantum ad omnemactum: quia aliquis eorum actus non includit imperfectionem, sicut actus obedientiae, iustitiae, &c. quorum aut actus essentialiter includunt imperfectionem: sicut fidei: & spci: haec non manent in patria, ut dictum est in. iij. dist. xxxj. Sacramenta autem non manent: quia sacramenta habent impefectionem anne xa. Instituta enim sunt ad humiliationem superborum: ad eruditionem ignorantiu: ad exercitationem a bonis uacantium. In beatitudine autem nullum uitium, ignorantia nulla: nulla desidia, aut ocium iners locum habet. Denique non ibi sunt uulnera, aut morbi: nec sanitatis mutabilitas: sed in omni bono perfecta stabilitas: quare superssuerent ibi sacramenta. Nec opus est ibi gratiam quaere re per opus externum, & signum sensibile: quam per se infundit, & confirmat trinitas immediate: nec opus est ibi co gnoscere per signa obscure: ubi omnia uideri possunt in uerbo clare, & in proprio genere. Qduero christi sacerdotium manet in aeternum: non arguit sacramen ta inaeternum manere. Manet enim facerdorium christi: ut dicit Alex. quantum ad illa, quae status ille, qui est perpetuus, requirit: ut saluare, & beatificare electos, ac seipsum: praebendo eis cibum, qui est obiectum beatificae fruitionis: secundum quod dicit Luc. xij. Praecin¬ get se, & faciet illos discumbere: & traniens ministrabit eis. Non autem manet sacerdotium christi quantum ad onia, quae requirit status, qui transituiatorum. Et tantum de illa quaestione.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1