Quaestio 2

QVAESTIO II QVAERITVR secundo circa ultimam partem tertiae conclusionis textualis de exconmunicatione. Vtrum uirtute clauium ecclesiae, homo possit hominem exconmunicare.

¶ Tribus articulis quaestio resoluetur: terminorum declarationibus: responsiuis conclusionibus: & dubiorum solutionibus.

¶ Quantum ad primum notandum: quod exconmunicatio dicitur qua si extra comunionem positio: exclusio, uel separatio. Est autem secundum Alex. de hales parte ilii. q. Ixxxi. memb. ij. & sanctum Bona. triplex comunio. Quaedam est mere piritualiter, & interior quantum ad charitatem, & dilectionem, quae esse debet omnium uiatorum ad seinuicem, secundum quam praeceptum est unicuique; diligere proxi- mum suum, sicut seipsum. In cuius executione est totius legis diuinae impletio: ut dicit apostolus. Qui proxi. dili. legem ad imple. ad Rom. xiij. Et ab illa communione nullus uiator excludendus est, siue fidelis sit, siue infidel: sicut nullus uiator est non proximus. Et ideo exconmunica tio, de qua hoc loquimur: nullum ab hac communione separat.

¶ Secunda est conmunio mere corporalis, in actibus scilicet legitimis, qui ponuntur quinque scilicet hic uersus. Os, orare, uale, communio, mensa negatur. Os, idest osculum. Oratio ma xime in publico. Vale id est salutatio. Com munio sacramentorum, & mensa corporalis refectionis, ut exponit sanctus Tho¬

¶ Tertia est quasi media inter utrasque, & est communio in sacramentorum participatione id est susceptione & maxime eucharistiae. Primam communionem non excludit exconmunicatio: ut dictum est. Tertiam excludit excommuuicatio minor, quae comitatur quodlibet mortale peccatum. Secundam tollit excommunicatio maior: quia ista includit minorem: nullus enim excluditur a communione exteriorum actuum: quin simulex cludatur a communione sacramentorum. Excludit autem exconmunicatio a com munione non corporaliter per detentionem, uel incarcerationem: sed per prohibitionem: ne conmunicet cum aliis: nec aliicum eo: ut dicit Scotr. Quam prohibitionem: quitransgreditur, nouo peccato inobe- dientiae inuoluitur. Et secundum haec excommunicatio quandoque diffinitur, ut accipitur pro exconmunicatione maiori tantum, quae proprie dicitur exconmunicatio. Et uerbum exconmunico, in conmuni locutione solum accipitur pro maiore. Quandoque generalius: ut extendit se ad utramque maiorem, & minorem.

¶ Primo modo sic describitur exconmunicatio: est cen sura a canone, uel iudice ecclesiastico prolata priuans a conmunione hominum, & sacramentoru.

¶ Dicitur censura id est pae na qudponitur pro genere: lata id est inflicta a canone: ut duconstitutio ecclesiae hanc penam infligit transgressori ipso facto: ut quando ecclesia. per aliquam constitutionem phibet conmunionem incidenti certum crimen ita ut dum constiterit ipsum tali crimine ob noxium: statim sine alio mandato iudicis, censet a conione fidelium exclusus.

¶ Dicit uel a iudice: ut dum non a iure suscepto: sed uo sententia iudicis conione priuat.

¶ Dicit ecclesiastico: quia separatio; quae sit periudicem secularem, non meretur dici exconmunicatio: ut hic accipitur.

¶ Dicitur priuans scilicet prohubendo eum a conmunio ne hominum: ubi innuitur excommunicatio maior. Additur & sacramentorum: quia ab utroque excludit.

¶ Si diffinire placet excommunicationem minorem, dimittatur hominum: & dicaturacommunione sacramentorum tantum. Aliter diffiniunt alii, & redit in ide. Excommunicatio est separatio a communione ecclesiae quoad fructum, & suffragiageneralia. Per fructum intelligitur con fortium temporale, & communio fidelium: per generalia suffragia perceptio sacramentorum secundum Pet. de pal. Vel etiam sic diffinitur. Excommunicatio est a qualibet licita comunione scilicet diuinorum, & actu legitimo scilicet politico separatio. Has ponit sanctus Thom. post Host. parte. v. de sententia excommuni cationis: & utraque datur de exconicatione maiori. Excomunicatio in genere: ut includit maiorem, & minorem: est separa tio hominis a comunione legitima sacramentorum. Legitima conmunio sacramen torum est, qua quis participat satramentis fine nouo peccato mortali. Illam coniones priuat quaelibet exconicatio: tam maior, quam minor: ut dictum est. Minor aunt tantum ab illa: & non a conibus ecclesiae suffragijs: neque a legitimis actibus humanis: siue in ecclesia, siue extra: siue in publicis, siue priuatis: dutaxat a legitima, siue dignaperceptione sacramentorum: ut inc. Si cesebrat. de cle. exconm.

¶ Ex quo sequitur: quod omnis peccans mortaliter incidit ex conmunicationem minorem. Patet: quia nullus talis potest manens in pcton mortali digne suscipere sacramentum: quinimmo sic suscipiens peccat nouo pctonmortali faciendo irreuerentiam sacramen to: ut sup. dictum est dist. j. q. i.

¶ Secundo notandum: quod secundum Scot. dist. praesenti in ecclesia est duplex forus. Vnus secre tissimus: in quo idem est accusator, & reus: qui dicitur forus animae uel forus paenitem tiae. Et ad istum forum pertinent claues, de quibus dictum est. q. praecedenti. Alius est forus publicus: quia ecclesia habet auctori tatem corrigendi delicta publica. Et adhunc requiritur etiam duplex auctoritas: licet cognoscendi, & iudicandi: sicut in priori foro. In omni. n. foro ad iudicium rectum requiritur cognitio in causa illa: & sentem tiatio. Et haec potestas siue auctoritas, secundum Alex. parte iiij. q. Ixxxi meb. iiij. ar. j. & secundum sanctum Bona. dicit gladius spunalis. xvi. q.eii. uisis. in si. ubi excoicatio nominatur mucro epalis: potest tamen etiam dici clauis ecclesiae: quia et illa clauditur, & aperitur ecclesia. Tn istae claues non sunt eiusdem rationis cum prioribus: & possunt separari ab eis: ut patet in habentibus iurisdictionem sine sacerdotio: ut in archidiaconis, & quibusdam alijs habentibus iurisdictionem secundum ordinationem ecclesiae sine ordine sacerdorali. hi.n. habent claues illas potestatem scilicet exconicandi: & exconicatos absoluendi, & non absoluendi, & ligandi in foro paenitentiae: & econuerso. Sicut in conmunibus sacerdotibus, quibus non est data ista ptans exconmunicandi, & ab excomnnicatione absoluendi: licet omnes cum ordine sacerdotali receperint primas claues.

¶ Tertio notandum; quod exconicatio secundum se non est nociua exconmunica to: licet sit grauissima paena, quam ecclesiapotent inferre: ut dicitur. xxiiij. qeiii. corripiantur. & est bri Aug. Corripiant a ppositis suis subditi correctionibus de charitate uenientibus pro culparum diuersitate, diuersis, uelm inoribus, uel amplioribus. Et sequitur ad ppositum. Quia ipsa, quae danatio nominatur, quam facit episcopale iudicium, qua paena inecclesia nulla maior est: potest, si deus uoluerit, in correctionem saluberrima cedere, atque pficere. Est. n. medicinalis: ut inc. medicinalis. de senexcon. lib. vi ubi dicitu. Cum medicinalis sit exeoicatio non mortalis, disciplinans, non eradicans: dum tamenis, in quem lata fuerit, non contenat: caute prouideat iudex ecclesia sticus: ut in ea ferenda, ostendat se prosequi, quod corrigentis fuerit, & medentis. Haec Inno. iij. Est quoque pod charitate, non contra charitatem: quonia correctio est pctoris: omnis aut correctio ex charita te procedere debet: sicut operatio medem tis, quae sit ad sanitatem infirmitatis: unde. xxiiij. qeiii. notandum. dicitur. Qui ex conmunicatr: ut apostolus ait: ad hoc excommunicatur, ut spus saluus fiat in diedamni: disciplina est. exconmunicatio; & non eradicatio: nisi forte. ex conteptu, & supbia excommunicati proueniat. Vnde sanctus Bonauent. post Alex. patte. iiij. q. Ixxxi. membio it. in medicinalibus duplex est mogus curandi, scilicet permedicamenta senientia: & per medicamenta exasperantia. Curatur enim aliquis peremplastri appositionem: aliquis per fectionem. Sic in moralibus est du plex modus corrigendi. Vnus per dulces monitiones. Alius per asperas increpationes. Et hoc secundum duo genera hominum: quia quidam sunt tractabiles, & placabiles: quidam duri, & rebelles. Sic in diuinis, & ecclesiasticis iudiciis, in quibus est instructio, correptio, & curatio: duplex reperitur modus instruendi, corrigendi, & curandi. Quemadmodum ergo qui non curantur per emplastrum: apponitur uulnus, & cauterium: sic inuitis, & incorrigibilibus sit correctio per flagellum: sic esse oportuit in ecclesiae rectoribus. Et ideo dcimdens institutor, & fundator ecclesiae eidem non dedit tantum medicamenta sacramentorum ad curandum accedentes: sed etiam gladium spiuns, quod est uerbum dei, & potestatem aniputandi, & resecandi contemptores, & rebelles. Et secundum eundem. q. ij. parte. ij. huius dist. sicut duplex est medicina: quaedam praeseruatiua: quaedam curatiua: sic duplex est exconmunicatio: quedam est a iure: quaedam a iudice: ut sup. tactu est. Prima est praeseruatiua: secunda curatiua. Prima fertur principaliter a iure ad cauendum culpam. est. nio quaedam conminatio; ne culpa com mittatur. Secunda principaliter fertur ad frangendum contumaciam: ut qui non potest trahipiis admonitionibus, metupaenae compellatur: secundum illud christi. Compelle intrare.

¶ Ex his sequuntur aliqua corollaria. Primum: quod proleuibus peccatis: puta uenialibus, & etiam pro leuioribus mortalibus non est ferenda excommunicatio. Patet: quia ad medendum illa sufficiunt leuiora medicamenta: puta ipsa sacramenta: sed ferenda est contra peccata grauiora: ubi propter indispositionem, & duriciam cordis illa non sufficiunt: nam ubi morbus caueripotest leuioribus medicinis: non est utem dum cauterio.

¶ Secundo sequitur; quod excommunicatio tantummodo pro motali: nec tamen pro quolibet mortali: sed pro eo tantum, quod aliter corriginon potest: puta cui annexa est contuma cia: infligenda est. Hinc xi. qeiii. nemo episcoporum dicitur. Anathema aeter nae est mortis damnatio, & non nisi promortali imponi debet crimine: & illis qui aliter non potuerint corrigi. Huius autem incorrigibilitatis signum est contumacia. Solus enim contumax refugit correctionem. Hic enim est, quiecclesiam contemnit audire. Ponuntur autem tres modi contumaciae inc. certum est. ea. quaest. Primum; cum quis uocatus uenire contemnit. Secundus, si ueniens respuit obedire. Tertius, si ante causae diffinitionem recedit. Et intelligendum, nisi in aliquo praedicto. rum habeat legitimam excusationem. Ideo dicitur contemnit, & respuit: quod temeritatem importat: & excusationem, ac exceptionem legitimam excludit. Et probatur ratione: quoniam nullus praescindendus est ab ecclesia a communione, & corpore ecclesiae, quae est corpus christi, nisi quem deus praescindit: quoniam iudicium ecclesiae quatenus ratum sit, & efficax: concordare debet iudicio diuino: deus autem nullum praescindit, nisi propter mortalepctum. Peccata no. uenialia gratiam non tollunt: neque charitatem, per quam christo incorporamur: Vnde quando ex alia causa quis exconmunicaret: puta sine peccato mortali, & contumacia, uera, uel praesumpta: exconicatio esset iniusta.

¶ Ex quo Petrus de pal. dis. presenti. q. i. art. ij. conclusione ij. notabile dictum elicit dicens. Cum sententia iuris non est in iusta, potest ita formare homo conscientiam suam: quod ubi non peccat mor taliter: nunquam incurrit sententiam iuris: quia iniuria dicitur esse omne, quod non iure sit. Non debet autem, unde iura nascuntur, inde nasciiniuriae occasio: unde cum sit iniuriosa excommuni catio, quae fertur non pro mortali: non est sententia iuris: ubi non est: mortale. Et additibidem in conclusione tertia: quod cum hoc requiritur contumacia, quae est signum incorrigibilitatis, quaecumque; sit.

¶ Tertio sequitur: quod per exconicationem. non auferuntur bona spiritualia: sed ea fore ablata declarantur: nec ecclesia danificat: sed ostendit damnificatum. Vnde sanctus Bonauent. Ecclesia non dam nificat: sed ille, qui peccat, & est contumax, seipsum damnificat. Sed ecclesiaostendit eum damnificatum: ut sic saltem malum suum erubescat, & deserat. Et si quodammodo magis damnificaret haec aggrauatio damni ad utilitatem ipsius finaliter, secundum intentionem ecclesiae ordinatur. Nocet, n. sacramentorum communio, ac participatio his, qui sunt in mortali, de quo nolunt resipiscere per poenitentiam, uolentes autem redire statim recipit ecclesia. Vnde Chrpsost. super epistolam ad Heb. (& habetur xi. quaest. iij. nemo) Nemo (xit) contenatecclesiastica uincula. Non n. homo est, qui ligat: sed christus, quad hanc potestatem dedit. Nec obstat: quod exconmunicatio ex aeternae mortis danatio: ut supdictum est. Neque quod exconmunicatus traditur sathanae (ut dicit Aug. in de uerbis apostoli. Omnis christianus dilectissimi, qui a sacerdotibus exconmunicatur, sathanae traditur: quia scilicet extra ecclesiam sathanas est: sicut in ecclesia christus: acpe hoc quasi diabolo traditur, qui ab ecclesiastica comunione remoueturrea. q. omnis christianus.) Quoniam non est hoc intelligendum effectiue: sed ostensiue. i. ostenditur damnatus, & sathanae traditus. Sic nec excluditur effectiue per exconmuni cationem a sacramentorum perceptione: quam iam per mortale peccatum exclusus est: ita quod eis utiliter, & licite uti non potest. Sed perexconmunicationem prohibetur: ne hoc agat, quod agere non debet, nec utiliter potest. Vel dicitur: quod exconmunicatio est aeternae mortis danatio: quando contemnit alias non. Sic etiam per exconmunicationem sathane traditur: non ad laesionem animae: sed ad affligendum corpus. Nam diabolus, ut dicit sanctus Bonaum: sathan tortor est non tantum animarum, sed & corporum. Tradere autem tortoridupliciter contingit: aut exponendo torquendum per cessatio nem a protectione: aut iubendo tortorem, ut affligat. Excomunicare itaque secundum praesentis ecclesiae staturum: est sathanae tradere ad torquendum corpus non animam: non iubendo: sed exponendo, & protectionem exconmunicato subtraliendo. Sub trahit. n. suffragia, & facramenta, quibus munitur homo contra hostis insidias. In tempore autem ecclesiae primitiuae: quia daemones apostolis subijciebantur: & manifestanda erat fides per miracula: exconmunicati non tantum exponebantur: immo corporaliter ad mandatum apostolicum uexabantur. Et quidem decuit in principio ecclesiae fieri ad terrorem: & propter ex cellentiam apostolorum. Sed nec tunc, nec nunc per excommunicationem traduntur sathanae ad laesionem animae: sed magis ut per uexationem corporis conuertantur, & redeant: ut salui fiant. Hinc apostolus. j. Corinth. v. Iudicaui eum, qui sic operatus est (uxorem scilicet pa¬ tris sui, possuendo) tradere sathanae in iteritum carnis: ut spiritus saluus sit in diedamdni i. e. iudicij, uel mortis. Et. j. Timot. I. Conscientiam bonam quidam repellentes circa fidem, naufragauerunt, ex quibus est Hymeneus, & Alexander, quos tradidi sathanae: ut discant non blasphemare. Ecce ad quid apostolus exconmunicando tradidit lathanae: ut uexati corpore: redeant ad paenitentiam cessando a blasphemia, & peccatis secundum spiritum salui fiant.

¶ Quarto sequitur: quod nullus pro dano, aut iniuria temporali exconmunicatur: sed pomortali peccato, quod iniurando commisit: in quo pertinaciter, & contumaciter per seuerat: immo uero pro sola contumacia: quia uocatus, & monitus ecclesiae parere contennit. Patet: quoniam nullus exconmunicandus est a iudice, nisi prius perenptorie citatus, & monitus: alioquin excom municatio esset nulla: ut inf. dicet. Et siparet iudici, etiam quantumcumque; fuerit peccatum & offensa: non exconmunicat. Et si incidit exconmunicationem propter contumaciam, per quam non audiuitecclesiam exconmunicam tem: uel per constitutionem iuris: uel sentem tiam iudicis rediens a contumacia ad obe- dientiam statim absoluit: nulli nnm pia mater ecclesia (sicut nec sponsus suus) claudit misericordiae gremium.

¶ Quinto sequitur: quod nullus exconmunicandus est maiori exconmunicatione, nisi seipsum prius ex conmunicauerit exconmunicatione mino ri. Patet: nullus exconmuicandus est, nisippterpctum mortale: ut dictum est: sed omnis pctor mortaliter est exconmunicatus minori exconicatione: quialicita conmunione sacramentorum priuatus: ergo corollarium uerum.

¶ Et si dicis: exconmunicatio est quaedam maledictio: sed nullus est maledicendus. Rom. xij. Benedicite persequentibus uos: & nolite maledicere. Nam & Michaci altercans cum diabolo de corpore Moysi: non est ausus iudicium blasphemiae inferre diabolo, siue maledictionis: sed dixit: imperet tibi deus: ut habet Iudae. c. unico. Cum ergo exconmunicatio sit grauius masedictio: & in executorialibus literis mul tae maledictiones inseruntur contra excommunicatos: sequitur: quod illicitum sit aliquem exconmunicare. Respondetur post Tho, quod maledictio, quame est imprecatio ma lorum dupliciter potest fieri. Vno modo intentione ibi sistendi; ut dum quis ex ira uel odio imprecatur mala pesonae: non in bonum personae: sed in malum eius appetitu uindictae, uel inuidiae. Et hoc modo omnibus modis prohibita est. & de hac loquit apostolus. Alio modo sit impraecatio malo run bonum eius, cui imprecat scilicet ut per hoc mala corrigat, & correctus a peioribus pseruetur, uelliberetur: sicut medicus se cat, & abscindit menbrum: ut uitam conseruet. Et hoc modo maledictio quomque est licita, & salutifera: puta quando is, qui maledicit aliter seruari non potest: & talis est exconmunicatio. Et quia diabolus incorrigibilis est: & maledictio in bonum eius dirigi non potest: nec debet tanquam iamn iudicati a deo irreuocabili sententia: non est maledicendus. Et per hoc patet solutio replicae.

¶ Quantum ad articulum secundum est prima conclusio. Ecclesia militans habet potesta tem per hominem exconicandi hominem. Haec conclusio probatur auctoritate, & ratione. Auctoritate christi Matth. xviij. Sipeccauerit intefratertuus &c. sequitur. Si ecclesiam non audierit: sit tibisicut ethnicus, & publicanus. Sed etfinici, & publicani extra conmunionem fidelium reputam tur. Item paulus. j. Cor.v. pubsicum fornicatorem sathanae tradidit ut sup. allegatum est: sed haec traditio sathanae est exconmnicatio: ergo paulus, qui homo fuit, hominem exconmunicauit. Et hoc sefecisse scrip sit ad imitationem sui. Et sequitur. Cum huiusmodinec cibum sumere. Item. j. Timo j. exconmunicauit Hymenaeum, & Alexandrum: ut sup. tactum est. Item ad Galath. j. Si quis uobis euangelixauerit praeter illud, quod accepistis, anathema sit. Anathema, quod separatio sonat: est ex conmunicatio maior. Item. j. Corinth. ultimo. Si quis non amat dominum nostrum iesum christum, sit anathema. Et Ioan. in ii. canon. loquens de haereticis dicit. Si quis uenit ad uos: & hanc doctrinam non affert: nolite recipere eum in domum: nec aue ei dixeritis: qui enim dixerit ei aue: communicat eius operibus malignis. Quibus uerbis aperte prohibet communionem malignorum, Haec prohibitio est excommunicatio. Ratio ne idem probatur. Christus ordinans regimen ecclesiae (quod beato Petro conmisit. Ioanm. ultimo. Pasce oues meas) dedit omnem potestatem ad bonum, & utile regimen ecclesiae necessariam: sed potestas exconmunicandi hominem necessaria est, & utilis tam ei, qui excommunicatur, quam ipsi ecclesiae: ergo. Minor probatur: quia ut ile est ei, quem beneficia: & monitiones piae non corrigunt: timor poenae, & confusionis suae coerceat: ut a malo resipiscat, & non pereat. Vtile est etiam ecclesiae id est congre gationi fidelium: ut ouis morbida insanabilis: & membrum putridum separentur ab ouili, & corpore: ne sua pestifera contagione (quae sana sunt) inficiant: sicut in naturalibus, & medicinalibus fieri solet. Haec autem separatio; & abscissio sit per excommunicationem: ergo. Hinc beatus Hieron. & habetur xxiiij. qeiii. resecandae. Resecandae sunt putridae carnes: & scabiosa ouis a caulis repellenda: ne tota domus, massa, cor pus, & pecora ardeant, corrumpantur, putrescant, intereant. Atrius in Alexandria una scintilla fuit: sed quoniam non statim oppressus est, per totum orbem eius flamma populata est.

¶ Secunda conclusio: quamuis potestas excommunicandi, & potestas ab excommunicatione ab soluendi, dici possunt clauesecclesiae: non tamen sunt eiusdem rationis cum clauibus soluendi, & ligandi in foro poenitentiae. Ista conclusio satis probata est in secundo notabili: nec eget alia probatio ne¬

¶ Tertia conclusio: Omnis ecclesiasticus non excommunicatus, nec suspensus, habens iurisdictionem coerciuam potest insubditos suos contumaces ferre excom municationis sententiam. Hanc conclu¬¬ sionem declarat, & probat sanctus Bonau. dist. praesenti sic. Quicumque in ecclesia habet potestatem soluendi, & ligandi: habet eam a christo mediate, uel immediate: qui potestatem contulit apostolis: & praecipue petro, cui utramque contulit potesta tem ligandi, & soluendi in utroque foro paenitentiali, & exteriori iudiciali. Prima potestas in foro poenitentiali respicit or¬ dinem: secunda praelationem. Prima aditum caeli aperit: & ideo recte dicitur clauis: Secunda per censuram subditos coercet: ideo dicitur gladius. Prima potestas est arbitrandi inter deum, & hominem. Secunda uero inter hominem, & hominem Prima: quoniam collata est petro, ut sacer dori, descendit in omnes sacerdotes: quamuis non omnes habeant executionem. Secunda: quia collata est perro, ut praelato: descendit in omnes personas ecclesiasticas, quae habent praelationem siue iurisdictio nem coerciuam id est iudicij exterioris contentiosi. Vnde qui habet iurisdictionem ordinariam in iudicando aliquos, habet potesta tem coercendi eos per censuram ecclesiasticam: ut iudicium eorum inuiolabiliter obseruet. Et quam iurisdictionem talem non solum hant habentes claues ordinis, sed est non habentes ordinem: & hoc uel exiure, uel ex cosue tudine: ut Archidiaconi, & quaedam capitula: iudices delegati: episcopi electi nondum consecrati: & quidam alij, de quibus particularius pertinet ad canonistas. Ideo possunt exconmunicare, & sol uere ab excomunicatione. Qui uero non habent iurisdictionem coerciua: licet habeant claues ordinis, sicut sacerdotes simplices: tamen non possunt exconmunica re: nisi per commissionem: uel nisi in ca sibus certis: ut ex consuetudine sacerdo tes parochiales in furto, & rapinis: consue tudo enim dat iutisdictionem.

¶ Ex his potest probari conclusio: Iurisdictio foriexterioris (quae exercetur etiam in inuitos) non est frustra, & sine effectu: ergo necessario habet potestatem coercendi subjectos. Tenet consequentia: quia alias nulla esset executio sententiae apud inuitos: & ita esset sine effectu: sed nulla coertio ecclesiastica est efficacior ea, quae est per exconmunicationem: cum sit grauissima paenarum huiusmodi: ergo potestas exconmunicandi annexa est iurisdictioni coerciuae.

¶ Dicitur notanter in conclusione; omnis ecclesiasticus ad ex cludendum iudices seculares, quibus haec potestas non est tradita.

¶ Dicitur, non excommunicatus: quia ad exconmunicam dum requititur potestas libera, & non ligata. Nunc autlicet excomunicatus habeat potestatemiurisdictionis: habet tamenigata: quia non habet executionem eius, unde non potet alios exconicare.

¶ Dicitur, nec suspensus: quadm intelligendum est de suspensione a iurisdictione. Est. nione quaedam suspensio ab officio, & non ab executioe iurisdictionis: & est quaedam suspensio ab executione iurisdictionis & non ab officio, & est suspensio ab utroque. Primo modo suspensus non posset celebrare: posset tamen exconmunicare. Secundo modo non posset exconmunicare: posset tamen celebrare. Tertio modo suspensus neutrum posset.

¶ Dicit habens iurisdictionem coerciuam propter simplices sacerdotes: ut dictum est. Et non est cura siue illam habeant de iure, sicut ordinarij: siue ex speciali commissione: siue ex sola inducta consuetudine: dummodo tamen terminos suae iurisdictionis non excedant.

¶ Dicitur, in subditos, quia in non subjectos non potest sententiam exconmunicationis fulminare: eo quod sententia a non suo iudice lata est nulla: & nullus potest esse iudex nisi subiectorum suae iurisdictioni.

¶ Dicitur, contumaces: quia ut supra ostensum est: nisi crimini adiuncta sit, contumacia, quae signum est incorrigibilitatis: non est criminosus excommunicandus.

¶ Quarta conclusio: Excommunicationis censura non solum incurritur per sententaim iudicis: sed quandoque ipso facto ex dispositione scripti iuris. Probatio secundae partis conclusionis ostendit primam. Probatur igitur pars secundae conclusionis: quoniam iniure scripto lata est sententia contra multos certa crimina committentes: ita quod eoipso, quod talia commit tunt, excommunicati sunt: nec requiritur sententia iudicis eos excommunicam tis: sed ut uitentur ab omnibus, sufficit denuntiatio iudicis eos crimen conmisisse declarantis. Reducuntur autem calus illi, in quibus de facto incurritur sententia secundum Pet. de palud. ad quinque; genera casuum. Primi respiciunt fidem catholicam, & scripturam sacram: ad hoc genus pertinet excommunicatio haereticorum, & eorum fautorum, ac defensorum &c. Secundi respiciunt ecclesiam romanam. Tertij genera¬ liter libertatem ecclesiasticam. Quarti correctionem criminum. Quinti respiciunt casus simonis legati quantum ad regnum Pranciae. Istos casus late prosequuntur summistae: & Pe. de pal. q.iij. dist. praesenti. in multis articulis: ideo relinquuntur.

¶ Quinta conclusio. Nullus potest excommunicari ab homine iurisdictionem in eum non habente. Haec conclusio sequitur ex tertia a contrario sensu. Et patet: quia potestas exconmunicandi requirit iurisdictionem: ut sup. dictum est, ergo illa deficiente, deficit exconmunicatio.

¶ Sed est hic notandum: quod multi pliciter quis consequitur iurisdictionem in alium: quandoque ex communi iuris dispositione, sicut ordinarij in sibi subie- ctos, quandoque ex speciali conmissione, sicut legati, & commissarij: quandoque ex inducta consuetudine, sicut sacerdotes parochiam in certis casibus: quandoque ex delicto, ut ordinarius in alienum peccantem in diaecesi sua: & forte aliis modis, de quo ad canonistas. Et qualiter cumque habet quis iurisdictionem in alium: est superior eius in eo, in quo habet iurisdictionem.

¶ Ex hac conclusione sequuntur aliqua corollaria. Primum: Nullus a seipso a pati, neque ab inferiori inquantum huiusmodi potest exconmunica ri. Patet: quia non subditus exconmuni cari non potest ab eo, cuius non est sub ditus propter defectum iurisdictionis: siue sit non subditus iure communi, siue iure speciali: ut ex priuilegio, uel exemptione. Et hoc simpliciter, uel in casu. Et si in casu: intelligendum est in illo casu, in quo non est subditus: & non extra illum. Depriuilegio tamen exemptiones sunt mul tae, & distinctiones apud canonistas. Nunc autem nullus est sibi ipsi subditus: sicut nec seipso superior. Sic nec parpari: quia par inparem non habet potestatem: multominus superior exconmuni cari potest a suo inferiori: ut in cap. inferior. xxj. dist.

¶ Secundum: quod communitas ut talis excommunicari non potest, licet singuli de conmunitate exconmunica ri possunt. Vnde si dicat iudex: exconmunico uniuersitatem. N. uel totum collegium, aut conuentum: excomunicatio est nul¬ la. Idem est, si dicat. Exconmunico omnes, & singulos de tali uniuersitate: quomam nihil aliud dicit, quam si diceret: exconico toram uniuersitatem: cum uniuersitas nihil a liud sit, quam omnes, & singuli de uniuer sitate. Si uero dicat: excomunico omnes de uniuersitate. N. qui fuerunt auctores huius criminis, uel consentientes: tenet exconmunicatio. Cuius ratio est: quia sic non contingit innocentem exconicari. Hoc corollarium probatur per.c. romana. de sen. excon. lib. vi. S. ult. ubi sic dicitur. In uniuersitatem, uel collegium proferri exconmumcationis sententiam penitus prohibemus: uolentes animarum periculum uitare: quod exinde sequi posset: cum nonnunquam contingeret innoxios huiusmodisententia irretiri: sed in illos duntaxat de collegio, uel uniuersitate, quos culpabiles esse constiterit. Sed hic quidam faciunt dubium, & quaerunt: quamuis exconmunicatio non debeat ferri in uniuersitatem: attamen si fertur, an teneat. Et gloilic. uidetur sentire: quod sic: oppositum autem tenent communiter theologi. Et est ratio, quae etiam probat corollaria: nam secundum Pe. de pal. q. i. art. ii. dist. praesenti. sententia, quaecontinet intolerabilem errorem, est ipso iure nulla: huiusmodi autem est sententia exconmunicationis lata in uniuersitatem: nam per eam contingit innoxium excommunicari: quod est error intolerabilis. Praeterea: quia per istam constitutionem tollitur iurisdictio quantum ad exconmunicationem uniuersitatis: ergo siattentatur contra huiusmodi prohibitionem: nihil sit sicut in suspensione iudicis.

¶ Item exconmunicatio uniuersitatis includit oppositum in adiecto: nam exconicatioem separatio a communione omnium hominum, non autem sui: si ergo exconmunicatur uniuersitas, separatur a communione hominum, & non separatur a conmunione sui scilicet uniuersitatis, & sic poterunt de uniuersitate sibi conmunicare, & non poterunt: quia per exconmunicatio nem sunt separati ab hominum conmunione quaesunt opposita. Alias rationes alij adducunt, quae parum concludunt: sed nec illae iam positae demonstrant. Tertium; quod excommunicatus una excomunicatio¬ ne potest pluribus alijs excommunicationibus irretiri: & hoc ab eodem iudice propter diuersas causas: uel a diuersis iudicibus, aut iuribus pro eadem causa, aut diuersis. Patet: quia excommunicatio est prohibitio communionis: sed aliquis potest prohiberi acommunione ppter eandem causam diuersis prohibitio nibus: una iuris, alia iudicis: uel una iudicis superioris, alia inferioris. unde potest ordinarius fulminare sententiam contra crimen, uel personam: & simul iuris constitutio: etiam papa. Et quamuis sit una separatio quantum ad obiectum scilicet a communione facramentorum, & hominum: est tamen alia, & alia prohibitio, quae etiam possunt separatimtolli perdiuersas absolutiones: nunquam tamen talis restituitur communioni nisi sublatis omnibus prohibitionibus.

¶ Quartum corollarium. Mortuus potest excommunicari: non quidem quantum ad sacramenta: quoniam ab illis per transitum ab ecclesia militante (cuius sunt sacramenta) ian separatus est: sed quantum ad id, in quo communicat cum ecclesia, hoc est quantum ad sustragia generalia ecclesiae, & quantum adecclesiasticam sepulturam. Patet corollarium dehaeretico, cuius haeresis primum post mortem suam est depraehensa, puta in scriptis suis hic derelictis: ut inc. sane. ij. xxiiij q.ij. nec ob stat, quod in ca. damnationis. ea. q. dici tur. Viuentes (non mortuos) soluere possumus, uelligare: quoniam statim subiungitur exceptio criminis haerelis.

¶ Quintum corollarium: quod nullus potest pro crimine alterius excommunicari: puta uxornon pro crimine mariti: nec filius pro crimine patris: nec subditi procrimie damen sui, neque econuerso. Probatur: quia iuris dictio, & potestas excommuncandi tantum extendit se ad mortale peccatum, tanquam ad obiectum, pro quo fertur: sed nullus proptercrimen alterius incidit mortale: cum omne peccatum propria uoluntate, non aliena com mittitur secundum August. ergo. Potest tamen aliquis excommunicari propter participationem cum excommunicato in crimine, uel in actibus prohibitis, sed si participando peccat: & ita pro suo peccato excommunicatur.

¶ Sexta conclusio. Sicut habens iuris dictionem non potest excommunicare non subditum: ita nec subditum in loco non subdito, puta exempto, uel extra territorium. Patet: quia sicut iurisdictio cuiuslibet minoris papahabet limites suos quoad personas: ita etiam quoad loca: nam ad hoc distictae sunt dioeceses, & archidiaconatus localiter: ut quilibet terminis suis contentus, non trans grediatur terminos, quos patres posuerunt: secundum illud Prouerb. xxij. Netransgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui¶ Septima conclusio. Vt excommunicatio iuste feratur in certam personam ab homine, debent monitio praeuia, causa iusta, forma debita in scriptis pronuntiata concurre re. Ista conclusio quantum ad singulas partes, probetur per diuersa iura partiminfra alle.

¶ Dicitur notanter ab homine in certam personam: quoniam si fertur a iure, uel ab homine per modum statuti: ut si dicat superior: quicunque fecerit hoc crimen, sit excommunicatus ipso facto: aut praecipit, ne hoc fiat sub penaexcommunicationis latae sententiae: quia illa excommunicatio non fertur in certam personam: non requiritur certa monitio, quin contrafaciens statim est ex communicatus ipso facto: quia contumacia est annexa huic tranigressioniDum uero in certam personam fertur: requiritur triplex monitio: uel una protribus coram personis idoneis facta cum interuallo dierum: nisi necessitas aliud suadeat: de hoc inc. sacro, eo. ti. in tex. & glo. cum concor. ibi allega.

¶ Dicitur etiam iusta causa, quia si fuerit causa in iusta. ut puta continens intolerabilemerrorem non ligat: ut infra dicetur: de hoc etiam inc.iam allega.

¶ Dicitur forma debita. Vbi nota, quod non est aliqua forma praecisa uerborum determinata: sed sufficit: quod forma exprimat consensum iudicis de praesenti excommunicantis: non autem de praeterito: uelfuturo. Vnde sidicat: denuntiamus illum excommunica tum, quem tamen prius non excommunicauit: non erit excommunicatus. Si¬ militer si dicat: uolo sit exconicatus unus de istis duobus: neuter est excommuni: catus: aut excommunicabo illum. Nec sufficit sola intentio iudicis: sed requiritur expressio uerborum. Hoc idem tenent Hostien. & Innocen.

¶ Dicitur in scriptis pronuntiata: ut in cap. cum medicinalis. eo. ti. lib. vj. ubi dicitur. Quisquis igitur excommunicat: excommunicationem in scriptis proferat, & causam excommunicationis expresse conscribat, propter quam excommunicatio proferatur. Exemplum uero huiusmodi scripturaeteneatur excommunicato tradere infra mensem, si fuerit requisitus.

¶ Verum in penam suspensionis ( contrafacientibus ipso facto inflictam) non incidunt praelati religiosi, quorum est continuo monere, & corriger subditos: & hoc quando periculum est in mora: aut statuta ordinis aliam tradunt formam: aut siex ignorantia iuris, quae contrafacientes excusaret: quia religiosi frequenter ignorantiiura, ut tangit Angel. in sum. excommunicatio. it.

¶ Octaua conclusio. Sententia exconmunicatiois lata ab hoie quamuis iniusta, dum non fuerit nulla: timenda est, & nullatenus contemnenda.

¶ Pro intellectu conclusionis notandum: quod differentia est inter sententiam exconicationis iniustam, & nullam.

¶ Iniusta est, quando aliquid deficit, quod iuxta canonicas sanctiones ad iustam excommunicationem requiritur. Requiruntaunt multa, ut quis rite exconmunicetur. Quaedam ex parte exconicatoris scilicet quod habeat iuris dictionem in exconicandum non ligata, uel impeditam: & animum corrigendi amore iustitiae non ligandi ex odio, auaritia, precio, uel fauore aduersariorum, uel similibus. Quaedam ex parte exconicati scilicet emeritas, aut contumacia in malo culpae. Quaedam ex parte causae: ut peccatum mortale. Quaedam ex parte ordinis, seu modi: ut legitimus processus praemittens monitionem trinam: ut dictum est. Et quod feratur in scriptis: & non postappellationem legitime iuterpositam. Et quando aliquod horum deficit: sententia est in iusta: ut si fertur ab eo, quomd in hoc casu non habet pratem exconicandi: quia non est suus iudex: aut quia est excommunicatus, aut suspensus: uel eius iuris dictio quoad illum est impedita per appellationem legitime interpositam: aut aliquod aequiualens appellationi. Et dicitur legitime interposita: quando est talis causa appellandi, quae probata reputa retur sufficiens: nam in causa fidei non est locus appellandi, neque contra obediem tiam, & ecclesiasticam disciplinam: ut simonacus appellaret, ut non corrigetur secundum regulam, ut de appel. cap. ad nostram. & c. repraehensibilis. Aut dum fertur animo distorto ex inuidia &c. ut xj qeiii. quirecte. & c. seq. quoad primum.

¶ Vel si exconmunicatus fuerit innocens: ita quod omnino nullum delictum sit in eo, saltem quod sit dignum excommunica tione quoad secundum.

¶ Aut quoad ter tium: scilicet ex parte causae: ut quando causa non est expressa: sed tacita: uel quam do habet errorem intolerabilem expres sum.

¶ Est autem error intolerabilis, quam do aliquid sub ui praecepti contineturisententia, a qua appellatur: quod coniter in suo genere est pctamen: puta quod est contra ius diuinum, uel humanum canonicum: ut si excommunicatur: quia dateleemo ynam pauperi: aut quia faciebat aliquid quod in se bonum est: aut quia non operatillud, quod in suo genere illicitum est: aut dum praecipit, quod impossibile est: de hoc in.c. per tuas. de sen. excom. in glo. super uerb. intolerabilem errorem. & eo. ti. li.vi. ca. solet, & clarius inc. uenerabili bus. S. potest quoque ubi exprimitur; qus error est intolerabilis.

¶ Similiter quoad quartum, quando processus legitimus non est obseruatus.

¶ Sed snia dicitur nulla: quando aliqua iuris constitutione es irretita, Vnde patet: quod omnis snia exconicatiois nulla, est in iusta: sed non econuerso. Vnde si prolata est pro iusta causa: sed in animo distorto, sententia talis iniusta eent: & tamen non esset nulla.

¶ Iniusta exconicatioex causa, uel ex parte exconmunicati: & tamen non nulla non ligat apud deum, ligat tamen apud ecclesiam. unde Aug. sup. psal. cij. Qui iustus est, & in iuste maledicitur: praemium illi redditur. Quae tractans. Gratia. xj. qeiij. quiaustus. addit. Hic etsi (ut dictum est) non teneatur ligatus apud deum: sententiae tamen parere debet: ne ex superbia ligetur, qui prius ex puritate conscientiae absolutus tenebatur. Ligat ergo talis exconicatio quantum ad ecclesianm. idest quantum ad ea, quae prohibita sunt ex conicato .d e.t ad uitandum ecclesiam tpee diuinorum, & conionem saciorum, & actus legitimos hominum. Quod si non fecerit, tanquam conteptor ecclesiasticae disciplinae iudicabitur: & perinobedientiam morta liter peccat, secundum btamen. Tho. Si uero humiliter paenam hanc suffert; donec legitimo ordie absoluatur; magnum sibi apud deum comparat meritum. Et de illa snia iniusta loquitur btus Greg. Homi. xxvi. prope finem, cum ait. Sed utrum iuste, uel iniuste obliget pastor, pastoris tamens est tentia gregi timenda est: neis, qui subest: & cum forsitan iniusteligatur, ipsam onligationis suae sententiam ex alia culpa mereatur. Pastor ergo uel absoluere indiscrete timeat, uel ligare: is autem, quisub manu pastoris est: ligari timeat uel iniuste: nec pastoris sui iudicium teme. re reprehendat: ne etsi iniuste ligatus estt ex ipsa tumidae reprehensionis superbia culpa, quae non erat, fiat. Haec ille.

¶ Siuero sententia excommunicationis fuetit nulla ob defectum iurisdictionis super excommunicatum simpliciter: uel in illo casu, quofertur excommunicatio: uel quia fertur post appellationem legitime interpositam: uel quia habet in tolerabilem errorem expressum: aut quia nulla praecessit monitio: uel ob alium defectum, propter quem ipsoiure est ir rita: tunc non oportet eam timere: nec se pro exconicato gerere uitando conionenfaciorum, & hominum: quamo quod non est: non oportet timere: sed dum suia est nulla, iam non est exconicatio, neque quoad deum: neque quoad ecclesiam. Et ergo non est timenda quoad deum: quia nulla culpa. Nec quoad ecclesiam: quia secundum ueritatem nullam sniam iuris incurrit, qui sententiam (quaenulla est) non custodit,

¶ Host. in sum. eo. ti. S. quis sit eius essectus. uer. haec uera. dicit. Si sententia nulla sit ipso iure: nec timenda est; nec tenen da. Timenda tamen est non sententia, sed scandalum populi uulgaris nescientis sententia esse nullam. Et ad illud sedandum seruanda est in publico quousque scanda lum rationabiliter sedatum fuerit. Vnde si aliquis publice excommunicatur, & denuntiatur nulliter: ex aduerso publicet sufficienter ipse causam, propter quam snia est irrita: quo facto non pareat sententiae. Et si aliquis tunc scandalitatur: non est scandalum pusillorum: sed pharisaeorum, secundum regulam christi. Matt. xv. contemnendum: attamen non tenetur eam seruare in occulto ante scandali seda tionem: sed neque in occulto, neque in publico coram sapientibus, quibus nota est nullitas suiae: tenetur eaum obseruare. Haec est sententia Pe. de pal. q. i. ar. iij. dist. huius.

¶ Quibus praemislis probatur conclusio: quia censurae ecclesiae iuste illatae ligant, & sunt timendae, & cauendae: sed censurae sequentes contemnentes exconicationem etiam iniustam (non tamen nullam) iuste infliguntur contemnenti: ergo sunt timendae. Consequentia nota cum maiore. Minor patet perc. per tuas. de senexcom. ubi dicitur. quod in aliis ubi scilicet inia non en nulla, debet exconicatus euitari: & nisigram absolutionis imploret: non debet audiri: ne sniam ecclesiasticam contenere uideatur: & per hoc amplius suo contem ptu liget: Eitiam illa minor satis patet ex praemislis. Similiter patet conclusio quam tum ad illud, quod dicit, dum non fuerit nulla, ex statim dictis.

¶ Additur est in conclusione, lata ab hone: quia snia lataa iure nunquam est iniusta: ut etiam supra dictum est: & ideo semper est timenda, & cauenda: quoniam ligat transgredientem quo ad deum: & quoad ecclesiam. Quantum ad articulum tertium est primum dubiu. Qui sunt effectus ex communicationis. Et nota quoties supra, uel infra sit mentio de excommuni catione: semper accipiendum est de exconicatione maiori, nifiadderetur minor. Ad hoc. c. ulti. de sen. excon. & sic habet conis usus, secundum quem uerba sunt intelligenda.

¶ Quopraemisso randetur ad dubiuni; quod excommunicationis in genere sunt duo effectus Primus, & maximus est separatio a diuinis, siue separatio a spiritualibus. Secundus est sepatio aconione, siue consortio fidelium in humanis, siueactibus legitimis. Ad quemlibet horum reducuntur multieffectus. Nam primo ex cludit a facramentis: ut supra dictum est:

¶ Irem a participatione diuinorum officiorum, siue ab ingressu ecclesiae maxi- me sub diuinis officiis, excepta sola praedicatione, cui interesse potest: eaque finita debet statim exire. Item excludit a gnralibus ecclesiae suffragijs: ita quod ex intem tione ecclesiae generalia suffragia, quae siunt generaliter pro omnibus fidelibus, & christianis ad eos se non extendunt.

¶ Et dicitur notanter, generalibus, quia specialiter, & in priuato orare potest quis pro excommunicatis, ut conuertantur, & redeant ad ecclesiam per humilem ponitentiam, a qua praecisi sunt per excom municationem. Sic orare potest quis specialiter, & in priuato pro patre, uel matre, fratre, aut amico excommunicato. Sic etiam in parasceue ecclesia orat specialiter pro haereticis, & schismaticis.

¶ Item suspendit ab officio, & bsificio. ita quod officium suum non potest agere: nec fructus banficii recipere: nec officium suum alii committere.

¶ Item non potest eligere, uel eligi: uel beneficium conferre. aut recipere collatum: quod si de facto recipit, non facit fructus suos: nec sufficit dispensatio post obtentam absolutionem: sed necessaria est noua collatio: nisidispensaret ille, qui conferre beneficium potest: quia talis dispensando uidetur de nouo conferre.

¶ Item non potest ordinare, nec ordinari: & si id fieret, de facto rata est ordinatio: quia character imprimitur: sed ordinis executio non confertur. Et si ea, quae sunt ordinis, publice, & solemniter facit: aut quoscunque actus eo modo, quo tantum prordinatos fieri solent: incidit in irregularitatem, ut si celebrat: si euangelium, uel epistolam cumorario, & dalmatica legit: faciendo autem ea, quae etiam non ordina ti faceresolent: ut legere psalmos cum aliis: legerelectioes uel simile: licet peccet: non tamen irregularitatem incurrit.

¶ Ad secundum reducuntur etiam plures effectus. Nam primo tenetur uitare alios, & se abstraherea communione a¬ liorum: nisi in casibus exceptis. Item siquos habet sibi ad debitum fidelitatis obligatos: hi sunt absoluti a tali debito stamnte excommunicatione, ut uasalli: ut in c. nos sanctorum, & ca. iuratos. xv. q.vj. sed huius limirationem uide infra. q. seq.

¶ Item non potest excommunicatus agere in iudicio per se, uel per procurato rem: potest tamen impeditus se defende re. Item non ualent contractus per eum celebrati ratione publici officij: si quod habet. Item non potest testamentum concedere. Item priuatur ecclesiastica sepul tura. Vnde quoties alicui praedictorum se ingerit, secundum multos mortaliter peccat, & est probabile: quia in hoc contemnit mandatum ecclesiae, quod inducit mortale: quod puto uerum in, casibus non concessis: & nisi necessitas, uel ignorantia non affectata, nec crassa ex cusaret. Oia haec possunt probari multis allegationibus iuris, quas transeo. Et sufficiat haec commemorasse, particulariorem prosecutionem, & dictorum correctionem dominis canonistis commit. tens, & humiliter subijciens.

¶ Ex quo se quitur: quod cum magna maturitate, & non leuiter fulminanda est excommunicationis sententia propter grauissima animarum pericula tam excommunicando rum, quam caeterorum, inter quos uiuunt, & conuersantur eis participantium. Dequo bene loquitur Scor. ostendens: quod Apostoli excommunicatione raro: & nisipro grauissimis peccatis publicis ust sunt.