Quaestio 1

unica VTRVM deus habeat scientiam determinatam, & necessatiam omnium futuro rum, contingentium.

¶ Primum doct. recitat, & impugnat opi. Sco. dist. xxxix. de quo uide in doct. satis late.

¶ In tribus principalibus articulis stabit solutio huius quistionis. In articulo primo principaliuidendum est de quid nominis contingentiae, cur aliquid dicitur contingens ad utrumlibet, quid est uoluntatem contingenter causare: quo disserunt contingenter uerum, & determinate uerum: quo aliquid potest non esse pro instanti, proquo est, an sit aliqua contingentia in re bus. In secunda parteprimi art: uidendum est, quo; & unde contingat contingentia in rebus. Articulus secundus respondet ad quaesitum, & explicat, quo possit salua ri certitudo, & infallibilitas diuinae scientiae respectu futurorum. cum eorundem contingentia, cum recitatione: & impugnatione opinionum. Articulus tertius plura mouebit, & soluet dubia.

¶ Pro articu. lo primo principali primo supponendi est quid nominis contingentiae, uel contingentis. Capitur enim his contingens pro eo, quod priusquam esset, potuit produci, & non produci.

¶ Dicitur priusquam esset: quia res quando iam est: non potest esse non producta, cum hoc solo deus priuetur a facere ingenita, quae sunt genita; ut dicit philosophus. xj. Ethico. &. Boc. v. de, conso. prosault. Sol oriens, & gradiens, quaedam dum¬ fiunt, non fieri non possunt. Eorum tame unum priusquam fieret: necesse erat existere scilicet solem oriri: alterum uero minime, puta hominem gradi.

¶ Secundo suppono dicta in secundo dist. xxv. in ulti. dub. delibertate contingentiae. Item de causa contingentiae quid est.

¶ Tertio notandum postdum Camera. q. xj. ar. j. qui late hanc materiam prosequitur: ocontingens ad utrumlibet non dicitur ilsud, quod erit, & non erit: nec illud, quid nec erit, nec non erit: sed dicitur illud, quod erit, & potest non fore, uel quod non erit, & potest fore: ita quod descriptio siue quid nominis contingentis ad utrum libet sit possibile, non necessarium: uel potens esse, & potens non esse. Et sic con tingens, ad utrulibet est inferius ad possibile; ut patet &c.

¶ Quarto suppono: quod aliquid esse futurum contingens potest dupliciter intelligi. Primo modo, quod illuderit, & potest non fore, & sic nihil es futurum contingens, nisi quod erit. Alio modo: quia illuderit, & potest non fore: uel non erit, & potest fore: & sic aliqud est futurum contingens, quod non erit, nec est futurum &c.

¶ Quinto suppono secundum eundem, quod quando dicitur contingens est it determinatum ad esse, & non esse: non debet intelligi de indeterminatione de in esse scilicet uod contingens nec sit, nec non sit: quia hoc est impossibile includenm conditionem: sed de indeterminatione de necessario negatiue scilicet quod non est necesse esse: nec necesse non esse, uel de indeterminatione depossibili affirmatiue scilicet quia potest esse, & potest non esse qui duo sensus aequiposset.

¶ Sexto suppono, quod uoluntatem contingenter caulare, seu libere non est eam causare sic, quod pro instanti qua causat possibile sit eam non causare: hoc est, quod possibile sit, quod pro eo instanti, quo causat in eodem instanti, uerum sit dicere, quod non causat. Hocenim est impossibile: quia sic causaret, & pro eodem instanti non causaret. Sed uoluntatem causare con tingenter est, quod libere sine omni uaria: tione sibi, uel alteri adueniente, & pernon cessationem alterius causae potest pessare ab actu in alio instanti. Non sic est de causa naturaliter agente, quia causa naturaliter agens semper agit nisi ipsa mutetur: uel aliqua nouitas fiat circa ipsam: uel quia aliqua causa corre- quisita cessatcausare, & similia. Sed omnibus illis aequaliter se habentibus, uoluntas sua propria libertate potest cesse re ab actu non in eodem instanti, quo agit, sed in alio: nihilominus in eo instanti, quocausat contingenter causat, & non necessario: non quod habeat potentiam ad opposita in eodem instanti: ita quod possit in eodem instanti causare, & non causare. Sed quia in instanti, quocausat: habet potentiam cessandi, & noncausare pro alio instanti: caeteris omni bus paribus, & hoc est contingenter causare, & nihil aliud: & ita nunquam est in potentia ad opposita sine successione,

¶ Septimo suppono: quod non est idem dice re contingenter uerum, & determinate uerum. Nam de terminate uerum est quod est uerum, & non falsum: licet sit contingenter uerum. Vnde futurum contingens est determinate uerum sic, o non est falsum. Et tamen contingenter uerum: quia potest esse falsum, & nunquam fuisse uerum unde patet differentia inter determinate uerum, & contingenter uerum. Sic ergo determinate uerum est, quod est uerum, & non filsum: ita quod determinate non sit ibi determinatio aliquo modo restringens. Sed bene sequitur, haec propositio est ueraergo determinate uera, & sic sumituri proposito.

¶ Octauo suppono posten, mera. ubi supra pro intellectu clariori dicendorum, quod aliquid esse in aliquo ii stanti, & posse non esse in illo instanti, sic quod propositio enuntians illud non esse possit esse uera in illo instanti: potest tripliciter intelligi. Vno modo, quod hoc sit possibile in sensu composito, & hoc implicat contradictionem &c. Aliomo do, quod hoc sit possibile in sensu diuiso, & hoc dupliciter. Vno modo, quod illa res qua est in aliquo instanti, dato, pos sit non esse in illo instati. itiam posita in essede finere esse, & de esse tranfire in nonesse in illo instanti, & quod propositio enutiam ipsam esse definat esse uera, & de ueri fiat falsa. Et hoc est impossibile, quia tasis successio, siue transmutatio non est possibilis in instanti. Tertio modo, quod ab solute, & simpliciter sit possibile illam rentunc non esse, & non poni scilicet per suam causam in esse, & propositionem enuntian tem ipsam non esse: esse in illo instanti ueram, & iste sensus est uerus.

¶ Nono suppono, ut recitat. Sco. dist. xxxix. uolens ostendere contingentiam esse in rebus: quod illud disiunctum, necessarium, uel con tingens, est passio entis circumloquens passionem conuertibilem cum ente: & quod non possit demostrari de ente a priori: ut alibi habet uideri. Et licet supposito extremo minus nobili illius disiucti, potest concludi aliud extremum nobilius de aliquo ente sicut sequitur. Si aliquod es ens finitum: ergo aliquod est in finitum, & si aliquod est ens contingens, aliquod erit nec essarium: quia non posset alicui enti inesse imperfectius: nisietiam alicui inesset perfectius, a quo de pendet, quod est minus perfectum: non tamen isto modo potest concludi extremum imperfectius talis dififictionis. Nonn. oportet, si est perfectius, quod sit imperfectius: nisi forte haberent se adinuicem correlatiuem: ideo relinquitur ad propositum, quod non potest de aliquo praedicari per medium prius quod est contingens: ideo illa aliquod ens est contingens: uidetur esse uera prima, & non demodostra bilis propter quid. Et ideo philosophus arguens contra necessitatem futurorum non deducit ad aliquod impossibilius hypothesi, quod nihil sit contingens. Sed ad aliquod impos sibile nobis manifestius sc iet quod non oportet nec consiliari, nec negoriari. Negantes autem talia indigent paena, uel sensu: sicut secundum Auicen. j. Methaphy. Negantes principium primum sunt uapulandi, uel exponendi igni, quousque concedant, quod non est idem comburi, & non conburi, uapulari, & non uapulari. Sic & negantes aliquid esse contingens, exponendi sunt tormentis quousque concedant, quod possibile est eos non torqueri.

¶ Supposito ergo illo tanquam manifeste uero, quod aliquod ens est contingens: inquirendum est, quo, & unde contingat contingentia in rebus: pro quo sit ista conclusio.

¶ Contingentia effectus praesupponit liberta tem alicuius causae agentis. Probatur illa conclusio: quia ubi omnes causae agentes concurrentes ad productionem alicuius effectus agunt naturaliter: agunt necessario, & ita effectus non potest pro duci: quia eadem necessitate est effectus, qua causae producentes agunt: alioquincausae producerent: & tamen nihil producerent, quod implicat.

¶ Praeterea. Sia, effectus producibilis potest non produci: uel ergo potest non produci causis producentibus eodem modo se habentibus, sicut cum producitur uel non. Siprimum: habetur propositum, quod causae agentes sunt liberae: uel ad minus aliqua carum in cuius scilicet potestate est (omnibus eodem modo se habentibus) producere, & non producere. Si secundum: hoc erit propter defectum alicuius causae necessario ad effectus productionem requisitae, uel praesentiam alicuius impedientis. Sed quaero de illa causa absente, uel praesente impediente: an necessario ab est requisita, uel adest impediens, & sic esse ctus non potest produci: uel libere, & habetur propositum. Et si dicis, quod potest abesse contingenter, & non libere ppter aliquas causas contingenter eius praesentiam prohibentes. Sed hoc non ualet: quia quaero eodem modo de istis causis contingentibus: an dependent a causis necessario, uellibere. Et oportet, uel tandem assignare causam liberam: uel admittere processum in infinitum: uel ponere causas omnes necessarias quid rerum mutabilitatem, & contingentiam tollit.

¶ Sed tunc est dubium, an liber tas causae secundae, puta humanae uoluntatis sufficiat ad saluandum contingentiam. Est opinio, quae ponit hanc conclusionem. Contingentia non potest aluari nisi prima causa contingenter, & libere agat. Probatio: quia causa se cunda necessario mota, necessario mouet: ergo si prima causa non contingenter, sed necessario mouet: non potest secunda causa non causare, & ita nec contingenter, siue libere causare.

¶ Sed haec ratio non uidetur sufficiens: quia libertas uoluntatis creatae uidetur sufficere ad saluandam contingentiam. Nam ad hoc ut effectus contingenter producatur: sufficit unam causam requisitam esse liberam: posito ergo per impossibile, quod prima causa naturaliter, & necessa rio ageret: quia tamen uoluntas creata cum causa prima partialiter ad multos effectus concurrit: nihilominus propter eius libertatem: cum libere non neces lario concurrit: potest poni, uel impedi ri actio, sicut actus intelligendi naturaliter, & necessario causat uolitionem, & tamen uolitio libere causatur propter libertatem uoluntatis, cum intellectione uolitionem causantis. Nec ratio concludit: quia potest causa prior naturaliter mouere, & causa secunda non naturaliter moueri ad agendum ad bonum intellectum: potest enim prior causa facere, quod in se est, & ita mouere poste riorem, & tamen posterior propter sui libertatem non parere huic motioni. Sicut pulchritudo obiecti delectabilis naturaliter mouet ad sui desiderium, & tamen potest uoluntas resistere per suam libertatem, & non concupiscere illud: immo nolle ipsum.

¶ Verum supposita fide, per quam craedimus deum omnia extra se producere, & ad omnia producenda se solo sufficere: non posset esse contingentia in effectibus nisi in deo esset libertas. Si. ni. ipse naturaliter produceret, & cum sufficeret se solo producere: necessario oniaeuenitent:licet etiam ad quorundam pro ductionem humana uoluntas non con curreret: ad quae tamen non concurrere posset: ideo uidendum est, in quo consistislibertas, siue contingentia agentis ad opposita tam dei quam numanae uoluntatis. ¶. Pro quo est ista conclusio prima. Libertas, siue contingentia agentis non stat in hoc, quod ipsa potentia actiua possit in opposita simul: ita quod pro illo instanti. pro quo producit a, effectum, pro eodem possit eum non producere. Pro batur ex notabili. vj. & viij. quia talis potentia hoc modo ad opposita est simpliciter impossibilis. ergo. Antecedens probatur: quia illa potentia, quad per nullam potentiam, est infinitam potest produci adactum, non est potentia: sed per nullam potentiam posset talis potentia reduciad actum: ergo. Minor probatur: quia reducatur ad actum: ergo potentia illa producit pro a, instanti, & non producit pro eodem: quod implicat. Probatur consequentia: quia cum potentia illa producit pro a, instanti: postea non potest non produxisse pro a, cum praeteritum non potest reuocari. Et si pro eodem instanti potuit non producere, & reducta potentia ad actum non produxit, & non potest reuocari, quando produxit: ergo produxit, & non produxit pro a

¶ Secunda conclusio. Libertas potentiae actiuae non consistit in hoc, quod effectum quem potest producere priusquam producit potest non producere: uel si producit pro a, potest a productione cessa re pro alio tamen instanti. Probatur ex notabili. vj. quia hoc conuenit potentiae non liberae: sed naturali. Nam isto modo ignis potest non producere ignem propter defectum alicuius causae correrequisitae, quae tamen producere posset concurrente tali causa: & sic etiam a productione cessare: ut patet de igne fornacis incensae. Dan. iij. qui propter non actionem causae. primae in pueros non egit.

¶ Tertia conclusio. Libertas potentiae actiuae stat in hoc: quia sine omniuariatione adueniente sibi, uel alteri, & per non cessationem, uel absentiam aliterius causae, potest producere aliquem effectum pro certo instanti, & pro alioa productione cessare, uel quia omnibus eodem modo se habentibus, habet facultatem producendi, & non producendi effectum prius tamen; quam producat. Probatur ex eodem notabili: quia per hunc modum ufficienter saluantur contingentia in rebus futuris, & differentia inter agens naturaliter, & libere. Primum patet, nam cum causa agens priusquam producit habet in sua facultate effectum producere, & non producere, nulla alia uariatione accidente: non sequitur effectus necessario etiam quibuscunque causis positis eo modo, quo sufficiuut.

¶ Secundum patet: quia causa naturaliter adens semper agit: nisiipsa mutetur, uel aliqua nouitas fiat cir ca ipsam: uel quia aliqua causa correquisita cessat causare, uel per aliquem tale modum, sine quo omnino potest uoluntas sua libertate cessare ab actu, & haec de articulo primo principali. Plura alia pro intellectu dictorum uide in. ij. dist xxv. praesertim in notabili primo, & dubio ulti.

¶ Quantum ad articulum secudum ponendae sunt conclusiones responsales ad quaesitum.

¶ Conclusio primaOmnia, & singula cognoscibilia deus cognoscit cognitione infallibili, & determinata. Illa propositio patet post dicta in dist. xxxv. q.ij. auctoritate fidei, & canonicae scripturae. Et qua ratione. unum cognoscit: & alterum cognoscere potest. Rom. iiij. Vocat ea quae non sunt tanquam ea quaesunt. Heb. iiij. Omnia nuda, & aperta sunt oculis eius. Sapix. Scit omnia & intelligit ea.

¶ Secunda conclusio. Deus certitudinaliter, infallibiliter, & euidenter scit omnia futira contingentia. Patet ex multis scripturae locis. Sed quo sciat, diuersi diuersos ponunt modos. Quidam dixerunt, ut recitat Sco. dist. xxxix. quod deus cognoscit futura contingentia certe per ideas quam rum ad omnes conditiones existentiae: propter perfectionem repraesentationis, qua ipse ideae repraesentant res secundum omnem rationem, & habitudinem extremorum: & ita in intellectu diuine sunt ratio sufficiens, non tantum simpliciter appraehendendi illa ideata: sec& apprehendendi omnem unionem illo rum, & omnem habitudinem ipsorum ideatorum pertinentem ad existentiam ipsorum.

¶ Sed contra illos arguit Eco. Rationes cognoscendi terminos alicuis complexionis non sufficienter causant notitiam illius conplexionis nisi sit nata cognosci ex terminis. Complexio continges non en nata cognosci ex terminis; quia tunc non tantum esset necessaria: sed est prima, & immediata: ergo rationes cognoscendi terminorium quantumcuque; repraesentent eas: non sunt sufficiens causa cognoscendi complexionem contingentem.

¶ Praeterea idee mere naturaliter repraesentant. Accipio ergo ideas hominis, & albi, quaero aut ex se repraesentant compositionem terminorum, aut diuisionem: aut utrunque. Si primum: tunc naturaliter cognoscit illam: & ita nullo modo diuisionem. eodem modo si secundum: si tertium. ergo deus per illa nihil nouit: quia scire contradictoria esse simul uera, nihil est scire.

¶ Alij dixerunt, ut idem doctor refert: quod deus habet certam notitiam de futuris contingentibus per hoc, quod totus flixus temporis est praesens aeternitati, & omnia, quae sunt in tempore. Quod probatur per hoc, quod aeternitas est immesa, & infinita, & per consequens sicut immensum est simul praesens omni locoita aeternum est simul praesens omni tenpore. Et ponunt exemplum de bacuso fixo in aqua, iuxta quem bacusum ets stuit successiue totus sluuius: non tamen baculus est immensus respectu ssuuij: quia non est simul praesens toti. Igitur eodem modo si aeternitas esset quoddam stans sicut bacusus iuxta quod flueret tempus: ita quod nunquam esset praesens simul sibi, unum instans temporis: aeternitas non esset immensa respectu temporis.

¶ Sed contra illum modum arguit idem. Si totus fluxus temporis: & omnia, quae sunt in tempore, sunt praesentia ipsi deo in aeternitate: ergo habent ut sic esse in seipso respectu causaeprimae; & per con sequens habent esse simpliciter in re: quia respectu nullius hubent uerius esse, quam respectu causae primae, & ita fututa, quae sunt in actu respectu dei in aeter nitate simpliciter essent in actu, & sic simpliciter aeterna.

¶ Praeterea si fessio mea futura non tantum, quantum ad esse cognitum: sed etiam quantum ad esse existentiae est nunc praesens aeternitati: ergo nunc producta est in illo esse a deo. Et quia nihil a deo habet esse in fluxu temporis, nisi sit productum a deo secundum illud esse: sed illam sessionem deus producit: ergo illud, quod iam a deo productum est: iterum producetur in esse.

¶ Praeterea reducendo contra eos, quiad ipsi dicunt de immensitate, posito quod locus posset continue crescere in infinitum successsiue imensitas tamen dei non esset sibi ratio coexistendi alicui loco nisi existenti. Non enim deus per suam immensitatem coexistit alicui, nisi quod est in illo: licet posset creare locum extra caelum, & tunc persuam immensitatem coexisteret illi. S ergo immensitas sua non est sibi ratiocoexistendi nisi loco existenti, & non possibili: quia non est: pari ratione aeter nitas non est ratio coexistendi alicui non existenti. Illud enim, quod non est: nul li potest coexistere: nam coexistere praesupponit existere. Alias rationes uide in Ioan.

¶ Igitur est alius modus Ioan. qui dicit, quod uoluntas diuina quae est prima regula contingentium: prius determinat contingentia antequam illa intellectus diuinus intelligat. Vnde intellectus diuinus uidens determinationem diuinae uoluntatis: uidet illud fore pro a, quia uoluntas determinat pro aScit enim uoluntatem illam esse mutabilem, & non impedibilem.

¶ Vel aliter hoc per tria singula claret. In primo in stanti aut intellectus diuinus offert terminos simplices, quorum unio est con tingens in re ipsi uoluntati. Aut offert sibi quandam complexionem ut neutram necueram: nec falsam. In secundo instanti uoluntas diuina talem complexionem, ut neutram sibi ab intellectu praesentatam determinat ad alteram partencontradictionis eligens hoc esse pro alquo nunc in re. In tertio instanti intellectus diuinus respiciens ad diuinam uoluntatem uidens determinationem uoluntatis, cognoscit unam partem contradictionis euidenter esse ueram. Et tuuc stante uoluntatis determinatione, res determinatae non possunt non euenire necessitate consequentiae: sed non necessitate consequentis: quia sequitur necessario: hoc est determinatum a uoluntate diuina: ergo erit. Adhuc tamen propositio erit in se contingens.

¶ Contra hanc positionem arguit Ockam: quia talis processus in diuinis ac prioritas, ac posterioritas in deo non sunt ponendae: ut patuit dist. ix.

¶ Item sic oportet concedere, quod intellectus diuinus pro aliquo signo, uel instanti non cogno¬ scat euidenter futura contingentia, & pro aliquo cognoscat: quod uidetur esse imperfctionis. Et similiter, quod accipiat quamcumque perfectionem ab alio: quod reddit intellectum diuinum une¬

¶ Praeterea stante illa determinatione, non uidetur, quomodo ex hoc intellectus certe, & euidenter cognoscat contingentia. Nam, ut ille dicit: ita deter minat, quod pro quolibet instanti potuit non determinasse: & ergo cognitio talis contingentis determinati non erit infallibilis: cum ipsum contingens non sit ita determinatu. quin adhuc potuit non determinatum esse.

¶ Ideo Ockaaliter loquitur: licet dicat modum quo deus euidenter, & certitudinaliter nouit omnia futura contingentia, non posse sufficienter exprimi ab intellectu creato pro statu uiae huius. Vnde dicit, ut patebit etiam infra in dubio. viij. DD. quod ipse deus siue essentia diuina est cognitio intuitiua tam sui, quam omnium futurorum, & possibilium, tam perfecta, & clara, quod ipsa etiam est euidens notitia praeteritorum, futurorum, & praesentium: ita quod sicut ex notitia intuitiua extremorum in nobis potest intellectus noster euidenter cognoscere aliquas pro positiones contingentes: ita ipsa diuina essentia est quaedam cognitio, & notitia, qua non tantum scitur uerum, necessarium, & contingens de praesenti: sed etiam scitur, quae pars contradictio nis erit uera, & quae falsa. Hac ergo notitia (quae est ipsa diuina essentia) non tantum cognoscit intuitiue, & euiden ter praesentia: sed etiam contingentia & quae pars contradictionis erit uera, & quae erit falsa. Et hoc forte non propter determinationem suae uoluntatis: sed positoper impossibile, quod ipsa diuina cognitione existente, sicut modo est uoluntas: non esset causa effectiua: nec totalis: nec partialis effectuum contingentium: adhuc esset notitia, qua sciret, quae pers contradictionis esset, fuit, & erit uera, quae falsa. Et potestad di: sicut notitia intuitiua in nobis, qua euidenter cognoscimus uerum contingens praesens, non addit ipsi contin¬ genti aliquam necessitatem: licet ipsa sit euidens, & infallibilis: ita notitia eudens, & infallibilis dei, rebus contingentibus futuris nullam necessitatem imponit.

¶ Ad hoc uidetur esse uerbum Boe. V de consol. prosa. iiij. dicentis. Sicut scientia praesentium rerum nihil his quae siunt: ita praescientia futurorum nihil his, quae uentura sunt, necessitatis importat. Et prosa. vj. Num ea, quae praescientia cernis aliquam eis necessitatem tuus addit intuitus, minime. Sequitur. Si est diuini, humanique intuitus praesentis digna collatio. Vtiuos uestro hoc temporatio praesenti quaedam uidetis: ita & ille omnia uisu suo cernit aeterno &c.

¶ Tertia conclusio, quae sequitur ex prae mislis. Contingentia in rebus productis dependet ex libertate arbitrij producentis. Patet ex notabili. vj. & alijs notatis.

¶ Quarta conclusio. Infallibi litas cognitionis diuinae non repugnat contingentiae creaturae. Patet ex dictis.

¶ Quinta conclusio, & responsalis. Deus habet scientiam determinatam de futuris contingentibus. Patet: quia deter minate scit, qua pars contradictionis erit uera, & quae erit falsa.

¶ Si replicas. Siscit determinate: ergo necessario, & perconsequens non potest non scire, quod est contra dicta. Respondetur: quod habere scientiam necessariam de futuris contingentibus dupliciter intelligitur. Vel quod scientia illa, qua sciuntur, sit necessaria, & sic uerum est, quod deus habet scientiam necessariam respectu futurorum contingentium: quia scientia, qua scit futura contingentia: est sua essentia: qua est unica cognitio omnium complexo rum, & incomplexorum necessatiorum, & contingentium praesentium, & futurorum, ac generaliter omnium intelligibilium, & haec est necessaria. Secundo modo intelligitur habere scientiam necessariam respectu futurorum contingentium, idest habere scientiam, qua necessario sciat hoc futurum contingens. Et sic non est uerum: quia sicut ipsum suturum contingens contingenter erit: ita deus ipsum contingenter scit: quia potest ipsum nunquam sciuisse futurum. Si dicitur. quod in se non est determinate uerum: nulli est determinate uerum: sed futurum contingens non est determinate uerum: quia si esset determinate uerum: non posset esse falsum, & sic non esset contingens.

¶ Solutio. Tuturum contingens est determinate uerum, sic quod non est falsum. Est tamen cuntingenter uerum: quia potest esse falsum & nunquam fuisse uerum. Vnde patet differentia inter determinate uerum, & contingenter uerum, ut patuit notabili vij.

¶ Si dicitur. Propositio de praesenti semeluera, habet unam de praeteritonecessariam. si ergo haec semel est uera: a, est uerum (sit a, futurum contingens) ergo illa erit necessaria: a, fuit uerum, & sic haec nunquam potest esse falsa: a, est futurum. Responsio: quando propositio de praesenti uera dependet a futuro contingenti, uel aequiualet futuro contingenti, tunc non habet aliquam de praeterito necessariam. sicut illa: haec est uera. Sortes curret cras: est de praesenti uera: posito quod sortes cras curret. Et tamen illa haec fuit uera non est necessaria: quia potuit nunquam fuisse uera, puta si sorres non curret: quod est possibile.

¶ Sed hanc regulam impugnat disdes Camerac. q. xj. art. j. Vnde dat alibi instantiam, ut inquit; quia ista propositio de pterito. Auam fuit omnis homo, uel aliquid, quod fuit, omnis homo fuit animal: aliquando fuit uera scilicet statim postquam suit creatus, & antequam Eua esset, & tamen tunc non erat necessaria: quia modo est falsa. Similiter ista. Omne, quod fuit post disuuium, fuit in arca Noe:: aliquamdo fuit uera scilicet statimpost diluuium, & antequam fierent alia animalia &c. & tamen tunc non erat necessaria, quia modo est falsa. Constat autem, quod ueritates talium non dependebant ex futuro contingenti, quia ueritas, uel falsitas alicuius propositionis tunc dicitur dependere ex futuro contingenti: quando ex illa euidenter sequitur aliqua propositio de futuro contingenti. sicut sequitur: antichristus fuit futurus: ergo antichristus erit. non sic autem est de illis ut satis patet intuenti. Ideo dico inquit Petrus: quod illa regula est uera de propositione de praeterito: quae est simpliciter de re praeterita, & non de re futura, & in qua nec subiectum, nec praedicatum, aut aliquis terminus a parte subiecti, uel prędicati positus est terminus distributus, qui possit supponere pro re futura: pro qua resuactu copulae talis propositionis non supponebat antea.

¶ Per primam clausulam excluduntur propositiones, qua rum ueritas, uel falsitas dependet ex futuro contingenti &c. Per secundam excluduntur instantiae praedictae: ut pater intuenti.

¶ Quantum ad articulum tertium, possunt hic moueri dubia. Primum dubium est contra modum ponendi doct. ut in conclusione. ij. ar. ij. Nam quae deus nouit futura, non potest non nouisse: immo nunc necessarium est eum nouisse: quare nec potest non euenite, quod futurum est, & ita necessario eue niet. Antecedens probatur: quia cum nouit pro a, instanti si potest non nouisse pro a, erit potentia ad opposita sine quacunque successione: quia pro eodem instanti: quod est contra conclusionem primam secundae partis primi asticuli. Ad hoc dicitur secundum doc. quod quantumcunque deus scit de omnibus futuris contingentibus, quae pars erit uera, & quae falsa: tamen haec non est nec essaria, deus scit, quod haecpars erit uera: immoest contingens intantum, quod quantum cunque; haec sit uera: deus scit, quod haec pars conditionis erit uera: tamen possibile est, quod haec nunquam fuit uera. Et in isto casupotentia est ad oppositum illius sine omni successione: quia possibile est, quod nunquam fuerit uera. Nec est hoc con tra suppositiones praemissas, seu conclusionem, in qua dictum est: quod non est potentia simul ad oppositos effectus, ita quod posito effectu pro a, instati simulpossit non esse. In proposito autem perhoc, quod pro a, instanti scit deus aliquod futurum contingens uenturum, nullus nouus effectus ponitur in esse. Non enim scit per actum intellectus productum, sed sua aeterna, & immutabili essentia, qua sciendo hoc, uel eius oppositum nullo modo mutatur: manet ergo semper potentia, qua pro quolibet suturo tempore (saltem ante positionem contingentis effectus in esse actuali) potest non sciuisse pro a, instanti: nec ex illa potentia aliqua contradictio potest induci. Nam per hoc quod scit pro a, effectum contingentem uenturum post a, instans nihil transiuit in praeteritum cum non scit per aliquid de nouo positum; ut dictum est. ideo potest hic poni oppositum, quod scilicet non sciat sine renouatione cuiuscunque praeteriti. Sic autem non est de uoluntate creata: quia postquam pro a, instanti uult aliquid: iam actum nouum uolendi producit pro a, quem cum habeat pro a, postea non poterit esse uerum, quod nunquam habuerit talem actum. Idem est de intellectu creato¬

¶ Per hoc ad formam argumenti dicitur negando antecedens. Ad probatio nem dicitur, ut tactum est: quod in sola diuina cognitione, & uolitione est potentia ad oppositum sine successione, ita quod potest non nouisse contingentia quae nouit, & non uoluisse, quae uoluit. Non tamen sic est potentia ad oppositum sine successione: quod potest non producere effectum pro eodem instanti pro quo producit, ut dictum est.

¶ Ex ilo sequitur, quod quantumcunque deus infallibiliter, & euidenter, ac certitudina liter cognoscit futurum contingens: tamen non necessario cognoscit. Patet: quia quaetumcunque certe cognoscit aliquem effectum contingentem fore futurum: potest tamen cum non cognoscere futurum, & non cognouisse futurum: secundum quod effectus ipse potest non esse futuris. Ad hoc facit Boe. ubi supra. v. de conso. prosa. vj. dicens Propositum quidem tuum te posse deffectere respondeo: sed quam, & idte posse, & an facias, quoue couer tas praesens prouidentiae; ueritas intuetur &c.

¶ Secundo sequitur: quod quantum cunque deus contingenter, & scit, & sciuit a effectum futurum esse: non tamen oportet eum in sua cognitione mutari, ita quod primo sciat, & postea non sciat. Nam effectus contingens potest quidem esse futurus, & potest aesse non futurus, secundum hoc potest praesciri, & non praesciri, non tamen est futurus, & non futurus: nec primo futurus, & postea non futurus, uel econuerso. Sed si est futurus ab aeterno fuit futurus: licet potuit non esse futurus. Sic deus effectum futurum ab aeterno praesciuit qui tamen si ponitur non uenturus: sicut tunc nunquam fuit suturus: sic nunquam praeuisus Hoc uult Boe. ubi supra prosa ulti. Quid igitur in quies, ex mea ne dispositione scientia diuina mutabitur: ut cum ego nunc hoc nunc aliud uelim: illa quoque noscendi uices alternare uideatur: minime. Qianamque futura praecurrit diuinus intuitus, & ad praesentiam propriae cognitio nis retorquet, ac reuocat, nec alternat nunc hoc, nunc illud praenoscendi uice: sed uno ictu mutationes tuas manens praeuenit, atque complectitur. Hac ille. Et ideo ista propositio deum scientem a fore uerum; possib se est non scire a esse uerum distinguenda est secundum compositionem, & diuisionem; sicut & illa. deum uolentem a fore; possibile est uelle a non fore. In sensu compositofalsae sunt, in diuiso sunt uerae. Et patet satis differentia, & haec etiam est inten tio magistri intextu.

¶ Secundum dubium. Cum deus omnia cognoscit utrum intuitiue, uel abstractiue cognoscat. Ad hoc est haec conclusio post dium Camerac. & Grego. dist. xxxv. q. i. Deus, siue diuina essentia intuitiue cognoscit non solum existentia: sed etiam omnia impossibilia. Probatur: quia cum deus cognoscat omnia cognoscibilia, ut patet ex dictis: uel ergo abstractiue, uel intuitiue Non abstractiue: patet: quia quod libet cognoscit immediate, & non peraliquod medium cognitum medians in ter cognitionem, & rem cognitam: ut supra dist. xxxv. qeiiij. & v. quoniam nullum tale medium est possibile: quia non treatura, ut constat: nec diuinitas ipsa: cum ex natura rei, ipsa nullo modo sit distincta a dei notitia: ergo int uitiue,

¶ Sed contra illud uidetur esse hoc conmune dictum: quia in diuina essentia uelut in speculo relucent, & repraesentantur omnia, & per consequens non im¬ mediate intuetur creaturas: sed mediante sua essentia, & ita abstractiue.

¶ Ad hoc dicitur post Greg. & Petrum: ubi. supra, quod non est intelligendum, quod deus cognoscat res in sua essetia: nisi ad hunc sensum, quod eius essentia est omnium rerumcognitio.

¶ Sed quod additur de speculo, & relucentia &c. dicitur quod hoc dictum habet ueritatem, quod essentia dicatur speculum repraesentatiuum omnium creaturarum ipsi intellectui creato, ut patuit de ideis. quaestione. v. distinctione. xxxv. uel ad senum statim tactum, quod tam intellectus diuinus, quam essentia est immediate notitia sui, & aliorum. Et non sic, quasi cusentia diuina repraesentet intellectui diuino: sic quod intellectio diuina mediate per essentiam diuinam feratur in res adextra: hoc enim falsum est: cum intollectus diuicus, & essentia diuina sint penitus indistincta, & omnibo intellectus diuinus est essentia diuina, quibus essentia est es sentia.

¶ Tertium dubium. Vtrum deus sit praescientia omnium futurorum contingentium. Ad hoc dubium breuiter dici potest post praedicta: supposito, quod deum praescire aliquid, est deum euidenter cognoscere rem futuram. Sunt autem fuiura contingentia duplicia scilicet conplexa, & incomplexa secundum modumloquendi aliquorum. Exemplum primiTuturum est, quod Christus iudicabit mundum est futurum est, quod talis propositio sit uera: Christus iudicat mundum. Exen plum secundi est de Antichristo futuro, prima possunt dici enuntiabilia futura secundum illos sic loquentes: secunda uero res futurae.

¶ Respondetur itaque ad dubium per aliquot propositiones.

¶ Prima. Deus est praescientia omnium terum. patet ex propositione prima ar. secundo. Siquidem deus distincte, & intuitiue cognoscit omnia, igitur praescit omnes res futuras. Consequentia tenet ex quid nominis praescire praemisso.

¶ Secunda propositio. Deus est praescientia omniun futurorum enuntiabilium. Probatur: quia deus praescit multa enuntiabilia futura: ergo, & omnia. Tenet consequentia: quia non est repugnantia de aliquibus. Antecedens patet: quia multas ueritates futuras reuelauit, & reuelat: ut quod siet resurre ctio mortuorum, iudicium extremum &c Hinc Ioan. vj. Sciebat, quis traditurur esset eum. Et. cap. xviij. Ipse erat sciens omnia quae uentura erant super eum Ratione euidenti probari non potest

¶ Tertia propositio. Deus est infallibilis scientia, immutabiliter cognoscens omnia entia futura.

¶ Quarta. Deus est in fallibilis scientia certitudinaliter cognoscens omnia enuntiabilia futura Patet ex dictis in propositione secunda.

¶ Quartum dubium est circa conclusionem primam ar. ij. Deus non cogno scit omnia, & singula cognoscibilia: ergo. Assumptum probatur: quia non cognoscit omnes, & singulas partes continui proportionales, & illae sunt cognoscibiles: quia actu existentes. Ma ior probatur. Tum primo: quia uel tamen cognosceret diuisibiles, uel etiam indiuisibiles. Non ni.o diuisibiles: quia signo praecise totam multitudinem partium, quas cognoscit: tunc non cognosceret omnes partes: quia quaelibet illarum partium, cum sit pars diuisibilis, habet alia partes ulteriores, in quas potest diuidi: quas non cognosceret cum essent extra multitudinem signatam. Nec cognoscit indiuisibiles: quia tales nullae sunt

¶ Tum secundo: quia tunc diuisio continui in diuina cognitione esset totaliter euacuata. Consequens impossibile. Impossibilitas probatur: quia uel staret euacuatio ad diuisibiles, uel ad partes in diuisibiles. Non primum; quia tunc posset fieri ulterior diuisio: cum partes diuisibiles possunt ultra in medierates diuidi. Nec secundum: quia continuum non est compositum ex partibus indiuisibilibus. Probatur consequentia, quod diuisio continui esset euacuata: quia sicognosceret diuisim, & distincte omnes partes continui: non relinqueretur pars ultra diuidenda: quiaiam in cognitione diuisa est, & sic non est ultra diuidenda: alioquin partes eius non fuissent distincte cognitae.

¶ Tum tertio: quia quicquid deus distincte cognoscit: potest distincte producere, & si productum est, distincte conseruare, & cum partes continui sunt infinitae; posset producere actu infinita distincta, & separata.

¶ Item quarto. Si conclusio illa esset uera: sequeretur, quod posset cognoscere omnes numeros. Consequens falsum: quia tunc progressus in numeris esset euacuatus, quod est impossibile: cum sit processus in numeris in infinitum: Etiam quia tunc in diuina cognitione staretur: uel ad numerum finitum. Et hoc non: quia quolibet finito numero est numerus maior. Nec ad infinitum: quia nullus numerus est infinitus: licet in numeris in infinitum procedatur. Nam quocunque numero signato, potest ultra procedi: cum quilibet numerus signatus sit radix tam numeri quadrati, quam cubiti ab eo per multiplicationem eius consurgentis.

¶ Item si co gnosceret quamlibet speciem creabile, Sunt autem infinite creabiles: quia qua libet creabili potest aliam perfectiorem creare: cum hoc nullam implicet contradictionem, & ita cognosceret infini tas. Consequens falsum: quia tunc cognosceret speciem ab aliqua infinite distantem, & ita infinitam: consequens impossibile: tunc enim creatura esset infinita, quod implicat.

¶ Si dicis, quod nulla distent infinite. Contra. tunc non erit processus in infinitum. Et ita dabitur status in aliqua, qua maiorem non potest cognoscere.

¶ Ad illas respondet samGrego. distin. xxxv. q. i. quod infinita cognoscit deus: quia omnia cognoscibilia, quae sunt infinita tam possibilia, quam existentia: ut deductum est de partibus continui. Consequenter concedit: quod in diuina cognitione diuisio continuiest euacuata: ita quod distincte cognoscit omnes partes continui: nec est pars aliqua diuisibilis in partes non distincte cognitas, & est status in cognitione non ad aliquam partem: sed ad omnes partes simul. Nec tamen propter hoc est aliqua pars realiter indiuisibilis in alias partes realiter distinctas: licet sit pariindiuisibilis in partes non distincte cognitas.

¶ Et cum dicitur: signo totam multitudinem partium &c. dicitur, quod illa multitudo includit omnes partes, & licet quibet sit diuisibilis realiter: tamen partes diuisae non essent ulteriores: nec extra multitudinem signatam. Nonn. potest signari multitudo partium indiuisibilium realiter, sed tantum in cognitione: omnes enim sunt in dei clara cognitione.

¶ Ad aliam probationem concedit Greg. quod deus potest infinita producere actu, quod intelligere oportet secundum numerum, non secundum perfectionem. Nec uidetur sufficere, si dicatur, quod quodlibet possibilium potest producere: sed non omnia simul, & separate: cum possibilia sibi non repugnent quantum ad esse maxime eiusdem speciei: nisi ostendatur contradictio, quae sequatur ad multitudinem actu infinitam.

¶ Ad illud de numero conceditur a Grego. sicut de partibus continui: quod cognoscit omnes numeros possibiles, & sic infinitos, & quod euacuatur processus in numeris, non in re, sed in diuina cognitione. Et non staretur ad aliquem numerum particularem: sed ad omnes simul, qui sunt infiniti possibiles, licet nullus numerus sit infinitus. Et ad hoc est August. xij. de ciui. dei, c. xviij. ubi clarissime ostendit contraphiloso phos deum infinita sua scientia compraehendere. Quodque omnes numeri infiniti sunt: eo quod in nullo potest finis numetorum constitui, & singuli finiti sunt, & omnes infiniti sunt. addens. Ita nec numeros propter infinitatem suam nescit omnipotens deus, & si usque ad quandam summam numerorum scientia deiperuenit: caeteros ignorans: quis hoc etiam dementissiuius dixerit. Et sequitur. Infinitas quodam inessabili modo: quia scientiae ipsius incompraehensibilis non est: deo finita est.

¶ Si dicis ergo si cognoscit totam multitudinem numerorum infinitam; cognoscet etiam omnem multitudinem numerorum finitam distinctam ab illa multitudine infinita, & ita attinget ultimum numerorum finitum, quod est impossibile. Solutio. Negando, quod attingit ad ultimum numerum finitum; quia multitudinis finitae numerorum nullus est ultimus numerus. Nec aliquo numero finito proceditur immediate ad multitudinem numerorum infinitam, sed inter quemcunque finitum numerum, & multitudinem infinitam, mediant infiniti numeri finiti.

¶ Ad aliud conceditur; quod cognoscit quamlibet speciem creabilem, & conceditur, quod sunt infinitae creabiles, & ita in finitas cognoscit sicut de numeris, & partibus continui. Et consequenter negetur, quod cognoscit aliquam speciem a certa data infinite distantem: quia nula talis est: recte sic in numeris.

¶ Et cum dicitur: tunc non erit processus in infinitum: dicitur, quod non est processus in infinitum, idest ad aliquam speciem infinitam, sed est processus in infinitum in speciebus finitis: eo ipso, quod non datur ultima species finita producibilis. Et ita in cognitione diuina es infinitas actualis, quia actualiter cognoscit infini ta possibilia. Non tamen sequitur propter hoc infinitas actualis rerum producibilium. Valent pro dictis ea, quae habentur in ij. dist. j. qeiij.

¶ Sed contra. quaecunque deus potest distincte cognocere simul potest distincte producere, & simul producere, & ita potest producere multitudinem actu infinitam. Consequens impossibile: quia tunc posset facere infinitum secundum perfectionem: quia tanta est pfectio in separatis, quan ta est in coniunctis: sed si finita essent coniuncta & unita essent infinitae perfectionis: ergo totum infinitum erit infinitae perfectionis, si fuerit separatum. Maior patet: quia non est maior perfectio in toto, quasi sit perfectio suarum partium.

¶ Item arguatur de gradibus charitatis augmentabilis in infinitum: deus cognoscit omnes gradus producibiles, pro ducat simul, & erit charitas ifinita. Pro batur ans: quia deus habet uirtutem productiuam infinitam simul, & producibilia sunt infinita, nullam repugnantiam quantum ad esse simulhabentia.

¶ Item tanta est uirtus dei productiua, quanta est eius uirtus cognitiua: quia sunt idem omnibus modis, & indistincta: ergo quantum potest simulcognoscere: tan¬ tum potest simul producere.

¶ Ad hanc replicam dicitur negando assumptum, quod tantum potest simul producere &c. Non enim potest omne producibiles mul producere: quia quotcunque productis adhuc potest aliud producere: etiam si per impossibile infinita actu produceret. posset nihilominus aliud finitum uel infinitum: uel infinita ad haec produ cere. de hoc. supra distinctione. xvij. q. viij. Ad probationem conceditur; quod deus habet simul potentiam productiuam: uerius est sua potentia productiua prout simul determinat habet: non autem ut determinat productiuam, quinulla est potentia productiua simul omomnia possibilia. Secundo dicitur, quod nullum producibile habet repugnantiamad quodlibet aliud producibile. Et quia non habent repugnantiam ad alia pro ducibilia. ideo non possunt omnia produci: quia si omnia producerentur: illa haberent repugnantiam ad quodlibet aliud producibile. Et ita quoduibet producibile habet repugnantiam ad omnis simul: quia non potest stare cum omnibus simul:quia tunc non esset aliquid utra possibile produci: quod reputatur impossibile.

¶ Ad confirmationem: tanta est uirtus productiua, quanta cognitiua conceditur, & negetur consequen tia: quia in simili non sequitur: tanta esx uirtus cognitiua, quanta productiua: ergo quicquid cognoscit, illud producit: quia licet idem sit uirt, qua cognoscit, & qua producit scilicet ipsa diuina, & simplicissima essentia: tamen non est idem eo gnoscere, & producere propter connopata illorum terminorum, qui non solum important deum: sed etiam conno tant creaturam: propter quod aliquid praedicatur de uno, & negatur de alio: sicut eadem est uirtus solis, qua calefacit, & qua exsiccat, & illuminat, & tamen non quicquid calefacit, exiceat, & illuminat, & econuerso. Et in homine pon quicquid intelligit, uult, & tamtn idem est intellectus, & uoluntas supposito, quod potentiae animae non distinguantur realiter inter se, & ab anima Quia calefacere, illuminare, non solum important uirturem solis: sed etiam calorem, & sumen; quae distinguuntur, sic etiam intelligere, & uelle non solum important potentiam animae: sed etiam actus elicitos, & obiecta, quae distinguuntur Et licet in deo nec potentia, nec actus distinguantur: tamen obiecta distinguum tur: quia aliquid est obiectum diuinae cognitionis: quod non est obiectum productionis es. aliquid cognoscitur, quod non producitur.

¶ Adhuc contra conclusionem primam potest argui sic. Deus non cognoscit omnia. Probatur: quiam non uniuersaliter nec complexa, nec impossibilia. Probatio: quia cognitio uniuersalis est imperfecta, & confusa, & abstractiua. Cognitio dei non est imperfecta. sed pfectissima, distinctis sima, & intuitiua. Vniuersale autem non congnoscitur nisi uniuersaliter, & cognitio ne uniuersali: alias non esset uniuersale,

¶ Etiam non cognoscit complexum: quia cognitio dei est simplicissima, nec discurrit. Etiam impossibile non potest cognosci cognitione simplici. deus autem non habet nisi unum actum coonoscendi, & hunc simplici, simum.

¶ Item quic quid deus cognoscit potest producere: impossibile non potest producere: ergo nec cognoscere.

¶ Ad primum negetur nemdns pro duabus primis partibus: quia cognoscit uniuersalia, & complexa. Ad pro bationem negetur: quod uniuersale, & con plexum non cognoscuntur nisi cognitione uniuersali, & complexa hoc negetur. Nam uniuersale siue habeat esse obiectiuum tamen, siue subiectiuum: est tamen cognoscibile cognitione simplici, & in tuitiua: sic etiam complexa. Vnde deus uno simplicissimo cognoscendi actu ( quest realiter, & omnibus modis diuina essentia) cognoscit intuitiue omnia cognoscibilia, praesentia, praeterita, futura & possibilia. Et omnes rerum existendi modos, qualitates, & circunstantias: quia omnia seipso immediate, & ita nec abstractiue, nec complexé, non cognoscit unum mediante alio. Ita quod cognitio dei prius terminaretur ad unum, & mediante illo ad aliud: sed ad quodlibet immediatè terminatur. Nem un¬ notitia intuitiua immediate se, & omnis alia intelligit: ut supra patuit.

¶ Pro tertia parte similiter dicitur, quod cognoscit impossibilia logica id est propositiones impossibiles. Secundo dicitur, quod rem impossibilem non cognoscit: quia nulla talis est, nec esse potest. Sicut nec intellectus humanus cognoscens chymeram terminatur ad rem impossibilem, sed ad possibilia non potentia se habere certo modo quo significantur per terminum chumera. Ita deus cognoscit tantum possibilia, & omnes eorum circunstantias, habitudines, modos, repugnantias, con uenientias, affirmationes & negationes.

¶ Quintum dubium est, ausit aliqua uicissitudo in diuina cognitione. Ad hoc respondetur unica propositione. Nulla est uicissitudo successionis in actu diuinae cognitionis. Probatur auctoritate scripturae. Apud quem non est transmuratio, nec uicissitudinis obumbratioIc. j.

¶ Praeterea deus necessario omnium rerum, & enuntiabilium possibilium est simplex, & intuitiua notitia, seu cognitio alias non esset omni sciens, & eum possent multa latere, & eius cognitio nem simplicem fugere: ut infra latius patebit. Sed contra hanc propositionem sic potest argui, deus aliquid de nouo cognoscit, quod prius non cognouit: ergo est uicissitudo in cognitione diuina. Tenet consequentia: quia eadem cognitione, eadem semper necessario co gnoscuntur a deo. Antecedens probatur: quia deus aliquem prius reprobatum de nouo approbat. sed approbetio non est sine cognitione: ergo de nouo cognoscit. Consequentia uidetur nota ex terminis. Antecedens probatur: quia deus peccatorem aliquem de nouo iustificat infundendo eiprimam gratiam: sed omnem iustificatum approbat, & carentem gratia reprobat. Nam approbare nihil aliud est, quam aliquem iudicare dignum uita aeterna: talis autem iudicatur omnis habens gratiam, & indignus omnis carens ea: quod est reprobare. Confirmatur: approbatio dei, & eius cognitio sunt idem omnibus modis: igitur approbatio noua est noua cognitio: ab eodem est ad idem.

¶ Item de nouo incipit cognoscere primo iustificatum uita aeterna dignum: ergo noua cognitione. Tenet consoquentia: quia si cognitione non noua: sed praeexistenti prius nouisset illum dignum, & ita non habentem gratiam dignum uita aeterna: quod est falsum. Consequentia patet: quia idem inquantum idem semperfacit idem maxime in agente naturali: nunc autem deus quaecunque nouit, naturaliter, & necessario nouit.

¶ Solutio; scientia deilicet in se una simplicissima essentia omnium cognoscibilium: tamen in ordine ad cognita a quibusdam distinguitur in scientiam simplicis notitiae, & scientiam iudicatiuam enuntiabilium, quae est ueritatis complexe uel propositionaliter significatae: ut qua scit melegere mereri, uel peccare. Scientia simplicis notitiae est scientia dei: secundum quod est simplex apprehensio rerum. Scientia autem enuntiabilium est eadem scientia, secundum quod est euidens iudicium eorum.

¶ Scientia simplicis notitiae adhuc tripartitur: quia uel est omnium praesentium praeteritorum, futurorum, & possibilium. Et s obrinet nomen generale, scilicet scientia simplicis notitiae. Secundo specialius: quia est eorum, quae sunt, fuerunt, uel tantummodo, & ab aliquibus dicitur scientia uisionis. Tertio modo adhuc specialius tantummodo respectu futurorum, & haec dicitur praescientia,

¶ Scientia enuntiabilium, seu iudicatiua etiam potest distingui secundum dstinctionem propositionum affirmatiue: negatiue de i esse: mobilis de paesntipto suturo &c. Et est haec distinctio nonrerum, sed noinm. Ad idem in dist. xxxix. in notabili primo.

¶ Per hoc ad primum neget assumptum de scia simplicis notitiae. Sed de scientia iudicatiua posset concedi: quia de nouo iudicat propositionem ueram quae de nouo est uera: sed non noua scientia, & negetur consequentia. Ad pbatione consequentiae uera est de scia simplicicis notitiae non aut iudicatiua, Vnde eadem seia sine eius mutatione cognoscitur an esse, quamdo est: non esse, quam do non est: sic esse, quando sic est, & omnis habitudo rei existentis, & possibilis: & ita diuersae ueritates: sicut eadem simplicis appraehensionis notitia cognoscit rem, quando est: & quando non est. Ad probationem antecedentis negetur consequentia: de nouo approbat: ergo de nouo cognoscit: ut cognoscit dicit scientiam simplicis notitiae: sicut si sortes ignotus post quie tem currat, quamuis de nouo cognoscocum currere: non tamen de nouo eum cognosco. De scientia iudicatiua ad sanum intellectum posset concedi.

¶ Ad confirmationem negetur consequentia nec arguitur ab eodem ad idem: quia: hoc est arguere a synonymo ad IVnonymum. Nunc autem cognitio, & approbatio diuersa connotant: sicut cognitio, creatio &c. quamuis supponant pro eodem, & propter connotationem diuersa de eis uere praedicantur.

¶ Ad secundam confirmationem negetur conse quentia: nam eadem cognitione cogno scit eum dignum uita aeterna, dum habet gratiam, & indignudum caret prodiuersis temporibus. Et sic nouit ab aeterno eum pro a, instanti indignum, & pro b, instanti dignum.

¶ Ad probatio nem idem inquantum idem: respondetur, quod semper idem cognoscit. Nec aliquid incipit, aut desinit de nouo cognosce- re: ut dictum est. Quod uero propositionem nunc coguoscit ueram, quam non cognouit prius ueram, ut prius determinat uerum, non arguit mutationem scientiae dei, sed rei significatae per propositionem.

¶ Sextum dubium. Vtrum esse ctus, qui sunt a deo necessario cogniti, sint ab eo contingenter producti. Ad hoc dubium est responsio affirmatiua, & talis. Effectus a deo necessario cogniti contingenter sunt ab eo pducti. Prima pars patet ex dubio v. Secunda pars patet: quia deus nihil operatur necessario adextra: ut habet comune dictum theologorum.

¶ Sed contra hanc propositionem argui potest. effectus a deo non sunt necessario cogniti: igit. Probatio. Effectus non sunt necessario producti: ergo non sunt necessario cogniti. Antecedens patet ex secunda parte conclusionis nunc datae pro responsione ad dubium. Consequentia probatur: quia sequitur bene. Effectus non sunt necessariopducti: ergo non sunt necessario effectu, Tenet consequentia: quia sicut contingenter sunt producti: ita contingenter sunt effectus. Bo enim sunt effectus, quo producuntur. Vltra non necessario sunt es fectus: ergo non necessario cogniti sunt esse effectus. Tenet consequencia: quia res necessario cognita, necessario talis est, qualis esse cognoscitur: alioouin cognitio necessaria posset esse fallibilis, & erronea. Tunc ultra. Non necessariocogniti sunt a deo effectus: igitur essectus a deo non sunt necessario cogniti, per conuersionem simplicem propositionis uniuersalis negatiuae, tam ex parte dicti, quam ex partemodi.

¶ Item non minus necessarium est uelle dei respectu creaturae producendae: quam eius intelligendaem. Ergo si necessario cognoscit: necessario producit. Tenet consequentia: quia sicut actu intelligendi creaturam cognoscit: ita actu uolendi eausa pro- ducit. Antecedens probatur: quia tam intelligere, quam uelle in deo est actus aternus, & immutabilis: quia realiter deus

¶ Ad primum negetur consequentia probationis primi argumenti. Ad pro. Rin bationem, admissa prima consequentia: licet negari posset attenta ampliatione. causata per necessario negetur secunda cilicet non necessario sunt effectus: ergo non necessario sunt cogniti esse effectus: quia contingens non contingenter: sed necessario cognoscitur a deo. Ad probationem negetur, quod res necessario cognita, necessario talis est, qualis cogno scitur: quia Ioan sedens necessario cogno scitur a deo sedere, et tamen non necessario edet.

¶ Ad probationem alioqun cognitio necessaria esset fallibilis: hoc negetur de cognitione illa: qua imutata cognoscitur utraque pars contradictionis successiue uera: qualis est cognitio diuina. Posset etiam concedi consequens, non necessario cogniti sunt esse esfectus: quia haec cognitio est iudicatiua, & deus non necessario cognoscit effectum esse: sicut non necessario cognoscit Petrum orare: quia potest cognoscere Petrum non orare. Sic enim non cognoscit nisi uerum: & uerum contingens contingenter cognoscit uerum: sicut contingenter praedestinat. Nihilominus tamen effectus necessario sunt cogniti, cognitione simplicis notitiae, uel apprae fensionis. Vnde licet necessario cognoscit omnia uera. tamen non necessa rio scit omnia uera propter diuersam connotationem terminorum scire, & cognoscere.

¶ Ad secundum: non minus est necessarium uelle dei &c. Illa potest distingui: quia uno modo potest sic intelligi: non minus necessatrio uult creaturam: hoc est necessario uult creaturam, sicut necessario intelligit, & sic est falsa. Quia licet intelligere, & uelle dei idem important in deo, ipsam scilicet diuinam essentiam: tamen non eodem modo conmotant creaturam: quia intelligere connotat creaturam in esse obiectiuo possibili: uel in esse actuali. Nam deum uelle creaturam, est producere creatutam, secundum illud. Omnia quaecunque; uoluit, fecit: sed deum intelligere crea turam, est deum appraehendere creaturam ut obiectum: de ratione autem ob iecti non est, ut sit.

¶ Alio modo intelligitur: non minus necessarium &c. id est actus uolendi in deo est necessarius sicut actus intelligendi, & sic conceditur assumptum & negetur consequentia.

¶ Ad probationem: si sicut dicit omnimodam similitudinem, negetur: quia non eodem modo praecise: sicut actu intelligendi cognoscit: ita actu uolendi producit: quia actu intelligendi necessario intelligit: sed actu uolendi contingenter non necessario producit: si autem sicut dicit aliqualem similitudinem: ut sicut actus intelligendi est immutabilis, & aeternus: sic actus uoluntatis: ut sonat pbatio conceditur: sed quia similitudo non est sufficiens ad propositum nihil probatur.

¶ Dubium septimum est contra conclusionem tertiam scilicet Contingentia in rebus productis dependet ex liber tate arbitrij producentis.

¶ Contingen¬ tia in rebus productis, non dependet ex ibertate &c. Probatur: quia nullus esse ctus naturaliter productus dependet ex ibertate producentis. Et omnis essectus naturaliter poductus est contingens: ergo contingens non dependet ex lipertate producentis. Et omnis effectus naturaliter productus est contingens: ergo contingens non dependet ex liber tate producentis. Discursus est in secundo tertiae. Maior probatur: quia in hoc distinguitur effectus naturaliter productus, & effectus libere productus: quia iste dependet ex libertate arbitrij: ille uero non. Minor similiter probatur: quia nullus effectus productus est necesse esse: ergo omnis est contingens. Tenet consequetia a sufficenti diuisione: quia omne, quod est, est necesse esse, uel contingens: sed effectus non est necesse esse hoc contingens: a tota disiunctiua cum destructione unius partis ad partem non destructam.

¶ Si dicis: quod omnis effectus dependet ex libertate primae causae: respectu cuius nullus effectus est naturalis: quia omnia extra se producit non natura, sed uoluntarie.

¶ Contra supponoopi. quorundam philosophorum: quod prima causa non coagat causis secundis in producendis effectibus: tunc stat argumentum.

¶ Potest responderi dupliciter: ino modo quod casus est impossibilis, & opi. illa philosophorum est error damnatus a sacra scriptura. Omnia per ipsum facta sunt, & sine ipso factum est nihil: ideo non admittendus nec miru: si ex impossibili sequitur oppositum ueri: cum ad ipsum sequatur impossibile. Aliter dicitur posita opi. illa quamuis impossibili, quod effectus naturales non sunt contingentes ad utrumlibet: sed necesarij necessitate naturali. Et cum arguitur, non sunt necesse esse: simpliciter concedo: quia sunt corruptibiles, & aliquando non fuerunt, & cum infertur: ergo contingentes. negetur consequentia: nec est diuisio sufficiens: quia datur medium inter necessarium simpliciter, & contingens scilicet possibile: ut possibile dicatur: quod potest esse, & potest non esse. Contingens uero, quod omnibus causis ad eius per ductionem necessarijs positis, & sublatis impedimentis potest aeque non produciEt nihil tale est, nisi quod dependet ex libera uoluntate.

¶ Octauum dubium est contra conclusionem quartam scilicet Infallibilitas cognitionis diuinae non repugnat contingentiae creaturae. Infallibilitas diuinae cognitionis non stat cum contingentia creaturae; ergo ei repugnat. Consequentia nota: quia quem non stant simul illa repugnant. An tecedens probatur: quia si scientia dei est infallibilis respectu contingentium, non possunt contingentia non esse, & per consequens non sunt contingentia, sed necessaria. Probatur consequentia per Beatum Augugustinum. tertio. de lib. arbit. cap. iiij. dicentem. Aliter fieri non potest quam deus praesciuit. Item sexto. super Genes. cap. xxij. Illud quod deus praesciebat necessario futurum erit. Item Ansel. de concor. praedestin. & lib. arbitr. cap. primo. & quarto. Id, quod deus praesciuit: necesse est esse futurum. Ex quibus uidetur sequi: quod praescientia dei propter suam infallibilitatem imponit necessitatem futuris praescitis: ideo repugnat contingentiae. Ad idem possent multe auctoritates adduci.

¶ Ad auctoritates dicitur: quod intelligendae sunt in sensu composito. Ita quod haec est impossibilis: deus praescit aliquid taliter futurum qualiter no est futurum: uel loquitur de necessitate consequentiae non consequentis, ac conditionata. Quia bene sequitur: deus praescita, esse futurum: ergo erit. consequentia necessaria est: sed consequens contingens sicutanis.

¶ Praeterea arguitur contra conclusionem eandem ratione. Cum infallibilitate &c. non stat contingentia. Probatur: quia omne contingens potest non esse futurum: sed praecognitum infallibiliter futurum: non potest non esse futurum: igitur praecognitum non est contingens, & ita non stat contingentia. sta ex quid nons contingentis. Minor probatur; quia si praecognitum posset nodiscursus est in festino. Maior manife¬ esse futurum: non esset infallibiliter pricognitum: quia nihil potens faliere est infallibiliter praecognitum. Sed one prae cognitum potens non esse futurum, potest fallere: ergo nihil tale est infallibiliter praecognitum. Distursus est in celarent, & maior nota: quia fallibile est, quod potest fallere: sicut animal sensibise quod potest sentire. Minor patet: quod fallere cognoscentem est aliter se habe re, quam cognoscitur: ergo posse faliere est aliter se posse habere, quod cognoscitur. Secundo probatur illa minor principalis scilicet quod praecognitum infallibiliter futurum non potest non esse futurum. Quia sequitur: si deus praecognoscit Petrum peccaturum in a instanti, peccabit in a. Tenet consequentia: quia praescientia dei est infallibilis. Antecedensigitur non potest esse uerum sine consequente. Sed anis est necessarium: igitur, & consequens scilicet etrus peccabit in a, & per consequens non potest non peccare. Necessitas antece dentis probatur. Tum, quia quad deus cognoscit, necessatio cognoscit ex dub. ij. Tum quia si praescit: abaeterno praesciuit: ultra ergo necessario praesciuit. Tenet consequentia: quia omnis de praeterito uera est necessaria: quia hoc solo priua tur deus: ingenita facere quae genita sunt. Tum quia consequens ex alio erit necessarium. quia stante antecedente, conse quens est uerum, Petrus peccabit ina. ergo necessarium. Probatio consequentiae: quia oppositum consequentis non stat cum antecedente. Probatur, quia oppositum consequentis non necessarium non stat cum antecedente. quia si non est necessarium Petrum peccare inapotest non peccare in a. sed illa repagnat huic: petrus peccabit in a. quia ponatur in esse: petrus potest non peccare in a. petrus non peccabit in a. quae est contradictio prioris: perrus peccabit in a: ergo non stant simul.

¶ Ad illas respendetur: ad primum negetur assumptum. Ad probationem negetur minor scilicet praecognitum infallibiliter futurum: non potest non esse futurum. Ad probationem negetur consequentia: quia potens non esst suturum, potest infallibiliter praecoguo fes esse futurum. sicut Antichristus potest non esse futurus, & tamen infallibiliter praecognoscitur futurus: quia infallibiliter est suturus. Ad probationem conse quentiae. negetur minor: quod omne praeco gnitum potens non esse futurum potest ralsere. Ad probationem negetur consequentia. Et dicitur: quod posse fallere praecognoscentem est posse fieri, ut res prae fciatur futura, & ipsa non sit futura.

¶ Ad secundam probationem minoris negetur antecedens: quod deus praecogno scit petrum peccaturum in a. sit necessarium. Ad probationem conceditur: quod deus quae praecognoscit, necessaria cognoscit: sed non necessario praecognoscit: nechoc dicit responsio conclusiua in dubio. vj. quia cognoscereibi in con closione tali dicit cognitionem simplieis appraehensionis, uel notitiae, & illa necessatio cognoscit onia possibilia. Sed praecognoscere dicit cognitionem ueriiudicatiuam, & hoc contingenter praecognoscit sutura. unde stant simul. Ne cessario cognoscit futura, ergo futura & contingenter praecognoscit futura: nec sequitur. Necessario cogno scit futura: ergo futura necessario sunt futura: propter ampliationem quam causat cognoscit. Sed benesequitur: praecognoscit a futurum: ergo a est futurum. Quia praecognoscere a, suturum est iudicare a esse futurum, & ita est cognoscere hanc esse ueram. a est futurum.

¶ Ad tertiam probationem minoris dicitur: quod propositio de pterito uera, cuius ueritas dependet a futuro contingenti non est necessaria: ut supra patuit dist. & q. praesenti art. ij. & habetur in centilo. Ockam. conclusione Ixxxjx. Sed potest esse falsa: unde licet deus praescit Antichristum futurum, & ab aeterno praesciuit: potest tamen non praescire, & nunquam praesciuisse. sicut haec deus producet Antichristum: ab aeterno fuit uera, & tamen potest non producere: quod si non faceret: nunquam fuisset uera. Et si haec de praeterito, haec fuit uera demonstrando illam: deus producet An tichristum: potest esse falsa, uerum ergo est, quod praeterita non possunt non esse prae¬ terita in sensu diuiso: quae fuerunt res aliquae in esse actuali positae. Sed per haec praeterita, quae dependent a futuris contingentibus: nihil positum est, uel fuit in esse actuali.

¶ Ad quartam probatio nem necessitatis consequentis dicitur, quod illa non est necessaria: petrus peccabit. Et negetur, quod illa petrus potest non peccare, repugnet huic: petrus peccabit: licet eius de inesse repugnet. Quiade in esse potest esse falsa, propositione. de possibili existente uera: immo nec illae repugnant: petrus potest peccare: petrus potest non peccare. Quia ambae uerae, & ambae affirmatiue: sed illae repugnant: petrus potest peccare: petrus non potest peccare.

¶ Adhuc contra totumfundamentum praemissarum solutionum: Deus praesciens futurum necessario praescit futurum: ergo futurum praecognitu non potest non esse suturum, & ita necessariofuturum: sed omne futurum est praecognitum, ergo omne futurum est necessarium. Consequentia est in barbaraEt primum probatur: quod scilicet deus quaecunque praecognoscit, necessario precognoscit: quia ona futura repraesentatur deo per essentiam tanquam in specie, uel medio cognoscendi: uel in notitia, qua cognoscit. Sed quicquid dei essentia repraesentat naturaliter repraesentat: non minus, quam species, uel notitia creata: ergo non potest non repraesentate futurum, & per consequens futurum non potest non esse futurum, alias essentia diuina posset false repraesentare.

¶ Solutio ideus non cognoscit aliqua per aliquid quasi per medium: nec proprie essentia repraesentatcognita quasi species, nec primo cognoscit essentiam suam, & perillam quasi praecognitum medium cognoscit res alias. Sicut beati cognoscunt creaturas relucentes in essentia, cognitione rerum in uerbo. Sed ut supra tactum fuit in recitatione opinio. Ockam. M. deus est essentia diuina, & notitia intuitiua, immediate onium entium actualium, & possibilium: & iudicium ueracissimum, ac euidentissimum omnium uerorum enuntiabilium, & necessario est intuitio onum possibilium existentium, & non existentium. Sed non necessario est iudicium, siue notitia iudica tiua oim uerorum contingentium, & sic esse conuenit sibi non med iante aliquo qua si spe, uel medio cognoscendi: sed est talis cognitio ex propria sua natura, & perfectione infinita: cuius nihil simile haberi potest in creatura. Nonum dubium est: si praedicta uera sunt de rerum contingentia: quo stabit illa conis propositio philosophi: omne, quod est, quamdo est, necesse est esse. hoc enim directe uidetur praedictis obuiare, & contradicere. Ad hoc respondent Greg. de Arim. dist. xxxviij. q. i. art. iij. & post eum Camer. q. xj. art.. Item Oyta. q.viij. art. j. distinguendo. quod illa dictio quando, potest ibi stare aduerbialiter, uelconiunctionaliter: ita quod aequoed ualet huic coniunctioni si. Nam ut dicit Boe. lib. j. de hypotheticis syllogismis: ita potest fieri conditionalis pe hoc aduerbium cum: sicut per hanc coniunctio nem si: unde ista est conditionalis. Cunhomo est, animal est: sicut haec, si homo est, animal est, & idem iudicium potest es se de quan.

¶ Si ergo quando, statibi aduerbia liter, uel illa propon sumitur in sensu conposito, & sic est uera: quia denotatur, quod haec sit necessaria: omne, quod est, quando est, necesse est esse, & hoc est uerum: licet non habeat aliquam singularem necessariam praeter hanc: hoc quod est, quando est demonstrando deum: nam quocumque; alio demonstrato, singularis est contingens: ut patet.

¶ Vel illa sumitur in sensu diuiso, & hoc dupliciter: uel enim ipsa est temporalis, & tunc aequiualet huic copulatiuae: omne quod est aliquamdo est, & omne tale tunc est necesse esse, & sic ipsa est falsa, sicut secunda pars: quia nihil praeter deum aliquando est necesse esse.

¶ Vel potest esse de temporali subjecto, & sic totum hoc: omne; quod est, quamdo est: erit subie ctum, & reliquum erit praedicatum, quod denotabitur uerificari de illo subjecto cum modo nece:sitatis, & tunc est falsa, quod patet arguendo sic. Omne, quod est, quamdo est &c. sortes est, quando est: ergo sortes necesse est esse &c. Vel potest esse de tempotali prędicato, & tunc tamen quod ex: erit subiectum & reliquum praedicatum. Et sic ad huc est falsa: quamuis aliqui dicant oppositum; patet arguendo sic. Oequod est necesse, uel de necessitate est, ando est: sortes est: ergo sortes necesse, uel de necessitate est, quamdo est. Et idem est iudicium si dicatur. Omne, quod est de necetsitate est quamdo est. Conclusio autem e falsa, cum sit singularis in sensu diuiso, quae est falsa in sensu composito.

¶ Ideo patet, quod si illa propositio sumatur, in sensu diuiso sicut de uirtute sermonis debet sumi, & quando stat aduerbialiter sicut coniter solet accipi: tunc ipsa est sinpliciter falsa.

¶ Si uero quando stat conditionaliter, uel potest esse conditionalis: uel de conditionali extremo. Si primo modo, uel necesse potest denotare conse- quentiam esse necessariam: & tunc est uera: quia ista est necessaria: omne quid est, si est ipsum est: uel potest denotare necessitatem consequentis, & est sensus: si aliquid est, quodcunque illud sit ipsum se necessitate est, & sic est falsa. Siuero sit de conditionali subjecto, etiam falsa est: quia denotatur, quod de quocunque dicitur hoc subiectum ens quod est, si est: diciur hoc uerbum est modo necessitatis, & sic est falsa: ut patet. Si autem sit de conditionalipraedicato: tunc est uera: tia denotatur, quod de quocunque dicitur hoc subiectum ens, quod est: dicatur. hoc praedicatum est: si est: cum modo necessitatis, & hoc est uerum. Quia quocunque, quod est demonstrato, uerum est dicere: hoc de necessitate est: si est: Ex qua non sequitur ergo hoc de necessitate est: sed est fallacia secundum quid ad simpliciter, & istum sensum uoluit philosophus, uel primum &c.

¶ Ex hoc pater, quod quis aliqua res contingens, quem est in aliquo instanti de necessitate est in illo instanti, sed contingenter. & hoc est uerum ut illa est propositio de conditionali praedicato, & non conditionalis. Haec ex doct. praefatis sumere placuit.

¶ Alia moueri possent dubia, quorum aliqua tangentur distinctione sequenti, & pleraque habentur a pud praefatos doc. qui materiam illam de scientia dei latis sime prosequuntur. & Ovta. q. viij. ar. ij.

¶ Posset etiam hic quaeri, an deus possit alicui reuelare futura contingentia: de quo late uide in doc. quodlib. iiij. q.iiij. Item in centilogio conclusione. Ixxxvi. Descientia deiplura uide in centilo, conclusione. Ixxxj. & sequentibus.