Quaestio 3

QVAESTIO III TERTIO quaeritur: utrum poenitens post uerum paenitentiam possit recidiuando in peccatum cadere: & quoties ceciderit, per ueram paenitentia a peccatis re¬ surgere.

¶ Tribus articulis quaestio deter minabitur. Primus continebit terminorum declarationes, ac diuersas recitabit opiniones. Secundus respondebit per certas conclusiones. Tertius mouendas ab soluet dubitationes.

¶ Quantum ad primum notandum, quod quaestio intelligi potest tam de poenitentia uirtute, quam de poenitentia sacramento. Et intelligo hic per poenitentiam uirtutem, non solum habitum poenitentiae infusum: nec tantum acquisitum: sed etiam actum eius: & magis de actu est quaestio, quam de habituNec quaerit quaestio, utrum habens habitum paenitentiae, uel actum eius possit postea peccare: quia cum habitus potentiam inclinet, non necessitet (manet enim semper uoluntati sua libertas) qua non obstante quocumque habitu infuso, uel ac quisito in non confirmatis: potest ad utrumque; oppositorum deffecti: & se conformare inclinationi habitus, aut contra inclinationem actum contrarium elicere. Sed quaeritur, utrum si post poenitentiam relapsus fuerit, praecedens paenitentia uera fuit.

¶ Secundo notandum, quod magister in textu recitat errorem quorundam dicentium: uere penitentem ultra non posse peccare damnabiliter: & sic grauiter peccauerit, ueram non praecessisse paenitentia. Mori pluribus sanctorum auct. quas ibidem ponit: & depeni. dist. ij. &. iij. ad hoc sonantibus: quod paenitentia est peccata commissa plangere, & plangenda ite rum non committere: & quod inanis est penitentia, quam sequens culpa coinquinat. Addunt & rationes: nam uera poenitentia est, qua peccatum desetur: sed peccatum non deletur nisi paenitentia, quae non finitur: ergo paenitentia, quae persequens peccatum abijcitur, non fuit uera. Minor probatur: quia offensa est infinita: ergo & satisfactio si uera est, esse de bet infinita. Paenitentia enim est quaedam compensatio facta pro offensa commissa: & ideo oportet, quod sit proportionata ossensae. Non autem proportionatur in finito, nisi sit infinita: quia finiti ad infitum nulla unquam est proportio. Et cum non sit infinita intensione: saltem esse debet infinita duratione: ergo si non semper du¬ rat: hon est uera penitentia.

¶ Praeterea illa penitentia uera est, quae pertingit ad fine, & effectum, ad quem ordinata est: sed paenitentia ordinata est ad iustificationem, qua de filio carceris sit filius regni: ergo non est uera paenitentia, per quam penitens non sit filius regni: sed per poenitentiam, quam sequitur cuipa: paenitens non sit filius, authaeres regni: ergo talis paenitentia non est uera.

¶ Exemplo christi idem ostendere uolunt: quia legitur christum nunquam eundem bis sanasse corporaliter: ergo nec bis sanasse spiritualiter: non autem est uera poenitentia, per quam non sanatur poenitens: ergo. Ex illo consequenter inferunt; quod paenitentia non est iterabilis: quia non potest bis concedi. Nam poenitentia uera usque; in finem perdurat: quia nullo sequenti peccato tollitur: si autem tollitur, prior non fuit uera: & per consequens non ite ratur: quia quod prius non fuit, non ite ratur.

¶ Et hoc idem auctoritatibus probat primo apostoli ad Heb. vj. Impossibile est eos, qui semel sunt illuminati: gustauerunt etiam donum celeste: & participes facti sunt spiritussancti: gustauerunt nihilominus bonum dei uerbum: uit tutesque seculi uenturi: & prolapsi sunt: rursus renouari ad poenitentiam: tursus crucifigentes sibimet ipsis filium dei, & ostentui habentes. Item poenitentia efficaciam suam fortitur a passione christi: sed christus tantum semel passus est.

¶ Praeterea si posset iterari saepeueniadaretur peccatori: sed hoc est inconueniens: quia facilitas ueniae incentiua praebet delinquendi: deus autem non dat incentiua peccati: ergo non dat saepe ueniam per poenitentiam.

¶ Item Prouer. xxviii. Qui peruersis praditur uijs, concidet semel. Item baptismus iterari non potest, ne contumelia fiat sacramento: eadem ratione, & poenitentia. Hinc Ambro. in libro. de uera poenitentia. Vnica est poenitentia, sicut unicum est baptisma. Ad idem multas adducit auctoritates. Gratianus de poeni. distinctione. iij. Contra hunc errorem ponentur conclusiones ueritatem ostendentes in secundo arti¬ culo.

¶ Tertio notandum post Alex. parte. iiij. qeiii. membro id est quod dupliciter accipitur ueritas rei. Vno modo ut refertur ad existentiam rei. Alio modo ad efficientiam. Veritas existentiae est, cum res habet quicquid ad eius essentiam pertinet. Veritas efficientiae est, cum res habet esse ctum suum, ad quem ordinata est: quomodo homo carens rationis usu: aut no uiuens se cundum rationem, dicitur non esse uerus homo: sed bestia: ut uult Boe. iij. de con sol. prosa. iij. quod transformatum uitijs hominem estimare non possis. Et secundum hoc dupliciter accipi potest uera poenitentia tam uirtus, quam sacramentum, Nam primo modo poenitentia uirtus uera est, dum habitus ex actibus detestandi peccatum secundum rectam rationem, & de bitum finem elicitis est genitus ad huiusmodi actus natus inclinare. Similiter actus eius dicitur poenitentia uera. Et in hoc, quod dicitur secundum rectam rationem, includuntur omnes circumstantiae debitae inesse: scilicet quod sit omnium peccato rum propter debitumfinem: & cum proposito confitendi, & satisfaciendi. Sic poenitentia sacramentum uera est, si fuerit uera confessio: & absolutio sacerdotis absoluere potentis, & intendentis, etiam alijs circumscriptis: illa. n. tantum sunt de essentia sacramenti, materia scilicet & forma, & minister idoneus: in quo in cluditur intentio debita.

¶ Secundo modo adhuc dupliciter potestpoenitentia intelligi uera quantum ad efficientiam: quia duplex est eius effectus: ppinquus, & remotus. Propinquus est gratiae infusio, & pcti remissio. Remotus est aeterna beati tudo. Primo modo poenitentia dicitur uera, per quaoctum remittitur, & gratia infundi tur: siue gratia perseueret: siue non. Et illo modo etiam praescitus potest uere poenitere: non autem uerum est sacramentum, si ficte acceditur: puta cum propositocontinuandi peccatum: licet primo modo uerum est sacramentum, sicut uerus est baptismus, qui ab accedente ficte susciperetur caeteris paribus. Secundo modo paenitentia non est uera, per quam paenitens non consequitur aeternam beatitudi nem.

¶ Quantum ad secundum articulum est conclu¬ sio prima. Post poenitentiam ueram ueri tate existentiae, & efficientiae primo modo acceptae, potest poenitens in peccatum, & culpam mortalem cadere. Probatur conclusio aucto. magistri ad hoc plura allegantis in textu. Et ostenditur ratione: quia potentia uertibilis, ac libe ra non confirmata potest in utrumque oppositorum: sed uoluntas post ueram poenitentiam modo in conclusione specificato manet uertibilis: nec confirmatur in uia sicut ante poenitentiam: ergo potest peccare, & non peccare post, sicut ante.

¶ Praeterea ueritas poenitentiae tam uirtutis, quam sacramenti non dependet a futuro: sed quaecumque pertinet ad eius essentiam, & est ueritatem efficientiae respectu esse ctus propinqui possunt adesse praesentia liter, & simul. ut patet ex notabili tertio: quia simulesse possunt habitus, & actus poenitentiae; & effectus propinquus, ilicet gratia quoad poenitentiam uirtutem. Similiter confessio, & sacramentalis absolutio quoad poenitentiam sacramentalem: ergo his existentibus est uera poenitem tia: quicquid sequitur de futuro, hoc est siuae poenitens perseueret in ea: siue non. Item patet in exemplo de Dauid, qui uere poenituit de peccato adulterii, & homicidij. Vriae: quia poenitentiam eius decudens acceptauit: ut habetur. ij. Regum. xij. Dixit. no Natham propheta ad Dauid. Transtulit dominus peccatum tuum: non morieris. & tamem postea peccauit in numeratione populi. ij. Regum. ult. Et similiter de Saulae, & apostolis, qui post remissionem peccato ru, & apostolatum peccauerunt: Petrus negando dominum: caeteri fugiendo, & fidem perdendo.

¶ Secunda coclusio. Post ueritatem poenitentiae, efficientiae respectu effectus remoti: non contingit poenitentem finaliter in peccatum labi. Pro batur conclusio: quia uera pnia sic acc ipien da est, quae poenitentem perducit ad beatitudinem: sed qua finaliter labitur in pctum, non consequitur beatitudinem, ergo penitem tia praecedens non fuit uera. Consequentia tener. Maior patet ex quid nominis poenitentiae sic acceptae: & minor est mani festa. Sic enim accipiendo poenitentiam, connotat futuram beatitudinem: & per conse quens eius denominatio dependet a futuro. Non ergo denominat habitum, actum uel sacramentum: nisi sequatur connotatum, futura scilicet beatitudo.

¶ Et dicitur notanter finaliter labi: quia peccator paenitens praedestinatus potest in peccatum labi postpoenitentiam ueram: & iterum resurgere: sed non finaliter: alioquin praecedens paenitentia non esset uera uerita te effectus remoti: si finaliter laberetur in peccatum mortale. Secus respectu effectus propinqui, qui est gratia: quia ille nunquam separatur a paenitentia uera primo modo: quia paenitentia uera est sufficiens dispositio ad gratiam, qua exister te gratia non subtrahitur: ut dictum est q. i.huius dist.

¶ Tertia conclusio. Paenitens quotiescumque ceciderit post actam poenitentia, toties resurgere potuit per dei gratiam. Illa conclusio probatur auctoritate christi Matthaei. xvij. loquentis ad Petrum quaerentem quoties fratriin se peccanti peccata dimittere. respodit. Non dico tibi usque septies: sed usque leptuagessepties. ubi numerus finitus ponitur pro numero infinito: quoties peccauerit, & paenituerit. Non autem potest Petrus dimittere peccata fratri, deo non remittente: cum solus deus peccata remittat principaliter: & ideo non minus Petro deus peccata remittit poenitenti. Patet etiam in omnibus aucte ritatibus uete. testa. quibus dominus promittit peccatorum remissionem penitentibus: in his etenim nullum numerum certum designat: sed indefinite loquitur, qui in lege, aequiualent uniuersali. Hanc conclusionem latè deducit August. in de uera, & falsa ptenitentia cap. vi. cuius uerba aliqua allegat magister in textu adducens eius alias auctoritates.

¶ Ratione pobatur post Alex. par. iiij. q.ixiii. membroiij. ex infinitate diuinae misericordiae ex parte dei: & ex possibilitate ad conuersionem ex parte animae. Ex primo sic. Misericordia dei est infinita: ergo nunquam cessat remittere peccata subjecto non repugnante. Tenet consequentia: quia ubi cessat sublato impedimento: ibi finitur. Vnde ex infinitate sua decreuit altitudo diuinae pietatis homini uiatori nunquam retrahere manum misericordiae suae: ipso non per obicis positionem repugnante, Antecedens probatur:: quia dicitur Eccles. ii. in fine. Secundum magnitudinem illius: sic & misericordia illius cum ipso est Sed magnitudo ipsius est infinita: secundum illud pros. Magnitudinis eius non est finis: ergo & misericordia: immo eadem est ma gnitudo dei, & misericordia: quia realiter una simplex essentia diuina.

¶ Ex parte animae: quia manente possibilitate animae ad conuersionem manet capacitas gratiae, per quam conuertitur: & peccata remittuntur. Sed quandiu anima manet uiatrix: manet in ea. libe. arbit. uertibilitas, per quam potens est se disponere ad conuersionem, & gratiae susceprionem: ergo. Consequentia nota cum maiore. Minor probatur: quia uertibili tas animae fundatur in libertare arbitrii: quae est essentialis animae; quae quantum ad effectum, non tollitur nisi per desertionem dei, qua tantum deserit damnatos.

¶ Ex illa conclusione sequitur falsitas opi. immo erroris in primo articulo recitati. De cuius auctoribus August. dicit, quod sunt perfidi, plusquam oporter sapientes: non sobrij: sed mensuram excedentes.

¶ Ad quorum motiua nunc est respondendum. Ad primum de auctorita tibus, quas magister in tex. & Gratia, nus de poeni. dist. ij. & iij. recitant. Satis ad illas ipsimet respondet locis allegatis: quoniam aut intelliguntur paenitentia solemni, quae secundumorem ecclesiarum non iteratur: aut de poenitentia uera quoad effectum remotum principaliter intentum. post talem poenitentiam non contingit finaliter peccare, nec resusgere. Aut intelligitur de peccatis simul cum poenitentia comissis: nam non est uera paenitentia eius, qui adhuc uult peccare i. quihent ppositum peccandi. Hoc. n uelle est peccatum actuale: non nm siulstant dete stari, & odire peccatum, & uelle peccare

¶ Ad rationes: ad primam concessa maiore. Ad minorem distinguitur: quia paenitentiam finiri potest intelligi, uel in proposito, uel actu in proposito finitur, quando adest propositum recidiuandi: & hoc modo poenitentia delens peccata non debet finiri; idest non debet habere annexum propositum recidiuandi: immo penitentia includit propositum nunquam peccandi. Sed paenitentia uera potest finiri in actu, tam per recidiuam, quam per cessationem ab actu detestationis peccati. Non enim potest penitens semper cogitare de peccato: & ita dum actu non cogitat de peccato, cessat peccatum in actu: quia actus paenitentiae est actus uoluntatis: qui praesupponit actum intellectus, qui est cogitatio de peceatis.

¶ Ad probationem minoris dicitur: quod eo modo, quo offensa est infinita: satisfactio, & paenitentia debet esse infinita: sed ossensa non est infinita quoac intentionem, uel durationem: sed tantum obiectiuem: quia terminatur ad obie ctum infinitum scilicet deum, qui ofsenditur. Et sic etiam ei proportionatur paenitentia: quia similiter est infinita obiectiue: quia terminatur finaliter ad deum, qui placatur: propter deum namque placandum debet displicere peccatum.

¶ Ad secundum dicitur, concedendo assumptum: intelligendo de effectu pro pinquo: non autem de effectu remoro, qui est adeptio beatitudinis.

¶ Ad probationem conceditur, quod paenitentia ordinata est ad iustificationem impij. Et consequenter conceditur, quod non est uera paenitentia, per quam non iustificatur impius. Sed quod additur per quam sit filius regni: hoc potest intelligi uel secundum praesentem iustitiam: uel quo ad iustificationem finalem. Primo modo conceditur, quod per paenitentiam ueram de filio carceris sit filius regniIustificatur enim & acquirit gratiam: per quam habet ius ad regnum: & perueniet si ius illud, idest gratiam, retinebit. Si uero per spontaneam recidiuam proijciet gratiam: perditius ad regnum.

¶ Secundo modo negatur: quia semper per poenitentiam sit filius regni: quia potest quis recedere a poenitentia: & per hoc a iure acquisito ad regnum: & ita finaliter priuari regno.

¶ Ad exemplum christi, qui non legitur aliquem bis sa¬ nasse corporaliter: potest breuiter dici, quod multa signa fecit dominus Tesus, quaem scripta non sunt. Ioann. xx. & xxi. & ideo quamuis non sit scriptum: tamen eius contrarium similiter scriptum non est. Scriptum autem est, quod saepius spiritualiter eundem, & plures sanauit: ut patet supra de Dauid, Petro, & caeteris apostolis.

¶ Vel potest dici secundum beatum August. de uera, & falsa poenitentia cap. v. quod in eo, quod scriptum est: Christum multos caecos: multos claudos: multos leprosos &c. sanasse: ostendit in diuersis illis eisdem saepe peccata dimitti. Ideo enim tot sanauit claudos, caecos, aridos: ne desperet peccator: ideo autem non scribitur aliquis nisi semel sanatus: ut timeat quisque iungipeccato. Et subdit. Videmus adhuc quotidie in ecclesia saepefebricitantes: saepe languidos: saepe passionibus captos: saepe liberari: ut appareat toties opus miserentis: quoties confessio fit poenitentis. Quomodo enim corpus quod uilis res est saepe fanaret: & animam digniorem, & redemptam non toties liberaret. Medicum se uocat: & non sanis: sed male habentibus opportunum. Sed qualis:, est medicus, qui malum iteratum nescit curare: medicorum enim est centies infirmum uisitare, & centies curare. haec August. Et multa bene ad propositum ibi sequuntur.

¶ Corollarium uero, quod inferunt Nouatiani, quod poenitentia non sit iterabilis: patet falsum ex praedictis. Et quod addunt, quod poenitentia uera in finem durat:iam solutum est.

¶ Ad auctoritatem apostoli Hebr. vi. dicendum, quod per haec uerba non uult negare iterationem poenitentiae, & esfectum eius: non enim sibiipsi contratius est. Sed in epistolis suis, quas scripsit conuersis ad fidem, & bapticatis: poenitentia sua sit lapsis post baptismum, ut manifeste patet in epistola ad Corinth. ubi corinthum illum fornicatorem, etiam fornicatione peccata gentilium superantem, tradidit sathanae uexandum in corpore, ut spiritus saluus fieret. Alioquin frustra in epistolis suis laborasset reducere, & corrigere post baptismum errantes: si tales impossibile fuisset agere poenitentiam fructuosam.

¶ Ad idem est, quod spiritus loquens Ioanni in apocal. sua sit ecclesiis, ut poenitentiam agerent, quia prima charitate ceciderant. Pulcfire, & late errorem hunc reprobat beatus Aug. in de uera, & falsa penitentia c. iij. iiij. & v.

¶ Sed uerba ista apostoli multipliciter exponuntur a docto. Nam aliquando sit uis in uerbo impossibile: quod secundum aliquos non ac cipitur proprie ut negat oinem possibilitatem: sed ut dicit difficultatem. Nam perfecti (de quibus loquitur ibi apostolus: quibus omnes conditiones sibi copulatae conueniunt) lapsi difficulter resurgunt: uel exprimit impotentiam naturae nostrae, quae potest per se cadere: non autem per se resurgere secundum illud Psal. Spiritus uadens, & non rediens. ut recitat Alexand. & Hugo de lacra. lib. ii. parte xiiij. capit. iiij. Vel sit uis in uerbo poenitentia: & hoc dupliciter: uel ita, quod poenitentia refertur ad penirentiam, quae est post hanc uitam: illa. none non meretur peccati remissionem: sed tantum paenitentia, quae est in hac uita, & sic dicit glossa intersi. super haec uerba. In alia (inquit) uita impossibile est renouari per paenitentiam, qud hic licet: non ibi. Vel refertur ad paenitentiam praeuiam baptismo. Nam & illa baptitando adulto necessaria est: ut dicit Augustinus ubi sup. cap.viii. Qui per se peccauit per dolorem proprium, & fidem ecclesiae indulgentiam acquirit. sequitur. Sine poenitentia nulli profuit baptismus, qui peccauit spontaneus. Ad illam poenitentiam nemo potest renouari per baptismum post eius susceptionem: eo quod est initerabilis. Vult ergo apostolus, quod renouatio baptismalis ac poenitentiam post baptisma semel susceprum sit impossibilis, & huic concordat gloili. marg nalis, quae dicit. Negat hic apostolus reiterationem baptismi: sed non excludit poenitentiam. Renouari enim est nouum fieri: nouum autem facere est lauacri. & est sensus. Impos¬ sibile est eos, qui semel sunt illum inati &c. rursus renouari, idest rebaptixari motos ad poenitentiam. haec glos¬

¶ Et attende, quod baptismus renouat: quia omnem uetustatem peccati actualis tollit: cuipam, scilicet & poenam. Poenitentia autem non renouat: quia licet cuspam tollat: non tamen omnem poenam: & ideo aliquid uetustatis relinquit: quod subsequens satisfactio remouet. Vtrasque solutiones tangit Nicolaus deIyra in postilla super textum allegatum. Et quoad istam secundam solutionem dicit apostolus: uolens remouere errorem quorundam de iudaismo conuersorum: putantium, quod sicut apudiudaeos frequentabantur baptismata: sic iterari posset baptisma christi: ideo remouendo errorem hunc dicit. Impossibile est eos &c. renouari supple per baptismum, qui est fidei sacramentum rursus ad poenitentiam: quia per poenitentiam sequentem non possunt redire ad renouationem baptismale: quia baptismus est sacramentum regenerationis, & renouationis ad Titum iij. Et ideo non dicit, quod impossibile est penitere: sed renouari ad poenitentiam praedicto modo. Et ideo apte sequitur: rursum crucifigentes filium dei, & ostentui habentes. Tales reiterando baptismum, innuunt mortem christi ite rabilem: & ita ostentui habent: id est derisioni: quasi non sufficeret, nisi iteretur. de quo sup. distinct. vi. quaest. ii. Et huic concordat August. ubi sup. cap. iii. dicens. De baptismo, hoc apostolus intellexit. Dixit enim eos renouari per poenitentiam impossibile esse: ut rursum crucifigant filium dei: & ut ostentui habeant: id est ut baptirentur: ita ut Iy rursum crucifigentes &c. determinet Iy renouari ad poenitentiam: ut sit sensus. Impossibile est renouari ad poenitentiam tali renouatione, qua rursus crucifigant, id est ostentui habeant mortem filij dei: hoc autem non sit nisi per baptismi iterationem, qui mortem christi, & sepulturam eius significat. Et secundum hoc etiam est in telligenda auctoritas apostoli ad Heb. x. Voluntarie peccantibus nobis post acceptam notitiam ueritatis, iam non relinquitur pro peccatis hostia, scilicet alia uel secunda: quia mors christi non itera tur, qui sesemel obtulit quod peccatis omnium. Vnde glo non dicit: non est ultra penitentia, uel remiisio: sed hostia, idest crux secunda: quia una sufficit uolens ne ultra hoc expectemus, uel paeniteamus. haec glo.

¶ Quamuis etiam innuat differentiam inter uolentem peccare, & uoluntarie peccare: nam uolens peccat, qui passione aliqua uictus peccat: & non ex malitia in peccato perseuerat. Sed uoluntarie peccat, qui ex habitu, & malitia, ac perseueranter peccat: & sic exponit uoluntarie in peccatis manenti. bus non relinquitur hostia: idest talibus non proficit hostia christi ad peccati remissionem: quia deficit penitentia. De expositione apostoli latè tractat Higo de sacra. lib. ij. parte. xiiij. c. iiij.

¶ Per hoc ad aliud, quod sequitur, quod paenitentia habet efficaciam apassioe christi sicut baptismus, ergo non iteratur sicut nec passione, nec baptismus. Negetur consequentia: & ratio dissimilitudinis tacta est supra. q. j. dist. vj. quia non ita appropriate significat paenitentia christimortem, sicut baptismus. Denique baptismus secundo datus nullam paenitus habet efficaciam respectu. remissionis peccati, sicut iterata paenitentia. Cuius radicalis ratio est institutio diuina: licet concurrant etiam aliae congruentiae supra tactae.

¶ Ad aliud de facilitate ueniae, quae praebetincentiuum delinquendi. Respondet August. quod promptitudo dead remittendum peccatum, argumentum est, quod peccata multum displicent deo, qui semper praesto est ea destruere: si. niea amaret: non ita semper destrueret: sed conseruaret, atque sua munera foueret. Semperdestruit peccata, quae inuenit: ne soluatur, quod creauit: ne corrumpatur, quod amauit.

¶ Tamen ad formam respondetur: quod nonnunquam malis, & ingratis mentibus bona sunt occasic mali: non per se: sed per accidens ex ma litia abutentium. Sicut econuerso bonis omnia cooperantur in bonum. Rom. viij. Per se autem facilitas ueniae est incentiuum amoris: sicut caetera dei beneficia, inter quae illud non est minimum: sed grande, & magnum. Vnde de per se incitat ad diligendum misericordem deum, qui per suam bonitatem non statim condennat peccatorem: sed expectat: & semperreuertentem recipit, ut saluet. Nihm autem ita peccato obnititur, sicut dilectio dei.

¶ Ite non est simpliciter facilis uenia pctorum perpenitentiam acquisita, ut. n. peccatum poenitus quoad culpam, & paenam remittatur: requiritur magna contritio cordis: & grauis erubescentia ex confessione oris: & penalis satisfactio operis, quae non sunt facilia: sed ualde difficilia: secus de uenia per baptismum collata.

¶ Ad illud de prouerbijs dicitur, quod loquitur de eo, qui sic graditur usque in finem: non reuertens per paenitentiam: sed concidit per finalem impenitentiam, a qua nemo resurgit.

¶ Ad sequens de contumelia dicitur: quod per repetitionem baptismi contumelia sit baptismo, & passioni christi. Baptismo: quia frustra, & sine effectu reiteratur. Passioni: quia per iteratum baptisma, iteratio mortis christi significatur: & ita falsitas passioni eis imponitur. Non sic depaenitentia, quae si uera fuerit, nunquam caret suo effectu: nec ipsa iterata significat iteratam, seu iterandam christi mortem: quia licet habeat efficaciam ex christi passiones non tamen sic proprie est signum passionis: sicut baptismus. Pulchras rationes ponit Pe. de palu. dist. praesenti. q. v. arti. j. Cur paenitentia iteratur, non baptismus.

¶ Ad ultimum de beato Ambr. dicendum, quod loquitur de penitentia solemni: de qua infra dicetur. Et tantum de articulo secundo.

¶ Quantum ad ter tium articulum dubitatur primo de duratione paenitentiae: utrum postquam peccata sunt dimissa, manere debet eorundem paenitentia. Pro responsione supponendum: quod est paenitentia uirtus: & paenitentia sacramentum. Et quia paenitentia sacramentum, non est nisi absolutio paenitentis a peccatis confessis: ad illam paenitentiam tenetur peccator, quando tenetur ad confessionem: & de illo uidebitur dis. xvij.

¶ Sed hic breuiter depaenitentia uirture, quae est actus detestationis peccati, aut habitus ad illum inclinans infusus, si ponitur: uel acquisitus.

¶ Quo praemisso dicitur primo. Ad habitus paenitentiae infusi (si ponitur) conseruationem: homo semper tenetur post peccati remissionem. Patet: quia semper tenetur homo non peccare: ergo sempertenetur habitum infusum penitentiae post peccati remissionem in se habere. Tenet consequentia: quia habitus ille non amittitur: nisi per peccatum mortale: sicut & charitas, quam comitatur: quia sicut habitus infusi asolo deo infundutur: sic a solo deo conseruantur. Conseruat autem deus dona sua: nisi ille, cui donantur, demereatur illa a se tolli. Hoc autem demeritum est per peccatum mortale.

¶ Secundo dicitur: quod paenitens non tenetur habere semper habitum paenitentiae acquisitum: immo non tenetur illum habere. Probatur: quia sineisto habitu potest peccatum remitti, & frequenter remittitur: ergo non necessario requiritur. Antecedens patet: quia ad unicum actum paenitentiae perfectae circumstantionatum remittitur peccatum: ut patet ex praemissis: sed habitus acquisitus non generatur ex unoactu; sed ex pluribus frequentatis: ut pater. ij. Et hicorum.

¶ Tertio dicitur, quod paenitens post peccatum dimissum: non tenetur semper ad actum paenitentiae efficiendum, uel elicitum conseruandum. Patet: quia habere huiusmodi actum, est quid positiuum: sed nullum praeceptum affirmatiuum obligat per semper ad actum positiuum. Item: nullus tenetur postpeccatum demissum cogitare de peccato commisso: saltem non semper: ergo non tenetur semper habere peccatidetestationem. Tenet consequentia: quia detestatio peccati cum sit actus uoluntatis: praesupponit necessario cognitionem detestandi.

¶ Quarto dicitur post Alex. parte. iiij. q. ixviij. membro. ij. art. ij. & Richar. dist. praesenti. q. ix art. j. concordat beatus Tho. dist. xvij. q. ix. artic. iiij. lib. iiij. Peccator semper tenetur ad peccati mortalis detestationem: non ta¬ men pro semper: sed pro aliquando etiam postpeccati remissionem. Probatur quam tum ad illud, quod sempertenetur: perbeatum August. in lib. de uera, & falsa paenitentia. c. xiij. Paenitens (iuquit) dolorem cum uita finiat. Nam & si aposto lus etiam peccata per baptismum remissa continue plorat: nobis super fundamentum apostolorum positis, quid praeter plorare restat. ubi enim dolor finitur, deficit paenitentia Si autem paenitentia finitur, quid relinquitur de uenia: tandiu enim gaudeat, & speret de gratia: quamdiusustentatur apaenitentia. Dixit enim dominus. Vade, & aplius noli peccare. Non dixit; ne pecces: sed nec uoluntas peccandi in te oriatur: quod quomodo seruabitur, nisi dolor continue in paenitentia custodiatur. Sic semper doleat, & de dolore gaudeat; & non sit satis, quod doleat. Ex fide doleat, & se non semper doluisse doleat. haec Augu. Item beatus Grego. in moralibus super illud Ioan. xiiij. Anima ipsius super semetipso lugebit. dicit. Dignum est, ut in se senper merores inueniat, qui in se relicto creatore gaudia quaerebat. Item Hugo. lib. ij. de sacra. parte. xiiij. c. ij. Necesse habes semperpoenitere. Item idem. Dominus soluens paenitentem a culpaligat eum a uinculo perpetuae detestationis eiusdem. Adducit ad idem Alex. persuasiones: quia semper debet homini displicere peccatum suum. Tum quia recessus a malo debet esse perpetuus. Si enim aliter malum placeret: bonus non esset, Tum quia ad penam perpetuam peccator fuit obligatus: ideo detestatio peccati, per quam soluitur paena perpetua: debet esse perpetua. Tum: quia per peccatum deus, qui est bonum aeternum: de relictus est: ideo paenitentia, per quam deus recuperatur: debet esse perpetua.

¶ Sed quia dictum est: quod licet semper: sed tamen non pro semper tenetur peccator resurgens ad penitentiam: sed pro aliquando. Quaeritur, & dubitatur secundo: quando tenetur ad actualem paenitentiam post peccati deletionem. Respondet Alex & post eum Rich. quod tunc tenetur, quando paenitens recordatur peccatorum suorum, quibus deum ossendit. quod Rich. sic probat: quia non fide liter seruat reparatum faedus diuinae amicitiae, cui actu non displicet, cum deliberat illud: quod inter ipsum, & deum causa fuit inimicitiae. Et posset talis ratioaddi: quando peccatum per intellectum prae entatur uoluntati sub ratione diuinae ofensionis: aut uoluntas circa illud elicit actum aliquem: aut nullum. Si nul lum: uidetur magna paruipensio dei, e non stat cum eius dilectione: cogitare actualiter eius offensam: & in uoluntate non habere displicentiam: cum nullus cogitet de offensa amici, qui displiceat sibi. Et uise est nimis apud uolunta tem; quod circa cogitatum nullum elicit actum. uidetur enim illud contemnere. Si uero elicit actum: aut complacentiae: & hoc non: sic enim denuo peccaret: ergo actum displicentiae.

¶ Et potest ratic breuiter sic formari. Occurrente peccato in memoria ut dei offensiuo: uoluntas tenetur circa illud elicere aliquem actum tanquam circa rem arduam, & non uilipendendam: & tenetur non esi cere actum complacentiae: ergo actum displicentiae: quia non sunt alij actus uoluntatis eliciti, quam complacere, & displicere, idest nolle, & uelle. Et confirma tur. Ex charitate dei qlibet tenetur nolle, quod actualiter nouit deo displicere: sed actualiter considerans peccatum ut deioffensiuum: nouit illud deo displicere: ergo tenetur illud nolle inquantum deioffensiuum. Consequentia nota: cum minore. & maior uidetur similiter manifesta: quia ex eo; quod tenemur nos con formare diuinae uoluntati nobis cognitae, cui displicet omne peccatum in ratione offensae, debet, & nobis displicere. Item praeceptum est nobis nolle pecca re: secundum illud. Vade, & amplius noli peccare Ioan. v. & viij. Aut ergo obligat nos pro aliquando: uel pro nullo tempore. Non secundum: quia sic non obligaret, & ita non esset praeceptum: uel pro aliquo tempore: & non potest assignare aliud, nisi dum actualiter occurrit in memoria, ut dei offensiuum. Et secundum hoc intelligendae sunt aucto¬ ritates adductae pro probati one primae partis huius quartae propositionis. Et sirationes illae concludunt: uidentur aeque concludere, quod occurrente memoria actuali dei ut summi: & infiniti boni: tenemur elicere actum dilectionis eius super onia: non minus, quam actum detestationis pcti in priori casu Nam & actus detestandi peccatum ut offensiuum deisum mi: includit hunc actum dilectionis deisuper omnia. Et dictum est de libertate: quia si fieret memoria imperfecta statim euanescens non haberent praedictam ueritatem. Quicquid sit de necessitate horum actuum displicentiae peccati, ut ossensiui dei, & dilectionis dei in casibus dictis: ut ile tamen est, & meritorium eos elicere: & periculosum ommittere

¶ Tertiodubitatur. Vtrum peccator paenitens ad maiorem gratiam, minorem, uel aequalem resurgat, quam peccando perdidit. Pro responsione ad hoc dubium notandum: quod parum generalius loquendo: resurgere ad aequalem statum maiorem, uel minorem potest tripliciter itelligi: nel de statu dignitatis: uel de statu grae: uel de statu gloriae. Status dignitatis attendit ex uarijs praerogatiuis. Vnde sic status uirginitatis est dignior statu coniugij. Sic sta tus iustorum id est semper permanentium in innocentia baptismali, nobilior est statu iustificatorum, idest resurgentium a culpa mortaliper poenitentiam. Et hoc modo resurgens per poenitentiam non resurgit ad eundem, uel aequalem statum dignitatis, in quo fuit ante lapsum: & hoc uult quaedam glo. supillud Amos. v. Cecidit: non adijciet, ut resurgat uirgo ifrael. Non negat posse resurgere: sed non resurget uirgo israel: quia semel oberrans: etsi reportetur humeris pij pastoris, non habet eandem gloriam cum illo, qui num quam ab eo oberrauit. Nam ut uult Hugo lib. ij. de sacra. parte. xiiij. c. iiij. licet qui cadit, resurgere potest: & non solunresurgere: sed etiam melior resurgere, quam fuit cum cecidit. Nemo tamen melior post casum surrexit, uel surgere potuit, quam si non cecidisset: & haec, quam modo resurgendo bona operatus est: omnia stando operatus fuisset. In hoc secundum aliquid dici potest: quia omnis, qui cadit, id quod eadendo perdidit, amplius totum recuperare non pot: quia quic quid post ea ad correctionem, uel recuperationem adiecerit: facere oino non potest, quin melior fuisset, si haec omnia haberet, & tamen non cecidisset: & addit moralem doctrina dicens. Propterea nemo in spe correctionis peccare debet: quia quicquid semel amittitur: amplius ipsum non recuperatur. Si uirgo es: custodi diligenter, quod habes: noliin spe peccare: nolicadere, quasi melior surrecturus sis. Quicquid postea feceris: facere tamen non potes: quin melior esses, si hoc faceres, ut uirgo esse. sequitur. Si magnum est aliquando surgere: maius est utique nunquam cecidisse. Sibonum est sanatum esse: melius est nunquam corruptum esse. Haec Hugo. Ex quo sequitur, quod resurgens post lapsum nunquam commodum reportat ex lapsu: etiam si resurgat melior, quam fuerat ante lapsum: quia semper perdit tempus illud, quo fuerat in peccato, in quo mul ta merita comparare potuisset, si non cecidisset. & cum hoc omne meritum, quod resurgens sibi acquisiuit.

¶ Et perhoc patet, quod lapsus in peccatum nunquam resurgit ad statum eiusdem dignitatis, in quo fuit ante lapum: licet etiam melior resurgat. Sicut stet uirginem lapsam per paenitentiae feruorem ad maioren giam relurgere, quam habuit ante lapsum: & sic meliorem post lapsum, & paenitentiam, quam ante: tamen ad statum uirginitatis non potest resurgere. Sic quicunque lapsus ad statum non sic lapsi, non porest relurgere; & de hoc sufficiat tanta dixisse.

¶ Sed nunc redeundo ad diuisionem supra positam: resurgere ad statum aequalis gratiae maioris, uel minoris, est relurgente aequalem gratiam maiorem, uel minorem relurgendo acquirere, sicut habuit ante lapsum. Sic resurgere ad statum aequa lis gloriae: est lapsum resurgentem habere ius ad aequalem gloriam: uel est ipsum resurgere ad itatum illum, cui corre spondebit aequalis gloria, & quam habuisset, si non cecidisset. Sic de maio¬ ri, & minori suo modo. & hoc modo intelligendo dubium sunt diuersae opinio. Vna Scot. distin. xxij. arti. ij. quarti scriiti tenentis: quod resurgens post lapsum resurgit ad tantam gratiam: quanta debetur sua dispositione ad gratiam tanquam meriti de congruo: hoc est conatui boni motus sui, quae habuit in resurgendo: hoc est resurgit praecise ad tantam gratiam: quantam meruitactus poenitentiae, per quem resurgit: siue de condigno, siue de congruo: siue ante lapsum habuerit magnam gratiam, siue patuam. Et quia conatus ille est inaequalis in resurgentibus: etiam ad inaequalem gratiam resurgunt paenitentes. Et aliqui ad maiorem gratiam ea, quam in lapsu perdiderant: aliqui ad aequalem aliqui ad minorem. Et hoc sic probat: quia non omnis cadens semper grauius cadit, quam prius ceciderat: igitur nec resurgens gratior resurgit, quam prius fuit. Item prima gratia potest esse maior, & minor: & per consequens minima. Sed perpaenitentiam acquiritur prima gratia: ergo possibile est gratiam recuperatam per paenitentiam aliquando esse minimam.

¶ Secundo dicit: uod omnis relurgens perpaenitentiam, resurgit senmper ad plura merita in acce- ptatione diuina, quam habuit; quando tecidit.

¶ Tertio dicit, quod resurgens ex ea parte ad maiorem gloriam ordinatur: sed non oportet eum in maiori g ratia relurgere. Quia ut dictum est: secundum dispositionem eius: in detestando peccatum commissum intense: uel remisse, datur tunc sibi maior, uel minot. Cuius fundamentum est: quia in resurgente per penitentiam reuiuiscunt priora merita: sed non prior gratia. Cuus rationem infra assignat: quia gratia prior fuit tantum donum dei: merita autem erant aliquo modo opera hois. Et ideo merita sempsunt sibi salua in acceptatione diuina: gratia uero non, ut propter eam ordinetur ad aliquod praemium: quia habuit eam, sed tantummodo per eam, sinunc habet eam, et hoc consonat iustitiae. Ad quorum declarationem pmisit, quod non est idem habereplura merita releruata in acceptatione diuina in ordine ad prae mium pro eis reddendum: & habere ma iorem gratiam ntensiue. Vniuersaliter enim cuicunque merito debetur: non tantum aliquod praemium accidentale; sed etiam praemium essentiale. Patet; quia siquis illud solum haberet sine omni aliomerito beatificaretur: non praecis: in illo gradum in quo propter gratiam solam sine meritis beatificaretur: sicut paruulus tunc baptixatus. Gloria enim cuius cunque habentis proprium meritum excedit gloriam talis. ergo quodcunque meritum sequens alia merita iam habita, requirit proprium gradum gloriae essentialis sibi correspondentem: & hoc consonat scripturae quae in multis locis asse rit, quod reddet unicuique iuxta opera sua. psalm Ixj. Idem Apoc. ii. & xiiij. Opera enim illorum sequuntur illos.

¶ Et contra illa replicatur sic responsio data uidetur includere repugnantiam: quia siresurgens est dignus maiori gloria, quam do rersurgit, quam fuit, quando cecidit: & cecidit a magna gratia, per quam fuit dignus, magna gloria: ergo non resurgit in parua gratia: quia ad unicum meritum quod resurgendo superaddit: non addit tantum de gloria, quantum defectus secundae gratiae siue eius minoritas respectu primae diminuerit de gloria,

¶ Ad illud respondent: quod praescindendo illud in gloria, quod respondet meritis, & dicatur b, ab illo, quod respondet gratiae: & illud dicatur a forte exce dit b, & quando iste resurgit: quia omnia merita priora uiuunt in acceptatione dei: redit sibiius, & dignitas ad totum b, sed ad a non redit sibi ius, si gratia secunda sit minor prima.

¶ Ex quo infert; quod utile est continue (quantum possibile est) opera meritoria exercere: quam uis remissa adeo, ut per illa non statim augeatur gratia: quia correspondet singulis in acceptatione dei determinatus gradus gloriae. Nec adeo expedit salua re gratia quantum opus remissum agere, per quod non augetur gratia: quia etsi iste sic remisse agens non habeat maiorem gratiam per opus suum; quam ille dormiens, in quo saluatur gratia sine tali¬ opere: non tamen frustra ille egit: nec in ullo excedit illum, qui dormit per hoc quod agit:iam dignus est aliquo aeterno bono, quo non est dignus ille. Vult ergo summarie, quod peccans mortaliter g dit gratiam habitam quoad se: & quoad praemium correspondens: ita quod post resurgens, gratiam perditam non recuperat: neque praemium gratiae correspondens. Sed consequitur tantum gradum gloriae correspondentem meritis prioribus perpoenitentiam uiuificatis: & posterioribus, & gratiae illi praecise quae per detestationem peccatorum est acquisita Supponit etiam, quod non per quemlibet actum meritorium augetur gratia.

¶ Contra illam opi. arguitur, quod resurgens ad maiorem gloriam: etiam resurgit ad maic rem gratiam: quod probatur: quia ut ipse dicit dist. xxj. q. i. ante solutionem rationum: quodcunque meritum meretur augmentum gratiae: quia aliquem deter minatum gradum gloriae, ad quem requiritur, ut dispositio puia aliquis gradus gratiae: ergo resurgens ad priora merita, & per hoc ad maiorem gloriam resurgit ad maiorem gratiam. Tenet con sequentia: ex dicto suo ibidem: quia omnis gradus gloriae requirit determinatum gradum gratiae, ut dispositionem praeuiam. Sicut ergo resurgit ad priora merita: resurgit ad priorem gratiam: & cum hoc ad nouum gradum gratiae primae correspondentem bono motui detestationis.

¶ Et si respondetur; sicut ipse ubi supra respondet ad saluandum, nesibiipsi contrarietur: quod non semper post quemlibet actum meritorium deus augeat gratiam proportionatam merito: sed augmentum debitum meritis remissis reseruatulque ad instans mortis, Adhuc stat ratio, quod resurgens per penitentiam non tantum surgit ad gratiam primam: sed etiam ad omnem gra tiam prioribus meritis (prius per peccatum mortificatis: & nunc per paenitentiam uiuificatis) correspondentem siuetunic, siue posterius conferendam: & per consequens ad omnem gloriam tam gratiae priori, quam secundae; quam etiam meritis prioribus, & posterioribus cor¬ respondente.

¶ Praeterea dicere: quod a ugmentum gratiae, quiaodo meretur meritum remissum: non statim conferatur: sed usque; ad instans mortis differatur: est omnino uoluntarium, nulla ratione, uel auctori tate suffultum, ergo ea facilitate contennendum, qua approbandum secundum beatum Hiero. Rationabilitas quoque; quam ipse assignat, propter quam in instantimortis augmentum gratiae conferatur quia tunc non est homo in uia: sed in termino, in quo praemium meritorium reddi debet, non ualet: quia gratia non est pmium meritorum, quod reddi impedit status uiatorum: immo gratia uiato ribus est conueniens, & proportionata: secus de gloria.

¶ Praeterea: sic se habet gratia ad opus meritorium: sicut uirtus ad opus uirtuosum, saltem quo ad augmentum. sed uirtus per quemlibet actum continuo augetur, ergo etiam gratia per quemlibet actum meritorium.

¶ Praeterea: omnis qualitas intensibilis per additionem gradus ad gradum: si intenditur per aliquod intensum: etiam intenditur per qdlibet eiusdem generis remissum. Gratia exepli: sicut habitum uirtutis intendit operatio intensa: ita etiam operatio re missa. Quia sicut se habet intensum ad intensum: ita se habet remissum ad remissum caeteris paribus. Gratia exempli: sicut agens intensum pducit actum intensum: sic agens remissum producit effectum remissum: ergo sicut operatio meritoria intensa augmentat gratiam ad gradum in tensum: ita remissa ad gradum remissum.

¶ Et licet operatio meritoria proprie non producat gradum gratiae: cum gratia a solo deo creetur: producit tamen improprie, & meritorie. Et de lege ordinata deus augmentat gratiam secundum proportionem meriti: ut habitum est dist. xvij. in primo de charitate.

¶ Ex illis patet: quod per quodlibet opus meritorium augmentatur gratia, sicut gloria: uelius ad maiorem gloriam.

¶ Patet secundo: quod resurgens sicut resurgit ad plura merita, ita etiam ad maiorem gratiam.

¶ Ad rationem, quam adducit ad oppositum dicendum: quod licet gratia sit donum dei: est tamen etiam ab homine meritorie de condigno, uelde cungruo: nec infunditur adulto sine sua operatione: saltem dispositiue. Sic & merita principalius sunt a gratia in ratione meriti, quam ab homine: gratia autem a solo deo: & ita o peratio meritoria est etiam a deo. Praeterea, etiam si gratia esset a solo deo: nulla praeuia operatione hominis, & opus meritorium a solo homine: quorum tamen neutrum uerum est: adhuc nihil probat ratio sua: :quia licet gratia sit tantum donum dei: tamen cum infunditur hominiiam est data homini: & ut ita dicam, res sua: & per eam ordinatur homo, & acceptatur ad aliquod praemium essentiale: eoipso, quod habet eas, & acquiritius ad tale praemium: non minus, quam per opus meritorium ad praemium operi meritorio correspondens: ergo sicut manetius ad praemium in ac ceptatione diuina ex opere meritoriolicet per peccatum sequens impeditum) ita manetius ad praemium gratiae correspondens: licet impeditum. unde sub lato impedimento manet homini utrunqueius saluum.

¶ Ad aliam rationem per primo dicto: non omnis cadens grauius cadit &c. negetur consequentia: nec est simile, quia ut infra dicetur, & tenet ille doctor pctam prius dimissa non redeunt, sed gratia amissa, & merita in relurgente redeunt, & uiuificantur, ut infra dicetur. Si uero redirent peccata dimissa in recidiuante, antecedens esset falsum, tunc enim grauius caderet quisquis recidiuaus, quia caderet in peccata priora redcuntia, & cum hoc in peccatum nouum, quo recidiuaret, sicut resurgens resuigit ad omnem gratiam perditam, & merita mortificata, & cum hoc ad nouum gratiae gradum paenitentiae, qua re surgit correspondentem, & ideo resurgit gratior.

¶ Ad secundum, si primam gratiam intelligit illam, quae praecise respondet dispositioni resurgentis, conceditur, quod illa potest esse minima in actu. Quod additur: quia minima, quae potest esse, non est dabilis: non autem resurgit ad illam tantum, sed ad illam: & ad omnem prius perditam, & illa non potest esse mininma: & per hoc gratior, quam fuit prius, quam cecidit.

¶ Alia est opiquam approbat Alex. q. ivij. part. iiij. & post eum sanctus Bonauen. dist. praesenti: quae magis uidetur restringere diuinam largitatem: quia Sco. licet eam restringat. quantum ad restitutionem gratiae & gloriae sibi correspondentis paenitententi: extendit tantum eam, quantum ad retributionem meritorum Haec autem opi. restringit eam quantum ad gratiam: tenens, quod gratia amissa per peccatum, non restituitur paenitenti: nec quoad se: nec quoad praemium correspondens. Sed paenitenti restituitur gratia, secundum eius dispositionem magna, uel parua: & in hoc concordat cum Sco. Consequen ter tenet: quod opera meritoria per mort: le mortificata reuiuiscunt ad praemium, non scum quantitatengiae, a qua sunt clicita: sed secundum quantitatem finalis grae, ac si esent ab illa elicita: & si ista gratia finalis est magna: magnum praemium retribuitur: siparua paruum. Vnde stat merita uiuificata plus praemiari, si gratia finalis maior est ea, a qua sunt elicita. Stat etiam ea minus praemiari, si gratia paenitentis: & finalis fuerit minor. Primum probat quaedam experientia: quia cum perfectus aliquis cadit in peccatum enorme diuiacens in eo: postea dum poeniter sentit se tepidum, & pronum ad lapsum indigentem maiori manuductione, quam imperfecti non lapsi: quod non esset, si prior gratia perfectorum rediret. Item sic uideretur: quod dominus reuocando ad paenitentiam retribueret gratiam secundum priora merita, & gratiam priorem. Quod est contra uerbum Grego. dicentis: quod in perpetratione malorum nulla debet esse fiducia bonorum peccatorum. Secundum probat: quia cum iudicium retributionis sit secundum gratiam finalem, in quo quis decidit: ut uult gloilic. super illud Exech. xviij. Si auerterit &c. Sicut iusstumante peccatorem non gra uant antiqua delicta: sic peccatorem ante iustum ueteres iustitiae non adiuuant Vnusquisque enim in quo inuenitur: in eoiudicatur. Sequitur: quod merita praeceden tia, & uiuificata praemiantur secundum quantiiatem gratiae finalis.

¶ Sed contra primum dictum huius opi. in quo concordat cum Sco. de gratia non redeunte, sufficiant rationes supra contra Sco. inductae.

¶ Contra secundum de meritis arguitur Merita non praemiantur secundum charitatem, a qua non elicintur: quia non nisi a charitate, a qua eliciuntur, habent suam acceptabilitatem. Non enim traliunt suam bonitatem quam tum ad acceptationem ab aliquo poste- riori: sed gratia finalis est posterior meritis

¶ Praeterea: per meritum operans acquirit ius ad certum gradum gloriae: quod ius suspenditur per sequens mortale: & per hoc dicitur meritorium opus mortificari. Et per sublationem impedimenti scil cet remissionem peccati uiuificatur: & per consequens habet idem ius post, sicut ante: ergo ad eundem gra dum gloriae. lus enim semper manet sal uum in acceptatione diuina: licet suspendatur per mortale: ideo sublato mortali stat meritum in diuina acceptatione sicut prius.

¶ Et per hoc ad rationes huius opi. Ad primam, quae fundatur in ex persentia dicitur: quod repiditas illa, & inclinatio ad lipsum: non est ex imperfectione gratiae in conuersione infusae: sed ex habitibus acquisitis ex actibus uitiolis, quos acquisiuit, dum uitiis subiacuit, quae manent etiam in conuersis cum gratia: ut alias dictum est.

¶ Ad secundum dicitur: quod nulla merita praecedentia lapsum, merentur conuersionem post lapsum: nec restituitur perdita gratia propter merita ex ea elicita Sed deus cum dimit tit peccata, plene remittit: ita quod post pctorum dimissionem, non memoratur eorundem ad damnationem peccatoris neque ad subtractionem prius meritae beatitudinis. Et per consequens restituit peccatorem ad omne ius ad beatitudinem, quod habuitante lapsum. Quamuis Sco non uult negare, quin excellens misericordia dei propter merita praecedentia (licetiam mortificata)citius det gratiam ad resurgendum. Non tamen esse debet fidutia in malis ad perseuerandum in malis propter speciem praeteritorum bonorum; quasi sint merita futurae conuersionis. Et hoc uult beatus Gre go.

¶ Ad tertium dicitur: quod iudicium dam nationis, uel beatificationis sit secundum gratiam finalem habitam, uel derelictam: ita si finaliter inuenitur in gratia, saluatur: si non, damnatur. Non tamen solum remuneratur prohis, quae ex illa finali gratia egit tantum: sed etiam prohis, quae ante acquisitionem finalis gratiae ex praecedenti gratia operatus est.

¶ Ad gloili. dicitur: quod loquitur de iusto finaliter, & peccatore finaliter. Et ita uerum est, quod peccatorem finaliter, qui prius fuerat iustus: non iuuant bona praecedentia merita: quia durat impedimentum iuris, quod ac quisiuit, dum fuerat iustus. Et ita unusquisque in quo inuennitur in fine: iudicatur ad uitam, uel ad mortem: non tamen praemiatur, uel punitur tantum pro his, quae operatus est in fine.

¶ Tertia est opi. beatiTho. dist. praesenti. q.vij. quam etiam imitatur Ocka. q.viij. &. ix. quarti: magnificans diuinam pietatem quantum ad gratiam, & meritum: & per consequens quam tum adgloriam, secundum quam respondetur ad dubium per tres propositiones.

¶ Prima loquendo de gratia, quae praecisc corre spondet tanquam merito de congruo actu paenitentiae: paenitens relurgit quandoque; ad gratiam maiorem: quomque minorem, quomque aecualem gratiae per peccatum pditae. Probat: quia illa gratia proportionatur intensioni actus paenitentiae: io secundum uariam eius intensionem uariatur magnitudo gratiae. Stat aut aliquem tanta intensione detestaricomissa peccata: quod ipsa detestatio a deo acceptatur ad maiorem gratiam poenitenti infundenda, quam prius habuit; sicut credi potest de poenitentia sanctae Mariae magdalenae. Potet etiam detestatio peccati ita esse remissa, quod acceptatur ad minorem gratiam. & sic de aequali.

¶ Secunda propositio. Paenitenti restituitur tota gratia, quam per didit peccando: eadem numero: uel similis in specie, & gradu. Quia propositio haec in facto consistit: auctoritatibus pro banda est. Probatur ergo aucto. Exechi. xviij. Siimpius egerit poenitentiam, &c. uita uiuet, & non morietur: omnium iniqui tatum suarum, quas operatus est, non recordabor: in iustitia sua, quam operatus est: uiuet. Recordaretur autem do¬ minus iniquitatum suarum: si minus tribueret in gloria pro meritis suis praeteri tis, quam si non peccasset. Si autem omnia merita praemiat: necesse est, quod omnem gratiam habitam restituat: cum cuilibet gradui gloriae in patria correspondeat gradus gratiae in uia: ideo addit. In iustitia sua, quam operatus est, uiuet. Non restringit ad iustitiam opera, quae operatus est poenitentiae praecise: sed generaliter loquod tur de iustitia, quam operatus est: igitur generaliter accipi debet, & de ea, quem operatus est ante poenitentiam: & in peenitentia: & post penitentiam. Item: non minus diligit poenitentem, quem recipit ad gratiam: quam si non peccasset. alioquin adhuc memoraret eius iniquitatum, quem minus diligeret ppter peccata conmissa, & nunc remissa. Si autem non minus diligit: non minorem gratiam restituit, quam perdidit: quia hunc deus magis diligit, cui maiorem gratiam tribuit. hinc lacobus: Dat omnibus afsfuenter, & non improperat. Improperaret autem, si propter peccata commissa perdita non restitueret. Ad idem est illud Exechiel. xxxij. Impietas impii non nocebit ei, in quacunque dicconuersus fuerit ab impietate sua. Multum autem noceret conuerso praeterita impietas: si non restitue retur gratia omnis per impietatem amissa. Item Iohel. ii. Reddam uobis annos, quos comedit locusta, & bruchus, & rubigo. ubi glos. Nonpatiar perite ubertatem spiritualium, quam animi pertur bationibus perdidistis. Perturbationes animi, quibus spiritualia perduntur, peccata sunt, aut passiones animiad peccatum inducentes. Item glol Leuit. vii. supillud: Vbi immolabit holocaustum: mactabitur, & uictima perpeccatis. dicit: Eque placet deo nirtus iustorum: & digna poenitentia peccatorum; quae restituit in gradum pristinum Dauid & Petrum. Item ad Heb. vj. Non enim iniustus deus, ut obliuiscatur operis uestri, & dilectionis, quam ostendistis in nomine ipsius. Operis dicit, quoad merita: & dilectionis, scilicet ex qua illa opera bona fecistis quoad gratiam, quae charitati identi¬ ficatur. ubi glos. Sicut enim priora bona per sequentia mala mortua fuerunt, & it rita facta: ita ipsa eadem per paenitentiam, & alia bona sequentia reuiuiscunt. Non enim pronior est ad condemnandum, quam ad saluandum. Alex. adscribit hoc dictum Aug. in libro. v. responsionum. Item Ambut allegat Tho. Penitentia res optima est, quae omnes defectus reuocat ad perfectum. Item Aug. ad Macedonium. Intantum hominis aliquando iniquitas progreditur: ut etiam post actam paenitentiam: post altaris reconcilationem similia, uel grauiora committat: & tamen deus super tales facitoriti solem suum. Nec minus tribuit, quam ante tribuerat munera uitae, & salutis. Ecceplane habetur; quod dominus tanta munera tribuit post lapsum, quanta ante tulerat. Hinc idem in libro de uera, & falsa poenitentia. cap. xiiij. ait. Pium est credere, ut recepta dei gratia, quem in ea destruit mala priora: etiam remune ret bona: ut cum destruxerit, quod suum non inuenit: amet, & diligat bonum, quod in peccatore plantauit.

¶ Aliae plures ad duci possent: sed illae sufficiant, quae satis aperte propositum probant: licet eas non nulli exponere nitantur: & ad alium, quam secundum literam praeferunt sensum retorquere.

¶ Quod additur in propositione, eadem numero: uel similis in specie, & gradu, utrumque; facere potest deus. Vel eam gratiam, quae annihilata est per peccatum reproducere, uel aliam eiusdem gradus creare.

¶ Tertia propositio. In re surgente per paenitentiam uiuificantur omnia merita per antecedens peccatum mortificata. Patet illa propositio ex praecedenti: quia eadem ratione, qua restituitur gratia: uiuificantur & merita priora. uiuificantur quantum ad acceptatio nem diuinam: quia per dei misericordiam ordiuantur ad illud praemium, ad quod ordinabantur primo ante peccatum. Quod sic ostendit Ockam, ubi supra: quia ex diuina misericordia ordinatur quod nullum bonum sit irremuneratum: nisi propter indispositionem actualem illius, in quo sit tale bonum. Sed talis indispositio est peccatum, quod remouetur per paenitentiam: ergo remunerabitur, & ita re¬ uiuiscit.

¶ Ex hac propositione, & priori infero duo corollaria. Primum: sicut omnis uere poenitens ad maiorem gratiam, quam perdiderat, resurgit: ita resurgens plura merita, & maiorem gloriam acquirit. Patet: quia resurgenti omnis gratia perdita restituitur: & omnia merita mor tificata uiuificantur. Et ultra acquirit nouum gradum gratiae correspondentem actui prenitentiae: & nouum meritum per nouam gratiam, per quam perficitur, & continuatur actus poenitentiae, per quem ordinatur ad ulteriorem gradum gloriae.

¶ Secundum: quamuis omnis uere poenitens resurgat melior, quam fuerat, dum cecidit in culpas: non tamen melior, quam futurus erat: sistetisset in gratia. Prima pars patet: quia habens maiorem gratiam meliorem: sed resur ges hent maiorem gratiam, & plura merita; ergo &c. Secunda pars probatur ex dictis supra in principiodubii. Si. n. sset isset n gratia tpe, quo in peccatis dormiuerat: multa merita conquisiuisset: quia non est otiosa charitas secundum Grego. magnan. operat, si est: & per illa merita aucta fuisset charitas, & gratia: & per conse- quens correspondens gloria. Et tantum de illo dubio.

¶ Quarto dubitatur: utrum perpaenitentiam omnes uirtutes morales restituantur. Ad illud dubium respondetur bre uiter: quod dubium potest intelligi de uirturibus acquisitis, uel infusis Si de acquisitis: dicendum: quod non oportet: quia illae acquirum tur per actuum uirtuosorum frequentam: ideo si uirtutes non praefuerunt in poenitente ante lapsum: aut in tpere lapsus per habitus uitiosos sunt corruptae: non regenerantur statim in actu paenitentiae. Sed per multos actus post remissionem peccatorum frequentatos generari possunt illae tantum, quarum actus frequentantur: de hoc lib. iij. distin. xxiij. Si intelligitur de habitibus infusis: dictum est supra dist. iiii. q. i. quod nihil cogit ponere habitus moraes infusos: & illam opinionem tenendo: respondet ad dubum negatiue.

¶ Si uero tenetur opinio opposita: dicendum est, quod cum uirtutes morales infusae concomitatur gratiam infutfam: infusa gratia simul infuidunt uirtutes morales ea pfectione, qua gratia. Vnde si infunditur tota gratia pter peccatum perdita: infunduntur & morales uirtutes in eadem perfectione, & gradu, quo fuerunt ante lapsum Si uere gratia infunditur tantum secundum dispositionem, & intentionem actus paenitentis: ut dicunt primae due opiniones: infundum tur uirtutes morales non in eo graduquo infuerunt ante lapsum: sed secundum gradigratiae de nouo infusae.

¶ Quinto dubita tu: utrum omnia opera mortificata pmor talem culpa, reuiuiscant per paenitentiam. Responsio ad hoc dubium quantum ad opera meritoria iam patuit ex responsione ad tertium dubium. Sed propter opera bona de genere mouetur: & haec sunt triplicia. Quaedam bona meritorie, quae elciuntur ex gratia. Quaedam bona mora liter, quae non eliciuntur ex charitate, sec gratia: nec propter finem ultimum: sed pro pter aliunmfinem honestum. Tertia sunt, quae circa obiectum debitum fiunt: sed deficit circunstantia finis honesti: & illa, uel sunt indifferentia: uel uitiosa. Item magister in textu: & post eum doctores con muniter differentiam ponunt inter opera mortua, & mortificata. Mortua sunt, quae nunquam acceptata sunt ad beatificanpraemiationem. Et talia sunt omnia, que non sunt elicita ex gratia: sicut omnia opera existentis in mortali etiam opera existentis in gratia: non tamen ab eo in finem ultimum ordinata: sed mortificata sunt, quae ad praemiunaeternum sunt a deo accepta: sed per sequens mortale peccatum ab assecutione praemii impedita: talia sunt opera meritoria ex gratia elicita: lapsum in mortali praecedentia.

¶ Quopraemisso dicitur: quod licet opera per culpam mortificata reuiuiscant per poenitentiam: non tamen mortua. Prima pars patet ex praecedentibus. secunda pars patet, quia quod nunquam uixit, non reuiuiscit.

¶ Pipterea per ptenitentia nihil nouidatur operibus bonis praeteritis: sed tantum remouetur impedimen tum scilicet peccatum: quo obstante ad efse ctum, ad quem acceptata sunt: peruenite non poterant. Sed opera bona non meritoria nunquam accepta sunt ad remunerationem beatifican: & per hoc semp mor tua: ergo per poenitentiam non remouetur eis obitaculum praemiationis: quia non suerunt aliquando praemianda. Item remoto ob staculo mortalis peccati: opera priora redeunt ad eum uigorem, quo fuere ante peccatum. Et quia mortua opera prius nullam habuere efficaciam respectu futuri praeniij beatifici: non acquirunt illam per remotione impedimenti.

¶ Vlrimo dubitatur de paenitentia solenni, qualis sit, & quis eius ritus. De hac poenitentia tractatur dist scilice c. si quis post remissionem. S. notest. & aliter per plura sequentia. c. quorum tenorem breuiter colligit Richar. q. xi. huius dist.

¶ Vnde posteum breuiter nota; quod est tiplex poenitentia: secreta, publica, & solemnis: & omnis solennis est publica, & non econuerso. In hac diuisione paenitentia non accipitur pro uirture: quia ista est in sola uoluntate. Nec pro poenitentia, ut est sacramentum: quia & huius forus secretissimus est: nec unquam licet peccatum ibi confessum, & remissum publicare. Sed accipitur prosatisfactione, quae sequitur sacramentum poenitentiae imposita confitentia confessore.

¶ Est ergo poenitentia secreta satisfactio propeccatis a faceidore iniuncta secrete agenda id est non publice. Publica est, quae pro manifestis peccatis iniungitur manifeste in facie ecclesiaeagenda: non tamen cum solennitate adstantium clericorum: sicut est publica correctio uirgarum, uel sla gellorum: aut circumitio nudis pedibus: capite discooperto ante crucem processionis dominicae dici: aut perigrinatio per mundum cum baculo cubitali: & haec potent iterari: & a simplici sacerdote iniungi¬

¶ Sed paenitentia solemnis est, que a solo episcopo pro grauissimis criminibus publicis totam conmunitatem conturbantibus, laicis fidelibus semel tantum cum debitis solennitatibus imponitur. Haec non iteratr ne uilis habeatur: etiam si peccatum, quod quo iniungenda est, iteratur. quo casu poenitentia publica, aut secreta non negatur. dist scilicet quamuis. haec a susceptione ordinis impedit: & ideo nunquam clericis iniungenda est: ut eadem dist. in capite. S. hanc autem, & duobus sequentibus capitulis.

¶ Et quia hoc staturum est propter clericatus dignitatem: uidetur posse concludi, ait Rich. quod nec laicis personis insignibus: nec religiosis pro pter status dignitatem iniungi debet: eriam non debet iniungi iuuenibus propter aeta tis fragilitatem. eadem dist. poenitentes Aliis personis utriusque sexus a praedictis iniungi potest. Ritus autem huius, quihodic in nonnullis, uel paucissimis ecclesiis obseruatur: describitur eadem dist. in capite. ex Agathensi concilio: ubi dicitur. In capite quadragesimae omnes poenitentes, qui publicam suscipiunt, uel susceperunt paenitentiam: ante fores ec clesiae se praesentent episcopo ciuitatis facco induti: nudis pedibus: uultibus in terram demissis: reos se esse habitu, & uultu protestantes. Ibi adesse debent dia coni, archidiaconi, archipresbyteri parochiarum, & presbyteri poenitentium, qui eorum poenitentiam, & conuersationem diligenter inspicere debent: & secundum modum cuipae poenitentiam perpraesatos gradus iniungere. Post hoc eos in ecclesiam introducant: & cum omni clero septem psalmos poenitentiales in terra prostratus episcopus cum lachrymis pro eorum absolutione decantet. Tunc resurgens ab oratione, iuxta quod canones dicunt: manus imponat: aquam benedictam super eos spargat: cinerem post mittat. Deinde cilicio capita eorum operiat: & cum gemitu, & crebris suspirijs denuntiet eis: quoniam sicut Adam proiectus est de paradiso: ita ipsi pro peccatis suis ab ecclesia abijcium tur. Postea iubeat ministris, ut eos ex tra ianuas ecclesiae expellant: clerus uero prosequatur eos cum responsorio. In sudore uultus tui uesceris pane tuo: ut uidentes sanctam ecclesiam pro facinoribus suis tremefactam, atque conmotam: non paruipendant poenitentiam. In sacra autem domini coena, rursus ab eorum decanis, & eorum presbyteris ecclesiae liminibus praesententur. Haec in tex& glol. ibidem. Ita sit quolibet anmo, uitali die mittantur in ecclesiam:

¶ Et licet stent in ecclesia: non tamen comunicabunt cum aliis in eucharistia, uel osculo: & sic erunt usque ad octauam paschae: & tuc iterum exibunt de ecclesia: & erunt extra ecclesiam usque ad talem dic sequem tis anni. Et hoc siet usque ad finem poenitentiae. Et si bene poenitent duos, uel tres aunos: potest eis reddi ingressus ecclesiae: quandoque etiam usque ad finem uitae manebunt extra ecclesiam. Et haec in tromissio sit a proprio sacerdote: nisi solemniter debeant reconciliari ecclesiae ilicet finito tempore poenitentiae: uel etiam ante, si episcopo uisum fuerit. Hanc. ni. solus episcopus potest facere xxi. q. vi. c. j. Hec glos. Etiam uestes mutabunt, & coma deponent, si uiri fuerint, non mulieres: in signum subiectionis. dist scilicet paenitentes. in tex. & glos.

¶ Sed diceres: per hanc poenitentiam peccatum confitentis publicatur: quod fieri nullo modo debet: ut infra dicetur. Respondet sanctus Thom. q.v. huius dist. artic. j. Sacerdos iniungendo talem poenitentiam non reuelat confessionem, neque crimen: licet suspitio oriatur illum aliquod enor me peccatum conmisisse. Nec enim procerto culpa scitur ex poena: quia quandoque aliquis poenitentiam pro alio facit. Et si peccatum sit publicum: ipse pe nitens exequendo poenitentiam confessionem a se factam manifestat.

¶ Sed aliter, & melius respondet Durand. & posteum Palu. q.vi. huius dist. allegans Durand. ubi & materiam hanc breuiter per conclusiones prosequitur: quod per talem poenitentiam non publicatur peccatum poenitentis: quia quod est publicum de se: amplius publicari non potest: saltem quo ad illos, quibus iam innotuit tale peccatum. Poenitentia autem neque; solennis: nec publica imponi debet: nisipro peccato publico: ut dictum est. Sed correctio eius publicatur per poenitentiam: quod non est malum, sed bonum: ut publicum peccatum habeat publicam medicinam. Et quia maxima confusio ne dignus est, qui maximum peccatum publice commisit: & ut sit aliis in terrorem, & in exemplum paenitendi: nedesperent, qui in grauibus peccatis detinentur. Et tantum de quaestione, & de tota distinctione.