Quaestio 8

QVAESTIO VIII. VTRVM beneficiati, aut prae bendati in ecclesia intrantes sinistre: uel negligentes onera eis imposita perficere: teneantur subleuata restituere.

¶ Tribus articulis solito more quaestio ab soluetur.

¶ Quantum ad primum: est primo notandum, quod beneficium largisfime acceptum est beniuola actio, gaudium tribuens accipienti. Sed quia hic quaeritur de beneficio ecclesiastico: beneficium accipitur strictius pro iure recipiendi prouentus officio ecclesiastico annexos, & sic compraehendit d gnitates, ac praelaturas maiores, & minores, ac personatus, qui frequenter etiam accipitur pro dignitate, & econuerso: sicet magis proprie dignitas dicitur administratio rerum ecclesiasticarum cum iurisdictione. Personatus uero est quaedam praerogatiua in ecclesia siue iurisdictione: ut habere stallum honorificum in choro, uel in capitulo, uel in uocibus dandis, & similibus. Compraehendit etiam beneficium, canonicatus, praebendas, capellanias, siue datas intitulum: ut sunt perpetuae: uel ad uota amouibiles. Et licet hoc modo beneficia multipliciter distinguantur: tamen hoc pronunc sufficit: quod quaedamsunt curata: quae dam simplicia. Curata, quibus cura animarum est annexa. Simplicia, quibus cura non est annexa animarum: sed aliquod aliud officium: ut missarum celebratiocanere, ac legere in choro & similia: nam generaliter beneficium datur propter officium. c. si. de rescrip. lib. vj.

¶ Secnndon notandum: quod beneficium quandoque possidetur iusto titulo: quandoque iniusto negatiue.

¶ Ad iustum titulum plura requiruntur. Primum, canonica institutio, ut scilicet instituatur per eum, cui de iure communi, priuilegio aut consue tudine legitime praescripta conuenit in stituere: siue instituendus sit promouendus per electionem: siueper simplicem patroni praesentationem.

¶ Secundo requiritur idoneitas personae ad beneficium promouendae: ut quod non sit specialiter prohibita: ut excommunicati suspensi, aut interdicti simoniaci, bigami, laici, quae nec habent ordinem, nec tonsuram: hoc est, qui non est clericus.

¶ Tertio requiritur tempus infra, quod post notitiam uacatio nis conferatur puta sex menses quantum ad patronos ecclesiasticos: alioquindeuoluitur collatio ad superiorem, quisi infra sex menses non prouiderit: deuo luitur ad metropositanum: & ab illo si negligens fuerit, post sex menses deuoluitur ad papam, cuius potestas nullo tempore restringitur: ut in.c. nulla. de concessione praebendarum.

¶ Quantum uero ad patronos laicos tantum quadrime stre conceditur: infra quod praesentare tenentur: ut de iure patro. cap. unico. lib. vj. In electiuis autem dignitatibus conceditur tempus trimestre, post cuius lapsum si non eligitur: deuoluitur ese ctio ad superiorem: ut inc. ne pro defectu. de elec. Blectio uero, & collatio, aut praesentatio si facta fuerit post tempus daeterminatum: cessante legitimo impedimento non ualet: nec titulum tribuit: ut in ca. si. de sup. negli. praela.

¶ Quarto requiturlegitima aetas promouendi ad beneficium. Vbi notandum secundum Pe. de palu. distin. xxv. q.ij. arti. iiij. ut re citat Anto. ubi supra parte. iij. titu. xv. c.. Ad hoc, quod quis ualeat habere simplex beneficium, uel praebendam: sufficit; quod maior sit septennio: quamuis iure humano non irritetur talis collatio. Iure tamen diuino illicitum est dare talia beneficia talibus: nisi quando alii non in ueniuntur: quia contra iustitiam distributiuam est, si datur minus digno: quamuis autem iste puer non sit indignus positiue, quia innocens respectu tamen illius beneficij est non dignus: quia inido neus ad officium. Est etiam non dignus respectu alterius dignioris: & sic indigno concedere peccatum est: ut dictum est. q. proxi. Et communiter in conclusio ne. ij. inquit idem Pet. De dignitate uero non habente curam animarum: potest episcopus dispensare cum eo, qui conpleduit. xx. annum. de aeta, & quali. c. i. lib. vi. Sed beneficium habens curam anima rum annexam: requirit in beneficiando etatem. xxv. annorum: episcopatus uero. xxx. Nec potest in hoc episcopus dispenlare: ut minor. xxv. annis habeat beneficium cum cura: sed talis collatio parochiae est ipso iure nulla, facta illi, qui non attigit. xxv. annum. de hoc latius loquitur Pet. ubi supra. Tenetur enim promorus ad beneficium cum cura infra annum ad sacerdotium promoueri: alioquin esset ipso iure priuatus. De hoc in c. cum in cunctis. de elec. potest tamen episcopus cum curatis dispensare: ut literarum studiis insistentes infra annum non teneantur nisi ad subdiacona tus ordinem promoueri: sed post septennium tenetur sacerdotii gradum accipere: ita quod nisi primo anno ad subdiaconatum: & dispensante episcopo¬ infra octoannos sacerdotium acceperit: ipso iure uacat ecclesia: sic si dispensatus literarum studiis non inhaereret: tenetur in fra annum sacerdotij ordinem accipere: alioquin ipso iure uacat ecclesia. de elec. cum ecclesia. lib. vj.

¶ Quinto requiritur: quod non sit actu curatus: nam habens beneficium cum cura si receperit secundum cum cura: accepta pacifica possessione secundi, ipso iure priuatus est primo. Et nisprimum resignet in manum ordinarij: uel cui competit, ipso iure est priuatus etiam secundo: & etiam inhabilis ad quodcunque; beneficium, & etiam ad ordines sacros: & ad solumpapam pertinet dispensatio: perextrauagantem Ioannis. xxij quae incipit. Execrabilis. Excipiuntur tamen quidam casus, quos annumerat Ange. in sum. in uer. beneficium. S. xxxvij. Quodcumque ex praedictis defuerit, non possidet beneficium iusto titulo: nec potest talis, si publicum fieret, ea quae iurisdictionis fuerint, exercere: ut puta absoluere subditos: & si attentat, nihilfacit: quia non habet titulum. Iniustus enimtitulus pro non titulo habetur: nec etiam in foro conscientiae subditi tenentur ei obedire: aut ei respondere de prouentibus: quia non est eorum praelatus: secus in foro exteriori: & licet etiam fuerit occultum, in uerita te non absoluit. Non tamen propter hoc animae pereunt: quia per ignorantia facti excusantur: tamen quantum in ipso fuit, animas perdidit: & sanguis eorum ab ipso exigetur: & semperpeccat mortaliter exequendo officium illius ecclesiae. & similiter percipiendo fructus: sicutis, qui nunquam habuit titulum istius ecclesiae: ut dicit Anto. loco supra allegato. Haec de illo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum est prima conclusio. Omnes ad ecclesiastica beneficia sinistre intrantes tenent de necessitate salutis beneficium resignare: ac fructus receptos ecclesiae restituere: nisi eis misericorditer succurra turlegitima dispensatione. Sinistre intrat, qui sine iusto titulo se intrudit. Et accipitur hic beneficium large: ut extendit se ad omnes praelaturas, dignita tes, personatus, praebendas, officia, & beneficia, curata, & simplicia. Probatur conclusio: quia quicunque non intrat per ostium: sed ascendit aliunde: ille fur est, & latro. Io. x. Sed fures, & latrones nullum acquirunt dominium in rebus furto, ac latrociniis ablatis: ergo tenentur ad cessionem sic acquisitorum, & ad restitutionem eorum. Consequentia nota: & facile reducibilis ad formam svllogisticam. Minor patet ex supradictis eadem dist. qeiii. Maior est saluatoris Tunc ultra. Intrantes sine iusto titulo non intrant per ostium: quia ostium, per quod intratur ad beneficia ecclesiae, est canonicus titulus, quem Christus per se, uel suum uicarium instituit: ergo &c. Praeterea qui non acquirit dominium rei, quam tenet: tenetur eam restituere: sed dominium in beneficijs, & eius fructibus non acquiritur nisi per canonicum, siue iustum titulum: ergo.

¶ Dicitur ecclesiae: quia etiam fraudatur per iniustum possessorem: & ideo illi debet restitutio fieri.

¶ Dicitur etiam nisi misericorditer succurratur legitima dispensationet quia ex causa rationabili potest quandoque superior maxime Papa dispensare: ut remaneat in officio, & beneficio iniuste possesso: quia per hanc dispensationem sibi datur iustus titulus: ut post dispensationem legitime possideat. Potest etiam Papa tanquam generalis dispensator bonorum ecclesiae, iniuste accepta remittere causa rationabili concurrente. Verum secundum Hostien. uitae necessaria stricte poterit retinere de consilio confessoris: ita quod solum non egeat: & alios fructus in utilitatem ecclesiae conuertendo restituat: nec alias potest absolui. de hoc latis infra.

¶ Secunda conclusio. Beneficia ti, qui non intersunt diuinis offciis personaliter quotidianas distributiones illis deputatas ab eis receptas non faciunt suas: sed restituere tenentur acceptas nisi infirmitas, aut iusta corporis necessitas excuset: aut euidens ecclesiae ut ili tas. Illa conclusio manifeste, & clare habetur de cleri. non resi. c. unico. lib. vi. Nec indiget alia probatione.

¶ Sed quaem rit ibi gloilio. quid si illi, quorum sucro praedicta cedebant, remittant: nunquid est canonicus absolutus. Respondet, satis uidetur; quod sic cum hic non sit additum remissionem non prodesse: quod uide tur sustinere posse, quando remissio illa non fuerit in fraudem legis: puta si sic generaliter sibi mutuo remitterent: ut sic impune absentes sine causa rationabili huiusmodi distributiones reciperent.

¶ Tertia conclusio. Beneficiati in suis beneficijs non residentes: & nulla officia sua per se, uel alios implentes: nihiliuris habent in bonis ecclesiae: & sirecipiunt, tenentur restituere. Probatur: quia reditus ecclesiarum sunt stipendia seruientium: & ideo non seruientes ius non habent in stipendio: & si ulur pant, tenentur restituere: ut colligitur ex diuersis cap. de cle. coniu. Item beneficia non dantur ob turpem causam: sed ut famuletur deo: ergo causa cessante competit repetitio: nam ubicumque datur aliquid ob causam: causa non secuta illud potest repeti. si.t de condi. ob causam. quasi per totum. Vnde iura indixerunt personalem residentiam beneficiatis, quae tamen in certis calibus permittunt absentiam.

¶ Et dicitur perse, uel per alium: quia ut dicit Anto. Siabsens sua cura, & impensis prouidet, quod ecclesia decenter officietur: & populus sufficienter regatur: & interdum per se ad locum accedat: ut de praedictis certificetur: non tenetur ad restitutionem: sed uti potest fructibus bene ficij: dum habet absentiae rationabilem excusationem: uerum ad horas canonicas legendas tenentur omnes beneficia ti: similiter omnes existentes in sacris, etiam si non fuerint beneficiati. de hoc. xcij. distinct. cap. si. ubi dicitur. Quilibet clericus ecclesiae deputatus, scilicet per beneficium. Pacit glol. ad id ibidem. Similiter qui per professionem, uel uotum se obligarunt. Et tenet Panor. in cap. de cele. mis. quod etiam papanon potest dispensare: quin septies in dic teneatur laudare deum: licet in modo dicendi dispensare possit. Sola igitur corporis infirmitas excusat a dicen¬ dis horis. Haec conclusio tanquam tutior in foro conscientiae posita est, & rationabilior: secundum Ioan. talen. & Gerso. ac Panor. licet ipse recitet opinionem contrariam loco statim allega.

¶ Quarta conclusio. Beneficiatus habens certa bona pauperibus, uel in pios usus ex speciali institutione eroganda: & ea consumens ad alios usus: ad eorundem restitutionem est obligatus. Probatur conclusio: quia quicumque recipit aliqua bona alijs dispensanda: tenetur illa sic dispensare, quae si retinet sibi, retinet non sua: & per consequens ad restitutionem tenetur. Ponit exemplum Gerson in tracta. de temperantia praelatorum, aeleemo sunario, qui ultra stipendia sua recipit mille libras pro distribuendo pauperibus: si aliter exponit: peccat, & restituere tenetur. Et de hoc beatus Thom. ij. ij. quaest. clxxxv. artic. vij. loquitur, innuens triplicia bona episcoporum. Quaedam propria utputa, quae non habent de prouentibus ecclesiae: & in illis habent uerum dominium. Et ex ipsa rerum conditione non obligantur: ut eas alijs conferant: sed possunt ea uel sibi retinere, uel pro libito elargiri: licet possint per inordinatum effectum, uel usum eorum peccare: non tamen ad restitutionem tenentur: quia huiusmodi bona sunt eorum dominio deputata. Alia sunt bona ecclesiastica, siue prouentus, aut fructus ecclesiae: & horum sunt dispensatores, uel procuratores. Vnde August. ad Bonifacium. Si priuatum possidemus bonum, quod nobis sufficiat: non illa bona nostra sunt: sed illorum, quorum procurationem gerimus: neproprietatem nobis usurpatione damnabili uendicemus. Et haec bona ecclesiastica sunt duplicia: quaedam sunt specialiter usui episcopi deputata distincta ab his, quae clericis, fabricae, & pauperibus debentur, de qua partitione habetur xij. quaest. ij. uobis enim. & cap. quatuor seq. Vbi ergo talis facta est diuisio: & distincta sunt bona, quae debent in usum episcopi cedere: & episcopus aliquid sibi retinuerit de alijs partibus, clericis, fabricae aut pau¬ peribus deputatis: non est dubium, quin contra fidem dispensatoris agat: & mortaliter peccet: & ad restitutionem tenetur. Vnde beatus Hiero. ad Rusticum episco pum Narbonen. xciij. dist. diaconi. ait. Qui uisibiliter in hoc mundo ius inuadit alienum, accusatur a paupere: danatur a iudice: ita in ecclesia dei, dum quisque; stipendia perdit: clamat ad dominum, & exauditur a christo: nec differtur ultionis sententia: si non reddantur uniuersa. De his uero, quae sunt specialiter suo usuideputata: uidetur esse eadem ratio, quae est de proprijs bonis scilicet quod si immoderate sibi retineat, & alijs sicut charitatis debitum requirit: non subueniat; peccet: non tamen ad restitutionem tenetur. Alia autem sunt bona indistincta: ut quam do eorum distributio fidei eius commit titur. Et si in modico deficiat, uel super abundat: potest hoc fieri absque bonae fidei detrimento: quia non potest homo in illis punctualiter accipere, quid fieri oportet. Si uero multus fuerit excessus: non potest latere: & ideo uidetur bonae fidei dispensatoris repugnare: & ideo non est absque mortalipeccato: utrum autem ad restitutionem teneatur, uel non: dicetur sequenti conclusione. Quod uero peccet mortaliter: pbat beatus Thoper illud Mat. xxij. quod si dixerit malus seruus incorde suo: moram facit dominus meus uenire: quod pertinet ad contenptum iudicijdiuini: & ceperit percutere conseruos suos: quod pertinet ad super biam: manducet autem, & bibat cum ebriosis: quod pertinet ad luxuriam: ueniet diciuns serui illius in die, qua non sperat: & hora, qua ignorat: & diuidet eum a societate scilicet bonorum: & partem eius ponet cum hypotratis scilicet in inferno. Haec Tho. Hac dist. sequitur Gerson ubi sup. addens quo ad tertium membrum. Si bona ecclesiastica sunt data generaliter, & indistincte alicui ecclesiastico, tam pro sustentatione sua, quam pro exercitio pietatis: tumc potest huiusmodi ecclefiasticus mediocriter uti illis bonis secundum decentiam suistatus: etiam ubi nihil residui superesset Vnde ut notat Inno. tertius in cap. cum ab omni. de uita, & hone, gleri. Assi¬ gnantur reditus ecclesiastici principaliter: ut ex ipsis honeste uiuere possint: ut inc. iam allega. Nec tenentur pauperibus potius subuenire, quam sibiipsis: nec prius reficere aedificia. Primo ergo debent ex illis honeste uiuere: & de his, quae supersunt alia opera facere. Et ita intelligenda est auctoritas Hiero. infraallega. Quicquid habent clerici, pauperum est. Qualiter autem aest imabitur decentia huiusmodi status: non potest sub uniuersali regula diffiniti: sed aestimabitur sub certa latitudine, prout sapiens iudicabit. Et quoniam nimis afficimur ad nosipsos: & ad extollentiam oculorum nostrorum: tutius est, atque salubrius cuili bet ecclesiastico declinare ad frugalitatem, & parcitatem status sui: ut aliquid relinquat pauperibus. Et quod beatus Tho. dicit de episcopis: Gerson genera liter extendit ad omnes praelatos: immo locum habet in omnibus beneficiatis.

¶ Quinta conclusio. Et si grauiter peccent beneficiati bona ecclesiae eis indistincte deputata consumendo turpiter, aut prodige: non tamen satis stricte diffinitum est eos ad restitutionem obligatos fore. Prima pars satis patet: cum etiam laicis patrimonia sua turpiter, aut prodige consumere peccatum est, & uitiosum: quanto magis clericis, qui bonorum ecclesiae sunt dispensatores peccant: quia infideliter agunt turpiter dilapidando, quae in usus pios, ac pauperum sustentationem fuerant dispensanda. Et patet ex probatione praecedentis conclusionis. Secunda pars patet: quia de easunt contrariae opiniones doctorum. Nam secundum Ray. clerici, qui consanguineis potentibus, uel meretricibus, & histrionibus, ac similibus bona ecclesiae pauperibus debita tribuunt: raptores sunt: quia quicquid clericihabent; pauperum est. Hinc Hiero. ad Damasum papam xvi. quaest. j. cap. si.¬ Quicquid habent clerici, pauperum est: & domus illorum omnibus debent esse communes: susceptioni hospitum, & peregrinorum inuigilare debent.

¶ Item Ange. in sum. in uer. clericus iii. S. j. quaerens utrum clericus praebendatus te¬ neatur facere quatuor partes de reditibus ecclesiae, & oblationibus fidelium scilicet episcopo, sibiipsi, fsacerdoti, pauperibus, & fabricae. Respondet post Panor. in cap. j. de eccle. aedifi. quod quo ad quartam episcopi, & quartam fabricae standum est consuetudini, quae quidem ualet ( allegatis supra iuribus) derogare: nisi quan do fabrica remaneret derelicta: quia sic esset irrationabilis. Et ideo tumnc teneret dare quartam: quod intelligendum est: quando reditus supersunt detractis necessariis. Quoad partem quartam debitam pauperibus, non ualet aliqua consuetudo in contrarium, quin teneatur. Et addit. Egoplus dico; quod non solum quartam partem: sed & omnia, quae super sunt eorum necessitatibus: tenetur pauperibus erogare: si fabrica non egeat reparatione: uel nisi uellet conuertere talia ad ampliandum cultum dei in tali ecclesia: nulla extrema necessitate in aliquo occurrente. Nam in illis duobus casibus licite desistit ab erogatione in pauperes: alias non sine peccato mortali: non tamen dicit, quod teneantur ad restitutionem.

¶ Item Anto. par. iii. titu. xv. Clericus non habet fructum ecclesiae fauore sui: sed pro bono ecclesiae, & pauperum facti sunt administratores; & tutores, qui sunt quasi domini: sed non quam do pupillum sposiant. Et ideo sicut illiuictum sibi, & uestitum possunt retinere: & bene meritis dare: sed si male expendunt: tenentur restituere: sic & isti. Vnde August. ad Bonifacium ut sup. allegatum est q. praesenti in conclusione iiii. Si priuatum possidemus &c. xii. q. i. cap. si. ubi glos. Loco domini habentur praelati: dum bene ministrant: loco praedonis: cum male. Nam contrectantrem alienam inuito domino: quia quicquid habent clerici; pauperum est. Et beatus Hiero. Aliena conuincitur rapere, quiultra necessaria sibi retinere probatur xlij. distinct. S. ordinandus. Et idem ut habetur distinct. xliiij. cap. i. statim post princi. Tibi o sacerdos de altari uiuere; non luxuriari permittitur. Ad idem beatus Hiero. xij. quaest. ii. cap. gloria s. amico. dicit. Amico rapere quippian¬ furtum est: ecclesiam fraudare sacrilegium est. Accepisse pauperibus erogandum: & esurientibus plurimis illud reseruare: uel cautum, ueltimidum est. Aut quod apertissimi sceleris est: exinde aliquid subtrahere omnium praedonum crudelitatem superat. Et beatus Bernat. tractans uerba apostoli. j. ad Timo. vi. Habentes alimenta, & quibus tegamur, his contenti simus: definit: quod quicquid ultra sustentationem necessariam retiuetur: rapina est: immo sacrilegium: quod uero rapina est, & sacrilegium, grauius furto est testituendum. Hanc opinionem tenet Hosti. inti. de poeni, & rem is. lib. v. tracta tu de resti. S. quibus, & qualiter. ubi quid de praelatis: ubi tria dicit.

¶ Primum, quod tenens administrationem ecclesiasticam: tenetur ecclesiam reddere indemnem. Vnde si de rebus ecclesiae expenderit in meliorationem proprii patrimonij: aut si propter nimiam diligentiam propriorum negotiorum neglexerit negoria eccle- siae procurare: sic est ecclesia damnum passa: & tenetur eam reddere indemnem per restitutionem: si proprium habet. Et hoc quando grauis est laesio: uel etiam quantum ad alienationem bonorum ec clesiae immobilium, uel mancipiorum, uel suorum reddituum. Quoniam non prohibetur praelatis, quo minus possint de fructibus, & perceptis redditibus, quos suos faciunt aliquid erogare honeste. Si tamen de suo aliquid expendit in negoriis ecclesiae: illa potest recuperare: uel etiam haeres suus: ut sic fiat quaedam compensatio hincinde.

¶ Secundo dicit: quod ecclesiastici, qui proprium habent: ut puta qui non sunt uoto religionis adstricti: tenentur de his quae superssuunt largas eleemo synas facere.

¶ Tertio, qui donant sua inhonestis mulieribus, mimis, ioculatoribus: si propter peccata, quem committunt, uel propter carnalitatem, aut fauorem seculi hoc faciunt peccant mortaliter: & tenentur restituere ecclesiae: si proprium habent: & recipientes similiter tenentur restituere: non clerico, qui dedit & hoc in poenam: sed suo superiori, uel lue¬ cessori: ut in utilitatem ecclesiae conuertatur. Si uero causa eleemosynae quod sustenta tione naturae conferant, non peccant, nec tenetur ad restitutionem. Concor dat Panor. in cap. cum secundum. de praebendis.

¶ Alia est opinio mitior, quae in hoc tantum discordat a priori: quia tenet; quod clerici beneficia habentes: licet grauiter peccent reditus ecclesiae; quos ipsi percipiunt: prodige, aut turpiter dispensando; non tamen obligantur ad restitutionem.

¶ Quorum haec sunt motiua; quia fructus, quos percipiunt, faciunt suos: & sunt domini eorum. In re autem propria quilibet est moderator & arbiter, & per consequens non tenetur restituere. Antecedens pro prima parte probatur per gloil. in cap. duo. xij. q. j. quae dicit. Concedendum est: quod clericus sit dominus fructuum collectorum. Et ita est usufructuarius: ut inc. praesenti. de offi. ordi. lib. vj. Probatur etiam a contrario sensu: quia dicit.c. unicum. de cle. non resi. lib. vj. quod recipiens quotidia nas distributiones, qui non interest officio &c. non acquirit eorum dominium: nec facit eas suas: ergo a contrario si iter est horis: facit eas suas: & per hoc si male expendit: non tenetur ad restitutionem. Huic opi. uidetur consentire bea. Thoubi supra in probatione. iiij conclusionis. Consentit, & Ioan. Gerson cances. Parisien. dicens in suis moralibus regulis.c. de auaritia. Si beneficiatus certa bona habeat instituta quod pauperibus, & illa consumit ad alios usus: ipse ad restitutionem obligatur. & sequitur ad propositum. Secus si totum sit commissum fidei suae: ubi etsi peccet grauiter, & sacrilege: quandoque abutendo bonis illis luxuriose: tamen restituere non tenetur. & praemisit. Multa faciunt adhoc. quod aliquis facit fructus sui beneficij esse iuos in foro exteriori: immo, & quod restituere non teneatur, quae animam a peccato mortali non liberant. In tractatu autem de temperantia praelatorum: uidetur in dubium uertere: an ad restitutionem teneantur in casu nio, dicens. Si beneficiat: prodige bona simoi in alios usus dispergat, aut auare retineat: ipsa ultra scan¬ dalum, quod alijs dat: profecto peccat grauiter: & non minus saepe, quam sacrilegus. Sed quod ad restitutionem teneantur: non auderem definire. & subdit. Ita que locum hic habet beati August. confilium. tene certum, & dimitte incertun. Cui concordat illud Ecclesiastici. iij. Qui amat periculum, in illo peribit.

¶ Et per illa posset responderi ad motiua prioris opi quae satis fortia sunt. Ad omnes auctoritates Hiero. Augu. Bern. inductas potest dici, quod uolunt: quod clericus male dispensans grauiter peccat: et in praeiudicium pauperum: & peccatum eorum comparatur rapinae, & sacrile- gio, pro quanto pauperibus, non ut tenentur, subueniunt: & prouentus ecclesiae assignatos (& per hoc aliquo modo sacros) turpiter dispensant: & hoc quidem concedit secunda opi. Sed per hoc non sufficienter probatur: nec in aucto. allega. exprimitur, quod teneantur ad restitutionem: quia ut dictum est, multa obligant ad mortale peccatum, qu tamen non obligant ad restitutionem.

¶ Sed ad illud, quod dicit; quod sacerdos, & clerici sint administratores, & dispensatores bonorum ecclesiae &c. Dicitur: quod duplices possumus intelligere administratores certorum bonorum. Quidam habent nudam administrationem eorum, & nudum usum: & illi non possunt bona illa dispensare: nisi quate nus eis commissum est, & concessum. Et tales si aliter dispensant: tenentur ad restitutionem. Alij sunt ad ministratores, qui cum habent dominium aliquod in re, quam administrant: & habent usufructum: licet cum certo modo, seu limitatione: ut dum res aliqua simpliciter data est alicui principaliter pro sua persona: tamen commissum ut etiam certo modo alijs dispenset. Et hi non dispensando peccant: non tamen tenentur ad restitutionem male dispensatorum: & tales dispensatores sunt beneficiati, ut ostensum est. Nec obstat: quod dicuntur res pauperum: quia non nunquam res dicitur alicuius large: non quia sit de eius dominio: sed quia habetius aliquod ad rem petendam: sicut bona paterna dicuntur filiorum: qui a sunt suturi haeredes. Et sic dicit bea. Amb. ut supra allegatum est. q. ij. huius dist. quod panis, & uestimentum diuitu, sunt pauperum: & tamen nec pater, nec abundantes sisua dilapidant: tenentur ad restitutionem haeredibus, seu pauperibus.

¶ Tenentes primam opi. possunt respondere ad motiua secundae opi. quod clerici sunt domini, & Vsufructuarij fructuum collectorum quantum ad ea, quae eis sufficiunt ad honestum uictum: sed quantum ad ea, quae supersunt, sunt nudi dispensatores, seu pauperum procuratores: sicut in his, quae certe sunt deputata in pios usus: ut dictum est in quarta conclusione. Nec uidetur quod certum, & incertum in proposito aliquid uariant: dum tamen id, quod sub incerta quantitate committitur: potest discerni ab eo, quod certum est: ut siquis Paulo pecuniam committeret ad aedificandam sibi domum cum ea conditione: ut ea, quae superffuerent: daret Petro nepoti suo. Nemo dubitat, quod ea, quae superabundarent aedificationi domus: teneretur Paulus dare Petro: quod si ea in alios usus conuerteret: nemo dubitat; quin teneretur ad restitutionem: licet tota pecuniae summa fuisset fide Pauli credita. Nec in superabundantibus (quae ut talia discerneret) haberet dominium: quia quantum ad illud, non accessit uoluntas tradentis pecuniam: ut tactum est supra.

¶ Et rationes, quae probant quartam conclusionem: etiam faciunt pro illa opinione, quae magis concordat dictis sanctorum. Et haec est opiNicolai abbatis in. c. cum esses. de rest. q.ij. & iiij. in reportatione solemni super. c. cum esses. Vbi uult: quod clericus est dus, & usufructuarius fructuum bene dispensado: non tamenmprobiter dispensando. Et in responsione ad partem contrariam inductam in sine secundae quaestionis respondendo ad c. unicum. de cleri. non resi. lib. vj. dicit, quod clericus recipiendo fructus sui beneficij, diciturulos facere suos: quoad hoc, ut sibi prouideat primo: & de superssuis expenset in pios ulus. Non tamen potest de ipsie testari: aut pro libito suae uoluntatis expendere. & mox subiungit. Omnia iura, quae uidentur uelle, quod clerici sint duui¬ fructuum, intelliguntur quoad dispensationem: ut scilicet bene, & canonice dispensent res ecclesiae. Nec facit differentiam inter clericum habentem administrationem, & non habentem. Et in fine quartae questionis sic ait concludendo, Ex quo infertur: quod beneficiatus fructus non facit suos: sed tantum in eisius obtinet canonice dispensandi. Alexa. ad hoc tex. plures. uide ibi. Dum uero non est certus, quae superfluant: & bona fide aliquid conuerteret in usum proprium: putans non esse de supssuis, in his posset excusari a restitutione. Ad quod satis facit distinsancti Tho. supra posita. Haec de articuso secundo.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur primo, utrum accipiens beneficium ecclesiasticum, non habens animum residendi, sed duntaxat fructus ad tenpus recipiendi, & post ipsum dimittendi: tenetur ad restitutionem fructuum subleuatorum. Respondetur: quod talis tenetur restituere: nisi mutet postea uolunta tem: ut puta, si post proponat benefi cium seruare: & in officio, ad quod bnmnficium institutum esfideliter laborare, & seruire necipse tamen: sed etiam collator beneficij: si eo animo sibi contulit: ut in.c. conmissa de elec. lib. vj. S. caeterum. ubi dicitur. Sipromoueri ad sacerdotium non intendens, parochialem receperis ecclesiam, ut fructus ex ea per annum recipias ipsam postmodum dimissurus: nisi uoluntate mutata promotus fueris: teneberis ad restitutionem fructuum eorundem, cum eos receperis frandulenter. Illum autem, quod eam tibicotulit, cum te non crederet ad huiusmodi ordinem promouendum; praeter diuinam, quam exinde incurrit offensam: ad seruandam indemnem eandem ecclesiam decernimus obligari. Et quod decretalis illa specificatecclesiam parochialem, ideo est; quia beneficium simplex non requirit sacerdotium infra annum assumendum. Sed uidetur: quod idem est de beneficio simplici: si non intendit in eo seruire: sed posttempus aliquod dimittere, & laicare: quia est eadem utrobique ratio. Nam & iste, sicut ille recipit fructus fraudulem ter. Puto tamen in hanc restitutione detrahendas fore expensas, quas per tempus suae possessionis fecit in officiando ecclesiam peralium.

¶ Similiter clericus, qui recipit beneficium non ut ibi seruiat: sed donec possit habere pinguius: peccat: ut dicit Panor. in c. relitum. de cleri, non resi. quia non iuste est praemotus, qui habet talem animum. Non tamen tenetur resignare: sed sufficit paenitere de iniqua uoluntate.

¶ Ex quo infero: quod talis aut teneretur cedere beneficio: aut mutare uoluntatem: nam quilibet tenetur uitare peccatum: sed peccatum illud iniustae promotionis non potest uitari: nisialtero duorum modorum: ergo tenetur ad illos alternatiue id est disiunctiue: puta ad alterum illorum.

¶ De restitutio ne autem fructuum perceptorum, stante mala uoluntate: nihil loquitur: sed uidetur eadem ratio hic sicut in priori casu: nisi forte ipse seruiret officio: donec promoueret ad pinguius: credo; quod tumc non teneretur ad restitutionem; tunc enim sufficeret iniquam corrigere uoluntatem.

¶ Dubitatur secundom: utrum plura possidens beneficia ecclesiastica ad restitutionem obligetur obuentionum ab altero eorum receptorum. In solutione huius dubij duo sunt uidenda. Primum: utrum liceat clerico plura beneficia possidere. Secundo: utrum possidens plura aliquid de receptis teneatur restituere.

¶ Circa primum supponendum ex praedictis: quod beneficium datur propter officium. Hinc. xvj. q. j. generaliter. dicitur. Propter hoc ipsum beneficia eis indulgemus: ut alijs omnibus derelictis dei omnipotentis inhaereant ministerijs. &. c. si. de rescrip. lib. vj. dicitur. Propter officium beneficium ec. clesiasticum datur. Sic Alex. papa. Ixxxj. dist. si quis sacerdotum qui sponte obfornicationem dimittit officium: ita ob praeuaricationem dimittere cogatur etiam in uitus beneficium. Idem habetur. c. seque Vnde obuentiones beneficiorum stipem dia sunt officiorum: ut dictum est conclusione. iij. & j. qeii.c. penult. & xli. dist. nullus. ubi obuentiones episcopodebitae, stipendia nominantur. Idem de praeben. c. cum secundum.

¶ Ex quo sequitur: quod omne beneficium tam curatum, quam simplex requirit residentiam: nisi causa rationabilis excuset. Non enim debet uiuere de altario, qui altari non deseruit: & hoc dicit Panor. inc. si. de cle. non resi. post. Inno. Hostien. & Ioan. an. di. Omnia beneficia quae dantur in titulum: siue sint uicariae, siuemodicae estimationis: ut. xx. solidorum, requirunt residentiam de iure communi. & in. c. immediate praecedente, scilicet penult. dicit. Nota: & tene mente: quod beneficia etiam simplicia requirunt residentiam de iure communi. Nec sufficit deseruire per alium. Quod iudicio meo ait: apertissime probat tex. iste. hic enim non solum ca nonici: sed etiam capellani, & alissim pliciter beneficiati, qui in textu dicuntur assisiti: quasi assidui: & dicuntur omnes beneficiati, qui non sunt canonici: nec uocantur ad tractatus communes cum canonicis: ut dicit glol. Omnes hireuocantur ad residentiam in ecclesia, in qua suit beneficiati: nec releuantur ponendo ibi uicarium; quod collige ex eo: quia eis non conuententibus, superior facit deseruire per uicarios: & residuum (detracta portione uicariorum) conuertitur in utilitatem ecclesiae. Si¬no possent licite per alios deseruire: residuum applicaretur eis, etiam si esset ecclesia curata: haec ille, & inc. quia non nulli. eo. ti. quaerens. Nunquid quis perse tenetur seruire in beneficio simplici. Respondet, credo, quod sic: & probo aperte perc. super inordinata. de praebe. ubi dicitur: quod pueri non sunt idonei ad beneficia habenda: cum illis deseruire non possint: ergo requirit beneficium perso nalem residentiam: nam puer bene posset per alium seruire: & secundum hoc dictum Anto. post Vdalricum supra alleg. in ii. arti. conclusione. iii. limitandum est: dum habuerit rationabilem absentiae causam: sicut & ibi specificatum est.

¶ Vnde nec consuetudo excusat: nisi ex segitima, & rationabili causa: ut dicit An ge. in sum. in uer. clericus. viij. S. i. & Panor. in c. quia nonnulli. de clerico. non resi. (In quotex. dicitur cum ecclesia, uel ecclesiasticum ministerium commit tidebuerit: talis ad hoc persona quaera¬ tur, quae residere in loco: & per seipsam curam eius ualeat exercere. ex gloil. quaem dicit. Hocius commune est: ut in ea ec clesia, in qua intitulatus est; debeat de seruire.) Hanc regulam elicit: quod quodlibet beneficium, quod datur propter officium: requirit deseruientiam persona lem. Et addit, quod ratione consuetudinis in simplicibus potest deseruire per uicarium. Quod tamen dictum, ita in simplicibus sicut curatis ueritatem habet: non subsistente causa legitima, & rationabili: quia eadem est causa utrobique in simplicibus, & curatis: scilicet quia beneficium datur propter officium. Licet minor ratio sufficiat in simplicibus, quam curatis: quia magis eligitur industria personae in curatis quam non curatis: ut ibi dicit Panor.

¶ Quiautem sint casus rationabiles: hic angelus ponit tres, in quibus absens habetur pro residente. Primus: si est in seruitio papae: ut inc. cum dilectus. de cle. non resiSecundus: si fuerit in seruitio episcopi: unde in c. ad audientiam. eo. ti. dicit papa. Decernimus: ut duo ex canonicis ecclesiae Meldensis intuo seruitio existe tes suarum fructus integre percipiant praebendarum: cum absentes dici non debeant: sed praesentes, qui tecum pro tuo, & ipsius ecclesiae seruitio conmorantur. Dicens duo, plures excludit secundum glos. Similiter per hoc, quod dicit, in tuo seruitio, & ipsius ecclesiae, excluduntur qui cum papa, uel episcopo morantur: non propter eorum serui tia exhibenda: sed propter auibitionem: ut obtineant beneficia. Ex quo patet repro ba consuetudo, uel staturum in quibusdam ecclesijs: quod episcopus duos ex canoni cis eximit, tamquam suo seruitio deputans: qui nunquam episcopo seruiunt, nec sibi conmorantur: & tamen reditus beneficiorum recipiunttanquam praesentes praeter quotidianas distributiones. Tertius casus: si fuerit infirmus tali infirmitate, quad impediat eum residere, uel interesse diuinis. Secus si infirmitas non praestat causam non residentiae, uel absentiae a diuinis. Puta si alias non interesset: aut non resideret: quia casus superueniens recipit interpraeratiouem secundum statum praecedentem: ut inc. maiores. de bap¬ pene in fine.

¶ Sunt & alij casus rationabiles. Tenuitas beneficij non sufficiens ad sustentationem beneficiati. Aut quia beneficiatus est ratione officij ecclosiastici occupatus: aut ad praedicationem missus: aut in studio, aut in peregrinatione. constitutus: & similibus multis. In quibus duo concurrere debent scilicet causa rationabilis, & honesta, & licentia sui praelati: ut in c. relatum. de cleri. non reliin tex. & in glol. Non ergo sufficit sola praelati licentia sine honestate causae: quia praelatus non potest sine causa dispensare contraius. Panor. inc. allegato. Dicit tamen Inno. inc. ex parte. de cleri. non resi. quod posset ex consuetudine induci: ut sine licentia ex causa rationabili se absentet. Quod limitat Panor. ubi sup. propter necessitatem subito occurrentem: & Io. an. quando inbre ui est reuersurus. Sed Panor. dicit: quod attendenda est qualitas causae, & praeiudicij: & facultatis petendi licentia.

¶ Et nota, quod non solus episcopus: sed quilibet praelatus potest dare licentiam: licet solus episcopus possit non residentem nec rationabiliter excusatum priuare beneficio. glol. inc. cum ex eo. de elec. lib. vi.

¶ Quod autem curata beneficia dicuntur requirere personalem residentiam in com muni locutione, & non simplicia non curata: ideo puto inoleuisse: quia curatus non residens minus sustinetur in beneficio, quam non curatus: licet uterque cessante rationabili excusatione, teneatur ad residentiam. Et si non residet: priuatur beneficio: ut inc. conquerente. de cleri. non resi

¶ Quod etiam plura curata dicuntur incompatibilia, non autem simplicia: ratio est: quia habens unum cum ratum, & acceptas aliud: eoipso primum uacat: & nisi resignet, & dimittat primum coram personapublica: postquam habuerit pacificam possessionem secundi: esset priuatus utroque. Et si de facto retinet: erit inhabilis ad quaecumque alia: ut in extrauagante Ioann. xxij. sup. allega. Execrabilis. & etiam ad maiores ordines suscipiendos. In simplicibus uero curam ar imarum non habentibus: licet praeuia monitione (propter non reliden¬ tiam) possit altero priuari: non tamen est ipso iure priuatus: ideo potest ea tenere: licet non sine peccato: donec per superiorem priuetur.

¶ Vlterius notandum secundo: quod quandoque unum beneficium dependet ab alio: aut est annexum alteri benelicio, uel dignitati: ut quando sunt unita. Et quoniam illa censentur unum beneficium: de his in proposito non intelligenda sunt dicenda. Item quandoque beneficium datur in titulum: quandoque tantum in conmendam. Hic tantum de illis, quae dantur in titulum.

¶ Tertio notandum, quod secundum beatum Thom. quodlibet. ix. art. xv. actionum humanarum multiplex es differentia. Quaedam habent deformitatem inseparabiliterannexam: quae (ut philo. dicit) mox noiata conuoluta sunt malitia: ut fornicatio, adulterium, furtum, & huiusmodi: quae nullo modo possunt bene fieri. Et de numero talium non est habere plures praebendas: alias in nullo casu dispensationem recipere posset: quod nullus dicit. Quaedam sunt actiones, quae de se indifferentes sunt ad bonum, uel ad malum: ut leuare fesfucam de terra, & huiusmodi. Quaedam sunt actiones, quae absolute consideratae deformitatem, uel inordinationem important: quae tamen aliquibus circumstatiis aduententibus bonae effici possunt: sicut occidere hominem, uel percutere, in se deformitarem quandam important: sed si addatur occidere malefactorem propter iustitiam: uel percutere delinquentem causa disciplinae, non erit peccatum: sed uirtuosum: & in numero talium uidetur esse habere plures praebendas. Continet enim multas inordinationes, quarum decem colliguntur in allegata extrauagante. Execrabilis.

¶ Quarum prima est insufficientia impletionis officij: quia non est possibile aliquem in pluribus ecclesijs desetuire, in qbus est praebendatus: cum praebendae uidentur esse ordinatae, quasiquaedam stipendia deo ministrantiu, ut dicit sanctus Tho. ibidem. Et qua uix sufficit seruire uni: quomodo seruit poterit pluribus.

¶ Secunda inaequalitas distributionis bonorum ecclesiae: dum unus pluribus beneficiis abundat: & alijs lite ratis, ac uitae puritate, & testimonio bonae famae possentes, qui mendicant: possent abunde sufficere aequa distributione collati.

¶ Tertia est uagationis materia.

¶ Quarta: dimir utio diuinicultus: dum unus loco plurium instituitur.

¶ Quinta: defectus hospitalitatis, quiita non potest seruari ab uno in uno loco constituto: sicut seruariposset a pluribus beneficiatis.

¶ Sexta: subtractio honoris commodi, & auxiliorum ecclesiae, ac regionum, in quibus beneficiasunt instituta.

¶ Septima: deperditio libertatum, & iutium ecclesiarum.

¶ Octaua, collapso notabilium aedificiorum, quae praedecessorum diligentia ext ruxerat. Similiter, & deperditio censuum, & redituum.

¶ Nona: negligentia curae animarum: quod caeteris maius est, & peius. Non enim potest quis pascere oues diuersis ecclesiis subiectas. Et si non pastor: sed mercenarius est, quipascens oues supo ueniente fugit. Ioanx. quis ille est, qui omnino non pascit: nec ad pascendas oues uenit.

¶ Decima praestatio fomenti uitiorum periculo sa. Addit beatus Thom. fraudatio¬ ¬ nem ultimarum uoluntatum testatorum, qui ad hoc bona sua ecclesij:s contulerunt: ut certus numerus seruientium deo ibi esset.

¶ Alexan. de monta. in suo repertorio post Panor. cap. Dudum. ij. de elect. quinto notabi. ponit tria grauia uitia, quae pluralitatem beneficiorum comitantur: scilicet notam transgressionis. id est infamiam. ude. vj q. i Infames. dicit. Infames esse personas diciius omnes, qui christianae legis normam abijciunt: & statu ta ecclesiastica contemnunt.

¶ Secundum cupiditatis uitium, quod maximum est: nam auaritia secundum apostolum idolo rum seruitus est. ad Ephes. v.

¶ Tertium, committit furtum cum sacrilegio: & potest dici furtum peculatus, idest furtum de republica. Vnde August. super Ioan. Non undecunque tollere: hoc est sacrise gium committere: sed de ecclesia, quialiquid furatur, iudae proditori comparatur. & habet. xxiij. q. iiij. Quid ergo. Cum ergo superuenerint circumstantiae honestantes actum. habendiplura beneficia: & praedictas inordinationes totaliter euacuantes: excusatur habere plura beneficia a peccato: & potest esse, uel indifferens, uel meritorium: si percharitatem in finem ultimum ordinatur.

¶ Sunt autem plures circumstantiae siue casus, in quibus permittitur beneficiorum pluralitas: qui tamen reduci possunt ad unum: scilicet ad dispensationem iuris, uel iudicis. Nam ut tangit Panor. in.c. Relatum de cle. non resi. & glo. in c. Duudum. ij. de elec. habens ecclesiam, aut beneficium comparatur uiro habenti uxorem. Sicut ergo uni uiro nunquam licuit sine dispensatione habet uxores plures scilicet ne dispensatione dico illius, quod uiatrimonium instituit scilicet dei: sic nec licet habere duo beneficia, uel plura sine dispensatione iuris, uel iudicis.

¶ Ponuntur autem quinquetasus, in quibus dispensatius in non curatis. Primus: quando sunt nimis tenues: ita quod neutrum eorum sufficit ad congruam sustentationem personae: ut inc. Eam tede aeta, & quali. ordi. ubi permittit papahabere plures ecclesias propter paupertatem ecclesiarum.

¶ Secundus: si una pendet ab alia: ut in eoc. statim allegato.

¶ Tertius: propter raritatem clerico rum: ut. xxj. q. i.c. Ciericus. ubi conce- dit papa: quod in uillis propter paucitatem unus habeat plures ecclesias. Et idem est, si fuerit paucitas intra ciuitatem. Nam ex hac causa uni bono sacerdoti possunt conferri omnia benencia ciuitatis: ut notat Hostien. in cap. Graue. de praebendis.

¶ Quartus: si ecclesia est annexa dignitati, uel praebendae: in quo casu: cum ipse teneatur in maiori ecclesia personaliter residere, ac deseruire: tenetur in parochiali ecclesia habere ido neum, & perpetuum uicarium, qui congruentem habeat de prouentibus ipsius ecclesiae portionem de praebeu. c. Extirpandae.

¶ Quintus: si habet unam intitulatam, & aliam commendatam. xxj. quaest. j. cap. Quiplures Illa tamen com mendatio nullatenus debet fieri: nisi sub sit iusta causa: ut quia non inuenitur prae¬ latus idoneus, uel aliquod simile.

¶ Ad dispensationem uero iudicis requiritur primo auctoritas dispensantis. Nam in quibusdam solus papa dispensat: ut in diuersis, ac pluribus dignitatibus, personatibus, uel administrationibus perpetuis, aut officijs, & curatis. In simplicibus uero, uel in uno curato, & in uno simplici: in diuersis tamen ecclesijs: episcopus potest dispensare. de quo latius apud canonistas.

¶ Secundo requiritur causa dispensationis: & haec est duplex, scilicet iustas necessitas, & pia utilitas. Necessitas in dispensando est paucitas personarum idonearum, qua occurrente: ne ecclesiae uacent; & iacturam patiantur: & populus negligatur rationabiliter plures ecclesiae uni commendantur. Pia utilitas est commune commodum ecclesiae: ut si una persona propter su industriam, & bonam conscientia, sit alie necessaria, aut utilis defensioni, conuei sationi, uel profectuipluribus ecclesiis in spiritualibus, aut temporali¬¬ bus: potestlicite dispensari, ut in eis beneficia obtineat. Sic papa episcopo Tundensi commendat ecclesiam Terracinem sem. xxj. quaest. j. Relatio, & cap. sequenti. Non autem est pia utilitas commodum priuatum personae plura beneficia appetentis: puta ut fructus sibi lucrifaciat ad ut litatem priuatam: uel ad augendum patrimonium: siue ut lautius uiuat: aut ut facilius ad episcopatum: aut maiorem dignitatem ascendat: siue ut pompis, & superbia tumeat &c. quia cum tali intentione etiam unum beneficium tenere non licet: ut dicit Thom. ubi. supra unde Panor. in.c. Dudum. de elec. pro indubitato habet, quod non sit tutus quoad ecclesiam trium. phantem: etiam dispensatus per papam, quando dispensatus est propter se, & suam ut ilitatem: quia in hoc casu non solum alteratur iuris positiui dispensatio: sed etiam christi patrimonium iniuste dispergitur. Cum ergo papa non possit sine causa al enare bona ecclesiae sine graui peccato: ut dicit Archi. xij. quaest. ij. Non liceat papae praefidia ecclesiae alienare &c. ergo multo minus potest dare licentiam alteri ipsa dispergendi. Et per hoc soluitur ratio Inno. tenentis oppositum: pro eo: quod pluralitas beneficiorum iure positiuo prohibita est: in quo papa potest dispensare: quia hic non solum uiolatur ius positiuum: sed diuinum: propter inordinationes huiusmodipsuralitatem comitantes supradictas lege diuina prohibitas. Et hoc idem tenet Hostien. in dicto c. Dudum. Et sequitur Ioan. and. Ex illo sequitur: quod dispensatus ex causa legitima: puta propter utilitatem communem ecclesiae: dum alte rum beneficiorum sufficit pro honesta, & congrua uitae sustentatione: reditur alterius beneficij non potest in ulus proproprios conuertere: sed tenetur tamquam superflua uitae, & status in usus pios conuertere. Patet: quoniam hoc tenetur habens unum beneficium tantum: quante magis habens plura.

¶ Ex his summariecolligit, quod tres sunt casus, in quibus dispensatioiuris, autiudicis excusat habentem plura beneficia: ut ea retinere possit in titulumlicite sine peccato: scilicet necessitas ecclesiae propter defectum per sonarum. Secundus: necessitas persona propter tenuitatem, & paupertatem beneficiorum non sufficientium ad congruam sustentationem personae; in qua tamen non debet attendi sola natura personae: sed etiam eius status, & meritorum progatiua: ut dicit Gost. & glol. in c. Conquaerente. de cle. non resi. superuer. sufficientia. Non solum persona: sed & familia sibi pro officio suo, & hone- state necessaria: eclusa tamen semper superfluitate pompatica. Vnde circa sub limes, & literatas personas facilius dispensatur: ut in.c. De multa. de praeben. in fine. Non quidem finaliter propter praerogatiuam personae: sed propter utilita tem ecclesiae. Vnde ut recitat Panor. in suo reperto. c. extirpandae. de praeben. ex dicto. Ioan. de lign. nulla dispenlatio sit, nisi habeat respectum ad bonum publicum, & ex causa rationabili. Nam dispensatio, quae sit propter praerogatiuam personae, sit propter bonum publicum. Nam plus prodestecclesiae bonus, & literatus, quam decem illiterati ministri. Et quan¬ doque nobilis, & potens plus ad defensionem ecclesiae, & iuriumeius proficere potest: quam plures ignobiles, & plebei. Nec uocatur dispensatio: sed dissipatio, quae sit in talibus sola carnalitate attenta: quae reprobatur inc. Graue. de praeben. Praeferre autem carnalitatem iuri diuino, & publico, est praeferre carnem spiritui: corruptibile perpetuo: priuatum publico: quod abhorient principalia iura naturalia, & moralia: etiam cir cumscripta legepositiua. Haec ibi. Tertius: pia utilitas ecclesiae: de qua satis dictum est. Plura uero beneficia, quorum unum ab altero dependet: aut quae connexa sunt, uel unita: non proprie plura, sed unum reputantur: ideo de illis non oportet ponere specialem casum: sicut nec commendato, quod non habetur in titulum.

¶ His praemissis pono hanc propositionem. Tenens plura beneficia sine iuris, uel iudicis dispensatione, non excusatur a mortali crimine. Hanc propositionem pono tanquam magis probabilem, cautam, & rationabilem: licet magna sit circa hoc diuersitas canonistarum: ut latè recitat Panor. in suo reptotio. c. Extirpandae. de praeben. Quanetiam tenet Panor. ubi supra & in capConquaerente de. cle. non resi. allega. glo.c. Dudum. ij. de elec. super uer. intitulatam. dicens. Sine peccato mortalinon potest quis tenere plura beneficia, quando alterum per se sufficit. Et limitat: nisi fuerint collata sibi, non ratione. sui, sed propter utilitatem beneficiorum, quia industrius est, & bonae famae, & concientiae. Sed in hac limitatione locum habet dispensatioiuris, uel iudicis. Et ponit glo. allegata bonas rationes, quae tangentur.

¶ Probatur igitur propositio rationibus in lege diuina, & naturali fundatis: quae maior est legepositiua. Primo sic: quicunque negligit ea, ad quae tenetur; pro tempere; & loco, quo tenetur: mortaliter peccat: sed habens plura beneficia sine dispensatione iuris, aut iudi cis est huiusmodi: ergo. Maior est manifesta: quia omnis talis est transgressor legis affirmatiuae sine dispensatione iuris, aut iudicis: & per consequens pec¬ eat mortaliter per diffinitionem peccati mortalis: tam Aug. quam Amb. de quibus habitum est in. ii. dist. xxv. Minor probatur: tum quia talis non residet in beneficio: non n. potest in pluribus residere: & tamen tenetur ad residentiam personalem cuiuslibet beneficii: nisi fuerit dispensatum: ut satis deductum est in nota bili. j. huius dubii. Tum: quia negligit oficia, quae sponte assumpserat: quilibet autem ad executionem sui officij tenetur. Tum quia negligit opus, pro quo stipendium accipit. Accipit enim stipendium, ut seruiat in ecclesia, seu beneficio, in quo est titulatus. Nam beneficia dantur propter officia: & redditus beneficiorum stipendia sunt clericorum: ut probatum est sup. Tenetur autem recipiens stipendium exhibere seruitium: alioquin fraudat datorem stipendiorum: ut patet ex praedictis.

¶ Secundo probatur: faciens aliquid cum multis deformibus lege diuina prohibitis: peccat mortaliter: sed tenens plura beneficia extra casus expressos est huiusmodi: ergo. Consequentia nota cum maiore. Minor probatur: quia talem pluralita tem comitantur multi defectus: ut patet ex notabili tertiorubi numerantur huiusmodi defectus, quorum plures obuiant legi diuinae: ut patet intuenti: & statim declarabitur. Praeterea: ut determinat se ptima synodus. Titulari in duabus ecclelijs est proprium commodum negotiationis, & turpis lucri, & ab ecclesia penitus alienum. Audiuimus enim ab ipsa dominica uoce, quod nemo potest duobus dominis seruire: aut enim unum odio habebit, & alterum diliget: aut unum sustinebit, & alterum contennet. Et unulquisque secundum apostolicam uocem, in quo uocatus est, n eo debet manere: & in una locari ecclesia, quae enim propter turpe lucrum inecclesiasticis rebus efficiuntur, aliena consistunt a deo. xxi q. i. clericus. Nihil autem alienum consistit a deo nisi per peccatum mortale.

¶ Tertio probatur: quisquis agit contra charitatem peccat mortaliter: sed habens plura beneficia, & tenens ea extra casus praemissos: agit contra charitatem dei, suiipsius, & proximi: ergo peccat mor¬ taliter. Consequentia nota. Maior probatur: quia solum mortale contrariatur charitati: & sic nulla alia actio sit contra charitatem. Minor probatur: quia talis pluralis agit contra charitatem. Nam cultum eius diminuit: tot personas diuino cultui subtrahens, quot habent beneficia: in quibus plures poterunt domino, & ecclesiae deseruire. Similiter contra charitatem sui: quia peccandi occasionem cumulat, & periculis sine causa se supponit. Primum supra deductum est ex multis deformibus huic pluralitati annexis: quae dant occasionem superbiae, intemperantiae, luxuriae, aliorum despectus &c. Secundum patet: quiatalis duplici graui se periculo subijcit. Primum: quia in uia salutis: relinquere certum: & eligere incertum est amare suum periculum. Qui uero amat periculum, in illo peribit. Eccle. iii. Vnde Ioan cancel. paris. in regulis moralibus hanc regulam ponit Agere incertum, & dimittere certum in materia morali, est peccatum mortale. & speciuocat eam, addens. Si tale sit incertum, quod sit mortale: non solum per coniecturas leues, aut suspitione trepida, & scrupulosa proueniente ex nimio timore cadendi in uia dei. Sed intelligitur, dum tale est uehementer, & probabiliter incertum aeque sicut oppositum, uel magis: tunc. n. illud, quod agitur, non carebit mortalipeccato. haec Gerson. Nunc autem; quod habere plura beneficia extra casus dictos sit peccatum mortale: est sententia plurium sanctorum, & famoiorum doctorum: plus concordans sacraescripturae, & patrum canonibus: ut patuit: quam eius oppositum: scilicet posse habere sine mortali plura est ualde incertum, & longe minus probabile, quam oppositum: ergo tenens plura beneficia extra casus, committir se incerto mortalis peccati: & dimittit certum: quia apud omnes certum est: quod non habere plura beneficia non est peccatum.

¶ Praeterea, ut dicit Antopost beatum Tho. quod innitens opi. doc. tenentium: quod habere plura beneficia nam est mortale: etsi opi. illa non fuerit uera: licet ipse putet ueram: non praeterea excusa tur a mortali. Et si est uera: scilicet quod licitum est habere plura bnmnficia extra casus &c. Si tamen ex contrarietate opin. dubitat de ueritate opinionis, quam sequitur & nihilo minus tenet plures praebendas: nihilom nus peccat mortaliter: quia committise discrimini mortalis. Sed si non dubita: de opinione, quam sequitur, & est uera: non peccat. Et ita manifesta est ueritas minoris: & per consequens & conclusionis.

¶ Secundum periculum, cui se committit: est onus dispensandi bona ecclesiae pauperibus: hoc enim est ualde periculosum. Arduum enim est esse fidelemdispensatorem, & non a medio iustitiae declinare per propriam cupiditate, fauorem, uel in uidiam, aut indignationem: sed tenens plura bnficia, quorum unum sufficit ad sui sustentationem, tenetur reditus reliquorum dispensare pauperibus, seu in pios usus agit enim contra charitatem proximitam fundatorum, quam caeterorum. Non enione potest praesumi fuisse mentem fundatoris: quod bona sua, quibus fundauit bnficium, cedant non seruienti beneficio. Nemo enim rationabiliter fundat bnficium: nisi in hunc finem: ut in eo seruiatur domino, & impetretur remissio pectorum fundatoribus: quod cum non sit: spoliantur, fundatores, & sui suffragiis, pro quibus bamnficia insti tuerunt. Et est contra charitatem caeterorum, quia pauperes idonei, ac digniores spoliam tur prouisionibus sibi necessarijs, perquas beneficijs posset melius deseruiri.

¶ Propositio secunda. Nulla dispensatioex tra casus praedictos: aut consuetude quantumlibet uerusta, excusare potest pluralitatem in banficiis a mortali culpaPatet propositio, & est Panor. in repecap. extirpandae. de praeben. ubi dicit. Beneficiorum sufficientia praesupposita consuetudo minime ualet; ut quis in eis possit esse pluralis: quia illa consue- tudo est inimica canonum, & irrationa bilis: quia est periculosa animabus: & in ducens multa mala: ut supra uisum est: ideo non consuetudo: sed corruptela dicenda: ut in cap. si. de consuetudine

¶ De dispensatione similiter patet: quiut dictum est: nisi fiat ex rationabili causa non ad utilitatem priuatam: dispensatur quoad deum minime tutus existit, licet quoad ecclesiam militantem sit securus: non quo ad triumphantem: est etiam sententia abbatis: ubi supra.

¶ Tertia propositio Conferens beneficium extra casus concessos scienter prius per banficium, puiso: nullatens excusatur a mortali peccato. Patet tamen; quia confert scienter indignoIndignus est. n. ad secundum bnficium, quod sine peccato mortali tenere non potest. Tum: quia dat manifestam occasionem morta lis peccati ei, cui confert secundum beneficium. Nam ille acceptando scum, peccat mortaliter ex prima ppotone: quo modo non posset peccare; si sibi bnmnficium alterum non concederetur. Non aut solum, qui faciunt: sed etiam qui consentiunt facientibus, digni sunt morte. ad Rom. j. quanto ma gis cooperantes, & occasionem praestantes.

¶ De secundo uero principali quaesito in Ad ahoc dubio est hic propositio unica re¬ liudsponsiua probabilis. Qui plura benesicia. Propon. extra caius positos, quorum alterum suf. V ficit, consequitur: fructus ex alijs bene. Habens ficiis in proprios usus: aut consangui. benefineorum superfsuos, aut turpes conuer¬ cia plusos, restituere tenetur. Probatur propo ra, quositio: quia habens tantum unum bene. rum alteficium bona ex beneficio acquisita in rum sufhuiusmodi usus conuersa restituere te¬ ficit ad netur secundum probabilem opinionem. sustenta ii. arti. conclusione. v. recitatam: ergo a tionem fortiori habens plura beneficia ad resti¬ tenetur tutionem tenetur.

¶ Praeterea non resi ad test dens in officio, nec relidere intendens, tenetur fructus subleuatos restituere: ut probatum est in primo dubio: sed habens benencia plura habet auimum non residendi in caeteris: non enim potest in pluribus residere: ergo tenetur ad restitutionem fructuum ab illis, in quibus non residet, nec residere intendit rece ptorum.

¶ Dicitur notanter in pprios usus, puta in augmentum patrimonii sui, uel consanguineorum &c. conuerterit: quoniam si in pios usus ecclesiarum unde cedunt: aut i subuentionem pauperum conuerteret, licet peccaret tenendo plura beneficia: non tamen teneretur ad iestitutionem: quia nec ecclesiae: nec pauperibus: quia nihil eis iniuste est ablatum.

¶ Dubita. Dub. x. tur tertio: utrum suspensus, aut excomuni. x catus tencatur ad restitutionem. Respendetur; suspensus a beneficio tenetur. Nam qui recipit aliquid contra prohibitionem ecclesiae: tenetur ad restitutionem: ut infra dicetur de turpi sucro: talis est suspesus a beneficio: ergo etiam suspensus abofficio propter graue crimen: etiam est suspensus a beneficio, propter quandam consequentiam. Nam beneficium est se quela officii: unde si clericus ex culpasua non potest dicere officium: non de bet recipere beneficium: ut Ixxxi. distin. Eos etiam. Excommunicatus etiam licet absoluetur: tamen recepta tempore, quofuit exconicatus: tenetur restituere: ut in e. pastoralis: de appel.

¶ Quarto dubitatur: utrum clericus teneat restituere fructus beneficii, quos in mortali recipit. Respondet hic Angelus in sum. in uerclericus. viij. S. v. per distin. quia aut peccatum est notorium: & sic pro indubit: to habetur: quod tenetur restituer: quia cum sit suspensus, perinde est, ac si non resideret. Sed omne peccatum notorium inducit suspensionem a canone: ne exerceat officium suum: ut inc. uestra. de coha. cleri. & mulle. quod licet loquatur in crimine fornicationis: tamen extenditur ad oenen crimem notorium facti, uel iuris. Nam constitutio penalis etiam quoad penam, ex tenditur ad casum similem ex identita te rationis, si ratio constitutionis in ea est expressa. Cum autem dictum. c. uest raper rationem peccati notorietatis con cubinarium notorium concludat esse suspensum: ergo idem erit in omni peccato mortali notorio. Item suspensus non aestimatur relidere: quia idem est non residere: & non rite, aut inutiliter residere ficut perinde est non fieri, & non rite fieri. Vnde ut habetur inc. inter cunctas de translatione praelatorum. ecclesia diuidua, quae licet habeat episcopum inutile tamen perhibetur non habere. SubditAngelus. De occulto tamen peccatore credo, quod non teneatur restituere: quam uis tutius esset restituere: quia etsi inutiliter seruiat quo ad se: non tamen quo ad alios, aut quoad ecclesiam.

¶ Quinto dubitatur: utrum fructus ecclesiae, aut beneficii uacantis recepti a capel¬ lanis, uel patronis eorumdem subiaceant restitutioni. Solutio: huiusmodi fructus siue dimissa defunctis possessoribus siue tempore uacationis obuenientes debent in utilitatem ecclesiae expendi, autsuccessori reseruari: deductis tamen prius oncribus. Capitula uero conuentus, aut collegia, aut singulares personae, qui haec inter se diuidunt uacantibus ecclesia cathedrali, regulari, uel col legiata: sunt ipso facto suspensi ab officiis, uel bansiciis quibuscunque; donec plene restituerunt quicquid de bonis perceperint supra dictis. Non obstantibus quibuscunque priuilegiis, indulgentiis, aut contrariis consuetudinibus, constitutionibus, uel staturis iuramento confirmatione sedis apstolicae: aut alia quacunque firmitate uallatis: ut in cap. quia repe. de elect. lib. vi. Similiter qui talia recipiunt de ecclesiis aut beneficiis uacantibus sibi subiectis: seu ad eorum collationem, praesentationem, ordinationem, uel custodiam pertinentibus: tenentur ad restitutionem: nisi specialiter super hoc fuerint priuilegiati, uel consuetudine legitime praescripta: aut alia rationabili causa muniti: alioquinsuperiores ab ingressu ecclesiae: & inferiores contrarium facientes suspensi sunt, quousque fecerint restitutionem de praedictis. Et ubi dictae munitiones excusant: ut recipere possint, prius tamen debita, si qua sint, solui debent: & ea deduci, quae necessaria sunt pro ministris, & incumbentibus oneribus: ut in cappraesenti. de offic. ordin. lib. vi.

¶ Dubitatur sexto: utrum recipientes a clericis de bonis ecclesiae teneantur ad restitutionem. Respondetur distinguendo: quia aut recipiunt ea, quae clericus dare potest sine mortali: ut pauperes seruitia impendentes honesta licite recipiunt aliquid, & per consequens ad restitutionem non tenentur. Recipientes autem a clerico de bonis ecclesiae in casu non concesso: ut consanguinei, non indigentes: ioculatores, mimi, fornicarii, & huiusmodi: tenentur ad restitutionem: ut dicit Angelus. in uerb. clericus. iii. S. iiii. allegans xiiij. q.vj. sires. Tales enim contrectant res alienas inuito domino: quia quicquid habentclerici, sunt bona pauperum: ut supra dictum est. Et dicitur de bonis ecclesiae: quia secus est de bonis patrimoniali bus, aut aliunde acquisitis: de quibus licet peccet turpiter exponendo: non tamen ipse, nec recipientes tenentur ad restitutionem: uerum uno restituente: alius liberatur. Si clericus restituit: puto, quod recipientes, sicut alias turpe lucrantes, non tenentur. Si uero clericus non restituit: aut non habet nisi bona ecclesiae, de quibus restituere non potest; ut dicetur: tenebuntur recipientes restituere: sipossunt & hoc in foro conscientiae: secus in exteriori. Sed cui tenentur restituere. Respondetur: ecclesiae illi, cui sublata sunt: si pauper est, aut indigens: sed si abundans pauperibus secundum Ray. & Host. Et cautu esset: quod fieret auctoritate iudicis paenitentiarij secundum Ray. non clerico, qui turpiter exposuit.

¶ Dubitatur septimo: utrum clericus possit facere restitutionem, ad quam tenetur, de ponis ecclesiae. Respondetur, quod non, ratio: quia omnia bona, quae habet de ec. clesia, quae supersunt congruae sustentatationi, sunt pauperum. Et ideo in quocumque casu clericus tenetur restituere: in telligendum est: si habet alia bona, quae non sunt de ecclesia. Vnde non tenetur ad restitutionem: si alia bona non habet: nisiposset aliunde acquirere honesto seruitio, uel artificiolo: aut subtrahendo decentiae status, non necessitati: immo de fructibus beneficij non potest soluere de bita contracta: nisi essent contracta pro sua sustentatione, aut pro utilitate ecclesiae. Est conclusio abbatis in.c. cum esses. de testa. ubi late pertractat. q.iiij. &. ii.

¶ Octauo dubitatur: utrum clericus habens bona patrimonialia pro uictu suo sufficientia possit poslidere beneficium ecclesiasticum. Ad hoc dicit beatus Hiero. scribens Damaso. Papae: Clericos illos conuenit ecclesiae stipendijs sustentari, quibus parentum, & amicorum nulla suffragantur stipendia, Qui autem bonis parentum, & opibus sustentaripossunt: si quod pauperum est, accipiunt: sacrilegium profecto incurrunt, & committunt. Et per abusionem talium iudicium sibi manducant, & bibunt: ut habetur. xvj. q. j. ca. finali. Vbi dicit glo. quod uidetur loqui de illis clericis qui ecclesiae non seruiunt: sed communiter tenent doctores: quod abundans depatrimonio potest recipere beneficium: ut seruiat ecclesiae: & de beneficio acreseruare suis haeredibus: & de residuo sucipere uitae necessaria: & patrimonium stentationis ex fructibus beneficii dare eleemo synam pauperibus. Et qui sic dispensat, non peccat: licet magis mereretur: si de patrimonio uiueret: & fruperum, & ecclesiae utilitatem.

¶ Dubi ctus beneficij conuerteret in usus pautatur nonon: utrum clericus de bonis ec clesiae possit testari: & dicitur de bonis ecclesiae: quia de bonis sui patrimonii, aut alias habitis, quae non sunt bona ecclesiae: non est dubium, quinpossit. Dicuntur autem bona ecclesiae omnia, quae in tuituecclesiae, uel de facultatibus ecclesiae acquisiuit: ut in cap. j. de testa. in tex. & glo. De bonis ergo ecclesiae immobilibus, quae alienare non possunt: non potest testari secundum omnes. defructibus uero perceptis, ubi currit consuetudo: testari potest in pios usus: alias non: ut Angelus in uerbo clericus. xiij. Potest autem de eis donare, aut alio modo disponere in quatuor casibus secundum eundem. Primus: quandocantundem expendit desuo in utilitatem ecclesiae. Secundus: quando hoc habet consuetudo; quod Panor. intelligit de rebus mobilibus, & modicis; quam do disponit pie, & rationabiliter; alioquin consuetudo erit irrationabilis. Tertius, quando clericus donat intuitu esee- mosunae, quam etiam in aegritudine potest facere. Quartus: quando uult remunerare seruitia honesta: tam a consanguineis, quam extraneis recepta. Et additur quintus: quando dat religiolis locis. & ponit Panor. hanc practicam. Si clericus uult aliquid aliquo ultimorum quatuor modorum dare; faciat, dum uiuit, & non relinquat. Et notats quod quicunque accipit, alio mo¬ do de rebus ecclesiasticis: tenetur ad restitutionem: potest tamen de bonis ecclesiae alere parentes, dotare sororem, uel, consanguineam, si indigent: de his autem, quae acquirit intuitu personae, non officii ecclesiastici. potest donare, ut uolet, uel testari. Plures alias distinctiones hoc ponunt canonistae, quas prosequi longum foret.

¶ Dubium decimum: utrum monasterium obligetur ex facto monachi: hoc est utrum si monachus obligatur ad restitutionem aliquorum: obligatio illa transeat ad monasterium: sic quod monasterium pro eo obligetur. Respondet Angelus in sum. in uerbo monasterium. S. i. quod monasterium non obligatur neque ex contractu: neque ex delicto monachi: nisiin duobus calibus. Primus: quando huius modi restituendum uersum est in utilitatem monasterij, tumnc. n. intantumtenetur monasterium: quantum ad eius utilitatem peruenit: & non plus. Allegatur ad hoc constitutio il.conis imperatoris. x. q.ij. S. hoc ius. Secundus casus: si conmissa sit monacho administratio, tunc ad quantum se extendit administratio: intantum obligatur monasterium: & nonplus secundum Inno. c. olim. de priuile. & hoc intelligendum est tam de monacho, quam de abbate. Etiam quod dicitur de monachis, similiter habet ueritatem de quibuscunque uere religiosis id est uouentibus solenniter tria substantialia uota.

¶ Dubitatur undecimo: utrum monasterium teneatur satis facere cre ditoribus ingredientium monasterium quod debito ante ingressum monasterij contracto. Respondetur post Angelum in sum. c. religiosus. S. vi. quod monasterium non tenetur satisfacere: quia si non tenetur ex facto monachi: multo minus ex facto eius, qui nondum est monachus, postquam fa ctus fuerit monachus: nisi talis aliqua at tulisset monasterio: aut post ingressum aliqua consequeretur: puta per successionem haereditariam: uel per, donationem, aut legationem seu legatum ratione ipsius solum: tunc enim tenetur monasterium satisfacere quantum seillud extendit, quod habuit eius occasione: & non ultra. unde. xix. quaest. iij. siqua mulier. dicitur: quod si quis habens li¬ beros monasterium ingreditur: & nihil uel minus legitima portione liberis contulerit: eatenus substantiae monasterio destinate detrahitur: ne quid contingat circa liberos iniquum. Vbinotanter dicitur: substantiae monaste- rio destinatae: quia de aliis monasterij bonis monasterium non tenetur: debet ergo debitis obligatus ipsis satisfacere creditoribus:: & sic ingredi monasterium: Vnde & obligati ratiociniis. & curiales prohibentur ordinarij, & in monasterioluscipi propter plurima inconmoda, quae ecclesia consequitur nisi prius fuerint a ratiociniis publicis absoluti: ut dicit bruns Greg: in regi. lib. viij. allegans lege Mauritij. Aug. liii. dist. curiales. &.c. seq.

¶ Sed quid si quis obligatus: pecuniario debito cedat omnibus bonis: nec tamen sic satis sit creditoribus: nunquid potest ingredi monasterium. Respondet Angelus ubi sup. quod debitor pecuniae non habens unde soluat: cedens bonis creditori satisfecit. Propter pecuniam. n. non obligatur persona liberi hominis: sed tantum ad recopensam: unde licet ei rebus suis exhibitis religionem ingredi: nec tenetur in seculo rema nere: ut procuret, unde soluat debitum: si xelo dei, & feruore charitatis hoc faciat: quia spiritussancti auctoritate hoc facit, cui nemo potest resistere: ut. xix. q. ii. due sunt. Nec tenetur talis in religione laborare, ut satisfaciat creditoribus: quia pro omni momento est religioni obligatus: nisi praelatus suus ad hoc lic es tiam sibi daret. Nec impedit, si cum iura mento ad solutionem debiti se obligasset. arg. c. licet. de regularibus. Haec Angelus. VVIAper simulationem, & falsitatem res acquiruntur contra uoluntatem (saltem conditionatam) domini rei. Ideo consequenter circa distinctionem quindecimam huius quarti libri quaeritur nouon.