Quaestio 1

QVAESTIO I CIRCA hanc distinctionem mouetur haec quaestio prima. Vtrum angeli naturaliter incorporei possint assumere corpora, & in eis exercere ope¬ ra uitae. In quaestione erunt quatuor articuli. Tres secundum tria, quae tanguntur in titulo. Quartus mouet dubia.

¶ Quantum ad primum queritur, utrum angeli sint corporei, quod nihi aliud est quaerere, quam utrum angelus sit natura composita ex quodam potentionali, materiali & perfectibili, & forma illi inhaerente, eamque perficiente: sicut homo componitur ex materia, & forma intellectiua eam inhaesiue perficiente.

¶ Secundo notandum, quod olim fuit haec quaestio multum dubia, diuersis doctoribus diuersa de ea sentientibus, ut tangit magister in textu. Vnde uidentur quidam tenuisse partem affirmatiuam; nihilque esse simpliciter incorporeum, praeter solum deum. Ad hoc allegatur illud Orige. in periarch. Solus dei id est patris, & filij, & spiritus lancti illud proprium est: ut sine materiali substantia, & absque ulla corporeae adiectionis societate intelligatur existere.

¶ Item illud Bern. homil. vj. super can. Demus deo soli sicut immortalitatem, sic incorporeitatem: cuius natura sola neque; propter se, neque propter alium, solatioindiget instrumenti corporei: liquet autem omnem spiritum creatum corporeo indigere solatio.

¶ Item illud Grego. In homil. epiphaniae: ubi nominat angelum rationale animal. Animal autem compositum est, & corporeum.

¶ Item ex Augu. ea quae magister allegat in textu.

¶ Sed oppositum nunc conmuniter dicunt omnes doctores concorditer: cui etiam uidetur magister consentire.

¶ Vnde secundum hoc ponitur haec conclusio ad illum articulum: Angeli tam boni, quam mali sunt naturaliter incorporei, & immateriales: ita quod non habent corpora sibi unita tamquam partem sui essentialem. Probatur conclusio auctoritate, & ratione. Auctoritate beatiDiony. de diuinis nominibus c. iiij. circa principium. Intelligibiles omnes spiritualesque; substantiae uelut incorporales, & omni materia carentes intelliguntur. Ad idem plura adduci possunt ex libro de caele. hierar. Item Damalic. diffiniens ange¬ lum dicit. Est substantia intelligibilis incorporea. Et addit ad hoc Richar. signim. quod corpus modicae quantitatis a maxima multitudine daemonum obsidetur. Vnde legitur Mar. v. ubi dicitur ex persona daemonis. Legio mihi nomen est. Continet autem legio secundum RicharScos. Si ergo corpora haberent daemones, tot nullo modo intrare possent cor pus humanum tamn modicum.

¶ Ite consonas ratio, quia creatura aliqua est mere cor poralis; ut elementa, & mixta non niuentia. Aliqua est composita ex spirituali, & corpore; ut homo. Ideo etiam erit aliqua creatura pure spiritualis; alioquinmodi essendi in creaturis non essent conpleti.

¶ Item creatura mere spiritualis perfeciior est corporali, & composita ex corporali, & spirituali. Si ergo illa deficeret, in uniuerso deficeret nobilissima creatura, & esset creatura quasi acephala carens digniori sua parte. Ad Origenem dicitur, quod Orige. in illo sicut in multis alijs sequens antiquorum philosophorum opinionem deceptus est; ita dicit beatus Tho.

¶ Ad beatum bern. dicitur, quod aliquid dupliciter dicitur esse incor poreum. Vno modo, quod non indiget solatio corporis, nec ppter se nec propter alios, & ita solus deus est incorporeus Aliomodo, quod non indiget propter se Nam quantum ad operationes proprias nulomodo corporibus adiuuatur: indiger tamen corpore aliquando in ministerioaliorum, seu propter alios. Sic angelus cum mittitur, indiget, quandoque corpore propter eos, quibus mittitur: & illo modo angeli sunt incorporei. Primo modo accipit beatus Bern. ut patet ex con textu uerborum suorum.

¶ Ad beatum Gregdicitur, quod accipit animal rationale trasumptiue pro omni illo, quod habet rationem siue intellectum.

¶ Ad auctoritates beati Augu. quas magister allegat, soluit ipse dicens eum locutum secundum aliorum opinionem: non propriam.

¶ Quantum ad articulum secundum nota, quod sicut colligitur ex dictis doctorum Alex. Sco. Tho. & aliorum: spum assumere corpus, est spiritum coadsistere corpori diffinitiue ut mo¬ torem intrinsecum mobili tamquam instrumem tum ad sui, uel dei repraesentationem.

¶ Dicitur primo in hac descriptione coadsistere corpori: in hoc enim dicitur spiritus assumere. it ad se assumere corpus: quia coniugitur ei per indistantiam localem non solum per operationem.

¶ Et additur diffinitiue, ad excludendum deum, qui licet apparuerit patribus in figuris corporalibus: Abraaei tribus uiris, Moysi in igne, populo in nube &c. Illa tamen corpora non assumpsit deus, alioquin cum omnibus sit intuitiue praesens; & omnia operetur in omnibus, omnia corpora assumeret; & maxime in omnibus, in quibus se manifestauit creaturae rationali: & ita assumeret corpus praedicatoris uerbum dei praęedicantis. Nec dicitur assumpsisse columbae speciem; in qua apparuit spiritussanctus. Nec stellam magis appatentem, nec igneas linguas, nec ignem in rubo, aut in monte Sina. Sed omnes illae apparitiones factae sunt per angelos huiusmodi corpora figuralia assumentes, & in persona dei loquentes. Vnde Aug. ij. & iij. de trin pene per totum materiam illam disputans ostendit. c. xj. tertij omnes illas apparitiones: in quibus manifeste scriptura deum apparuisse, & locutum fuisse patribus, & populo: dicit angelorum (in persona dei loquentium) ministerio factas Vnde ait. Illa omnia, quae patribus uisa sunt; cum deus illis secundum dispensationem suam temporibus congruam praesentare tur: per creaturam facta manifestum est. Et si nos latet quomodo ea ministris angelis fecerit: per angelos tamen esse facta non ex nostro sensu dicimus. Extat enim auctoritas diuinarum scripturarum, unde mens nostra deuiare non debet. Et deinde prosequitur auctorita tes illud probantes apostoli scilicet ad Heb. & ex actibus apostolorum, ac libris ueteris testamenti: per totum illud capitulum: Et circa finem recapitulando dicit. Satis demonstratum est, cum antiquis patribus nostris ante incarnatione saluatoris; cum deus apparere dicebatur; uoces illae ac species corporales per angelos factae sunt, siue ipsis loquentibus, uel agentibus aliquid ex persona dei. Sicut etiam prophaetas solere ostendimus: siue angelis assumentibus ex creatura, quod ipsi non essent: ubi deus figurate ostenderetur hominibus. Ecce cum dicat angelos assumpsisse siguras, in eis deum apparuisse. Non autem, inquit, illas figuras assumpsisse, cuius mihi (sine temeritate loquor) alia ratio non apparet, nisi quia angeli huiusmodi corporalibus figuris coextiterunt diffinitiue, non autem deus. Et propter hoc puto Sco. addidisse hanc dictionem diffinitiue.

¶ Dicitur consequenter in descriptione; ut motorem intrinsecum mobili, ad designandum, quod assumptio illa non est perinformationem, sicut anima assumit. Nec per hupostaticam unionem, sicut uerbum assumpsit humanam naturam: sed duntaxat per motionem, & usum corporis ad operationem: sicut artifex utitur instrumento.

¶ Additur ad sui, uel deirepraesentationem id est significationem. Hoc uerum est de angelis bonis tantum: quia mali saepe assumunt corpora non propter dei repraesentationem; quia non propter solum motum spiritus dicitur assumere corpus; alioquin intelligentia motrix orbis assumeret orbe. Et sicut Alex. dicit: si moueret magnam turrim, illam assumeret, quod non conceditur. Et in hoc etiam tangitur causa finalis huius assumptionis. Nam secundum sanctum Bonauent. angeli non indigent solatio cor poris propter se: sed ut nobis congruen- tius condescendant: indigent solatio id est adiutorio. Indigent, inquam, ad aliquas operationes exercendas, indigent ad seipsos manifestandos; indigent ad nosmetip sos laetificandos, siue confirmandos. Loquitur de bonis angelis. Et ideo assumunt corpora sicut instrumenta, uel organa ad operandum, sicut signa ad manifestandum, sicut cooperimenta uel habitacula ad conseruandum. Vnde corpus assumptum coniungitur illi sicut instrumentum motori, sicut signum significatori, sicut habitaculum habitatori &c. Haec sanctus Bonauen.

¶ Secundo notandum, quod quia finis imponit necessitatem his, quae sunt ad finem; ideo angelus assumit corpus prout congruit operationi, & significationi. Vnde non assumit corpus celeste; quia caelum non est susceptiuum illorum accidentium, in quibus apparet. Potestautem assumere corpus mixtum a natura iam formatum; ut cadauer mortui, uel aliquid tale. Potest etiam assumere corpus nondum a causis naturalibus causatum, uel formatum; sed quod, quasi tunc dum uolunt assumere, formatur subito, & com pleta operatione disparet, sicut fuit de Raphaele Tobiae per totum. & Phanuale. Gen. xxxij. Et de angelo apparente Manuae in specie uiri. Iudicum. xiij. Tunc dicunt aliqui (ut recitat sanctus Bonauent.) quod corpus tale formatur de natura elementari simplici scilicet aeris hoc modo. Nam elementum aeris de sui natura est rarefactibile, & condensabile: si adsit uirtus, quae hoc possit. Vnde sicut uidemus aquam solidari in glacien, & erystallum ex frigore; si contingit aliqua uirture occulta, quae nos latet, angelum aerem condensare posse secundum magis, & minus ad uoluntatem angelioperantis. Hoc autem corpus cum condensatur, potest suscipere figura, & effigiem talem, qualem uult angelus; & ita corpori organixato effici conforme. Potest nihilominus in una parte condensari plus, in alia minus, in alia minime: & sic conformari neruo, ossi, & carni. Potest est in una sui parte recipere plus de luce, in alia minus, in alia minime, & secundum hoc habere in se diuersos colores, & ita corpori humano effici qua si in omnibus conforme; et ita idoneum instrumentu, signum & habitaculum: ut ab angelo assumatur.

¶ Aliis tamen non placet, quod corpus assumendum sit de simplici esemento; sed quod sit exaere cum admixtione alterius elementi; sicut in nube, quod non est corpus plene mixtum: habet tamen in se naturam plurium elementorum. Et perhunc modum corpus ab angelo assumptum principaliter ab aere putatur esse formatum, concurrente ad hoc natura alicuius uaporis terrestris, uel aquosi: quo faciat tam ad uarietatem con¬ densationis, quam ad multiformitatem coloris. Hanc aunt non oportet angelum de loginquo mendicare; cum aer po magna suiparte mixtus sit uagoribus. Non est ergo corpus assumptum ab angelo mixtum plena mixtione. Tum quia tale corpus non posset tam subito generari, aut formari, quia non esset natum generari nisi se cundum determinatum processum naturae. Nam si appareret in corpore hominis non prius geniti pernaturam: illud corpus non posset gnrari nisi in matrice. Nec potest dici, quod angelus subito inducat illam formam in materiam; quia non potest naturalem formam inducere, sed tantum potest actiua, & passiua consequenter applicare & corporibus caelestibus in situ conuententi approximare; ut inducatur forma qua lis nata est a talibus agentibus particularibus induci. Itaque corpus quasi quiad subito formatur resoluitur: est mixtum imperfecta mixtione, qualis potest induci ab agentibus naturalibus; quasi subito facta approximatione esementorum; ita quod magis assimilatur impressioni, quae est imperfecte mixta. Cuius signum est (dicit Sco.) quia quando disparet tale corpus: non remanet aliquid talis corporis, in quod esset naturaliter resolubile immediate corpus assumptum: si fuisset pfecte mixtum. Corpus enim humanum si esset perfecte mixtum, non esset natum redire nisi in cadauer.

¶ Illis praemissis est haec conclusio: quo ad illum articulum responsalis. Angeli tam boni, quam mali possunt assumere corpora in quibus apparent homini. Ista conclusio manifesta est ex scriptura utriusque testamenti. Vbi habetur angelos in humanis corporibus apparuisse. Ad illa corpora angelihabebant specialem coniuctionem; auas non magis apparuissent angeli, quam alia creatura. Non autem fuit illa coniunctio tanquam formae ad perfectibile: nec tanquam suppositantis adnaturam suppositatam; ut patet ex illo articulo. Nec alia dari potest nisi moto ris, & mobilis: & talis quando sit ad significandum sui uel dei praesentiam est assunptio: ergo.

¶ Quantu adtertium articulum: de operationibus, quas operantur in cor poribus assumptis: supponit, quod multiplex est opatio. Quaedam ad locum, quae uocatur motus localis. Alia ad formam absolutam. & haec est multiplex secundum multiplicitate formarum Nam sunt formae non uitales: similiter quaedam uitales Et harum aliquae sunt uegetatiuae potentiae tantum, alic sensitiuae, aliae potentiae intellectiuae. Bormae, ad quas est operatio uegetatiua sunt formae substantiales tota les, ad quas est generatio. Vel pertiales, ad quas est nutritio, uel augmentatioformae potentiae sensitiuae, & intellectiuae sunt formae accidentales scilicet cognitionis sensitiuae & intellectiuae.

¶ Scum haec ponunt conclusiones: & primo de motu locali: de quo est haec coclusio prima. Oemmotum localem potest causare ange- lus in assumpto corpore secundum speciem: & ita motum membrorum paspebrarum, manuum, pedum, linguae &c. motum etiam inspirationis, & respirationis: etiam motum qui uidet esse progressiuus. Probatur coclusio: quia non est aliquod corpus ita imperfectu in uniuerso, quinhabeat in uirtute sua actiua aliquod ubi ut patet de grano respectu centri. Ergo multo magis habet hoc angelus respectu corporis assumpti. Non enim negandum est a perfectiore, quid conuenit imperfectiori: cum semper dignificanda sit natura. Quod uerum est de his, quae non importat imperfectionem: quale est mouere: quod etiam deo conuenit.

¶ Secunda conclusio. Angelus in corpe assumpto non potest in opationes uitales potentiae uegeta tiuae. Probatur tamn de opere nutritiois, & aug mentationis, quam gnationis. De primis duobus patet: quia illa opa non praesent eem uisicompositi substantialis: in quo forma uiuenspducit partiale formam eiusdem rationis in materia nutrimenti &c. sed ibi non est compositum uiuens; nec forma uegetatiua: ergo. Sed nec angelus in materiam exte riorem potest ducere quamcunque formam absoluta materialem: potest tamen applicare passiuis actiua, ut pbat magister d. vij. In cor pore autem assumpto nihil est actiuum formae uiuentis: neque conuersiuum nutri¬ menti in substantia aliti. Similiter in opere generationis; quae sit per decisionem seminis a uiuente: in quo est uirtus forma tiua faetus &c. requiritur compositum uiuens, de cuius nutrimenti tertiae digestionis supssuo pducitur semen &c. quae omnia deficiunt in corpore assumpto prangelum.

¶ Et dicitur notanter, quod non potest in operationes uitales; quia angelus potest in comestionem, quae praecedit nu tritionem. Illa. no. non est nisi diuisio cibi per motum localem maxillarum, & traiectio eius in uentrem similiter per motum locale. Et tunc potest fieri exhalatio, & resolutio in humores, uel esementa. Illi enim motus, locales non possunt fieri circa assumpta corpora uirture acti ua angeli. Vnde dixit RaphaeI Tobiae. xij. Videbar quidem uobiscum manducare, & bibere: sed ego cibo inuisibili & potu, quae ab hominibus uideri non potest, utor. Si quidem uisus fuit cibum masticare, & traijcere: sed conuersus non fuit in corpus uiuens. Et licet non possit fieri uera nutritio, posset tamen fieri iuxta positio elementi per angelum: quod potest subito imperfecte misceri, si uellet: ut sic apponendo corpori apparet augmentari, & crescere. Sic etiam potest daemon alicui succumbendo in assumpto corpore in specie mulieris alicuius semen suscipere, & seruare illud in sua naturali qualitate conuententi naturali generationi, quousque transfundat illud in matricem alicuius faeminae ipsi incubando: & per hunc modum faeminas impgnare. Vbi nihil facit, nisiquod primo recipit semen a uiro ei in specie foeminae succcumbendo: & postea mouet illud localiter transfundendo in foeminae matricem ei incubando. Et sic si semenillud receptum, & transfusum non amittit suam uim naturalem, & qualitatem conuenientem, potest per ipsunfieri conceptio, & generatio: ac si priimmediate transfusum fuisset in foemimo de uiro a cuius corpore decisum est nam illa. De hoc beatus Aug. xv. de ciui. dei. c. xxiij. dicit. Quoniam creberrima sama est: multique se expertos, uel ab eis, qui experti essent, de quorum fide dubitandum non est, audisse confirmant, syluanos atque faunos (quos uulgo incubos uocant) improbos saepe extitisse mulieribus, & earum appetisse, & peregisse concubitum: & quosdam daemones, quos dusios galli nuncupant: assidue hanc immunditiam, & tentare, & efficere: plures talesque asseuerant: ut hoc negare impudentiae uideatur. Haec ille. Et hoc modo attribuitur angelo: non quidem bono. (Absit enim ut tam uilibus se immisceat) sed malo generare; non quod de sua substantia generet; sed quia constituendo se primo succubum: deinde incubum semen receptum transfundit. Nec demon sic pater est pueri geniti, sed uir a quo decisum est illud semen: & a daemone succubo receptum. Et ita intelligenda sunt, quae de incubis & succubis in historijs, & sanctorum segendis leguntur.

¶ Tertia conclusio. An Ce gelus in assumpto corpore non potest producere actus potentiae sensitiuae: cognitiones, scilicet & appetitiones: hoc est neque uisionem, neque auditionem &c. Patet: quia illi actus requirunt animam sensitiuam tanquam principium actiuum: & organum perfecte mixtum corporis uiuentis tanquam subiectum: uel totum compositum ex potentia, & organo. Talia autem deficiunt in corpo re assumpto: ergo.

¶ Quarta conclusio.¬ Omnes cognitiones, quasangelus habere uidetur per membra, seu partes assum pti corporis: non sunt nisi cognitiones intellectiuae, quas etiam habere posset corpore non assumpto. Patet: quia mouendo linguam, uerba format, quibus loqui uidetur, & per haec uerba conceptus suos aliis exprimere. Percipit etiam uoces loquentium: & intelligit sermones eorum, quae sine cognitione fieri non possunt. Hae autem cognitio nes in angelo non sunt sensitiuae: ergo sunt intellectiuae Tenet consequentia a sufficienti diuisione. Et antecedens pater per conclusionem praecedenteni. Haec sunt de intentione doctorum conmuniter Alexan. Tho. Sco. Bonauen. & caeterorum. Vide ad idem Ockam. q. xx. secundi libri.

¶ Quantum ad articulum quartum mouentur aliqua dubia. Primum contra conclusionem secundam articuli tertij. Nam angelos ueritatis non decet fictio: sed si in corpore assumpto, quod apparet uiuum non operarentur opera uitae uere: sed tantum apparenter esset fictio. Item in operibus angelorum non debet aliquod esse frustra. Prustra autem in corpore assumpto essentaures, &c. nisi per illas sentiret.

¶ Ad primum dicitur negando, quod sit fictio in eo, quod angeli in assumpto corpore apparenter, & non uere opera uitae operantur. Pictio enim est signum falsi; ut quando aliquid adhibetur ad significandum aliquid uel aliqualiter scilice quod uel qualiter non est. Quandocunque autem est correspondentia seu ad aequatio signati ad signum: ita quod res significatae ita se habent sicut significantur: non est fictio: licet signum sit alterius naturae, quam significatum nam uocibus quae accidentia sunt significamus substantiam. Et sicut cum aliquis gestu corporis significat qualitatem mentis alterius, cuius personam induit; licet in eo non sunt qualitates mentis, quas figurat, non tamen ibi est fictio Sic intelligibilia sub figuris sensibilibus propter similitudinem quandam siue fictionem significamus: licet intelligibilia non sint sensibilia. Ita non repugnat ueritati sanctorum angelorum, quod corpora assumpta apparent uiuentia: licet non sint. Non enim assumuntur ad repraesentandum uitam ipsorum corporum; sed ad repraesentandum praesentiam angelorum qui uereuiuunt. & ut per similitudinem humanorum operum, designentur proprietates, & opera angelorum siueearum re um, ad quas repraesentandas corpora assumit. sic angelus Raphael loquebatur Tobiae apparenter comedit & bibit &c. Vt per hoc se exhibuerat cong uum itineris socium: & ductorem: acdiuinam misericordiam ei impensam manifestaret; ac in multis Vinstrueret.

¶ Per hoc patet responsio ad secundum. Ad quod dicitur, quod membra in corpore assumpto non sunt frustra: licet per ea uitalia opera angeli non exerceant: quia ad hoc non sunt assum pta; sed ad significandum proprietates angelorum: & adcongruam informationem eorum, ad quos mittuntur. Non est enim figura oculi in assumpto corpore ut per ipsum angelus uideat: sed ut significet uirtutem cognitiuam angelo rum.

¶ Secundo dubitatur. Si comestio angelorum non fuit uere operatiouitalis, tunc comestio christi cum discipulis non fuisset probatio sufficiens uerae resurrectionis: cum tamen ad hoc christus cum discipulis comedit, ut seuere resurrexisse ad uitam comprobaret.

¶ Pro illo dubio uide Augu. epistola. xlix. & est ad Deo gratias. de sex quem stionibusin. q. i. Respondet Sco. dist. illa: quod ad probandum resurrectionem christi ueram sunt multa alia argumenta efsi caciora in euangelio: cum quibus & comestio christi satis probat ueram resurrectionem, etsi non per se tantum.

¶ Vel dicitur secundum eundem, quod comestio christi fuit uera comestio ordinata ad ueram nutritionem: quia Sco. non reputat inconueniens, quod corpus gloriosum possit conuertere cor pus non gloriosum in ipsum: sicut corpus non gloriosum esse simul potest cum corpore glorioso; nec propter hoc est corruptibile, quod potest aliquid conuertere in se. Posset enim deus corpus gloriosum facere in minima quantitate: & augere illud per comestionem; nec tamen aliquid corrumperetur de nutrimen to, & aucto. Haec Sco. Illa enim nutritio; & augmentatio non fieret persusceptionem nutrimenti in poros perresolutionem partium corporis gloriosi causatos: cum corpora gloriosa sint incorruptibilia. Nec fieret ad restaurationem deperditi: sed fieret per appositionem nutrimenti, & eius conuersionem in corpus gloriosum. Sed de hoc alibi.

¶ Tertio dubitatur. Quare Abraanangelis sibi apparentibus cibos obtulit; cum sciret angelos escis non indigere; & illos intelligeret esse angelos. Quod ex eo patet: quia eos adorauit. Respondet Alex. de Hal. par. iij. q. xxxiiij. mem bro. vj. quod Abraam primo putabat eos esse homines, & cibo indigere: propter quod cibos obtulit; sed postea cognouit eos esse angelos; dum se ad Sodomae subuersionem descendisse declarabant: ut habetur Gen. xviij.

¶ Et si replicatur, quod prius adorauit, quam cibum obtulit: & ita prius eos fuisse angelos recognouit. Dicendum, quod illa adoratio non fuit latria, quae deo offertur; nec dulia, quae angelis exhibetur: sed dulia, quae exhibet hominibus reuerentiae causa. Vnde cum adorauit eos Abraam: nondum cognouit, ut angelos: sed adorauit ut homines quos uidit in reuerenda persona. Postmodum autem intellexit eos angelos: & deum in eis apparuisse, unde trinitatem in unitate cognouit; ut dicit Augu. in lib. de trini. Vnde de ipso canitur. Tres uidit, & unum adorauit. Cum scilicet dixit. Loquar ad dominum deum meum; cum simpuluis & cinis.

¶ Vltimo dubitatur. Vtrum angelus ad hoc, ut loquatur indigeat plectro lingue assumpti corporis. Respondetur secundum Alexan. ubi supra. q. xxxv. circa si. quod angelus potest formare uoces sensitiuas in aere sine lingua, & instrumentis corporeis ad hoc a natura determinatis. Quod patet: quia uoces in praeceptorum datione Exo. xx. angeli formauerunt: sic in baptisma te, & transfiguratione Mat. iij. & xvij. audita ex uox. Hic est filius meus dilectus &c. Similiter loquebatur per asinam Balaam, cuius tamen lingua non fuit aptum instrumentum ad loquendum. Vnde licet sint certa instrumenta ad uocem articulatam formandam necessaria scilicet lingua palatum, dentes &c. Verum est ad formandum uocem ab homine; hoc est: haec instrumenta sunt necessaria homini: sed non angelo. Nam quod agit anima corpori coniuncta per organum corporeum: hoc facit spiritus separatus sine organo corporis assumpti: licet angelus formans uoces, non facit eas sine fractione aeris, uel alterius medij. Sed frangere potest aerem, uel aliud medium sine corporis assumptione: sicut homo citharixat sine uocalisono. Et tantum de hac quaestione.