Quaestio 4

QVAESTIO IIII QVARTO quaeritur circa quod tertiam partem satis factionis: quam est eleemosyna: utrum && eleemosyna, quae est pars satis factionis: sit de consilio, aut de necessitate salutis.

¶ More consueto tribus art culis expedietur haec quaestio.

¶ Quantum ad primum articulum notandum, quod secundum Alex. par. iiij. q. xv. memb.

¶ Nomen eleemosyna, quod grecum est: dicitur ab elois, quod ex miserere: & mois, quod est aqua, quasi aqua miserationis. Item dicitur ab heIyu, quod est deus: & mois aqua: quasi aqua dei, uel aqua diuina. Et secundum has interpretatio nes eseemosyna est opus misericordia pietate deductum in esse, & diuino man dato aptum ad peccata extinguenda. Aqua enim pietatem importat; secundum illud Hiere. ix. Quis dabit capiti meo aquam, & oculis meis fontem lachiyma rum. Quod etiam deus mandauerit elecmosynam: patet Luc. xj. Date eelemo sunam: & ecce omnia munda sunt uobis. Et quoniam extinguere peccata conue- nit eleemosynae: hoc est ex uirtute diuina: non ex natura actus: ideo dicitur aqua diuina: hinc Eccles. iij. Ignem ardentem extinguit aqua: & eleemosyna resistit pctis. haec ergo descriptio magis est ethmologia, quam diffinitio.

¶ Secundo notandum: quod eleemosyna (ut dictum est supq. ij. huius di.)tripliciter potest accepihic uero accipitur proprie (ut distinguitur contra alia duo satis factionis operapro opere pietatis impenso proximo ad releuandum indigentiam corpalem, & hoc modo potest sic describi secundum Alex. & Tho. in iiij. dist. xv. Eleemo syna est opus siue largitio rei necessariae, facta indigenti ex compassione propter deum. Et addendum est ad releuandam indigentiam corporalem: alioquin conueniret etiam eleemosunae spirituali.

¶ Dicitur opus, siue largitio. quoniam eleemosyna (ut hic accipitur) non est uirtus: neque habitus: neque uirtutis actus elicitus: sed act exterior imperatus.

¶ Si quaeris cuius uirtutis. Respondetur; quod idem actus exterior potest a pluribus sirtutibus im¬ perari: immo a uirture, & uitio. Et si ide actus potest simulfieri a pluribus: potest simul esse uirtuosus, & uitiosus: non quidem intrinsece, & essentialiter: sed denominatione extrinseca: sicut si duo simul uestirent pauperem: unus propter iactantiam, alius ex compassio ne pro- pter deum: exterior pauperis uestitio esset simul uirtuosa, inquantum procedit ex compassione, & charitate propter deum: & uitiosa inquantum procedit ex iactantia. Sic ergo ad faciendum eleemosynam plures uirtutes possunt inclinare scilicet charitas dei: amor proximi: liberalitas; misericordia; etiam iustitia sifiat intentione satisfaciendi pro peccatis: & per hoc reducitur ad diuersas uirtutes.

¶ Dicitur rei necessariae id est conuenientis, seu utilis indigenti: ad excludendum dationem rei disconuententis: sicut esset datio alicuius rei inducentis ad peccatum: unde patet: quod necessariae hic non dicit necessitatem simpliciter dictam: neque ex conditione: sed multum large capitur pro re utili, siue conuenien ti: & importat omnem largitionem, quaem potest pecunia mensurari. Et sic etiam uisitatio infirmi, aut captiui, seu in turbatione existentis etiam est datio rei necessariae: quia ipsa uisitatio est res necessaria, idesi conueniens, & consolatoria afflicto: licet & ipsa uisitatio non sit sine donatioe alicuius muneris corporalis, uel spiritualis: alio quin non meretur praprie dici uisitatio.

¶ Dicitur indigenti: hoc est ei, qui talibus caret: nec ex se: nec ex suis habere potest: unde largitio munerum facta abundantibus non est eleemosvna.

¶ Sed hic est aduertendum: quod aliquando quis indiget aliquo non prose: sed pro alio misero, cuius curam gerit. Et largitio talium etiam includitur in ratione eleemo synae: unde dona data clericis beneficiatis, & abundantibus tanquam procuratoribus, & dispensatoribus pauperum, pertinent ad eleemosynam: sed si alia darentur intuitu ipsorum clericorum abundantium tantum: sic datioillorum non esset eleemosyna.

¶ Et additum est: ad releuandum indigentiam corporalem; ad excludendum, escemoIynam spiritualem, quam exhibetur in doctrina, in confilio, & smodoo donis, ad aiam pertinentibus: prout in hoc metro continetur. Con sule, castiga, solare, remitte, fer, ora. hoc est secundum Palu. dist. xv. qeiii. ar. iiii. Consuse dubitanti: doce ignorantem: castiga delinquentem: consolare tristem: remit te iniurias in te peccanti: fer patienter aliorum infirmitates: ora pro omnibus. adhaec caetera opera spiritualia reducuntur.

¶ Descripta est autem eleemosuna hic pro opere pietatis corporali: prout distinguitur contra alias duas partes satisfactiois: sed extendendo ad spualia coincidit cum aliis: ut patet.

¶ Dicitur ex conpassione miseriae proximi, quo niam datio muneris non intuitu miseriae, & indigentiae personae: sed obligationis eius ad aliquod officium prouidendum siue labores: aut propter aliam retributionem rependendam datori: uel ei, proquo donat, non meretur dici eleemosyna: sed stipendium siue merces, alioquinomne tributum datum regibus: & principibus esset eleemosyna. Similiter omne precium laboris, quo quis laborat pro uitae suae, ac status sustentatione, eleemosyna diceretur: & per consequens omnes illi essent uere mendici. quod falsum est: quoniam solus titulus recipiendi ratione naturalis necessitatis facit mendicantem: ut dicit Gers. in de perfectione cordis.

¶ Ex quo sequitur: quod praelatiac curati accipendo decimas, ac caetera officiorum suorum emolimenta non recipiendo eleemosynam: nec haec recipiendo, aut exigendo mendicant: quoniam debitum est obligatio ad officium recipere beneficium, sicut deducit apost. j. Cor. ix concludens. Quiinsacrario operantur, quem defacrario sunt, edunt: & qui altari deseruiunt: cum altari participant. Ita & dums ordinauit his, qui euangelium annuntiant de euangelio uiuere. Haec ibi. Et dciudes euangelixantibus ait. Edentes, & bibentes, quae apud eos sunt. Dignus est enim operarius cibo suo, & mercede sua Luc. x. & Matth. x.

¶ Secundo seqtui quod fundantes beneficia pro templiministris, & anniuersaria, quibus obligantrccipientes ad certa obsequia: non faciunt eleemosynam proprie: sed instituunt, & prouident stipendium, ac cibum laborantibus debitum: secus si non interuenitet obligatio: licet largo uocabulo dicantur eleemosynae: pro eo, quod non dantur propter restitutionem tem poralem.

¶ Dicitur ultimo: propter deum: quod respicit perfectionem eleemo synae hoc est eleemosynam: ut est opus meritorium: unde haec diffinitio datur de eleemo Iyna non generaliter: sed de eleemo syna meritoria: haec enim fieri debet peraepter deum tanquam ultimum finem super omnia dilectum.

¶ Accipitur etiam eleemo syna frequenter non pro datione: sed pro ipso dato indigenti ex compassione propter deum. sic dicimus tuni cam pauperi propter deum datam esse eseemosynam.

¶ Tertio notandum: quod secundum beatum Bonauent. in dubiis literalibus dist. xv. post Alex. par. iiij. q. cu. memb. ii. septiformis est eleemosyna corporalis: sicut in hoc metro continetur. Visito, poto, cibo, redimo, tego, colligo, condo. Visito infirmum: poto sitibundum: cibo famelicum: redimo captiuum: tego nudum: condo defunctum. Quarum iufficientia sic sumi potest. Eleemo syna corporalis datur ad releuandam indigentiam corporis, indiget autem corpus aliquo ut coniunctum animae: & aliquo ut separatum. Vt coniunctum indiget aliquo ad remouendum interiorem defectum, uel exteriorem. Interiorem uel propter improportionem qualitatum per infirmi tatem; contra hanc ordinatur infirmo rum uisitatio: intelligitur aunt per uisitationem non solum praesens exhibitio cor poris uisitantis: sed consolatio infirmi, qua pro posse remoueatur infirmitas uel perpe restaurationem consumptionis humidi radicalis: haec autem sit uel per sum ptionem cibi, uel potus. Et contra hanc consumptionem ordinatur cibatio esurientis, & potatio sitientis. Indiget etiam aliquo contra defectum ab extrinseco uenientem: & hoc uel a remotis, ut sunt caumata, & imbres, uelcorpi adiacentia: ut frigora, & nuditas. Contra primum ordinatur hospitalitas: contra secundum uestitio corporis, uel ad restitutionem ademptaelibertatis, & contra hanc ordinatur redemptio captiuorum. Contra defectum corporis ut separati, ordina tur sepultura: siquidem non separatur corpus ab anima nisi per mortem. Mor tuis autem debetur sepultura. Aliae etiam reductiones ponuntur: sed haec sufficiant

¶ Quarto notandum: quod non de omnibus bonis potest fieri eleemoIyna saltem ondinate: secundum Tho. in iiii. distin. xv. q.ii. ar. iiij. Sunt autem in genere duplicia bona: quaedam necessaria habentiquaedam non necessaria. Necessaria dico uel simpliciter ad conseruationem uitae: sine quibus, scilicet habens uel suae conmissi prouisioni, uiuere non posset, uel possent: uel decentiam status, sine quibus non potest decenter seruari status in uictu, amictu, & in familia: prout deseruit bono reipublicae, non prout deser uit fastui, & superbiae personae: quaedam autem non necessaria altero dictorum modorum. Item bonorum habitorum quaedam sic se habent, quod possidens ea tenetur ad restitutionem eorundem eis, a quibus acquisita sunt. Quaedam sunt ad quorum restitutionem possidens non tenetur. Quaeautem sunt haec, uel illa satis patet dist. xv. in pluribus quaestionibus. Item habentium usum rerum exte riorum: quidam habent illarum rerum ad ministrationem, qui pro uoto suo possunt eas alienare, uendendo, commutando, donando: ut patresfamilias nulla legeprohibiti. Alii uero non habent earum dispensationem: ut uxor, filius familias, monachus renuntians proprietati, furiosi, amentes & huiusmodi. Haec de primo arti.

¶ Quantum ad articulum secundum est conclusio prima. Dare eleemo. synam de rebus simpliciter necessariis personae dantis, uel sibi commissis: nec es consilii, nec praecepti: sed est contrarium ordinicharitatis. Probatur: quia secundum Aug. peccat, qui praepostere agit:: sed ordo charitatis exigit: quod homo magis sibi, & suis praeuideat, quam aliis. ordinata: nocharitas a seipsa incipit: ut patuit in tertio. Ideo subtrahere sibi necessaria aut suis, & retribuere alijs est contrarium ordini charitatis: & per consequens neque consilii, neque praecepti: quia nihilcontrarium charitati, aut ordini eius consulitur aut praecipitur: nam quae a deo sunt ordinata sunt. ad Roma. xiij. Patitur tamen haec conclusio unam exceptionem secundum Rich. dis. xv. q.v. ar. ii. & Tho. ii. ii. q. xxxij. ar. vi. si scilicet quis subtraheret sibi: & daret alicui personae solemni, de cuius morte immineret notabile periculum: aut detrimentum reipublicae, uel profectui animarum, in quo casu non esset contrarium ordini charitatis se, & suos negligere, & alis subuenire: quia bonum reipub. & salus animarum praeferenda est uitae propriae corporali: quia bonum quanto communius: tanto diuinius. Verum hoc facere secundum eundem non est necessitatis: sed perfectionis. Quod tamen sane intelligendum est: quo niam si persona solennis tantae necessitatis foret reipu. & animarum saluti, quod sine ea non posset conseruari respublica, & salus animarum: esset necessarium dare ci eseemosvnam in casu: quia quilibet tenetur exponere uitam corporalem uita spirituali fratris, & pars tenetur seexponere pro salutetotius. Sed haec additio est intelligenda ubi non est euidem tia (saltem notabilis) de necessitate personae solemnis.

¶ Secunda conclusio. Ex tra casum extremae necessitatis proximi, non est danda eleemosvna de necessariis status sui. Patet conclusio: quia neme debet se reddere impotentem ad exercendum ea, ad quae tenetur secundum statum suum extra casum extremae necessitatis sui, uel aliorum, uide Ambr. ij de offic. xvi. bene ad propositum. Item Aug. ser. ccu. Sed dando eleemosVnam de necessariis statui, reddit se impotentem: ergo. Verum hic aduertendum: ut dicit sanctus Tho. ubi supra: quod decentia status habet magnam latitudinem: ita ut multis additis, uel subtractis non exit homo conditionem status: posset tamen tantum addi, uel subtrahi, quod non mane ret decentia status: quod tunc existimo fieri; quando propter huiusmodi subtra ctionem, uel additionem non sufficeret ad exercitium operationum suo statur debitarum, in hoc casu intelligenda est conclusio: secus si propter additionem, uel subtractionem nihilominus sufficeret ad opera statui suo debita. Quanta autem posset fieri subtractio, ut nihilo minus maneat huiusmodi sufficientia non potest sermone particulari deter minari: sed statur in hoc prudentiae, arbitrio, & unctioni, quae docet de omnibus. Nec obstat: quod dominus consulit omnia relinquere. Matt. xix. Vade, inquit uende omnia, quae habes, & da pauperibus. Quoniam qui hoc confilium implet, hic mutat statum: & per consequenquae prius fuerunt necessaria pro decentia status: non erunt necessaria statu mutato: ut si princeps ingrediatur religionem, non indiget familia, armis, & caete ris ad regimen populi necessarijs: sed potest sustentari in hoc religionis statu ex eleemosyna deuotorum fidelium labore, aut redditibus iam pro huiusmodi re nuntiantibus in religione constitutis.

¶ Tertia conclusio. Extra casum necessita tis non est facienda eleemosyna de rebus male qusitis: ad quorum restitutionem tenet possidens; nisi ad restituendum, ex alijs bonis suis iuste quaesitis sit sufficiens. Primum probatur auctoritate Prouerb. iij. Honora dominum de tua substantia: & de primitijs omnium frugum tuarum de pauperibus. Et Eccles. xxxiiij. Immolantis ex iniquo, oblatio est maculata. Et sequitur. Qui ossert sacrificium ex substantia pauperis: quasi qui uictim: at filium in conspectu patris sui. Sed esecmo syna pauperi impensa est oblatio deo facta: secundum illud Matt. xxv. Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecisti. & Esa. Iviij. Erange esurienti panem tuum: egenos, uagosque induc in domum tuam. ubique sonat tuum, tua, tuarum, ad excludendum alienum. Item Greg. siagrio episcopo. Non est putanda eleemoIuna: si pauperibus dispensetur, quod ex illicitis rebus acquiritur: quia quihac in tentione mala accipit, ut bene dispenset, grauatur potius, quam iuuetur. j. q. i. c. non est putanda. Item August. j. de uerdo mini. Nolite uelle eleemosynas facere de faenore, & usuris. Et Grego. Eleemosyna redemptoris nostri oculis illa pla¬ cei, quae non exillicitis, & iniquitate congeritur: sed quae de rebus concessis, & bene acquisitis impenditur. Multa de hoc. xiiij. q.v. Et potest addi ratio: quia nullus potest transferre dominium reialienae in alterum: sed in eleemosyna transfertur dominium rei in pauperem: ergo res data non erit aliena danti. Res uero restituenda non est eius, qui restituere tenetur: sed magis illius, cui restituenda est. Praeterea restituere rem debitam est praecepti: dare autem eleemosynam extra calum necessitatis consilij: sed prapter conseruationem consilij non est uiolandum praeceptum: ergo. immo in tali casu non est confilium. Dicitur in conclusione extra casum necessitatis: quoniam in casu extremae necessitatis posset quis uidens fratrem famae perite: nec habere quod retribueret, recipere rem alterius, & dare pereunti: quia in ca su licet det sibi alienum: non tamen dat alienum pereunti: quia in tali necessita te omnia sunt communia. Et periens in casu est dominus rei datae: & ideo porrigens non committit furtum: quia licet receperit alienum quod ad se; tamen non inuito domino scilicet pereunte: secus tamen uidetur, si porrigens haberet: unde sustentaret pauperem; & nihilomins acciperet de alieno, ut uidetur sentire Alexan par. iiii. q. ix. membr. ij. Et sicut eum ibi intelligo: & ad hoc ualet quod supra dictum est distin. xv. qeiij. Dicitur etiam de rebus male quaesitis, ad quarum restitutionem tenetur possidens: quia ut supra dictum est dis. xv. q. xiiij. differentia est inter turpelucrum, & lucrum iniquum, & licet dum aliquid acquiritur inique, requiratur restitutionem: non tamen in turpi lu cro, ubi actus, quo quis sucratur, prohibitus est. Non autem sucrum ex actu, ut in lenocinio, meretricio, precio incantationis: & similibus multis, in quibus etsi acquisitio est iniusta: non tamen possessio rei, seu sueri sic acquisiti est iniusta. De omnibus itaque huiusmodi rebus, ad quorum restitutionem acquirens non tenetur: potest fieri eleemoIyna: quia quaecunque; possunt licite inusus pprios conuerti: possunt etiam pauperi¬ buslicite erogari. Quae aut talia sunt, quorum restitutio est necessaria, uel non: habes supra latè dist. xv. per multas quem stiones. Vnde patet: quod de acquisitis inique ut per furtum, rapina, simoniam, usuram, concussionem, iniusta exactionem, fraudem &c. non potest fieri eleemosyna: quia ad omnium horum restitutionem tenent inique sic possidentes. Secundo sequitur: quod de acquisitis peioculationem, incantationem, histrionatum, fornicationem, traditionem, ludum alearum secundum opi. Alex. probabilem, potest fieri eslecmosvna. Causa tacta est: quam in his non requiritur restitutio, & possidentessunt dumirerum sic acquisitarum. Vam licet de meretricio possit fieri eleemo syna: non tamen oblatio publica ad altare: de quo supra dictum est dist. xv. q. xiij. Et secundum haec intelligendae sunt omnes auctoritates supra ad conclusionem inductae de his bonis. quae non modo turpiter, sed inique ac quirutur: ad quorum restitutionem acquarentes tenent. Et satis potest haec solutio singulis auctoritatibus inductis applicari.

¶ Secunda pars conclusionis, quae ex Alex. q. ex. me. ij. quartae partis, pbatur quia de pecunia acquisita per furtum, rapinam, usuram, & similia, potest fiere esecmosyna, si raptor, uel usurarius, pponat restituere in aequipossente: & habeat, uan restituat: quia sic dando eleemo sunam non reddit se impotentem ad restituendum: haec aut causa est, cur de taliter ac quisitis non potest fieri eleemosyna: nefaciendo eleemosynam reddatur impotens ad restituendum. Quaecausa tollitur, si ad restituendum ex alijs bonis suis sit sufficiens: quia tunc posset de furto &c. facere eleemosynam: & ex alijs bonis suis inique absata restituere. Ex eodem sequitur: quod non semper de licite acqusitis danda est eleemosyna: nam si quis pter eaquaemutu asset, nihilhaberet, unde credi tori mutuata restitueret, non posset facere eleemosynam per eadem causam.

¶ Quarta conclusio. Nedum extrem: necessitateiam imminente, sed etiam existentibus probabilibus extremae necessitatis de pximo futurae signis: tenetur quilibet extra talem necessitatem constitu¬ tus habens, & potens defectum patienti eleemo synam erogare. Illa conclusio habet duas partes. Pria: quod imminente necessitate tenetur huns, & potens eleemosynam dare Scda, quod non solum tenetur necessitate imminente: sed est existentibus pro babilibus signis. Prima pars patet pillus j. Ioan. iij. Qui habuerit substantiam huius mundi, & uiderit fratrem suum necesse habere: & clauserit uiscera sua ab eo, quomodo charitas dei manet in eo. q. d. nullo modo. Haec auctoritas maxime locum habet imminente necessitate. Quilibet autem tenetur habere charitatem ad proximum: ergo est tenetur habere, aut facere sine quo charitas in eo non manet Item Amb. li. de offi. & habetur in decrIxxxvi. dist. c. pasce Pasce fame morientem. quisquis enim hominem pascendo seruare poteris: si non poteris: fame occidisti. Praeterea quilibet tenetur proximum, si potest a periculo mortis eripere: mul to magis quam pecus suum: sed existens in extrema necessitate est in periculo mortis: ergo. Non aut potest eruere a periculo famis nisi dando eleemosynam: ergo. Scdda pars probatur post S. Tho. quia uix aut nunquam potest euidenter cognosciextrema necessitas: nisiiam imminente morte: sed illam oportet accipe: accogno scere ex probabilibus signis, & certis secundum cerritudinem moralem, quibus apparentibus iudicanda est extrema necessitas: quando scilicet aliquis uidet alios impotentes, uel pigros ad subueniendum: & pauperem indigentem cibo, potu, & aliis uitae ne cessarijs, sine quibus uiuere non potest: & pauperem sibi haec non posse praestare: tumc sunt sufficientia signa extremae necessitatis: licet nondum immineat mors, quaem tamen de proximo futura est: nisi subuenia tur.

¶ Praeterea imminente morte, consumpta uirtute naturali, nihil proficeret eleemosyna: igitur non est illa hora expectanda: nam eleemoIyna datur ad sub ueniendum: ergo tunc danda, cum pet indi genti proficere. Dicitur notanter in conclusione extra talem necessitatem constitutus, propter conclusionem primam, quae loquitur de constituto in simili necessitate. Dicitur etiam habens, & potens &c. quia quae non habet, unde subueniat: non tenet: cum scum Hiero, nullum praeceptum sit impossibilium.

¶ Quita conclusio. Dare eleemo synam extra casum necessitatis personis, mise- ris, & indigentibus de superfluis utriusque necessitatisitam conseruandae uitae quam status decentiae opus est consilij, & magnimeriti: ac proximum praecepto charitatis diligere. Ista conclusio est de mente Alex. par. iiij. q penul. mem id est quem sequitur Tho. iiij. scrip. distin. xv. q. de eleemosyna. arti. et & qeiiij. eiusdemarti. Item. ii. ii. q. xxxij. arti. v. Duran. & post eum Pal, ea distin. hos sequitur Nico. de Iyra id est Ioan. iij. Anto. Panor. de emp. & uen. cap id es. Baptista in sum. & alii plerique. Alex. nanque ponit tres gradus debiti iustitiae. Primus est rigor, uel necessitas iustitiae, cuius trans gressio est mortale peccatum. Secundus est aequitas iustitiae: ut bonum habens conformitatem iustitiae: non tamen necessitatem, seu tigorem, cuius trans gressio non est mortalis: sed uidetur uenialis. Tertius gradus est dispensatio iustitiae: & est dum aliquid agitur in alterum meritorie: cuius tamen dimissio non est demeritoria. Consequenter dicit, quod subuenire his, quisunt in extrema necessitate secundum moderatio nem conclusionis quartae est, de primo gradu iustitiae. hoc est de rigore, & necessitate iustitiae: io eius transgiestor peccat mortaliter. Subuenire autem de superssuo utriusque necessitatis naturae: & status ei, qui non est in extrema necessitate: est tamen in euidenti, & notabili egestate, est de secundo gradu iustitiae: hoc est ad illam tenetur abundans simoitentione aequitatis id est tenetur de bono, & aequo tali indigenti subuenite. Vnde si taliabundans non subuenit peo christo; praeiudicat cquitatiiustitiae: nisi illa unde deberet subuenire taliter egenti, reseruet aliqui bus, de quorum bonitate magis certus est: uel sunt magis propinqui: non tamen praeiudicando peccat mortaliter. Subuenire aut de supssuo illis, quad coni consuetudine mendicant: nec tamen apparet i eis signum aliquid notabilis, uel grauis indigentiae: est de tertio gradu iustitiae: & est quidem meritorium: tamen non subuenire non est demeritorium: si ex aliqua leui causa ationabili non subueniat: ut si psumat, quod habeat indigens quod illi sufficiat ad tempus illud transeundum. Concordat sctums Tho. diNon omnis necessitas obligat ad praeceptum: sed illa sola, sine qua is quae necessitatem patitur, sustentari non potest: nec apparet in prompto quae ei subueniat. Et de hoc casu extremae necessitatis, intelligendae sunt omnes auctoritates sonantes praeceptiuae, ut illa Luc. vi. Omni petentite tribue, & eiusdem xi. Qd supest, date eleemosvnam. Item. i. Ioan. iij. Qui habuerit substantiam huius mundi: & uiderit fratrem suum necesse habere, & clauserit uiscera sua ab eo, quo charitas dei manet in eo. ubi necesse dicit extre mam indigentiam. Et concordat Iy. ibidem. In eodem casu intelligendum est illud Basilii. Est panis famelici, quem tutenes: nuditunica, quam in conclaui conseruas: discalciati calceus, quai apud te mat cescit: indigentis argentum, quod possidens inhumatum: quo circa tot iniuriaris, quot dare ualeres. Simile dicit Amb. xlvij. di. sicut hi. In extrema enim necessitate: licet res temporales sint singulorum quoad proprietatem: sunt tamen cones quoad ulum. Duran. dicit quod est supersluum utique; necessitati, naturae scilicet & status, daridebet ex praeceptoscum illud Luc. xi. Quod superest, date eleemosynam. Nec est dubium, quin sit praeceptumre spectu illorum, qui sunt in extrema necessitate: quia illis ex praecepto dandum est, quod est necessarium proprio statu: a fortiori ratione id, quod superfluit. De illis autem, qui non sunt in extrema necessitate: licet sint in magna necessitate: & uerecundia: non audeo plene diffinire: ne condemnem maiorem parte diuitum. llli innititur. Baptista in sum. uide clarissime ad propositum Cancel. in florib.c. de auaritia. Item Aug. ser. cc xxvij.

¶ Huius tamen conclusionis oppositum tenet Rich. in. iiij. distin. xv. quem imitatur Ang. in sum. sua. Dicunt enim quod dare eleemosynam de superssuo indigenticitra extremam necessitatem, est de praecepto: quod si uerum esset, uix aliques diuitum saluaretur. Prima tamen opinio ui¬ detur probabilior: quia nihil debet dam nari tamquam mortale peccatum: de quo non habetur euidens ratio: uel manifesta auctoritas scripturae: & ideo dictum est in conclusione: quod est proximum praeceptum charitatis. Nam ubi est uera charitas: ibi est compassio proximi, quae efficax non est: si miseriam, cui compatitur non releuat, dum releuare potest sine sui, & aliorum detrimento, quibus amplius obligatur

¶ Sexta conclusio. Sicut non de omnibus bonis danda est eleemo syna: ita nec omnibus est indiscrete eroganda. Primum patet: quia non de iniquae acquisito: ut supra dictum est conclusione. iij. Secunda pars patet: quia eleemosyna danda est secundum regulam charitatis: ergo non debet dari in damnum eius, cui datur: licet contingit ex eseemosyna accipientem faueri in peccatis: quod est maximum damnum accipientibus, ergo illis non est danda eleemospna per quam in peccatis nutriantur: secus si spe emendationis aut subleuandae necessitatis naturalis.

¶ Sed pro intellectu huius conclusionis notandum: quod secundum Rich. in malo duo consideranda sunt natura: & uitium. Et sicut eius natura ita debet ex charitate diligi; quod tamen eius uitium odiatur, sic per eleemo synam subuenite debet indigentiae naturae, ut per hoc eius malitia non foueatur Et de hoc Aug. ad Vincen. donatistam. Vtilius esurientipanis tollitur (si de cibo securus iustitiam negligit) quam esu rientipanis frangatur: ut iustitiae ( seductus) acquiescat. Et in expositione posal. cij. exponens late has duas auctoritates. Omni petenti te tribue. Luc. vj. & illam Desudet eleemosyna in manu tua, donec inuenias iustum, cui eam tradas. inter alia inquit. Tac misericordiam iniquo non tamquam iniquo. Nam ipsum iniquum inquantum iniquus est: nesuscipias, idest ne quasi intentione, & amore iniquitatis illius suscipias eum. sequit. Omni petentida: si peccator est, qui te perit, da: non ut peccatori. Das ut peccatori: quam do in quo peccator est: hoc tibi placet. Sequitur. Tibi occurrit homo peccator: duo nomina sunt homo, peccator. quod homo, opus dei est: quod peccantor, opus hominis est: da operi dei: noli operi hominis dare. Opeti hominis est dare peccatori propter peccatum: placenti tibi perpter peccatum. sequitur. Quidonat histrionibus, qui donat auguribus: qui donat meretricibus: quare donat. Non ibi attendit naturam hominis dei: sed nequitiam hominis humani. Si homo tantum esset: & non histrio: aut augur: aut meretrix esset: non donares, non ergo homini: sed arti nequissimae donas.

¶ Ex his satis patet; quod eleemosyna danda est cuilibet etiam peccatori propter naturae sustentationem, dum necessitatem patitur: non autem propter officium, seu exercitium uitio: u. Et per hoc auctoritates scripturae, & sanctorum, quae superficietenus uidentur contrariae: facile possunt concordari. sed de mendicantibus ualidis dicetur in. iii. ar. in dubijs.

¶ Septima conclusio. Non habensliberam facultatem: iustum dominium, neque in rebus exterioribus administrationem: non potest dare eleemosynam citra extremam necessitatem. Probatur conclusio: quia in eleemosyna transfertur dominium eleemosynae in mendicum: sed carens libera facultate dominio, uel administratione rei: non potest transferre dominium, ergo nec dare eleemosynam, quia rei non suae, neque administrationi suae commissae, tenens eam, non habet eius dominium: ergo non potest id transferre; quia quod quis non habet: alteri dare non potest. Corollarium neque religiosus: neque uxor: neque filius familias, nec familia possunt dare: eleemosynas de rebus suae fidei non commissis, sine consensu praesidentis mariti, seu patris familias expresso, uel praesumpto: quia religiosus nullius rei habet dominium: nec uxor nisi in rebus communibus: puta secundum Alexan. par. iiij. q.exij. menii. pane, & uino &c. Ac pal. distin. xv. q. iij. arti. vi. conclu. ij. administrationem: neque filius familias: nec familia: nisi specialiter fuerit administratio commista. Hinc patet; quod religiosus in claustro nullam habens commissionem in temporalibus, modo potest dare eleemosynam. Vxor uero si fuerit lucratiua: aut habens bona paraphernalia, potest sine consensu ma riti dare eleemosynam: quia in his hent dominium, & administrationem. Et hoc sup.¬ dist. xv. qeiii. clarius

¶ Dicitur notanter: Non habens dominium, nec administratio nem: quoniam si habet administrationem, siue dominium, siue per comissionem: aut per consensum expressum, uel praesumptum habentis dominium certarum rerum potest de his dare eleemosynam secundum limitationem, & exigentiam conmissionis, & administrationis sibi traditae, & non ultra. Ponit tamen Palu. octo casus, in quibus uxor potest eleemosynam dare sine licentia uiri. Et aliquos tangit Alex. par. iiii. q.exij. memb. ii.

¶ Dicitur circa extrema necessitatem: quoniam in extrema necessitate quilibet tenetur subuenire indigenti etiam de alieno: dum non habet de suo. Debet tamen, ut uult Alex. par. iiij. q.exii. si in prompto est dominus rei, uel administrator: ut abbas, maritus, paterfamilias peti ab eo licentia, quam sinon concesserit: aut praesens non fuerit: nec extrema necessitas moram patitur: debet erogare: quia in illo casu omnia sunt conmunia. Et ad id tenetur lege diuina, cui obediendum est etiam contra prohibitionem praelati: ut ibidem dicitur. Et Act. V. Obedite oportet deo magis, quam hominibus.

¶ Octaua conclusio. Ordo erogandi eleemo synam indigentibus, & mise ris imitari debet ordinem charitatis. Probatur conclusio: quia datio eleemosynae est effectus charitatis: secundum illud j. Ioann. iii. Qui habuerit substantiam huius mundi, & uiderit fratrem suum necesse habere: & clauserit uiscera sua ab eo: quomodo charitas dei manet in eo. ergo sequi debet ordinem charitatis. Quis sit ille ordo, dictum est lib. iij. dist. xxix.

¶ Et de hoc breuiter dicit Thom. in iiij. scrip. dist. xv. quod non est facile determinare cui magis, seu prius dandum sit propter diuersitatem harum trium conditionum: necessarium scilicet debitum, & honestum: quae in diuersis habent se, ut ex cedentia, & excessa. Nam necessitas sim pliciter praeponderat. Ita quod habens extremam necessitatem omnibus non exi¬ stentibus in extrema necessitate, praeferenda est: etiam parentibus, magistris, benefactoribus, & quantumcumque propinquis.

¶ Debitunetiam praeponderat honestati. Nam magis reddendum est debitum: quae beneficium impendendum: ut uult philosophus ix. Ethic. Et ideo magis facienda est eleemoIyna benefactoribus, quam eis, a quibus nullum beneficium est acceptum: ut eis, a quibus ac cepta sunt bona corporalia, uel spiritua lia: ppter debitum gratitudinis. Sic hone- stas ppoederat simplici indigentiae: nam magis subueniendum est bonis, & honestis: quae minus bonis, aut minus honestis: siue eriam pctoribus, atque malis, caeteris pariba. Dum aut ex una parte est magis necessarium citra extrema necessitatem: ex alia parte maius debitum: ex tertia mais honestum quia alteri pferatur: difficile aut impossibile est iudicare in singulis: quia circunstantiae possunt infinities uariari, & talia non cadant sub arte. De his autem unctio docet, & prudentiae consilium: uide pal. dist. xv. qeiii. art. vii. Et tantum de articulo secundo.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur iuxta conclusionem sexta. Vtrum omnibus indigentibus non malis danda sit eleemospna. Et arguitur; quod non: quia non mendicantibus ualidis id est potentibus laboribus suis releuare indigentiam: ergo Antecedens probatur: quia talibus pro- hibetur mendicatio scilicet unica. C. de mendi. ua. Et additur pena.

¶ Item qui tenentur laborare ad pellendam indigentiam: non dicunt accipere eleemosynam: sed ad labores tenentur omnes ualidi secundum illud Geniii. dictum ad Adam, & posteros. In sudo re uultus tui uesceris pane tuo: in laboribus comedes ex ea, scilicet terra cunctis diebus uitae tuae. Ad idem facit illud aposto li. Si quis non uult operati, non mandum cet. ii. Thes. iii. Trequenter denique in epistolis suis fideles ad labores manuum hortatur: seipsum praeferens exemplum fidelibus, qui uictum manibus quaesiuit. ibi dem.

¶ Praeterea ualidi mendicantes elecmosynas pauperum rapiunt: & pauperes poliant: cum ea mendicant, quae pauperibus debentur. Vnde Hiero. ad Damal. Qui autem bonis paternis, & operibus suis sustentaripossunt: si quod pau¬ perum est accipiunt: sacrilegium profecto conmittunt. Sed ualidis labore sustentaripotentibus: ipsi labore sunt eorum opes.

¶ In oppositum sunt ordines mendicantium: in quibus sunt multi ualidi, & fortes: & tamen ad mendicandum sunt instituti.

¶ Pro responsione ad dubium, supponendum, quod licitum est, & meritorium omnia relinquere, & effici pauperem propter deum. Nam hoc instruxit doctrina, & uita christi: insinuat apostolorum conuersatio: & omnium fidelium primitiuae ecclesiae, quibus erant omnia conmunia: nec quisqua aliquid suum esse dicebat. Act. ii. & iiij. Hoc. n. est consilium euangelicae perfectionis: prout hoc latè declarat Alex. par. iiii. q. cvi. & sequentibus. Hanc aunt renuntiationem omnium possessorum sequitur necessitas mendicandi, uel laboran di: quoniam cum omnis homo tenetur uitam suam sustentare necessario uictu, uestitu: ne sit occisor suijpsius, renuntias omnibus: & nihil proprium habens, tenetur acquirerere uictum, & uestitum. Nec est alius modus acquirendi: nisi mendicando ab alio, uel laboribus suis acquirendo, & per consequens ad alterum illorum tenetur.

¶ Sed ut cognoscatur quis ad quem teneatur: notandum est post Alex. q. cvij. pat. iiij. menij. art. ii. quod tripliciter contingit mendicare. Primo ex necessitate naturae: ut dum quis perit ab alio, quod per se habere non potest propter paupertatem, uel infirmitatem, aut utruque. Hic modus miserabilis est tolerabilis, & per patientiam sit meritorius, & laudabilis. Sicut legit de Laxaro mendico, & infirmo iacente ante aedes diuitis: quod mortuus portatus est ab angelis in sinum Abraae. Ex quo colligitur: quod mendicitas ex necessitate proue niens est occasio directiua in uitam aeter nam: iuxta quod dicit Greg. Mala, quaem nos hic praemunt, ad deum ire compellunt. Secundo modo quis mendicat proocio souendo, uel pro sucro cumulando: uel utroque modo: & haec mendicatio est culpabilis: & de hac dicit Amb. de ofsilib. ii. cap. xvi. Veniunt ualidi nullam causam nisi uacandi habentes: & uolunt subfidia euacuare pauperum: ex inanire sumptum: nec exiguo contenti maiora quaerunt: ambitu testium captantes petitionis suffragium: & natalium simulatione lucrantes: licitantesque incrementa quaestuum. Et sequitur ibidem. Modus adsit largiendi: ut nec illi inanes recedant: neque transcribatur uita, pauperum in sposio fraudulentorum. Tertius modus mendicandi est supererogatiuus iustitiae: cum scilicet quis mendicat pro christo uenerando, & proximo aedificando. Venerando scilicet per imitationem, & cultus exhibitionem. Perimitationem quam tum ad contemptum sui: & uilificationem siue abiectionem: quod christus euidentissime fecit. Vnde Hiero. Esto uilis, quam tum poteris: nunquam christo uilis eris. Laudabilis est illa mendicatio uoluntaria, qua se quis exponit, ut redemptori suo se conformet: & ut cultui diuino mente liberiori, aut euangelixationi uacet: deposita seculi solicitudine & proximum aedificet, & prouocet ad pretatem. De quo beatus August. in ser. xl. In illo tenpore multum comendat deus opera misericordiae, cum sanctos suos egere facit: ut cum facti fuerint amici de manmona iniquitatis: recipiant & ipsi amicos suos in aeterna tabernacula id est cum serui dei pij iugiter deo uacant aliquoties (ut illi, quihabent mundi diuitias) eleemosynas illis largiantur. Et quomodo illos participes faciunt in terrena substantia: sic cum illis partem merebuntur habere in uita aeter na.

¶ Ex his patet: quae mendicatio est reproba, quae tolerabilis: & quae laudabilis & meritoria: & per hoc qui possint licite mendicare. Sed & de labore manuum notandum secundum eundem Alex. par. iiij. q. cviii. memb. j. quod iudicium de unaquaque resumendum est secundum finem, ad quem est ordinatum: labor aut manuum ad tria ordinatur scilicet ad ocium uitandum: ad corpus domandum: & ad uictum quaerendum. Deprimo Hiero. ad rusticum monachum. Semper aliquid operis facito: ut te diabolus occupatum inueniat. De secundo apostolus ii. Cor. vi. annumerans ea, quibus corpus castigatur: dicit. In laboribus: in ieniis: in uigilijs: in castitate &c. De tertio Act. xx. Ad ea, quae mihi opus erant: & his: qui mecum sunt, ministrauerunt manus istae. Si ergo consideretur: labor manuum, secundum quod ordinatur ad tollendum ocium: uel ad corpus domandum: idem est iudicium de labore manuum, & de aliis exercitiis ad hoc ordinatis. Sic n. non est sub praecepto: quod ocium tollatur praecise tali, aut occupatione: sed sufficit, quod qualicumque licita ocium uitetur. Similiter ad domandum corpus ualent uigiliae ie iunia, orationes, & exercitia spiritualia: & ideo nullum horum est in praecepto, in quantum ordinatur ad hunc, uel illum finem: quia cum finis aliquis est in praecepto, adquem diuersa sunt media licita: per quo rum alterum finis potest attingi: neutrum est in praecepto nisi sub disiunctione ad alterum. Sicut praeceptum est: honorare parentes per eorum sustentationem, dum indigent. Cum autem sustentari possunt pecunia, aut rebus, neutrum horum est in praecepto: sed sufficit: quod alteri illorum subseuetur indigentia: nisi lex specificaret certum medium, quod praeciperet. Sic si consideretur labor manuum in ordine ad uictum acquirendum: non est in praecepto, cum aliis medijs potest acquiri, scilicet labore spirituali aut alio, seu alterius dono gratuito: siue ad peritionem indigentis, siue mendicantis dato, siueproprio concedentis motu. Quis enim diceret, quod magistri artium mechanicarum possint uiuere de arte sua: & magistri artium liberalium non possunt. Nec aduo cati de uso patrocinio, quod praestant in causis: & sic de omnibus licitis occupationibus. Similiter quis diceret, quod quis potest recipere dona proprio dantis motuoblata: & non accipere petita.

¶ Notanda est multiplex distinctio paupertatis: quam potuit Alexand. par. iiij. quaest. cviij. membro ij. Paupertas, inquit, duplex est: simulata, & uera. Pauperum primo modo non est potestas recipiendi eleemoIynas: sicut nec diuitum: quoniam ut patet ex diffinitione eleemo synae. Eleemosyna est largitio facta indigenti ex compassione &c. ubi auautem est paupertas simulata: ibi non est indigentia: denique huiusmodi pauperes solent ad mensas alienas respicere: aut propter pecuniae congregationem: aut lautiorem uentris refectionem, uel aliquid huiusmodi. Paupertas non simulata: sed uera duplex est secundum Hier. ad Rusticum scilicet uoluntaria, uel expedita: & necessaria, uel illata. Prima habet gloriam. Secunda habet cruciatum Necessaria siueillata, aut est potens releuari per laborem: aut non propter infirmitatem, aut debili tatem: aut defectum materiae; aut loci, aut ementium & huiusmodi. & talidebetur eleemosyna a fidelibus. Siprimum: puta potens est laborare, & se releuare, non laborar: aut propter causam minus rectam: pigritiam ocij amorem, & huismodi. Et talibus non debetur eleemosyna, inquantum tales sunt. Et de simoi apostolis loqutur, dum ad labores manuales hortatur in diuersis epistolarum suarum passibus. Aut non laborat propter causam rationabilem: ex tunc aut illa causa potest compensare laborem: aut non. Sipotest: excusatur pauper recipiendo necessaria affectu pietatis. Et hoc pro tanto, pro quanto potest compensare: si omnino non potest compensare, non debet eleemosynam recipere. Siaunt sunt pauperes paupertate uoluntaria: aut illa est assumpta amore dei, & xelo animatum: aut ulterioris perfectionis appraehensione: aut ex alia causa minus iusta: puta timore deficiendi: aut secularis inopiae; uel propter honorem ab hominibus consequendum: quoniam frequenter tales pauperes uoluntarij, & mundo renum tiantes honorantur apijs hominibus: uel alium huiusmodi causam minus rectam, Et talium renuntiatio; & paupertas est uituperabilis: nisi corrigatur intentioEt tales male, & in sui dispendium recipiunt eleemosynam Si autem primum: puta est uoluntaricassumpta amore dei &c. Illi sunt ueri pauperes, quibus regnum deipromittur. Sed & illa paupertas recipit partitionem: quia aut non potest releuari perlabores: & tunc dub. u non est, quin possint accipere eleemosynam. Si aut potest per laborem releuari, & reuelatur: hoc est sirenuntiantes omnibus propter deum manuum labore uictum acquiiut. Horum dicit Alex. est altissima paupertas quantum ad genus paupertatis. Si non releuatur: aut ex causa rationabili: aut irrationabili. Si primum: potest diuidi ut in priori membro: aut causa non recompensat laborem in toto, uel in parte: & tunc pro ranto excusatur recipiens eleemosyna, pro quanto causa recopensatlaborem. Si causa inordinata: non excusatur in recipiendo elec mosynam.

¶ His praemissis: respondetur ad dubium per duas propositiones. Prima. Omnibus indigentibus tam infirmis, quam ualidis danda est eleemosyna; dum per hanc non fouetur eorum lasciuia: inertia: aut alia facinora. Haec conclusio quo ad primam partem de infirmis non potentibus sibi prouidere satis manifesta est ex dictis. Sed de ualidis id est potentibus sibi pruidere manuum suarum laboribus, qui uoluntarie paupertatem eligunt, & corporaliter laborare negligunt: ut expeditius, & liberius in laboribus spiritualibus se continuare possint: probatur tripliciter: ratione: exemplo: & auctoritate. Ratione: omni indigenti, qui non tenetur ad labores manuum, quibus uictum acquirat: subueniendum est per eleemosyna, ne deficiat: secundum illud Amb. Pasce fame morien tem: si non pauisti, occidisti. sed tales sunt multi ualidi: ergo. Minor ostenditur de ualidis omnia resignantibus, ut sine impedimento orationibus, studio, praedicationibus, diuino cultui alijsque spiritualibus exercitiis, ac deuotionibus uacare ualeant. Tales inquam, ad corporales labores non tenentur. Nam maiora bona non sunt omittenda propter minora. Quia ut dicit Amb. super illud Luc. ix. Sine, ut mortui sepeliant mortuos suos. Docet dominus minora bona propter maiorem utilitatem esse praetermittenda. Maius autem est animas mortuorum praedicando suscitare, quam corpora motuorum in terra abscondere: propter quaodo dicitur Act. vi. Non est aequum nos derelinquere uerbum dei, & ministrare mensis, Et beatus Hiero. in prologo Iob. Siaut fiscellam iunco texerem, aut palma rum folia complicarem, ut in sudore uultus mei comederem panem, & uentris opus solicita mente pertractarem: nullus morde ret: nullus repraehenderet. Nunc aunt quia iuxta sententiam saluatoris, uolo operarcibum, qui non perit: falsarius uocor. Prae¬ terea pauperes uoluntarij, qui omnia dederunt pauperibus: licet ualidi sint, possunt sine labore corporali de eleemosynis uiuere. Vnde Aug. de opere monachorum dicit: quod illi, qui in seculo habebant aliquid, quo facile sine opificio sustentarent uitam suam: & conuersi ad dominum dispertiti sunt: tales ad opera manuum cogi non dicunt: nec ad acquirendum uictum proprium. Et rationem reddit: quia qui de elemosnis pauperes sustentauerunt: de eleemosynis pauperum sustentari dicunt.

¶ Latius haec prosequitur Alex. q. cix. meb. ii. Et subdit Alex. Verum est, si quis adeo esset potens spiritu, & corpore: quod posset corporaliter operari, & uictum sibi acquirere, & nihilominus tempore, & loco: prout ex pediret: spiritualibus uacare exercitijs, & ecclesiasticae utilitati: haec agendo perfectius ageret. sicut Paulus licet diligentissimae praedicationi insisteret: laborauit tamen manibus in arte scaenofactoria: ut habetur Act. xviij. Sed quis ad haec idoneus est. quasi diceret: nemo sequitur. Laudandus est igitur, & suadendus corporalis labor ualidis pauperibus: sic tamen ut non impediatur feruor orationis: nec fructus praedicationis: nec conseruantia religionis. haec Alex.

¶ Si dicis, haec uera sunt de his, qui prosunt ecclesiae, cui seruiunt in praedicatione, & sacramentorum ministratione: sed illud non potest referri ad eos, qui non habent huiusmodi officium in ecclesia. Respondeo: non solum his modis seruitur ecclesiae: sed etiam deuotis orationibus, & caeteris exercitijs spiritualibus: his. ni. acquiritur gratia ecclesiae: placatur ira dei, & impetrantur omnia necessaria corpori, & animae. sicut patet de amicis Iob, qui orationibus Iob placatifuerunt dimo. Iob ult. Et simile de Helia. Tac. vl. Vnde tota ecclesia est una respublica. ergo quisquis usibus christianis necessaria erogauerit: ubique ea, quae sunt sibi necessaria, accipit.

¶ Idem pro batur exemplis beati Alexij, Benedicti, Dominici, Prancisci: quorum quidam in mendicitate uitam suam continuauerunt, & sancti, & gratidumo extite runt: & tamen ualidi corpore extiterunt. Nam beatus Alexius contempto patrimo¬ nio, & relicta uxore iuit mendicando permundum. Cuius sanctitatem dominus in morte sua mirabiliter declarauit. Item de sancto Benedicto dicit Greg. ij. dialo. c. i. quod per triennium stetit in speluncanihil omnino operans: & de eleemoIyna cuiusdam romani monachi uiuens. Dealiis patet. Item hic posset adduci exeplum christi, de quo apud nonnullos diuersae sunt opiniones.

¶ Probatur etiam propositio auctoritate ecclesiae, qua post christum nulla maior est, quae ordines mendicantium approbauit, in quibus ualidi elemosynam accipiunt, nedum praedicantes: sed etiam caeteri sioras canonicas persoluentes: ac caeteris seruientes. Nec ideo licet accipere eleemosynam ualidis: quia hoc concessit, & approbauit ecclesia: qua si alias foret illicitum: sed ideo approbauit: quia licitum erat.

¶ Item Actuum. vi. dixerunt apossoli. Non est aequum nos derelinquere uerbum dei: & ministrare mensis: cum tamen fuerunt corpore ualidi. Et per idem non est aequum relinquere spiritualia, & seruire mensae.i.t corporalibus laboribus cum spiritualium negligentia.

¶ Per hoc ad rationes in oppositum in principio dubit adductas. Respondetur ad prima de lege prohibente ualidos mendicare. Respondet Alex. menib. ii q.cix. quod lex illa introducta fuit contra quosdam, qui tempore famis eleemosynas pauperum usurparunt: simulando inertiam siue sui impotentiam ad laborandum. Qui& ocioli erant; & nullam utilitatem reipuplicae afferebant: quique laborare poterant: circa nihil tamen occupabantur: abum dare quaerentes ex eleemo synis pauperum: proni ad maleficia, & rapinas: & ideo iusto iudicio rectores reipublicae a mendicatione tales arcebant, & paena grauissima purebat scilicet perperuo cosonatu, si quia fuerat liber: aut si fuit seruus, perdit dominus ipsum: & acquirit illi, qui eum denuntiat. Secus autem est in pauperibus religiosis, in quibus non est simulatioinertiae, nec amor ocij: nec periculum rapinae.

¶ Praeterea dicit Alex: de facili potest repelli ista obiectio: consideratis intentionibus uarijs legis imperialis, & euangelij. Nam illa intendit uti¬ liter ordinare homines circa rempub. conseruandam, promouendam, & stabiliendam: cuius conseruatio,; promotio, & stabili tio est in pecuniatum cogregatione: pdiotum ampliatione: & agrorum dilaratione: quod sit per potentum, & diuitum multiplicationem, & egenorum, & debilium diminutionem. Econtra intentio euangelii est ordina re homines, & habilitare ad regnum dei appetendum, & assequendum: quod melius sit per contemptum diuitiarum, quam earum congre gationem, & retentionem: propter quod euam gelium beatificat pauperes spiritu id es. uoluntarios secundum unam glol. lex aut imperia lis non: nec propter hocinter illas est confrarietas propter diuersas rationes prohibitionum, & praeceptionum. Haec Alex. Ex quo patet indiscreta repraehensio multo rum repraehendentium tamquam ualidos mendicantes eos, qui paupertatem elegerunt omnibus renuntiantes: & simulhabitant in ciuitatibus, aut svluis: non in inertiocio: sed certis horis orationibus intendunt: ac deuotis exercitiis, reliquis diligenter laborant: exercentes opera simplicia parum a deuotione distrahentia. Et dum haec non sufficiunt mendicata eleemosvna suae necessitati subueniunt. Qui non amo re ocij, aut collectionis pecuniae: sed amore christi nudum christum in pauperta te imitari desiderantes: puritati uitae, & deuotis orationibus meditationibus: acspiritualibus exercitijs operam ad aedificationem ecclesiae impendunt: non sunt detractionibus lacerandi: sed omni fauore, & charitate tanquam christi imitatores, & euangelicae paupertatis cultores prosequendi.

¶ Ad secundum: admissa maiore negetur minor scilicet quod omnes ualidi teneantur ad labores: loquendo de laboribus manuum corporalibus. Et ad illud Gen. In sudore &c. Notat Alex. quaest. cuiii. memb. j. quod praeceptum illud de labore (quantum ordinatur ad uictum quaerendum secundum illud j. Thes. iiii. Opere mini manibus uestris, sicut praecepimus uobis: & ut honeste ambuletis ad eos, qui foris sunt: & nullius aliquid desideretis) non solum est iuris positiui: sed etiam naturalis: illa enim sunt de iure naturali, ad quae homines ex sui natu¬ ralibus inclinantur. Sic ex ipsa dispositione corporis, homo naturaliter habet ordinem ad opus manuale, propter quod dicit beatus Iob. c. v. Homo nascitur ad saborem, & auis ad uolatum.

¶ Sed sciendum quod duplex est praeceptum legis naturae. Quoddam ordinatur ad tollendum defectum singularis personae, uel spiritualem, sicut praecepta de actibus uirtutum: uel corporalem. ut illud Gen. ii. De omni ligno paradisi comedes. Aliud uero, quod ordinatur ad tollendum defectum speciei: sicut illud Gen. j. Crescite. & multiplicamini, quo praecipitur actus generationis, quospecies humana conseruatur. Inter haec duo praecepta hoc interest. Nam ad praeceptum legis naturae primi generis quilibet tenetur. Ac praeceptum uero secundi generis, quoc ordinatur ad defectum speciei tollendum: non quilibet tenetur singulariter: sed tota communitas hominum tenetur, ut aliqui ex ea huic officio uacent. Praeceptum autem de labore manuum quodammodo sub utroque genere praedicto rum continetur. Inquantum enim labore manuum unius subuenitur necessitatibus aliorum: sic pertinet ad secundum genus. Inquantum unus suis necessita tibus subuenit, pertinet ad primum genus: sicut & praeceptum de comedendo praeceptum autem huiusmodi ordinatum ad defectum naturalem, uel corporalem tollendum, non obligat: nisi defectu exigente: ut si esset aliquis, qui posset uiuere sine cibo. sicut de quodam fratre ere mita Nicolao nomine in Sxuitia refer tur: non obligaretur ad praeceptum de comedendo. Sic & praeceptum de opere manuali non obligat aliquem singulariter: secundum quod ordinatur ad tollendum defectum aliorum: sed communiter aliquo modo. Nec secundum quod ordinatur ad defectum suum personalem: nisi de fectu exigente. Et ideo qui habet alias, unde licite possit uiuere: non tenetur manibus operari. Vnde non est simpliciter necessarium pauperibus ualidis laborare manibus: nisi dum aliter necess tati suae subuenire non possunt. Et ad ilaud dictum ad Adam. In sudore &c. di¬ citur: quod illa uerba domini magis sunt paenuntiantis paenam, quam praecipientis propeccato satisfactionem. unde praemisite maledicta terra in opere tuo. Et similiter mulieri: in dolore paries filios: & non sequitur: quod quilibet homo obligetur ad laborandum ex necessitate praecepti. alias sequitur, quod teneretur ad agriculturam: de qua dominus ibi facit mentionem.

¶ Ad illud de apostolo dicendum: aposto lus praecepit laborem manuum propter causas speciales: & hoc aliquibus personis: utputa ut furtum phiberetur: & alienarum rerum concupiscentia, & acquisitio necessa riorum: faeda cura, & ocium: ubi aut illae, & similes causae non sunt: praeceptum non habet locum.

¶ Adtertium dicitur: quod ualidi mend cantes pauperes: quales sunt, de quibus loquitur responsiua propositio, non spoliant alios pauperes: quia non recipiunt, quod eis non licet: habent. n. fas petendi necessaria: nec tenentur corporaliter laborare: ut dictum est. Ad auctoritatena Hiero. dicitur. quod loquitur de clericis possidentibus bona ecclesiastica, quae debentur pauperibus. illa scilicet quae supersunt honestae sustentationi. Si illa conuertunt in alios usus illicitos: sposiant pauperes, & sacrilegium committunt. Et quod ad ditur: quod labores manuum reputantur opes ualidorum: uerum est eorum, qui laborare manibus tenentur: & per eas a melioribus bonis non impediuntur. Hanc materiam latè tractat Alexand. Et tantum de illa propositione.

¶ Secunda propositio. Dantem eleemoIunam petenti pie: non oportet nimis exquisite inquirere conditionem mendicantis personae Ista propositio est de mente Chryvili. superepistolam ad hebraeos. Et habetur. xlij. dist. quiescamus. Si inquit, pro nutrimento postulat: ne in his examines: quoniam Abraam hospitalem se circa omnes ostendebat. Si scrutator esset cisca refugientes ad se: nunquam angelos hospitio recepisset. fortas sis enim non putasset eos angelos: sed cum reliquis repelleret. Sed quoniam omnes recipiebat: suscepit & angelos. Nonn. ex uita eorum, quos accipis, mereedem tibi retributurus est deus: sed ex uoluntate, & ho¬ horificentia multa, & bonitate, & mise- ricordia. Et hoc est: quod additur, pieNam pie dat, qui motus charitate, ac misericordia dat ad personae sustentationem: non ad peccati corinuationem. De quo satis dictum est supra conclusione vi.

¶ Secundo dubitatur circa dictum beati Aug. in probatione. vi. conclusionis adductu: quo reprobat donationem factam histrionibus simul, & uenatoribus: praemisit n. auctoritate praeallegata, qui uenatori donat: hoc in illo amat, quo nequissimus est &c. Dubitatur igitur: utrum peccent, qui aliquid donant uenatoribus, aut histrionibus. Ad hoc dubium respondet Alex. q. exix. par. iiij. memb. i. per distinctionem. Est. n. tripsex uenatio: quae dam oppressiua: quaedam arenaria: quae dam saltuosa. Venatio oppressiua est, qua opprimuntur pauperes. Dequa Genx. Coepit Nemroth esse potens in terra: & erat robustus uenator coram dominoi. hominum oppressor, & exactor: ut exponitur dist. vi. non est peccatum. Arenaria est, cum quis pugnat cum bestia demtata in arena: & ad hoc locat operas suas. Et haec illicita est, sicut prima. Et qui eam exercet sub praecio locatus, peccat mortaliter, & efficitur infamis. q. vii. infames. Venatio saltuosa est, quae sit in syluis, & saltibus montium. Et haec est licita: sit tamen illicita ex tempore: ut in quadragesima. Et ex persona: quia clerico est illicita: saltem illa, quae sit cum canibus, & clamore: ponere autem laqueos, uel rete sine strepitu, & clamore non est illicitum clerico. De histrionibus similiter distinguit. Sunt. n. histriones, qui per aliquod instrumentum: aut corporis gesticulationem homines inten dunt prouocare ad uanos risus, & malam, ineptaque laetitiam. Et qui ob hanc causandat, immolat daemoni: ut dicit auctoritas: & peccat. Sunt, & qui nouerunt in musicalibus instrumentis canere figella, aut cithara ad infirmae naturae consolationem: sicut dauid cecinit in cithara coram rege saul: quando spiritu malo agitabatur: & melius habebat. Et talibus dare pctum non est: sicut hoc sine citharixatione &c.

¶ Dubitatur tertio: utruncleemo¬ syna sit magis satisfactoria caeteris duabus partibus satisfactionis scilicet ieiunio, & oratione. Pro solutione notandum: quod satis factio ad plura ordinatur scilicet ad placationem diuinae offensae: ad remissionem paenae: ad excisionem radicum peccato. rum: ad restitutionem minus iuste posse sorum: & ad quaedam alia. Principaliter tamen ordinatur satisfactio ad placandam diuinam offensam: ne ulciscatur peccatum: ut pater ex diffinitione satisfactionis stricte acceptae sup. q.ii. huius dist. Et per hoc illa operatio, uel passio uoluntaria est perfectior, & magis satis factiua, per quam magis placatur ossensa diuina. Et quoniam per nihil magis placat deus, quam practum a charitate elicitum: ille actus est simpliciter magis satis factiuus, qui a maiori elicitur charitate. Et ideo quantum ad hoc partes satis factionis habent se, ut excedentia, & excessa. Quantum uero ad caere ra: puta remissionem penae: praefertur ieiuniu, quod est magis corporis afflictiuum quantum ad uitationem causae pctorum (cum principalis radix peccati sit superbia, contra quam ordinatur) oratio ipsa caeteris antefertur. Quantum uero ad restitutionem iniuste possessorum plus ordinatur eleemosyna, per quam tollitur debitum restitutionis uagae: & compensantur lucra tur pia, & solicitudo immoderata. Et quan to aliqua partium satisfactionis ad plura praedictorum ualet: tanto perfectior est cae teris. Et quia eleemo syna procedit ex charitate proximi, quae semper est coniuncta charitati dei: quia etiam non tantum ualet ex opere dantis eleemosynam: sed etiam recipientis: qui eo, quod recipit, tenetur legegratitudinis rependerespiritualia: praefere orationi, & ieiunio: quia etiam per eleemo synam eradicatur auaritia radix peccati: secundum quid scribit. Qui uolunt diuites fieriincidunt in laqueos diaboli. & sequitur. Radix omnium malorum est cupiditas. j. ad Tim. vi. & Eccl. x. Auaro nihil est scelestius. Nihil est iniquius, quam amare pecuniam: hic enim animam suam uenalem habet: quam in uita sua proiecit intima sua. Quae omnia simul non inueniuntur sic in alia unica parte satisfactionis, puta in oratione, uel ieiunio. Et ideo in mul¬ tis passibus sacrae scripturae conmendatur eleemosyna: & satisfactio uo peccatis at. tribuitur eleemosynae, & hoc respectu doct. eleemosynam praeferunt caeteris partibus satis factionis. Et dictum est notanter: quod eleemosyna obligat recipientem legegratitudinis &c. quoniam dans eleemospnam non debet obligare recipientem debito legali ad reddendum spiritualia siue expacto: quia sic comitteret simoniam dando temporalia pro spiritualibus. Eleemosina enim debet esse donum liberale, non contractus: licet per eleemosynam possit in tendere mouere miserum recipientem ad affe ctum pium, & charitatiuum: quo affectu moueatur ad orandum: ut dicit Pet. de pal. dist. xv. quarti. Eleemosyna n. sit principaliter intuitu dei, qui sibi reputat factu, que quid uni ex minimis suis impenditur. hic nouit omnia remunerare: & ab eo temuneratio expectanda est: non a paupere. Et per haec satis patet responsio ad dubium quae uarianda est secundum uariationem comparationem eleemosynae ad diuersos eius effectus.

¶ Quarto dubitatur: utrum eleemosynae spirituales sint praestantiores corporalibus. Respondetur breuiter post b. Th. ii. ii. q. xxxiij. ar. iii. Comparando esecmosynam spiritualem ad corporalem simpliciter caeteris paribus: puta quamdo est aequa necessitas utrobique; & indigentia &c. spiritualis potior est corporali. Tum quia id, quod datur scilicet spirituale nobilius est dono corporali: puta doctrina melior auro. Ti quia nobilior est anima, cui datur: quam corpus. Tum tertio. quia maior est fructus eleemosynae spiritualis, quam corporalis. Nam fructus spiritualis eseemosynae est emundatio a peccatis: aut profectio uit turis, quae nobiliora sunt quibuscumque corporalibus donis. Verum in casu; quando caetera non sunt paria secus est, ut magis pascendus est fame moriturus: quam informandus. Rich. ponit multiplicem distinctionem: sed dicta sufficiant. Verum loquem do de utilitate eleemosynae quantum ad prfectum, & ut ilitatem dantis: sic corporalis eleemosyna potest habere effectum spiritualem: quia dum sit ex charitate dei, & proximi, meretur augmentum gratiae; & gloriae. Hinc dicitur Eccl. xxix. Perde pecu¬ niam propter fratrem, & amicum. Pone thesauruntuum in praeceptis altissimi: & proderit tibi magis, quam autum. Item eleemo syna mouet recipientem ad orandum pro dante ac ad impetrandam sibi gratiam, & multa spiritualia dona, quibus promouetur ad regnum caelorum: secundum illud Lucae xvi. Eacite uobis amicos de mammona iniquitatis: ut cum defeceritis: recipiant uos in aeterna tabernacula. Et secundum hoc eleemosyna siue corporalis, siue spiritua lis potior est, quae a maiori charitate, acpietate procedit: & pauperibus magis deuotis datur. Et tantum de ista quaestione.