Quaestio 2

QVAESTIO II CIRCA tertiam conclusio nem textus quaeritur. Vtrum demones humana corpora possidentes illabantur animabus, & suis praestigiis illudant humanis sensibus.

¶ In quaestione erunt articuli tres secundum tria; quae quaeruntur. Primus de obsessione corporum.

¶ Circa quam aduertendum post sanctum Bonauen. quod demones per naturae suae subtilitatem, & spiritualitatem possunt naturaliter quaecunque corpora penetrare: & in eis sine aliquo obstaculo impedimenti subsistere: nulla enim corporalis dimensio impedit spiritum. Non enim nature substantiarum in genere, seu uniuersaliter: sed naturae corporum dimensionatorum extra se existentium repugnat penetratio: nullum ergo corpus obstaculum spiritui praebere potest. Sed sicut lumen penetrat aera usque ad profundum, & ibidem manet: ita spiritus corpus humanum subintrare potest: & in eius interioribus habitare.

¶ Possunt etiam daemones ratione suae naturalis potentiae corpora, in quibus sunt: commouere, & turbare, uexare, ac affligere: & naturales operationes talis hominis impedire: nisi prohibeantur a superiori uirture: & dum haec faciunt deo permittente, dicuntur corpora obsidere. Permittit autem deus huiusmodi fieri siue ad gloriae suae ostensionem in potestatiua eorum eiectione: siue ad peccati punitioniem: siue ad peccantis correctionem: siue ad nostram eruditionem. Sed ex qua illarum causarum haec determinatè deus permittit, hoc latet humanam industriam: quiaiudicia dei occulta: certum autem, quod non permittit iniuste: nec sine causa.

¶ Quibus praemissis, est haec conclusio. Daemo¬ nes dum non prohibentur a superiori uirture: possunt humana corpora substantialiter subintrando obsidere. Probatur multiplici auctoritate scriptura attestante: demones eiectos a corporibus a Christo, & Apostolis, non autem eijciuntur nisi prius inhabitent, & obsideat: ergo &c. Item Augu. in lib de diuinatione dictionum loquens de daemonibus ait. Suadent miris, & inuisibilibus modis per illam subtilitatem suorum corporum hominum corpora non sentientium penetrando. Si ergo potest corpus penetrare; potest etiam ibi quiescere: ergo potest inhabitare,

¶ Item constat, quod aliqui a daemonibus obsidentur, aut, ergo, quia daemon habet incis effectum, aut quia est in eis secundum substantiam. Siprimum; ergo omnes peccatores essent obsessi a diabolo: quod falsum est. Ergo secundum scilicet quod quia sunt in eis secundum substantiam, obsessi dicuntur.

¶ Ex hoc colligitur, quod obsessio daemonis dicit intimam, & substantialem praesentiam daemonis corpori humano. Praesentia intima dicit praesentiam indistantem, & penetratiuam substantialem tamen. An autem etiam dicat operationem eiiis in corpore ipsum conturbando, impediendo, & affligendo, dubium est, consistit autem in acceptione termini. si quidem intima daemonis praesentia cognosci nopotest ab homine, nisi per aliqua eius C opera in corpore.

¶ Sed contra hanc conclusionem uidetur esse illud, quod dicitur in glol. super illud Psal. Dominus in templo sancto suo: quae dicit. Simulacris assidere potest spiritus immundus intrinsecus esse non potest. Si ergo non potest esse intrinsecus in simulacris, multo minus in corporibus humanis. Item Beda super actus. Implet Sathanas cor alicuius, non quidem ingrediens in eum; nec in sensu eius.

¶ Ad illa dicitur secundum Bonauen. Ad primum, quod esse intrinsecum in aliquo potest esse dupliciter. Vel sicut contentum respectu continentis, ut aqua respectu uasis, & sic de mon potest esse intrinsecus in simula¬ eris. Alio modo esse intrinsecum dicit aliquid quod dicit influit in intima rei, et inffuendo perficit, & conseruat: & hoc modo non conuenit daemoni: nec respectu simulacri, nec respectu hominis: & illo modo loquitur illa glos.

¶ Ad Bedam dicitur, quod loquitur de ingressu in hominem, quiattenditur ex partespiritus rationalis: ut patet ex uerbis praecedenti bus; quam et ponit magister in textu. Vult inio. quod non ingrediatur mentem, de quo sta tim dicetur.

¶ Quantum ad scum articulum sciendum quod illabi duo dicit scilicetintima praesentia eius, qdillabitur, & cui illabitur. Scdo dicit omnimodam; & plenam praesidentia, & dominium illabentis super illapsum: quorum si alterum deest, non est illapsus. Per hoc respondetur per duas conclusiones

¶ Prima est: si daemon potest esse substantialiter praesens, animae illabi tamen ei est simpliciter impossibile. Prima pars patet: quia daemon potest substantialiter esse praesens corpori humano ex praecedenti articulo: ergo etiam animae. Tenet consequentia: quia quandocumque aliqua duo sunt substantialiter praesentia eidem tertio: illa sunt sub stantialiter sibiipsis praesentia: sed tam dae mon, quam anima possunt esse substantiali ter praesentia eidem corpori: ergo & sibiipsis. Consequentianota. Maior patet: quia substantialiter sunt sibi praesentia, quorum substantiae sunt simul. sed si sub stantiae aliquorum sunt simul cum tertiosine indistantia a tertio: sunt etiam simul& indistantia a seipsis. Minor est manifesta de anima, quam est substatialiter prasens corpori, quid informat. Patet & de daemone, quod est substantialiter praesens corpori, quod obsidet ex praecedenti articulo. Secunda pars probatur: quia inipossibile est daemonem plene praesidere, & dominari animae: & in ea opari quic quid uult: quia hoc tolleret ab anima arbitrii libertatem. Item tolleret ab anima praesidentiandiuinam. Impossibile est enim plura praesidere uni secundum plenum dominium, maxime sibi contraria, seu aduersa.

¶ Seda conclusio. Solus deus illabi potest menti rationali, siue animae. Patet: quia ersi aliqua possunt esse intima animae per localem indistantiam; solus tamen deus habet in mente rationali plenum dominium regitiuum: solus, no potest impedibiliter in anima producere quicquid uult, atque ab ea tollere, quam uult: ergo solus deus illabitur. Tenet cosequentia ex quid nominis illabi: quod est esse intime praesens alicui secundum substantiam; & praesidentiam, ac plenum dominium regitiuum.

¶ Sed diceres gloilsuper illud Lucae. iiij. Ecce homo habens daemonium. Intrauerat diabolus, unde exierat Christus. Christus autem exierat, ubi illapsus erat igitur. Respondet quod glol. illa loquitur de ingressu, & egres su non secundum illapsum, uel substantiam: sed secundum effectum gratiae & malitiae. Vnde non uult gloil. plus dicere, nisiquod ubi fuit gratia, ibi cooperationediaboli incepit esse malitia: quamuis si intelligeretur de ingressu secundum substantiam: non esset contra conclusionem. Sic tamen intelligi non potest: quia scum substam tiam etsi ingredi posset daemon animam: non tamen potest egredi Christus, quia nihil positiuum esse potest in quo non sit substantialiter praesens Christus, quam est deus infinitus.

¶ Quantum ad tertium articulum uidendum. Vtrum daemones suis praestigijs possunt illudere sensus humanos.

¶ Notandum primo, quod accipiendo terminos proprie: differetia est inter errorem, delusionem, & praestigium. Nam erros superius est ad reuqua duo: & delusio superius ad praestigium. Nam omne praestigium delusio: & omnis delusio est error: & non econuerso.

¶ Est autem error generaliter iudicium falsum: quo scilie dissentitur uero, uel assetitur falso.

¶ Delusio, siue illusio est iudicium falsum proueniens ex uariatione circa obiectum, potentiam, uel meuium: qua quiad non est apparet: uel res aliter, quam est apparet

¶ Praestigium secundum. Alexan. de Hal. par. ij. q. xliij membio. iij. ar. j. dicitur. daemonis illusio, quae non habet causam ex parte murationis rei; sed tantum ex parte cognoscentis: & hoc siue quantum ad organum, siue ad uirtutem, seu potentiam.

¶ Secundo notandum quod secundum eundem ibidem illusio potest fieri tripliciter. Aliquando sola agitatione hominum ostendentium, & occultantium: sicut in transiectoribus. Aliquando uirtute quorundam corporum mineralium, que caeteris rebus apposita faciunt eam uirtute naturalisibi indita apparere talem, qualis non est. Sic est dicit sctus bona. quod ex positione candelae, & dispositione palee apparent esse serpentes operatione naturali. Et his duobus modis fieri potest illusio sine daemonum cooperatione, quamuis & ipsi his modis uti possunt. Tertio modo sit operatione demonum; quia res existens non apparet; uel non existens apparet, aut res existentes aliter, quam se habent apparent.

¶ Quo aut hoc contingat: ponuntur uarij modi a doctoribus; quitamen ad tres reduci possunt.

¶ Primus modus est per muta tionem aliquam in obiecto ostendendo uel occuitando propter quod illusus iudicando errat. Primo modo sit illud: ut tactum est ostendendo. Potest enim diabolus formare formas sicut potest diuersarum formarum corpora qua si subito formare, & assumere: ut dictum est Bormas igitur diuersas a se formatas potest uisui obiicere: seu alteri sensui offerre: & illas frequenter mutare. Illas autem formas sensus uolens, nolensque apprehendit. Vnde siue uelim, siue nolim uideo album debito modo sanis oculis, & dispositis obiectum: oblatum ergo sensui natura apprehendit. Nec diabolus illam uisionem causat in oculo; sed potentia cum obiecto per diabolum ob lato, nihilenim refert ad ueram, & natura lem uisionem causandam: a quo obie- ctum oculis offeratur: nec sic uidendo uisus decipitur circa obiectum proprium: quia taliter est obiectum coloratum album, uel nigrum &c. qualiter iudicat. Sed decipitur circa obiectum per accidens: cum propter formam talem, qualem in re aliqua uel persona esse cognouit: rem aliquam, uel personam, quae ibi non est: ibi esse iudicat per phantasiam uel magis per intellectum: ut si formam Petro similem obijcit, iudico me uide¬ re Petrum. Et secundum diuersas forma rum oblationes, & mutationes subitas oblatae formae, iudicat seper alia, & alia: & sic deluditur. Sic legitur in beati Hic ro. epistolari de santo Hilarione, diabolum se transfigurasse in personas mulie rum nudarum &c. Et in miraculis beatiHiero, diabolum se transfigurasse in personam syluam. Et Niceta in personam Simonis magi: ut dicitur in itinerarioClementis. Sic est potest occultare rem obiectam, ut non iudicetur esse praesens, uel iudicetur alia aliquid inter obiectum huiusmodi, & organum interponendo, quo totum non uideatur; uel inter partem eius magnam, uel paruam: ut aliqua pars occultetur, loco cuius aliquid aliud uideatur: quod tamen pars obiecti iudicetur: & itares alia iudicetur. Posset etiam propter uariationem, quam causaret in medio, uel lumine multipliciter sensum illudere, ut aliud iudicaret, quam esset in re: sicut & nunc seusus propter huiusmodi uariationes frequenter decipitur. Et si ponerentur species ab obiecto multiplicatae per medium ad organum: posset iteru multipliciter illudere prohibendo specierum multiplicationem: & sic impediret uisionem: aut species ab alijs obiectis multiplicatas medio ingerendo. Si tamen possent conseruari in medio sine obiecto, quod non creditur: alias multipliciter potest species impedire, aut transmutare localiter: propter quod eiusdem rei non uariate causaretur alia, & alia uisio. Qian. illa per solum motu localem rerum, aut specierum efficere posset. Et horum modoru aliquo posset reddere hominem inuisibilem: licet oculis, & prospectui praesentem. Vide ad hoc Augu. xviij. deciuidei. c. xviij.

¶ Secundo modo potest fieri per aliquam mutationem factam circa organum sensus; nam & humor sanguneus, uel uapor igneus descendens ad oculos, facit res uislas appatere rubeas: & mutatio situs organi facit rem alibiapparere, quam sit. Quandoque unam renapparere duas: & ita de aliis. Has organiindispositiones potest daemon in organo¬ causare per motum localem humorum uaporis, uel situs. Et per modicam huiusmodi uariationem circa organum obiectum, uel medium uariatur iudicium, & apparet res aliter, quam est.

¶ Tertio modo potest fieri illusio per mutationem aliquam factam in specie, uel habitu in ipsa potentia, aut memoria reseruata, uel reserua to. Intelligo autem per habitam specien derelictum aliquid in potentia cognitiua, uel reseruatiua a cognitione habita ad similem cognitionem motiuam. Illudit hoc modo diabolus non immit tendo nouas species, uel phantasmata in potentiam: nisi mediante obiecto de nouo oblato. Sed mouendo species iam habitas, nam cum phantasmata inexistentia offerunt forti oblatione uirturi interiori: & cum uirtus interior fortiter illis intendit: similitudo rei uidetur esse ueritas. Quod manifestum est in phrenetico propter ascensum fumositatum ad cerebrum, ex modica occasione exteriori uidetur ei, quod uideat, uel audiat multa, quae non sunt psentia, sic per fortem conuersionem intensionis phantasma uidetur ueritas. Sic beatus Aug. exemplificat, ut recitat sctus Bona, quod quidam tanta conuersione cogitabat cuiusdam mulieris imaginem: quod ei carnaliter commisceri uidebatur etiam uigilando. Et sicut in somnio uidetur dormienti, quo uideat, audiat, & sentiat multa in ueritate: cum species seu phantasmata mota ueniunt ad organa sensuum. Sic daemon potest phantasmata, & species seu habitus mouere: ipsosque praesentare potentiae cognitiuae: & per hoc imaginationem ad eas conuertere: & per immissionem sumorum spuns animales immutare; & phantasmata diuersimode uariare ac intentioni offerre: & facere diuersa homini apparere. Et hoc modo frequentissime utitur daemon: ut dicit sanctus Bonauen. Et huius signum est: quia nunquam facit hominem aliquid somniare de aliquo, cuius imaginem nec in toto, nec in parte unquam habebat ininteriori organo uirtutis imaginarie: nunquam enim caecos a natiuitate fa¬ cit somniare de coloribus: nec surdos de sonis: nec eis talia repraesentat in uigilia, uel in somnis. Et hmoi illusio proprie dicitur praestigialis.

¶ His praemissis conclusio ad hunc articulum.

¶ Denmon suis praestigijs, ac multiplicibus dolis illudere potest sensibus humanis. Probatur illa conclusio per beatum Aug. in de spiritu & anima. c. xxviij. & in de ciui. dei. lib. xviij. c. xviij. ad idem aliquid tangit Aug. sed in loco pfato sic inquit. Quaedam mulierculae post Sathanam conuersae illusionibus, & phantasmatibus seductae credunt se, & confitentur nocturnis horis cum Diana paganorum dea: & cum Herodiade, & innumera mulierum inultitudine equitare: carumque iussionibus obtemperare. Ipse namque Satha nas, quaese tranffigurat in angelum lucis; cum mentem cuiusque mulierculae caeperit: & hanc sibi per infidelitatem subiugauerit: ilico diuersarum persona rum species mente, quam captiuam tenet, in somnis deludens, modo laeta: modo tristia: modo cognitas, modo incognitas personas ostendens, per deuia quaeque deducit; & cum solus hic patitur spiritus infidelis non in anima: sed in corpore opinatur euenire. Id circo nimis stultus, & hebes est: qui haec omnia, quae in spiritu siunt, etiam accidere arbitratur in corpore. Haec Aug.

¶ Cum ergo diabolus in ipsa imaginatione dormientium quaedam mira facit: sicut etiam Aug. anteiam dictam auctoritatem dicit; & hoc deludendo imaginatiuam, quae est potentior, quam sensus extra. Non mirum, quod quaedam etiam deludendo facere potest modis praedictis in sensibus extra.

¶ Item in uitis patrum legitur, quod quidam duxerunt quandam puellam ad sanctum patrem, quae uidebatur eis equa: sed sanctus ille pater depraehendit eam esse puellam, & oratione sua praestigium diaboli fugauit.

¶ Item Boe. iiij. de consola metro. iij. Et Aug. lib. xviij. c. xviij. de ciui dei. de socijs Vlyxis: tangitibi de transfor mationibus sociorum Vlyxis in uarias bestiarum formas carminibus circe deae: quae fieri non potuit substantialiter, sed tantum apparenter: & secundum aliqua accidentia exteriora secundum aliquem modorum praedictorum. Poterat enim diabolus aliam formam alterius corporis ostendere, & eos occultare, uel modo praestigij intuentium oculos fallere &c. Vide ad hoc late Aug. ubi supra lib xviij. de ciui. dei. & sanctum Tho. in de potentia in. q. xvj. arti. ix. & x.

¶ Quantum ad articulum quartum est primum dubium. Vtrum daeniones possunt facere miracula. Pro responsione ad hoc dubium: notandum post Alex. de Hales. par. ij. q. xliij. membro. x. prope finem. Miraculum large acceptum est operatio; uel opus; quod sit praeter solitum nature cursum. Ad idem facit quod dicit Aug. in de utilitate credendi. Miraculum est arduum aliquod, & in solitum supra spem, & facultatem existens admirantis. Arduum dicitur secundum Alexan. supra potestatem naturae. Insolitum, quod est contra solitum, cursum naturae. Supra spem uirtutis humanae. Supra facultatem, id est supra rationem, & potestatem admitantis. Propter primum, eclipsis solis non est miraculum. Propter secundum, creatio animae intellectiuae non est miracusum. Propter ultima duo respectu deinullum est miraculum; quia nihil est supra facultatem dei.

¶ Hoc potest contingere dupliciter: uel quantum ad rem factam, uel quantum ad faciendi modum.

¶ Quantum ad rem factam: quando effectus; uel res producitur non con currente causa secunda naturali; aut insubjecto non habente ordinem naturalem ad talis effectus susceptionem. Exemplum primi. ut est creatio noui effectus insoliti secundum se totum de nihilo. Exem plum secundi: ut suscitatio mortui cadaueris, illuminatio cecinati. In primo nihil nouum producitur; sed omnia dudum producta uniuntur corpori cadaueris non habentis ordinem: hoc est dispositionem naturalem ad animae susceptionem, sicut partus uirginis, dimensionum penetratio, replicatio eiusdem corporis simul ad loca distincta circum scriptiue locantia sunt miracula.

¶ Secundo modo quantum ad modum faciendi tantum; cum aliquid producitur a causis naturalibus; sed in mora breuiore, quam sit solitus naturae cursus propter inconsuetam, & subitam applicationem actiuorum, & passiuorum. Illo modo productio subita ranarum de puluere terrae: quae tamen fieri posset per naturam tenpore longiore, dicitur miraculum, quantum ad modum, non quantum ad factum. Et hoc uerum si hmoreffectus educantur de potentia materiae: sic quasi subito quali ficatae, uel dispositae. Bormae enim substa tiales non producuntur, seu generantur in materiam; nisi materia disposita; in termino autem dispositionis forma edum citur instantaneae siue subito: sicut est uidere in ligno igne apposito, quod dum sufficienter calefactum est; & exiccatum in omnibus eius partibus: uniformiter subito erumpitilama. Et licet successiue calefiat, & exiccetur: tamen forma ignis non sic successiue producitur; sed expecta sufficientem dispositionem combustibilis, qua existente simul producit in omnibus partibus cobustibilis aeque dispositis. Quanto ergo dispositio materiae accese ratur per celerem actiuorum applicationem, & impedientium remotionem, tanto effectus celerius producitur. Vnde si illa suecessiua, & morosa applicatio. maturantium fructus arboris fieret subito: subito produceretur fructus, sicut fieri potuit in uirga Aaron, subito producente gemmas, slores, & fructus. Nume. xvij. & ita de alijs generabilibus. Et sicut dicit beatus Augu. in de mira. scripturae: quod nihil eorum, quae fecit deus perMoxsen, & Aaron contra naturam factum est id est non contra possibilitatem naturae quodammodo ordinate ad illa: ut cum ex aqua factus est sanguis: & ranae ex puluere, cinifes, & locustae &c. Erat enim materia illorum in potentia ad huiusmodi formas: & ita possibilitas naturalis educendi formas huiusmodi de potentia materiae aquae, pulueris ac cinerum &c. Sic ergo in his operi¬ bus non fuit miraculum, quantum ad factum: sed quantum ad modum faciendi, ut protinus fieret, quod per naturam fieri posset successiue.

¶ Et hunc modum subdistinguit Alexan. Nam aut huiusmodi operatio sit subito id est in insta ti: & sic sit adiuina uirtute: & sic proprie dicitur miraculum. Vel sit subito seu repente id est in tempore quasi imperce ptibili, & sic dicit, quod uere non est miraculum dicendum: sed mirabile. Sed quia difficile possunt illa distingui, quando sic, uel sic fiat: ideo frequenter miraculum pro mirabili; & econuerso, mirabile pro mitaculo accipitur. Videtur tamen, quod illa subdistinctio clarius sic poni posset: quod illae conuersiones, uel mutationes in instanti, uel repente possunt dupliciter fieri. Vel sic, quod effectus illinon producuntur a principiis naturae: sed immediate a deo siue in instanti, siue successiue, & tumc est uere miraculum secundum primum modum, licet eundem esse ctum natura posset producere in tempore. Alio modo potesteffectus produci a principiis naturae in instanti, uel in tempore subito propter instantanea, uel repentina applicationem actiuorum passiuis praeter solitum naturae cursum. Et tunc non est propriissime miraculum: sed proprie mirabile; hoc est miraculum secundo modo. Nam & natura potest producere esfectum in instantidisposito recipiente. Sic tenet philosophus de sumine, & uisione.

¶ Aduertendum insuper, quod adhuc miracula distinguuntur in miracula uera, & miracula falsa, siue mendacia. Vera dicuntur ea, quae ordinantur ad bonum finem scilicet eruditionem ecclesiae, & salutem fidelium. Talia sunt miracula bonorum angelorum, & sanctorum. Miracula falsa, & mendacia sunt, quem ordinantur ad deceptionem, & subuer sionem uidentium: licet quandoque res illae uerae res sint, quae uidentur. Vnde omnia miracula daemonum sunt signa falsa, & prodigia mendacia. Et secundum hoc dicit apostolus. ij. ad Thesij. de Antichristo. Cuius est inquit, aduentus secundum operationem Sa¬ thanae, in omni uirtute, & signis, & prodigiis mendacibus: & in omni seductione iniquitatis his, qui percunt. Intendet enim decipere homines per miracula sua; & facere credere non deum esse deum, & seducere in interitum sempiternum. Et ideo omnia eius miracu- la siue fiant per ueram rerum immutationem, siue per apparentiam solum, & illusionem: falsa sunt, & mendacia signa.

¶ Cosequenter aduertendum ex dictis quaestionis praecedentis huius distinctionis, quod tam angeli boni, quam daemones extra se non possunt producere nouam formam substantialem, uel accidentalem, nisi tamquam obiectum sui cognitionem inalio. de quo infra. Sed omnis eorum operatio est in solo motu locali: quo possunt repente applicare actiua passiuis, ad productionem effectuum a causis suis naturalibus. Vnde beatus Augu. iij. de trini. c. viij. dicit. Sicut ergo nec parentes dicimus creatores hominum, nec agricolas creatores frugum: quamuis eorum extrinsecus adhibitis motibus ista creanda dei uirtus intus operetur. Ita non solum malos: sed nec bonos angelos putare fas est creatores. Sed pro subtilitate sui sensus, & corporis, semina ista rerum nobis occultiora nouerunt; & ea per congruas contemperationes clementorum latenter spargunt, atque; ita gignendatum rerum, atque accele- randorum incrementorum praebent, occasiones. Haec illae. Et accipit hic Augu. creare pro inductione formae, uitimae siue speciuocae: quoniam ad creationem proprie dictam productionem. ilicet rei de nihilo. Ad hanc enim creationem creatura occasionem dare non potest. Non sunt ergo creatores: quia formam inducere non possunt, materiam praeparare possunt: non aliquid producendo in materia, sed applicado eam actiuo, ut ab ipso recipiat formam. Nec propter hoc impotentior est angelus natura: licet non potest producere formam, quam natura producit: nec generare sibi simile, quod asinus potest; quia perfectior est, & in aliis perfectionibus potentior: ut in motibus corporum, in assecutione finis ultimi modo perfectissimo.

¶ Perhoc respondetur ad dubium per tres propositiones.

¶ Prima, quod miracula proprie secundum primum modum dicta daemones facere non possunt. Patet: quia non possunt facere, aut inducere res, aut formas nouas in subiectum; uel materiam non dispositam ad earum susceptionem. ergo. Tenet consequentia ex quid nominis mitaculi illo modo accepti. Antecedens patet ex proximo notabili.

¶ Secunda propositio. Daemones possunt facere miracula secundo modo dicta. Patet: quia possunt repente actiua passiuis applicare praeter solitum naturae cursum, propter quem ipsa actiua producunt ueras res de nouo, quae taliter seu tam subito produci non possent: nisi daemonum ministerio actiua applicarentur. Ergo. Consequentia nota. Antecedens patet. Nam Exo. vij. dicitur, quod uirga Aaron proiecta uersa est in colubrum. Tecerunt autem malefici perincantationes Aeguptiacas & arcana quaedam similiter, & proiecerunt singuli uirgas suas quae uersae sunt in dracones. Siut ergo uersio uirgae Aaron in colubrum fuit uera; sic & uirgarum magorum Pharaonis in dracones facta est secundum beatum Augustinum, ubi supra non phantastice. sed uere. Vel collectione seminum, uel aliter, ut patet per glol. ibidem.

¶ Quod uero Strabus dicit sciendum, quod diabolicis sigmentis oculos spectantium deludebant, ut res in sua natura manentes aliud uiderentur. Respondet Alexander, quod Strabus loquitur illud non assertiue: sed disiungit illud cum glol. Augustini, cuius sententia iam posita est: unde dicit utrumque; disiunctiue, sic uel sic. Vnde ait gloilie Sciendum, quia uel diabolicis sigmentis oculos spectantium desudebant: ut res in sua natura manentes aliud uiderentur. Vel secundum Augusti¬ num. Daemones quamuis mali naturam suam non amiserunt. Ideo dum per incantationem eorum malefici aliquid efficere conantur; discurrunt permundum: & subito semina eorum, de quibus hoc agitur, afferunt. Sicque ex ulis permittente deo, nouas rerum species producunt. haec glos.

¶ Tertia propositio. Omnia daemonum miracula, etsi aliquando quantum ad rem de nouo productam uera sunt: tamen quantum ad finem signa sunt mendacia, Patet: quia omnia operatur ad fallendum, & perdendum homines: ut dictum est.

¶ Secundo dubitatur de carI minibus, & incantationibus, an habeant aliquam causalitatem respectu esse ctuum eos consequentium. Ad hoc dubium respondetur breuiter. Primo, quod carmina magorum nullam habent in se uim effectiuam respectu effectus consequentis. Illa enim non sunt nisi uoces, & scripta certo modo prolata: aut certis characteribus descripta: quae non habent ex se maiorem uim, quam sonus ex aere fracto causatus, aut atramentum, uel alia substantia, unde causantur. Quae manifestum est ad talem effectum uim, aut ordinem naturalem non habere. Sequitur autem effectus tales operationes daemonum modis supradictis: uere uel illusorie hunc caulantibus propter quosdam priuatos con tractus, seu pacta cum sibi adhaerentibus, ut dicit Augu. Habent enim spiritus maligni pactiones cum aliquibus hominibus; & conseruant pacta, ac promissa: non quia ueraces: sed ut alijeis adhaereant; quia si nulla pacta serua tent, nulli eis seruirent. Et ut hi, qui bus promissa seruantur, eos colant: quia ex sua superbia praecipue appetunt diuinos honores. Permittit autem deus eos in aliquos propter eorum peccata, uel aliam occultam causam exercere suam potestatem, non tamen in iustam. Habent ergo pactum cum maleficis: ut dum haec uerba proferunt tali modo: puta ante solis ortum, uel in tali loco tali gestu: aut faciunt hoc puta curuant acun¬ percutiunt pallium &c. sequitur ille effectus, quem non uerba, uel acus incuruata, aut pallij percussio: sed ipse discurrens operat, ut sup. glol. allegata tangit: imitas in hoc peruerse Christum dum in ec clesia sacramenta instituentem, per quorum usum gratia animae confertur: non a sacramentis effectiue, sed a Christo suo sacramento tamquam signo efficaci assistenti. Et sicut gia talis non conferret sine sacra mento: ita diabolus non operatur talia ex suo pacto cessante maleficio: unde dicit Sco. in iiij. dist. xxxiiij. quod trufatica est haec ustio: an liceat tollere maleficium intentione curandi maleficiatum: licet enim immo meritorium est destruere opera diaboli; nec in hoc est infidelitas aliqua, quia destruens non acqescit operibus malignis: sed credit daemonem posse, & uelle fatigare: dum tale signum, seu maleficium durat: & destructio illius signi imponit finem tali fatigationi. Non tamen licet ministe rio daemonum peralias incantationes cura re priores: sed curandae sunt sanctorum orationibus fusis ad dominum, eleaemospnis, & pijs operibus; uel si deo amoue re non placet, patienter ueniunt tolerandae.

¶ Possunt etiam quandoque maleficia, & incantationes fieri per adhibitionem rerum naturalium maleficiatis, ut uenenatarum herbarum, radicum, lapidum, & caeterorum similium, quorum occultas proprietates nouerunt daemones. Et non est dubium, quintalia applicata suis passiuis possunt habere non ex demonum uirtute: sed sua naturali proprieta te operationem efficacem.

¶ Tertio dubitatur. Vtrum daemodo possit malas cogitationes immittere. Supponit ex praemissis: quod daemon non potest sua uirtute aliquam cogitationem in nobis producere, seu immediate generare: hoc enim solius est potentiae cognitiuae nostrae, & omnipotentiae diuinae.

¶ Secundo, quod obiecta potest offerre, & species, habitus, & phantasmata mouere, quibus oblatis, aut moris sequitur cognitio, siue cogitationisi potentia cognitiua circa alia sit uehementius occupata, ita em experimur in nobis, quod nonnunquam apertis ocu¬ lis praetereuntem non uidemus: uel saltem nos uidere non attendimus propter fortem imaginationem circa aliqua interiora.

¶ Item notandum, quod secundum sanctum Bonau. q. x. praesentis distinctionis immittere cogitationem dupliciter accipitur. Vno modo, ut est principaliter, ac sufficienter causare, uel esficere cogitationes in mente hominis. Alio modo largius: ut est principaliter, uel occasionaliter, aut excitatiue moue re ad cogitationis formationem.

¶ Tumc dicitur, quod primo modo accipiendo immittere; nec angelus bonus, nec malus potest menti nostrae immittere cogitationes. Hoc enim solius dei est, qui solus potest sufficienter id est sine concursu alte rius causae infundere cogitationes eas inmente creando, & sic immittere. omnium enim affectuum ipse est causa principalis, & efficiens: sine quo sicut nihil factum est: & ita nec etia fieri potest. Et ita nulla creatura praeter eum potest esse causa totalis cuiuscunque effectus. Accipiendo autem immittere secundo modo siue largen: sic potest angelus bonus, bonas: & malus, malas immittere, modis supra tactis.

¶ Sed tamen est dubium: an possit compellere ad cogitationes maias. Et uidetur quod sic: quia potest offerre imagines turpes, aut intus mouere species turpium cogitationum productiuas, quibus obiatis, uel motis non potest potetia non cogitare. sicut oculus apertus, & dispositus non potest uisibile oblatum non uidere. Respondent quidam, ut recitat sanctus Bonauent. quod daemones possunt compellere ad cogitationes malorum, sed non ad cogitationes malas: intelligentes per cogitationes malas uitiosas. Cogitatio enimquae est de malo, non est mala; nisi dum sequitur affectio mala, quae est in potestate nostra.

¶ Aliter respondetur, & melius, quod non possunt compellere ad cogitationes malorum simpliciter, licet possunt offerre obiecta, & mouere phantasmata. Ratio: quia mens nostra non potest simulmulta cogitare. Dum ergo est uehementer circa salutaria occupata: non potest ne¬ cessitari ad dimittendum illa, & se conuertere ab istis. Potest autem uoluntas imperare intellectui, ut se conuertat perseueranter ad contemplationem diuinorum; & his intendens non potest ab eis facile distrahi. Sic enim experimur, quod assuetus in turpibus uix ab eis auelli potest. Similiter amore fixus in aliquo uix a cogitationibus amati potest remoueri. Et si parum per ad alias cogitationes diuertitur: citius ad priores reuertitur. Dum ergo mens fuerit otiosa, & non circa utilia occupata, potest diabolus immittere cogitationes turpes, & malas: secus si fuerit in bonis uehementer occupata.

¶ Ex illis elici possunt duae notabiles regulae morales ad uitandum cogitationes malas, & turpes.

¶ Prima. Solicite curandum est, ne con tingat animum a bonis, & utilibus cogitationibus reuocare: illis enim manen tibus aliae malae subintrare non possunt. Huic concordat illud Hiero. ad Paulinum. Semper aliquid operis facito: ut te diabolus inueniat occupatum, nonenim facile capitur a diabolo, qui bono uacat exercitio. Quod non tam de exteriori opere, & exercitio: quam de interiori intellectu ueritatem habet.

¶ Secunda regula. Bormanda est affectio de dilectione dei, & aeternorum: & locum non inueniet cogitatio turpium. Nam secundum Aug. Sic quicquid uenerit in animum: illuc rapiatur, ubi impetus dilectionis currit. Sic enim ut dicit sanctus onau. Eacile est ei, qui solitus est in bonis animum exercere, malas cauere cogitationes; quia talimulto facilius est, & delectabilius inbonis uersari cogitationibus, quam sic in carnalibus faedis, & turpibus imaginibus.

¶ Per praedictam autem inimissionis distinctionem auctoritates multae, quae sibi uidentur contrariae: concordantur faciliter.

¶ Vltimo dubitatur. Vtrum diabolus possit in nobis malas affectiones incendere.

¶ Nota incendere corporaliter non est ignem generare, sed igni pabulum ministrare, ignem combustibili, uel combustibile igni¬ applicando. Sic in spiritualibus, ignis est concupiscentia, siue libido peruersa. Pabulum istius ignis sunt cogitationes carnales, & terrenae, & delectationes fedaeIncendere igitur est cogitationes, & defectationes, uel affectiones malas sub ministrare, non ut principale agens: sed ut excitans, & mouens. Opposito igitur modo se habent immissio, & incensicsecundum doctores. Nam immittere respicit agens principale: incendere agens non principale: sed excitans, & subministrans. Patet autem ex praemissis, quod demon non potest in nobis sua potesta te producere cogitationes & affectiones: sed potest nos mouere, & excitare ad eas formandas. Ideo dicitur a sanctis, & doctoribus, incenformalorum, non immissor. Et per hoc patet responsio affirmatiua ad dubium. Vtrum autem daemones secreta conscientiae nostrae scrutari possint: distinctione sequenti tractabitur. Et tantum de illa quaestione.