Quaestio 3

QVAESTIO III QVAERITVR tertio: utrum omnis participans ex communicato maiori excommunicatione in diuinis, & humanis, sit excommunicatus, & peccet mortaliter in casibus non exceptis.

¶ More solito per tres articulos expedietur haec quaestio: per terminorum declarationes: subnexas conclusiones: & dubiorum solutiones.

¶ Quantum ad primum articulum, supponitur hic differentia inter excommunicatio nem minorem, quae tantum separata conmunione sacramentorum, & non a caete ris diuinis, nec a communione hominum, & maiorem, quae separat ab utroque.

¶ Notandum igitur: quod multiplex est participatio cum excommunicatis. Quaedam in diuinis, sacramentis scilicet & officiis. Quaedam in actibus legitimis humanis, de quibus. q. praecedenti dictum est. Item quae dam in crimine: quaedam in actibus caeeris. Item quaedam sit ex contemptu clauium: ut quando participans non credit potestatem excomunicandi concessam hominibus: aut si credit, non tamen curat, uel aduertit: sed aeque cum exconmunicatis participat sicut cum non excom municatis. Quaedam sit ex timore aut ex amore ac fauore excommunicati uel aliorum: tamen cum remorsu conscientiae. Quaedam sit ex animi leuitate, aut inconsideratione: quaedam ex ignorantia: quaedam excerta scientia. Quaedam propter sucrum spirituale ad reducendum excommunicatum: quaedam propter lucrum temporale speratum: & aliis modis: secundum quorum uarietatem necesse est uariare responsionem ad quaestionem.

¶ Secundo nota: quod licet omnis pctonr peto mortali, sit excommunicatus ex communicatione minori (quoniam omne mortale separat a digna participatione sacramentorum: ut supra dictum est) non tamen econuerso omnis excommunicatus excommunicatione minori est peccator mortalipeccato: quod manifeste patet in interdictoloci: nam posito interdicto in certo loco, omnibus habitatoribus illius loci, etiam innocentibus phibetur ingressus ecclesiae: & sub trahuntur sacramenta: & per hoc sunt excommunicati maiori excommunicatione: quia a communionesacramentorum, & diuinorum separati: quia haec pena non semper infligitur propter demerita illorum, quibus infligitur: sed propter aliorum correctionem, & confusionem: ut dum excommunicati excommunicatione maiore uident se contemni: & sibi negari communione: citius reuertantur ad ecclesiam.

¶ Tertio notandum; quod sunt certae personae, & certi ca¬ sus excepti, inquibus sine peccato potest communicari cum excommunicatis maiori exconmunicatione. Causaeconpraehenduntur in his metris. Vtile, lex: humile, res ignorata, necesse. Haec anathe ma quidem faciunt, ne possit obesse.

¶ Vtilitas duplex: spiritualis, & tempora lis. Spiritualis utriusque; sua, & excommunicati.

¶ Sua: nam ut dicit Pe. de palu. q. vj. art. ij. dist. praesenti. concor. Ange. in sum. excommunicatio. viij. S. vj. potest quis ab excommunicato maiori excom municatione consilium salutis suae quaerere tam spiritualis, quam corporalis: si fuerit peritus, & uir consilij, autem medicus: dum alterum aeque peritum conmo. de habere non possit. Dicit tamen Ray. quod in hoc non sunt multum laxandae habenae: sed discrete, & solum intentione. utilitatis praedictae consequendae. ¶. Etiam pro utilitate exconmunicati, scilicet eum informando, corrigendo, & inducendo ad paenitentiam: & ut redeat ad unione ecclesiae: licet etiam interponatalia uerba ad captandam eius beneuolentiam, ut eum efficacius reducere possit: ut. xj. q. iij. cum excommunicato. & clarius eo. ti. cum uoluntate, & propter hoc, qui causa praedicationis, uel confessionis habitant inter eos: eleemosynas liciteab eis recipere possunt: praesertim si alias non ualeant in illo loco sustentationem habere.

¶ Similiter propter utilitatem tenporalem, potest quis communicare cum excommunicato: ut petendo ab eo debitum, & recipiendo immo pro illo potest eum conuenire coram iudice. Nam contractus, quisine communione explicari non potest, non dissoluitur, nec impeditur per excommunicationem superuenientem, uel etiam praecedentem. dum praecedens excommunicatio ignorata fuit: ut inc. si uere: in tex, & glol. co.ti.

¶ Lex matrimonii etiam excusat: nedum in reddendo debitum, & exigendo: sed etiam in aliis domus obsequijs: nisi forteexcommunicatio esset inflicta proptertale matrimonium. Si tamen uxor fuerit exconmunicata, tenetur maritus tanquam caput inducere, & cogere mulierem ad petendum absolutione: quod si negligeret, peccaret, nisi eam homo posset corrigere: aut efficeretur ex sua coactione peior.

¶ Humile: hoc est, subditi ipsius excommunicati excusantur. unde in c. quoniam multos. xj. q.iii. subtrahuntur a prohibitione conionis uxores, filij, serui, ancillae, mancipia, rustici, seruientes: nec non omnes alii, qui non adeo curiales sunt: ut eorum confilio scelera perpetrentur.

¶ Et qui ignoranter excommunicatis communicant: similiter, & ora tores, & peregrini, ac uiatores, quasi in terram excommunicatorum deuenerunt: similiter qui humanitatis causaliquid dare uoluerunt in sustentationem exconicato, Haec omnia in dicto.c.

¶ Quae tamen sic moderanda sunt. Primum filii, qui non sunt emancipati, non tenentur uitare parentem exconicatum: secus si fuerint emancipati: nisi et ipsi commensales essent patris, & ab eo necessaria uitae reciperent. Et idem est de patre respectu filii emancipati: nisi pater ab eo alimenta perciperet, quae aliunde facile habere non posset, secundum Innocen.

¶ Excusantur etiam serui, & ancillae seruientes; & subditi, qui non adeo curiales suntut eorum confilioscelera, proquibus excom municati sunt, perpetrantur.

¶ Similiter excusantur coloni, & emphiteotae, quiante sententiam exconicationis exconica to fuerunt ad familiare obsequium astricti: eidem post exconicationem conicando. Et generaliter, qui ante exconicatio nem fuerunt exconicato astricti: per ex conicationem a debito non absoluuntur. Vnde (ut dicitur in c. inter alia. eo. ti. I persone, quaeante prolationem sniae excommunicationis tenebantur familiariter adhaerere: & praestare obsequium ei, qui post exconicatur: quia a debito non ab soluuntur, tenentur soluere debitum ob sequium, & per consequens tenentur conicare excommunicato inhis, sine quibus obsequium exhibere non possunt. Tales personae sunt uxor, filii, familiares, & mercenarii. Sed qui non sunt obligati: ut uiatores, & pegrini licet possint &c. ut infra dicetur: non tamen sunt obligati.

¶ Sed circa hoc quaeritur: quid de eo, qui debet soluere pecuniam, uel rem a¬ liam in certo termino: & adueniente termino, is cui debet, incidit exconmuni cationem: an teneatur in termino eisoluere, & sibi soluendo debitum conicare. Panor. in cap. inter alia, natrat opiniones contrarias. Inno. tenet: quod tenetur soluere: alii contrarium tenent: quod debet ponere in aedem sacram: ut glos. xv. quaest. vi. nos sanctorum. & huic magis consentit Panor. Sed Pet. de palu. q. vj. arti. ii. distin. praesenti dicit; quod debitor bona fide soluere tenetur quadam necessitate morali. Et ideo cum eo participans excusaturilicet in iudicio posset contra agentem excipere: quia illius ex conicatio non liberat eum a debito: cum ille non perditius suum.

¶ De uasallis etiam dicit Pe. de palu. ibidem. Videtur: quod dominum sequendo (sicut prius legesubiectionis) excusantur: immo, & tenentur quousque; ab ecclesia ab eius fidelitate absoluuntur. Non enim eoipsos quod excommunicatus est, solutum est iuramentum fidelitatis: alias post absolutionem faciendum esset de nouo iuramentum. Quamuis ad hoc dici possit: quod iuramentum est sopitum, non solutum: nihilominus sicut debitor debet soluere pecuniam debitam, uel ponere, ubi alius possit accipere: nec excomunicatio creditoris debitori dat dilationem: sic uasallus debitor seruituri, si domini iusto bel lo indiget, debet eum sequi. Haec ille.

¶ Similiter mercenarium (qui post conductionem exconicatur) notenet dius, quam cum conducit uitare: non tamen debet exconicatum conducere scienter: nisi opus suum aliter non posset explere. Si uero gnoranter conduxerit: potestius suum ab eo perere.

¶ Res ignorata. Ignorantia etiam excusat: ut dum quis ignorat alium excommunicatum (ignorantia cti aut iuris siius scire non tenetur: ut pueri) dum ignorantia non fuerit affectata nec crassa: uitare non debet.

¶ Dicitur autem scire secundum Pet. de pal. ubi supra si ille uidet eum facere factum, de quo tenetur scire, quod faciens tale est excommunicatus: puta uerberare clericum, uel audiuit eum nonatima iudice excommunicari, aut denuntiari, aut ab eo, cuius est denuntiare, aut excommunicare: uel si de hoc publica fama. Si autem hoc audiuit ab eius aemulo: aut persona leui, aut paucis: non oporter fidem adhibere: quia multi multa loquum tur. Si uero nouit in occulto, in foroconscientiae aut alias ex secreta esus confessione: non debet uitare in publico, sed in occulto debet.

¶ Si etiam in una diaecesi denuntiatus uenerit in aliam, in qua ignoratur eius excommunicationon est ibi uitandus in publico: etiam ab eo, qui nouit eum denuntiatum: sed tantum ab illo in occulto. Verum quantumcumque; quis fuerit excommunicatus si non fuerit denuntiatus: non est uitandus, secundum decretum concilii Constan. excepto eo, qui manus uiolentas iniecit in clericum clericali priuilegionon nudatum.

¶ Huius autem decretalis hic est tenor. Ad euitandum scandala, & multa pericula, quae conscientiis timoratis contingere possunt, omnibus christi fidelibus tenore praesentium misericorditer indulgemus: quod nemo de inceps a communione alicuius in sacra mentorum administratione, uel receptio ne, aut aliis quibuscunque; diuinis intus, & extta praetextu cuiuscunque censurae, aut sententiae ecclesiasticae a iure, uel ab honc generaliter promulgatae, teneatur abstinere, uel aliquem uitare: aut interdictumecclesiasticum obseruare: nisi censura, uel sententia simoi fuerit, uel contra personam, uelcollegium, uniuersitatem, ecelesiam, conitatem uel locum certum, uel certam a iudice publicata, uel denuntia ta specialiter, & expresse constitutionibus apostolicis, & aliis in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque Saluo, si quem pro sacrilega manuum iniectione in clericum, sententia lata a canone adeo notoric constiterit incidisse, quod factum non posset aliqua tergiuersatione celari: nec aliquo suffragioexcusari: nam a communione illius ( licet denunciatus non fuerit) uolumus abstinere iuxta canonicas sanctiones.

¶ Et circa hanc ultimam clausulam dicit Gerson in de uita spirituali, lect. iiij. In omni non denuntiato potest homo fe¬ re rationabiliter praesumere proximum suum non esse exconicatum, & oppositum faciens exponit se frequenter, discrimini peccati mortalis, alienum seruum temere iudicando. Exempligratia. Video sortem interficere sacerdotem, aut uulnerare: si iudico fortem exconicatum: possum etrare: quoniam a iudice potuit habere mandatum, ut hoc faceret: uel ebrietas, aut furor eum excusat: aut aliquid aliud interuenit propter quod in iudicio contentioso dum ad illud uenerit, absolueretur.

¶ Praeterea. Quicquid sit in praesentia facti: nesciotamen an ifra biduum a suo iudice fuerit absolutus, quam absolutionem nec mihi, nec alteri tenet nuntiare: secus dum iudi cialiter est condennatus: quia tumc iudicio publico potest absolui: si non uoluerit eui tari. Haec Gerson saltem recitatiue non affertiue, refert. Ex quo patet: quod uixinaliquo casu potest esse tanta facti euidentia quam sufficiat ad uitandum non denuntiatum.

¶ Necesse. Necessitas enim absoluta, scilicet sine qua homo uiuere non potest, simpliciter excusat, tam exconicati, quam eius, qui communicat. Vnde exconmunicato fame laboranti, aut alia necessitate extrema subueniendum est: nam hocius diuinum, & naturale praecipit: quid non tollitur humana constitutione. Sic est si quis inter exconicatos habitat, uel peregrinatur: potest cum eis conicare in recipiendo ab eis cibum, potum, uestes, & alia necessaria: pro quanto illa sunt necessaria, & aliter haberinon paesent. Et dicit hic Pet. de pa. ubi. sup. quod excont cato potest conicari dando ei eleemosunam: non solum quando eleemosuna est in praeceptoimmo etiam quamdo est in confilio: si prhoc non nutritur in errore: & plus ei datur intuitu indigentiae quam mundanae amicitiae, Sic etiam necessitas conditionata, quem est ratione precepti diuini, uel naturalis aut consequentis subjectionis: prper quad obligatisunt ad conionem: ut uxor marito in reddendo debitum: & filis patriad honorandum, subueniendo, & feruiendo: de quo etiam supra dictum est. Aqua communione etiam arceri non debentper aggrauationem, & spanlem monitionem. Et si moniti post exconmunicarentur: dicit Pet. de palu: ubi supra sentontia illa esset nulla. eo quod contineret intolerabilem errorem expressum scilice pro hibendo contra legem diuinam, aut naturalem. Commumo uero in aliis, in quibus non cadit obligatio legis diuinae aut naturalis: potest prohiberi etiam in his quinque calibus exceptis. Vnde (ut dicit Pe. de palu.)quae dicta sunt de exceptione quintuplicium personarum, quae communicare: possunt excommunicatis: intelligenda sunt nisi ex cusa sententiam aggrauando reis specialiter conio prohibetur. sicut habet consuetudo: quod aliquam do patre, marito aut domino indurate aggrauatur excommunicatio: & mouentur filii, uxor, subditi, ut se subtrahant a communione eorum: quia tales personae arceri possunt acommunione uulgari: sed non ab illa, quae debita est eis in quam tum tales personae: ut non ab illa, qua uxor reddere tenetur debitum uiro: sed ab illa communione, qua non tenetur lege diuina, aut naturali, scilicet ut non concedat secum, aut loquatur ei, & huiusmodi. Sic filius non potest prohiberi: ut non honoret parentes, eis seruiendo secundum legem diuinam: sed ut non comedat secum: aut loquatur eis: ad quae non tenetur legediuina, uel naturali. Et sic intelligendi sunt modi communes tales: nam dicere, quod uxor in nullo plus uitet maritum excommunicatum, quam non excommunicatum, esset eam inducere ad contemptum clauium ecclesiae: & ita super hoc potest cadere monitio, quod non aliter communicet uiro, quam ratione legis matrimonij tenetur. Sic de filio respectu patris, & econuerso: ut non sibi communicent; nisi quam tum tales personae secundum legem diuinam, aut naturalem sibi communicare obligantur. Si uero maritus compelle- ret uxorem uerberibus ad communicandum sibi in aliis actibus humanis: credocum a uiro discedere non debet: in hoc necessitas eam excusaret. Necessitas in quam, conseruandi uitam, & sanitatem corporis, & integritatem, ad quam qulibet tenetur lege naturali.

¶ Quarto notan¬ dum: quod multiplex est participatio cum excommunicatis: ut etiam supra dictum est. q.ij. huius dist. circa principium: potest tamen (quantum hic sufficit) reduci ad quatuor genera. Primum est participatio in crimine, pro quolata est exconmunicatio: quomodo participant exconmunicato, qui consentiendo crimini tali, cooperantur excommunicato ad criminis huius perpetrationem consilio, auxilio, iussione, uel fauore; maximedum fine illis crimen non perpetraretur: alioquin non cooperarentur. Secundum est participatio cum exconmunicato in crimine mortali, non tamen illo, propter quod excommunicatio lata est. Tertium est parti cipatio in diuinis: ut in sacramen tis suscipiendis, uel dispensandis: uel in instructione publica, uel occulta in fide & moribus: aut etiam in diuinis officiis, & huiusmodi. Quartum est participatioin actibus legitimis humanae conuersationis, de quibus supra dictum est. q.ij. & etiam praesenti.

¶ Quinto notandum, quod quaestio duoquaerit. Primum: utrum omnis: participans cum excommunicato excommunicatione maiori, sit excommunicatus. Et quantum ad hoc doc. satis concordant. Secundum: utrum omnis talis peccet mortaliter in casibus non exceptis. Et quantum ad participationem trium primorum generum statim positorum, similiter satis concordant.

¶ Sed quantum ad quartum genus, non sunt peromnia concordes. nam tenent Rap. & Gof. in sum.: ut recitat Panor. de his, uime. ue. cau. c. sacris. quod omnis participans excommunicato maiori excom municatione in humanis in calibus non exceptis; peccat mortaliter. Et dicit Gof. quod aliter tenentes blandiuntur peccatoribus. Et potest haec opi. probari primo: quia haec participatio est contra legem diuinam a christo, & apostolis pro-¬ mulgatam: ergo est peccatum mortale. Consequentia nota. Antecedens probatur: nam christus dicit Matth. xviij. Siec clesiam non audierit: sit ibi sicut etfinicus, & publicanus. Cum etfnicis autem, & publicanis communicandum non est. Vnde & pharisaei repraehenderunt chri¬ stum cum publicanis manducantem licet male: quia conmunicauit cum eis propter eorum salute. In quo casu conmunio non est prohibita. Item apostolus. j. Gorin. v. Siis, qui frater nominatur inter uos, est fornicator: aut auarus: aut idolis seruiens: aut maledictus: aut ebriosus: aut rapaxicum huiusmodinec cibum sumere,

¶ Et notanter dicit, nominatur: ubi Aughomil. de paenitentia ij. q. i. multi. dicit: quod apostolus eam denominationem uoluit intelligi, quae sit in quemquam cum sententia ordine iudiciario: atque cum integritate profertur: nam si nominatio sufficit: multi danandi sunt innocentes: quia saepe fal so in quoquam crimina nominantur. Item beatus Ioannes apostolus, & euangelista in ii. cano. scribit. Siquis uenit ad uos: & hac doctrina non affert. supple: sed con trariam: nolite recipere eum in domum: nec aue ei dixeritis, qui. n. dicit illi aue: com municat operibus eius malignis. In quibus utrisque apostoli uerbis aperte prohibetur conmunicatio cum excommunicatis peccatoribus in humanis scilicet hospitio, cibo, & salutationis uerbo. Hinc Chrvil. su per epistolam ad Heb. Nemo contemnat ecclesiastica uideula: nonn. homo est, qui ligat: sed christus, qui hanc potesta tem dedit: ut supra allegatum fuit. Praete rea. Communicans excommunicato facit contra praeceptum ecclesiae: sed omnis talis peccat mortaliter: ergo. Conse- quentia nota. Minor sufficienter probata est sup. dist. xvi. q. iii. arti. j. notabilivi. Maior probatur per niultos canones: nam xi. qeiii. sicut apostoli. dicitur. Cum excommunicatis non est communicandum. Et si quis exconmunicato auertendo regulas scienter saltem in domo simul locutus fuerit, uel orauerit: ille conmunione priuetur. Et.c. sequen. dicitur. Nec cum excommunicatis in oratione; aut cibo, aut potu: aut osculo communicet: nec aue eis dicat: quia quicunque in his, uel alijs prohibitis scienter excommunicatis communicauerint: iuxta apostolorum institutio nem, & ipsi similiter excommunicationi subiacebunt. Et c. sequen. Cum exconmunicato neque ora re: neque loqui, nisi quae ad eandem excon¬ municationem pertinent: nec uesci licet. Si quisnione cum eo, aut palam, aut absconditelocutus fuerit, statim cum eo communem excommunicationis contrahet penam. Item in c. si quis fratereadem. q. dicitur. Si quis frater aut palam: aut absconse cum excommunicato fuerit locutus: aut iunctus communione: statim cum eo excommunicationis contrahitpenam.

¶ Et si di. Istis c. probatur: quod communicans excommunicato incidit excommunicationem minorem: sed non habetur, quod sic communicando peccet mortaliter. Sed contra hoc est beatus August. in de uerbis apostoli, serIxviii. & habetur ea. q. omnis. dicens. Omnis christianus (dilectissimi) qui a sacerdotibus exeommunicatur, sathanae traditur: quia extra ecclesiam diabolus est, sicut in ecclesia christus. ac per hoc quasi diabolo traditur: quia ab ecclesiastica comunione separatur. Vnde illos, quos apostolus tunc sathanae esse traditos praedicat: excommunicatos a se esse demonstrat. Et idem super Ioann. & habetur ea q. c. seq. Nihil sic formidare debet christianus, quam separari a corpore christi: si nione separatur a corpore christi: non est membrum eius: si non est membrum eius: non uegetatur spiritu eius. Quisquis aut (inquit apostolus spiritum dei non habet, hic non est eius. Et Hiero. ibidem ad sacerdotes loquens ait. Quibus ecclesiam interdixeritis: nisi reconciliati per satis factionem fuerint: ipsis & ianua regni caelestis clausaerit: sed nullus separatur a christo, & traditur sathanae, nec priuatur spiritum dei, neque repellitur per clausuram caeli, nisi propter peccatum mortale. Et sidicis, quod istac. August. & Hieron. loquuntur de excommunicatione maiori: sicut & uerum est. Respondetur: quod etiam cap. supra allegata, cum excommunicato. & si quis frater. etiam loquuntur de excommunicatione maiori: & tamen dicunt: quod participans cum eo communem excommunicationis contralet paenam: si ergo cum eo contrahit comunem penam exconicationis: ergo similem exconmunicationis penam inci¬ dit participans cum eo, cui participat: sed is, cui participat, non incidit excom municationem sine mortali: ergo nec ille, qui participat. Item incap. sacris. de his quae ui me. ue. cau. si. dicitur de eo, quamd excommunicato communicat per metum. Ticet metus attenuet culpam: quia tamen non prorsus eam excludit: cum pro nullo metu debeat quis peccare motaliter: exconmunicationis labe credimus inquinari: sed haec ratio nulla esset, nisiparticipare exconmunicato esset peccatum mortale. Item nullus excommunicandus est maiore excomunicatione nisi per mortalipctom: ut supra habitum est. q.ij. sed pro conmunione cum exconmunicato potest comunicans exconmunicari maiori exconmunicatione: ut habetur xi. qeiij. c. sanctis, & eodem titu. quod in dubijs. ergo communicans talis peccat mortaliter.

¶ Praeterea. Si communicans exconmuni cato tantum uenialiter peccaret: nemo abstineret a participatione cum exconmunicatis in humanis: quoniam nulli, uel paucissimi attendunt, seu curant cauere uenialia: maxime dum per hoc expectant damna temporalia. Et per hoc tolseretur utilissimus effectus exconmunica tionis, qui est erubescentia: ut inc. audi denique xi. qeiij. Ad hoc enim fulminatur excommunicationis sententia: ut uicatus ab alijs erubescat, & reuertatur: & spiritus eius saluus fiat: dum autem non uitatur, nulla erit erubescentia.

¶ Alia est opinio communis theologorum, & canonistarum: quod communicans secun- dum quartum genus communionis extommunicatis maiori, excommunicatione in casibus non exceptis, non peccat mortaliter: sed tantum uenialiter. Excipiuntur tamen aliquicasus, in quibus sic communicantes peccant mortaliter. Huius opin. sunt Alexand. de ales. parte iiij. q. Ixxxi. memnb. vi. arti. ij. sanctus Tho. in iiij. dist. xviij. sanctus Bona. ea. dist. Rich. de me. uil. Pet. de palud. ea. dist. Ockam lib. vij. dialogi sui. c. Iv. & plerique alij eorum imitatores: similiter Hosti. Ioanm. in sum. confess. Pisanus, Attax. Anto. Auctor directorij iuris Ange. & Bap. in sum. suis. Archi. Ioann. And. Panor. licet iste satis uacisset: & ad primam opin. declinare uideatur: dicit tamen finaliter opinionem secundam esse communem, & tenendam in c. sacris. de his, quae ui me. ue. cau. si. licet rationes prima opinione non soluat.

¶ Casus autem, in quibus communicantes huiusmodi peccant mortaliter: colliguntur sex. Primus, quando conmunicant cum excommunicato exconicatione maiori in peccato mortali. Secundus, quam do exconmunicatus est exconicatus cum participantibus. Tertius, dum conmunicat in diuinis. Quartus, dum conmunicat contra praeceptum superioris. Quintus, dum conmunicat pertinaciter in contemptum clauium, uel iudicis. Sextus, dum sit nimis frequenter. Et addit sanctus Bonauent. septimum: dum uerisimiliter credit: quod per suam communionem sententia iudicie uenit in contemptum. Sed de his casibus uidendum erit in conclusionibus.

¶ Et potest etiam haec opinio muniti qui busdam rationibus. Prima: quia multisanctiuiri, & fideles catholici communi carunt excommunicatis etiam haereticis in actibus humanis: non in crimine, aus sacramentis: & pro illo non sunt reprobati, sed excusati, & conmendati: quod factum non esset, si sic participando peccassent mortaliter: ergo sic communica re non est mortale. Consequentia nota cum minore. Maior probatur: nam uadicit beatus Amb. & habetur xi. q. iii. iu lianus. Tulianus imperator: quamuis es set apostata, habuit tamen sub se christia nos milites, quibus cum dicebat: producite aciem cum defensione reipublicae, obediebant ei. Cum autem diceret eis: producitearma in christianos: tunc cognoscebant imperatorem caeli. Idem dicit August. super psalmos.

¶ Item beatus martyr Bonifacius, primus Moguntinensis sedis archiepiscopus missus a Gregorio papa ad praedicandum uerbum dei gentibus germanicis, sacramentoconstrictus est a communione falsorum facerdorum id est haereticorum abstinere: & tamen in humanis eis communicauit: non in consensu: neque sacramentis: sicur ipse fatetur, & scribit Cachariae pa¬ paesuccessori dicit Gtegorit: ut habetur xi. quaest. iij. antecessor. & seq. Quod papa Vacharias commendauit dicens: quo isi omnino per principalem, & humanum fauorem gentis francorum, dum ad eos accessisses, cogente ecclesiarum dei necessitate corporaliter abstinere non potuisti: & tamen in eorum consilio, & conmunionis consensu anima tua non est inquinata. Itaque peropter hoc, quod cum eis conuersatus es non consentiens iniqtati eorum: nullum est tibi detrimentum coram deo.

¶ Praeterea. Ecclesia propter correctionem unius, non supponit multitudinem fidelium periculo mortalis peccati: sed siomnis participans uerbo, osculo aut incibo, hospitio & similibus excommunicato, peccaret mortaliter: cum hoc difficile sit seruare in societate humana in casibus non exceptis: tota multitudo supponeretur periculo mortalis peccati propter excommunicationem unius hominis in illa commorantis. Vnde melius foret nullum excommunicare, quam cum tanto periculo caetororum unum metuexcommunicationis a sua contumaciareducere. Semper enim commune prae ferendum est bono priuato.

¶ Item proquolibet peccato mortali quis potest, ex communicari, praesertim quando aliter torrigi non potest: sed pro communione in humanis (extra casus concessos) nullus potest excommunicari: ergo tadis communicatio non est mortalis. Consequentia est syllogistica in secunda figura. Maior patet: quia non est maior ratio de uno, quam de alio: & satis patet sup. q.ii. huius dist. Minor patet: quia proparticipatione in humanis nullus potest exconmunicari, nisi prius fuerit ter moni tus. ut in c. statuimus. &.c. constitutionem eo. ti. lib. vi. ergo ante monitionem quamdocumque participauerit in casibus non concessis: non peccat mortaliter. Si uero post trinam monitionem (qua specialiter, & nominatim prohibetur huiusmodi participatio) participat: tunc peccat mortaliter propter inobedientiam, & pertinaciam mandati sibi specialiter insinuati: & tunc poterit excommunicari. Item xi. qeiij. quoniam multos. di¬ cit papa. Siquis excomunicatis in suste tationem non superbiae: sed humanitatis causa aliquid dare uoluerit, non prohibemus: ergo etiam si quis humanitatis causa, non in sustentationem superbiae communicat in uerbo, aut cibo &c. non prohibetur. Tenet consequentia: quia efficacior, & maior est conmunicatio in collatione beneficij, quam uerbi, uel hospitij.

¶ Praeterea conmunicanti, excommunicato in humanis imponitur paenitentia peccato ueniali debita: ergo peccat uenialiter. Tenet consequentia: quia pro mensura peccati debet esse penitentiae modus. Antecedens patet: quia.c. ult. xi. q. iil. dicitur: quod quicumque; seu ignorantia, seu timore: seu necessitate cuiusque negorij maximi, & maxime necessarij exconicatorum se conictu, & salutatione, oratione, osculatione contaminauerit: cum minoris paenitentiae medicina societatis nostrae participationem sortiatur. Timor auntlicet attenuet culpam: non tamen mutat eius genus. Medicina aut minoris penitentiae est medicina peccati uenialis.

¶ Praeterea nullibi habetur in canone: quod incidens in excommunicationem minorem peccet mortaliter: sicut hoc habetur de exconicatione maiore: aut quod traditur sathanae: siue quod separetur a corpore christi, quae sunt effectus peccati mor talis: ergo non est alserendum: quod nulla auctoritate probatur: maxime in his, qua aggrauant: quoniam penae non sunt extem dendae: sed restringendae. sed maxima pena est mortale peccatum, quid inducit mortem aeternam.

¶ Item si sic, modica uel nulla esset differentia inter exconmunica tionem maiorem, & minorem quantum ad damnum anime: nam utramque haberet eundem effectum, quantum ad danum illatum aiae: quia utraque induceret extremum malum scilicet separationem a corpore christi mystico: priuationem pratiae, & gloriae, & danationem mortis sempiternae: non est aut hoc ipsumendum, quod ecclesia pia mater tantum malum filiis suis inferret pro leui actu conionis cum excomunicato sine pertinacia, & contemptu &c. Et secundum hanc opinionem conmunemn potent responderi ad rationes alterius opinionis &c.

¶ Ad primum ne¬ getur, quod participatio illa quarti generis sit contra legem diuinam. Consequenter dicitur: quod in eo, quod dixit christus. Sit tibi sicut etfinicus, & publicanus: non prohibuit participationem in humanis: sed tantum in diuinis: nam cum etfinicis, & gentilibus idolatris communionem habere poterant fideles in humanis. Vnde apostolus j. Cor. x. ait. Si quis infidelium uocat uos ad caena, & uultis ire: omne quod uobis apponitur, manduca te nihil interrogantes propter conscientiam &c. ubi apostolus no prohibet conicare cum gentilibus in cibo: sed dat ordinem, quo communicantes se habeant, ut caueant scandalum pusillorum. Item Chrys. super epistolam ad Heb. & habetur xi. q. iii. ad mensam. Ad mensam paganorum si uolueris ire: sine ulla prohibitione permittimus. Et allegat apostolum: ut statim dictum est.

¶ Ad illud apostoli. Siis, qui frater nominatur. Similiter ad illud de cano. Ioan. dicit Anto. quod sunt in telligendae de his, qui in contemptum eis communicant. Vel potest dici: quod est exhor ratio propter infirmos: non praeceptum. Vel intelligitur de his, qui ad imitationem suae infidelitatis, aut uitiorum trahere conatur. Vnde & Ioan. addit. Qui ei aue dixerit: communicat eius operibus malignis id est periculo communionis in operibus malignis se exponit: ut exponit Lyra. Nam & illae auctoritates locum habent de non exconmunicatis scilicet ebriolis, maledicis, quos uitare admonet Paulus pro- pter periculum imitationis: qui tamen non sunt ipso facto excommunicati.

¶ Ad tertium. quod communicans exconicato facit contra praeceptum ecclesiae. Respondet sanctus Tho. quod illud praeceptum de non conmunicando exconicatis directe respicit spiritualia: & ex consequenti legitimos actus. Et ideo qui conmunicat in diuinis, facit contra praeceptum, & peccat mortaliter. Qui autem participat eis in alijs: facit praeter praeceptum, & peccat uenialiter. Vel dicitur, quod non omnia praecepta ecclesiae obligant ad mortale: & maxime paenalia, in quibus certa penaexprimitur: sed ad paenam immediate expressam. Et concaeditur: quod communicans excommunicato incidit penan scilicet excommunicationem minorem. Simile loquitur beatus Bern. de regulis religiosorum in de dispen. & praecepto.

¶ Praeterea praecepta ecclesiae obligant secundum intentionem ecclesiae, quae colligitur ex catholicis ex positoribus: & etiam ex aliis declarationibus canonis. Nunc autem inc. quod in dubijs. extra de sen. exconmun. dicitur; quod illi, qui scienter exconmunicatis praesumptuose participant: praeter personas exceptas: nisi ab eorum comunione admo niti destiterint: exconicationis uinculo sunt innodandi: ergo ante monitionem non peccauerunt mortaliter: alioquin possent exconicari pro conione habita ante monitionem: quod iura prohibent: ut al legatum est in rationibus pro opposita opinione. Vel dicitur: quod canones illi non insinuant praeceptum: sed paenam: quod satis patet ex forma uerborum. Et ad canones adductos respondetur: ut ibi respon sum est. Et quod consequenter arguitur: quod participantes incidunt similem exconica tionem cum eo, cui participant. Dicendum uerum est simile in genere: sed non in specie: quiais, cui participatur, exconmunicatus est exconicatione maiori: participantes uero minori. Et ideo ultima illatio no ualet, qua infertur; quod ille, cui participatur, non incidit exconmunicationem sine mortali: ergo & ille, qui participat: quia primus incidit maiorem: secundus uero minorem tantum.

¶ Ad c. sacris repondent doct. quod intelligendum est de participante in crimine, uel in diuinis: siuede illa participatione, quae sit cum mortali peccato: licet ita locum habeat de ueniali sicut de mortali. Quoniam ut dicit sanctus Thom. sicut peccatum mortale non potest bene fieri: ita nec uenia le. Quicuque enim actus, qui potest benefieri in eo, quod bene sit: non est peccatum. Implicat enim peccatum bene fieri, ut pctum. Et ideo sicut homo prius debet sustinere mortem, quam peccare mortaliter: ita etiam quam peccet uenialiter illo modo debiti, seu illa intentione, qua tenetur, aut debet uitare ueniale. Siquidem nul lum peccatum est eligibile sedm rectam ratio nem: nam si in casu esset eligibile: in illo non esset pctum.

¶ Ad aliud: quod nullus exconmunicandus est maiori excommunicatione nisi propter mortale: satis solutum est in probatione huius opinionis.

¶ Ad aliud negetur illatum: quoniamet sipauci curatent uitare uenialia: multi tamen: immo omnes boni, & timorati magnopere cum rarent paenam minoris excomunicationis scilicet exclusionem a sacramentis, quae tanta est, quantum bonum est participa tio ad usus sacramentorum: quae longe grauior est, quam erubescentia etiam exconmunicato exconicatione maiori. Et esto: quod utile sit exconmunicato, quod uitetur, ut citius reuertatur ad ecclesiam: non tamen se quitur: quod ideo non uitantes peccent morraliter. Alias enim communicantes in calibus exceptis peccarent mortaliter. Et iudex quoties non puniret peccatores: peccaret mortaliter: quoniam statim corri gere peccatores: & non sine re ex sententia agere: ut ile est peccatoribus: & magni beneficij indicium. ij. Machab. vi.

¶ Quantum ad secundum articulum est conclusio prima. Omnis uoluntarie conmunicans exconmunicato exconmunicatione maiori: & denuntiato in casibus non exceptis: excomunicatus est ipso it re: siue in diuinis ei communicet: siue in humanis. Illa conclusio probatur per ca non. supra in illa opinione allegatos: sicut apostoli &.c. cum excommunicato. &.c. si quis frater. xi. q.eiii.

¶ Dicitur in conclusione excommunicatus est simpliciter: & non specificatur qua excommunicatione: an maiori, uel minori: quia quandoque; sic communicans incidit maiorem, aliquando minorem: ut subiectae con clusiones declarabunt.

¶ Dicitur excomunicatione maiori: quia conmunicans exconicato minori exconmunicatione, non incidit; ut dicetur.

¶ Dicitur uoluntarie: quando si coactus simpliciter conicaret, non incideret: ut in cano. sacris. de his, quaeuime tus ue cau. siunt.

¶ Dicitur in casibus non exceptis: ubi multa includitur: de quibus sup. art. j.

¶ Dicitur in diuinis, uel humanis: quia utraque conmunio inducit excom municationem &c.

¶ Conclusio secunda. Participans exconmunicato exconicatione maiori cum suis participibus post cano¬ nicam monitionem, inciditiudicis decreto maiorem exconmunicationem. Ista conclusio patet per c. sacris. de sen. excon. ubi dicitur. Is quiuoluntarie excomunicatis illis conicauerit, qui cum omnibus fautoribus, & participibus suis exconmunica tionis sententiasunt adstricti: non prius, quam absolutionis gratiam perceperit, habendus est absolutus. Et.c. quod in dubijs. eo. ti. ubi dicitur. Si scienter conmunicant ei, qui cum participibus suis est uinculo exconmunicationis sententialiter innodatus: tumc n. & ipsi sententiam exconicationis incurrunt. Sed hic dicit Panor. quod hodic haec sententia non potest ferri ab exconmunica tore. Vnde nullus citra papam potest hodieferre hanc excomunicationem. Exconmunico tecum omnibus participantibus tibi: ut inc. slatuimus. eo. ti. lib. vi. Sed opus est, ut participantes prius canonice admoneantur, quam exconmunicentur. Vnde ait Inno. quartus. Statuimus, ut nullus iudicum participantes cum excomunicatis in locutione, & alijs, quibus ligatur participans exconmunicatione minori: ante monitionem canonicam, exconmunica tione maiori exconmunitare praesumat: saluis constitutionibus contra illos legitime promulgatis, qui incrimine praesumunt participare damnato. Quod si ex locutione, & aliis, quibus participans labitur in minorem excommunicationem: excommunicatus fortius indurescat: poterit iudex post canonicam monitionem huiusmodi participantes consimili dam nare censura. Aliter autem in participantes excommunicatio prolata non teneat: & proferentes penam legitimam poterunt formidare. Et quae sit monitio canonica: declaratur infra c. constitutionum. eo. ti. & lib. Illa scilicet, quaem alijs rite seruatis, eos, qui monentur, exprimit nominatim: & sit trina: uel una pro tribus aliquorum dierum inter uallis competentibus seruatis: nisi necessitas facti aliter ea suaserit moderanda. Haec ibi. Et ideo additum est in conclusione post canonitam monitionem iudicis decreto: quod tamen non respicit papam, quem haec sex non ligat: ut c. significauit. ubi papa clericos inuo¬ luit maiori excommunicatione, qui ex communicatis a papa participant in diuinis &c.

¶ Conclusio tertia. Comunicans cum exeommunicato maiori exconmunicatione scienter in crimine, quorquotalis excomunicatur: eadem maiori exconmunicatione mulctatur. Probatur haec conclusio per c. nuper. de sen. excon ubi dicitur, quod comunicas scienter nominatim exconicato in crimine ei confilium impendendo, auxiliumuel fauorem: ratione damna ti criminis delinquere uidetur in eum, quidam nauit: ab eo uel superiori merito de licti erit absoluendus: cum facientem, & consentientem par paena constringat. Et clarius in c. si concubinae. eo. ti. ubi dicitur. Non est dubium sententia maioris ex conmunicationis inuolui, qui post latam sententiam comunicant in eodem crimine criminosis. Et intelligenda sunt haec de aux ilio, confilio, & fauore: quibus consentiunt, & cooperantur crimini: puta sine quibus crimen non conmitteretur, aut non continuatetur.

¶ Et dicitur notanter in crimine, pro quolata est exconmunica tionis sententia: quoniam si conmunicaret secuminalio crimine, pro quo sententia exconicationis non fuisset lata: licet peccaret: non tamen incideret sententiam exconmunicationis maioris. Similiter si conicaret in crimine ante sententiam exconicationis latam: ut dicit Panor. in c. si concubinae &c.

¶ Conclusio quarta. Comuni cans exconmunicato minori exconmunica tione extra casus prdictos, siue in diuinis, siue in humanis calibus non concessis: inc dit sententiam exconmunicationis minoris. Ista conclusio satis patet ex iuribus sup. allega. in j. artic. in prima opi.

¶ Ceclusio quinta, quae cum sequentibus respon det ad secundum quaesitum. Comunicans excenmunicato excorcatione maiori in crimine mortali, aut in diuinis, siue etiam in humanis, post trina monitionem, uel in contemptum clauium, aut praecepti iudicis, peccat mortaliter in casibus non exceptis. Illa conclusio plures clausulas habet. Et est de mente omnium doct. Et probatur quantum ad singulas. Quo ac primam: quia quicumque consentit mortalipcto, siuae suo, siue alieno: peccat morta, liter secundum illud ad Rom. i. Quoniam qui talia agunt, digni sunt morte: non solum qui ea faciunt: sed etiam qui consentiunt facientibus: sed qui conmunicat exconmunicato in peccato mortali, consentit peccato mortali: hoc. n. est comunicare in mortali: consentire mortali, confilio, auxilio, uel fauore: ut in c. nuper sup. alle, gata. Et non ponitur hic differentia, siue communicet in illo mortali, pro quo lata est sententia, siue alio: quoniam eadem est ratio de omni mortali: eo quod omnis consensus in mortale, est mortalis: licet non omnis inducat exconmunicationem maiorem: ut dictum est.

¶ Quo ad secundam clausulam scilicet quod omnis communicans in diuinis peccat mortaliter: probatur secundum Tho, quia omnis talis facit contra constitutionem praeceptiua directe. Quoniam directe intendit, ecclesia prohibens conmunionem cum excommunicato prohibere communionem in diuinis: ut dictum est. Item excommunicatus maiori excommunicatione suspensus est a diuinis: & immiscendo se illis peccant mortaliter: & sic communicans ei in diuinis, communicat secunun morta li. Et intelligitur conclusio, quantum ad illam clausulam de communione perconsensum: quoniam si communicaret ei in diuinis ui, uel metu, aut alia causa, dolens eum se miscere diuinis: non auderem asserere talem peccare mortaliter &c.

¶ Quo ad tertiam clausulam: scilicet in humanis post trinam monitionem: probatur: quia talis potest excommunicari maiori. excommunica tione: ut patet in e. statuimus. in probatione secundae conclusionis allegato: sed nullus potest excommunicari nisipro peccato mortali: ergo &c.

¶ Quo ad quartam scilicet uel in contemptum clauium: quia qui ecclesiam contemnit, christum contemnit, eo teste Luc. x. Qui uos spernit, me spernit.

¶ Quo ad quintam: uel contra praeceptum iudicis. Nam secundum Hostien. qui contra prohibitionem iudicis siue generaliter, uel specialiter factam communicat: mortaliter peccat: quia pro illa communione potest excommunicari maiori excommunicatione: ut inc. si celebrat. de cleri. excon. mi. quod uerum est praemissa canonica monitio ne. Et sic uidetur: quid intelligendum est post huiusmodi monitionem conmunicans Secus tamen est si communicat contra prohibitionem canonis: tunc enim nisiex conteptu ageret: non peccaret mortaliter. Et hic est casus, in quo mitius agitur cum lege, quam cum iudice.

¶ Dicitur ultimo in calibus non exceptis: quod in telligitur de casibus inc. quoniam multi xi. qeiii. notatis. In talibus enim con municantes: nec peccant: nec exconmunicationem minorem incurrunt: ut pater sup.

¶ Conclusiosexta. Sola frequer tia communicanda in humanis cum excontcato maiori excommunicatione, non inducit communicanti peccatum mortale. Probatur: quia uenialium frequentia: licet sit uia quaedam & praeparatio ad mortale: tamen secundum se non est circumstantia mutans genus peccati uenialis: ut dictum est sup. dist. xvi. q.v. Dicitur notam ter sola frequentia: quoniam si accederet conteptus, uel pertinacia: tumc benemutatur genus peccati. Et quoniam frequentia est signum: licet non infallibile, conteptus: quia qui frequenter agit contra monitionem legis: uel consilij, uidetur contennere legen, uel consilium: & ipsam, uel ipsum penitus non curare: quod non est sine contenptu. Ideo quidam ponunt inter casus quibus comunicans, peccat mortaliter, etiam frequentiam: quod intelligere oportet cum inclusione contemptus &c.

¶ Conclusio septima. Credens firmiter per suam communionem sequi in alijs conteptum clauium: & nihilominus communicans ex communicato, non excusatur a mortalipeccato Haec est sententia sancti Bona uent. Et probatur: quia talis scandalixat populum, & proximum actiue: quia secundum suam conscientiam dat occasionem peccati mortalis: puta contemptus clauium: & per consequens peccat mortaliter: etiam si secundum uerit atem reinon scandali garet: quoniam qui agit contra conscientiam: aedificat ad gehennam.

¶ Conclusiooctaua probabilis secundum opinionem doctorum utriusque; iuris diuini pariter, & humani. Communicans excommunica to maiori exconicatione in casibus non exceptis: neque in superioribus conclusionibus expressis: non peccat mortaliter: sed tantum uenialiter ratione huiusce- modi communionis. Ista conclesio satis deducta est in secunda opi. in j. artic. recitatas.

¶ Conclusio ultima. Comunicans cum excommunicato minori ex communicatione: neque peccat, neque excommunicationem incurrit regulariter ex hac participatione. Haec conclusio patet quo ad primam partem: quod non peccat: quia sic communicando non facit contra prohibitionem praeceptum, uel consilium. Pro secunda parte patet: quia exconmunicatio non transit in tertiam personam. Excommunicatio enim minor excludita perceptione sacra mentorum: non a conione hominum: ut supdictum est, & inc. quoniam multos. xi. q. iii. in quo dicit Greg. vij. Apostolica auctoritate subtrahimus ab anathematis uinculo illos, qui comunicant cum illis, quod exconicatis comunicant. Et accipitur ana thematis improprie secundum gloil. prosimplici exconicatione minori.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur primo: quis sit effectus exconmunicationis mineris. Respondetur: quod principalis eius esse ctus est separatio a perceptione sacrami torum: ita quod si percipit sacramenta, peccat mortaliter: non tamen incidit irre gularitatem, neque separat a collatione lacramentorum. Ita quod licet conferendo sacramenta peccet: non tamen carent sacramenta ab eo collata suo fructu. Secundus effectus: quod non potest eligi ad aliquam dignitatem ecclesiasticam: nisi ignoretur eius excommumcatio ignorantia probabili, non crassa aut supina, potest tamen eligere, & omnia, quae sunt suae iurisdictionis (si quam habet) exercere. omnia haec inc. si celebrat. de cle. excom. mini. Item non excludit a diuinis: nisi dumtaxat a perceptione sacramentorum. Vnde non prohibetur intrare ecclesiam: neque orare cum alijs: neque audire missam: sed celebrare, aut eucharistiam sumere prohibetur secundum communiorem opindoctor. Item non prohibetur a com¬ munione hominum in actibus legitimis Item non prohibetur a communione hominum in actibus legitimis neque actiue, neque passiue ut in c. audi. &.c. ad menlam. S. euidenter. xj. q.iij. &c.

¶ Dubitatur secundo: quomodo exconmunicatus maiori exconmunicatione uitari debet, ut caueatur exconmunicatio minor. Solutio huius dubij patet ex praemissis. Nam in primis uitandus est participans in crimine. Secundo in diuinis: unde si intrat ecclesiam tempore diuinorum debet eijci: sinoluerit exire: debent clerici cessare, de nec exierit. Et similiter celebrans si non incepit, canonem, quo incepto procedere debet usque ad sumptionem inclusiue: & postea cessare: ac communionem, & complenda in armario, aut loco secretocomplere. Tertio in actibus legitimis humani, secundum distin. sup. positas. Multa particularia hic tractant canonistae, quae hic omittuntur causa breuitatis &c.

¶ Dubitatur tertio: cum praecepta superiorum non ligant nisi subditos suos: unde est: quod omnes christiani excommunicationem ab episcopo tenentur uita re: & nisi uitauerint, incidunt in excom muicationem minorem. Respondetur breuiter: quod non uitantes excommunica tionem ab inferiori iudice puta episcopo particulari incurrunt excommunica tionem minorem: non auctoritate propria iudicis inferioris, saltem non suisubditi: sed auctoritate iuris, siue legisla toris uniuersalis. Nam ipso iure communicans excommunicato maiori ex communicatione a quocumque; fuerit ex comunicatus: minorem excommuni. cationem incurrit: ut patet ex supra allegatis. Licet enim iudex particularis possit subditum suum excommunicare, excommunicatione minori: raro tamen hoc practicatur: sed frequenter haec excommunicatio inciditur ipso iure.

¶ Dubitatur quarto: utrum metus mortis, aut alterius magni mali excuset participantem in diuinis cum excommunicato maiori excommunicatione a mortali. De hoc uidentur esse opiniones, quas recitat Panormit. in c. sacris. de his, quae ui metus ue causa siunt. Nam Hostien. uidetur dicere; quod non perc. sacris. ubi dicitur: quod metus non excludit prorsus culpam: sed attenuat. Cuius ratio assignatur: quia pro nullo metu debet quis peccatum mortale incurrere: praesupponit igitur decretalis illa; quod communicans excommunicato tali peccet mortaliter: & communiter exponitur de communicante in diuinis: ut supra dictum est in primo articulo.

¶ Alia est opinio Hugo. & Guil. quam multi sequuntur. Ioann. in sum. confes. Ange. & Baptista distinguentes de metu. Aut est metus cadens in constantem uirum: aut non. Si primum: excusat a peccato. Sisecundum: non excusat simpliciter a toto: ut non peccet mortaliter: sed a tantoid est quod non sit tantum, quantum esset: si nullo metu inductus fuisset. Et consequenter dicunt: quodc. sacris intelligendum est de metu non cadente in constantem uirum: uel de participante in crimine: ibi metus nullus excusat. Sed uidetur: quod illa distinctio non sufficiat: quoniam aut in casu partitipare in diuinis &c. est peccatum: uel non. Si secundum: non oportet recurrere ad me tum: siue enim timeat: siue non: in ca suillo non est peccatum. Siprimum: tunc metus, propter quem participat, non est metus cadens in constantem uirum: quia uir constans propter nullum metum peccat: cum peccatum sit maximum malum excedens omne malum temporale: uir autem constans non est, qui eligit maius malum propter euitare minus malum. id est non eligit peccare propter euitare mortem temporalem.

¶ Oportet igitur uidere: utrum participare in diuinis sic exconmunicato: in hoc casu sit peccatum mortale, uel non. Et ad huius inuestigationem inquirendum est, qua lege prohibitum: an scilicet diuina, uelhumana. Si humana: tunc in casu nostro non ligat. Tum: quia a sege humana prohibente communionem non ligat in necessitate per capit. quoniam xi. quaest. iij. nulla autem maior necessitas, quam necessitas fugiendi mortem imminentem. Et si propter necessitatem samis: ollendae: licet conicare excommunicatis: quantomagis propter necessitatem euadendi morte imminentem. Tum quia ecclesia non potest aliquem obligare sub poena excen municationis, aut peccati mortalis: ut nec metu mortis: nec perditionis rerum communicet excommunicato. Cuius rationem assignat Ockam in suo dialo go par. j. lib. vij. ca. Ivij. quia ad illa quae sunt supererogationis: uel quae excessiue grauia dinoscuntur: & ad quae quis nec iure diuino: nec naturali: neque spontanea uoluntate obligatur: non potest ecclesia (etiam de plenitudine potestatis) fideles arctare regulariter. Haec. n. est causa; quare ecclesia non potest christianos ad uotum castitatis arctare: quia ut lex sacra dicit: castitas suaderi potest: imperari non potest. Similiter ecclesianon potest christianos cogere religionem intrare: quia hoc super erogationis est. Sic etiam ad excessiue grauia non potest arctare: ne de praelatis haec praecipientibus dicatur illud Matth. xxiij. Alligant onera grauia, & importabilia, & imponunt in humeros hominum: digito autem suo nolunt ea mouere.

¶ Et dictum est regulariter: quia ex causa, & pro cul pa ad talia posset aliquos obligare. Quenadmodum aliquibus proculpa praecedente matrimonium interdicitur: & aliquos etiam in monasteriis statuit esse retrudendos. Cum ergo mortem suscipere: & res suas amittere: & grauia tormenta subire, & consimilia sint inter excessiue grauia computanda: ecclesia per nullam constitutionem potest regulariter christianos in aliquo casu, in quo ad huiusmodi nec per legem diuinam: nec per legem naturae, neque per uoluntatem spontaneam obligantur constringere. Sed si ad non communicandum in diuinis cum excommunicato minori exconmunicatione christiani nullo praedicto rum modorum sunt astricti: ecclesia regulariter quemlibet ad non communi: candum taliter excommunicato sub poena excommunicationis, & peccatimortalis: in casu praemisso nullatenus poterit obligari. Siuero commun care excommunicato in diuinis est contra legem diuinam: tamen nullo modo (et no promorte uitanda) est trans grediendum: Sicut pro uita conseruanda non est fornicandum: nec innocens occidendus. Et quod sic diuina lege uel naturali prohibitum est: ibi potest ecclesia grauissimam penam transgredientibus infligere: & ad obseruandum praeceptum legis diuinae, uel naturae catholicos obligare. Vbi autem (ut dictum est) non est nisi praeceptum humanum ex causa rationabili non uoluntaria: non potest ad obseruam dum tale praeceptum catholicos sub grauipaena arctare; quin saltem pro morte uitanda potest quis tale praeceptum praetergredi. In tali enim casu epibeia inter pretatur legem humanam non esse seruandam in tali casu, seu sensu sicut uerba sonare prima facie uidentur: sicut supra allegatum est. Beatus Bonifacius atchiepiscopus Moguntinus iuramentum suum, quod praestitit de non conicando haereticis, interpretatus fuit: quam inter pretationem papa Eacharias approbauit.

¶ Nodus itaque huius quaestionis, anpro uitanda morte liceat conicare ex conicato in diuinis: in hoc consistit. Vtrum huiusmodi conmunio sit prohibita legediuina, uel tantum humana. Et circa hoc sunt opi. Ockam tenet: quod haec comunio sit prohibita lege diuina: quod sic secundum eum probari potest. Nam exconicatus, eo quod ecclesiam audire contemnit: ab ecclesiaseparatus est: & tanquam etfinicus a fide libus habendus. Matth. xviij. ergo in ecclesiasticis actibus (quales sunt sacramentorum ministrationes) excepto in necessitate baptismo, uitari debet. Tenet consequentia: quia in diuinis fidelium, etfinicorum infidelium idolo latrarum, nulla potest esse comunio. Quaeenim conuentio christi ad Belial. Aut quae pars fidelis cum infideli. Quis autem consensus templi dei cum idolis. ii. ad Corint. vi. Non debet ergo actus illos, quitantum in ecclesia rite fieripossunt, & proprii sunt ecclesiae: in qua tantum effectum suum habent: explere, quem extra ecclesiam; qualia sunt sacramenta, & caetera diuina ministeria, ad que etiam isprimitiua ecclesia catecumini non admittebantur. Item cum exconicati in digne tractant diuina: quia contra dum secundum illud Matt. xij. Qui non est mecum contra me est: qui eis conicant in his: conicant in eo, quod agunt contra legendiuinam: & per consequens ipsi peccant inlegen diuinam: quia faciens, & consentiens pares iudicantur. ad Rom. i. Et ideo commendat excessenter beatus Greg. sanctum Hermigaldum regem, qui elegit sustinere martyrium magis, quam ab Arriano suscipere eucharistiam: ut habetur. xxiiij. q. i.c. ulti. quod utique commendabise non fuisset: si susceptio facramenti ab haeretico contra diuinam legem non fuisset &c.

¶ Alia est opinio Baptistae in summa sua. excommunicatio. vi. ubi dicit, quod conicans exconmunicato etiam in diuinis metu mortis, non peccat: nec minorem exconmunicationem incidit. Et fundat hoc dictum in eo, quod participatio in diuinis prohibita est lege humana, quae non ligat in talinecessitate. Primae opinioni applaudere uidentur coniter doc. qui concorditer dicunt, conmunicantem cum excommunicato in diuinis peccare mortaliter: nullam causa excipientes; quod uerum non esset, nisi sic communicans ageret contra legem diuinam &c.

¶ Dubitatur quinto. Vtrum exconicatus exconicatione maiori, peccet conicando aliis. Respondetur, quod sic siue conicet non exconicatis, siue comunicet aliis exconicatis: nam in c. illud. de clericoexcommunicato ministrante, dicit Innoc. exconmunicatum non uitare multo magis, quam non uitari periculo sum existit. non uitare liquide (cum in eo sit excommunicatus) sine delicto non potest: sed cum ex aliis pendeat sine suo de licto, poterit non uitari. ubi Panor. Excommunicato prohibetur communio actiua, & passiua. Vnde grauiter peccat excommunicatus communicando aliis quia uidetur contemnere excommunicationem: & usurpare communionem sibi interdictam. Et hoc puto uerum: nisi in casibus, in quibus alii licite ei possunt communicare: ut pater exc ommunicatus non peccat nutriendo filium, uxorem, & familiam: quoniam conicare est relatio ae¬ quiparantiae; & ideo non possetlicite conmunicare quis exconicato i casu: nisi est exconicatus posset in eodem calu sibi conicare: sicut ergo quis potest debitum suum petere ab excommuicato sine pctom: sic potest excommunicatus reddere sine pcto. Item potest audire uerbum salutis in publico, & priuato sine pcto: & tamen hoc faciendo communicat ei, qui secunparticipat &c.

¶ Dubitatur sexto de absolutione: quis habet absoluere excom municatum. Respondetur: quod in foro paenitentiae nullus potest absoluere nisi sacerdos quia potestas clauium, a qua pcedit simoi absolutio: non datur nisi sacerdotibus. In illo, nio. foro nullus absoluiturab exconmunicatione: nisi absoluatur a peccatis. Manente enim peccato, manet etiam excommunicatio quoad deum. Solus autem sacerdos absoluit a peccato. Sed loquendo de foro exteriori, & iudicialiquoad ecclesiam: dicitur primo, quod ab excomminicatione minori potest absoluere quilibet sacerdos, qui potest ex communicatum minori excommunicatione absoluere a peccatis: siue sit sacerdos proprius ordinarius, siue commissarius. Et hoc si fuerit exconmunicatus a iure: si uero ab homine, sic absoluidebet a suo excommunicatore, ut dicit Rich. Secundo dicitur: quod excommunicatus maiori exconicatione a iure, non a iudice: ubi conditor canonis, absolulutionem sibi, uel alteri non reseruauit: potest similiter absoluere sacerdos proprius, eps, uel curatus, qui potest absoluere peccato, pro qua lata est sententia excommunicationis a iure secundum communem, opi. theol. licet quidam canonistae contrarium sentiant. Et est satis clarius tex. inc. nuper. desententia excom. Excommunicatus autem a iudice, uel homine ab eo, uel suo superiore, a quo excommunicatus est: absoluidebet: nisi ad defieent difficilis accessus: tunc accepta iuratoria cautione de parendo iudici, posset absolui ab episcopo, uel proprio sacerdote: ad hoc dictum. cap. nuper. & non impedit excommuni cator non sit sacerdos: quia qui in aliquo foro potest ligari: in eodem po¬ test, & absolui. Talis autem sic absolutus in foro ecclesiae exteriori, nihilominus est absoluendus a peccatis a suo sacerdote. Est etiam aduertendum, quod excommunicatus pluribus exconicationibus, potest ab una absolui: alia nihilominus eum ligante, hoc est separante a conione sacramentorum, & hominum. Donec enim ab omnibus exconicationibus absoluatur: separatus est ab utraque conione. Et loquor de excommunicatione maiori: & de hoc supra habitum est. q.ii. huius dist. In articulo tamen mortis, sicut a quolibet pcto: ita etiam a qualibet excommunicatione potest pctor exconcatus absolui: saltem a non exconicato maiori exconicatione, nec suspenso. Et dicitur maiori exconicatione: quia exconicatio minor non impedit: possunt enim duo ambo excommunicati minori excommunicatione se mutuo absoluere: ut habetur in.c. duobus. de senten. excommu. &c.

¶ Dubitatur ultimo: utrum quis potest absolui inuitus. Respondeur post Richar. quod excommunicatus a iure non potest absolui inuitus: quia cum uoluntarie fecit illud, cui excommunicatio annexa est ipso iure, aliquo modo excommunicatus est sua uoluntate: nam uolens antecedens, uult uirtualiter, & consequens. Et ideo sine sua uoluntate, & requisitione non potest absolui. Et si non uult absolui: ideo ut plurimum non uult: quia manere uult in crimine, cui annexa excommunicatio: sed manens in crimine, manet in annexa excommunicatione: & de hac excommunicatione intelligendum est cap. damnationis sententiam. xxiiij. quaest. ii. ubi dicitur. Damnationis sententiam quicunque meretur accipere: siin suo sensu uoluerit permanere: nullus relaxare poterit. Excommunicatus uero a iudice, si de facto absoluitur inuitus, tenet absolutio: quia sicut inuitus potest excommunicari: ita & ab olui. Et sicut absens potest excommunicariper litteras: ita potest absens absolui: sic siiudex iniuste excommunicat, debet estt nolentem absoluere, siue sententiam rela xare. Si uero iuste exconicatus est: non debet inuitus absolui: nisi forte in casu, in quo iudex uideret, quod illa absolutioesset magis medicinalis animae contumacis, quam eius exconicatio: & quod non esset praeiudicialis saluti conitatis. Exconicatio enim licet infligatur, ut medicina ad corrigendum contumacem: infligitur tamen etiam in errorem aliorum: & ideo si aliiper absolutionem inuiti redderentur ad contemnendum excommunicationem proni: absoluendus non esset: quia bonum commune praeferendum est singulari. Multicasus speciales in hac materia tractandi forent, qui magis ad canonistas pertinent. Ad theologum pertinet nosce principia, ex quibus conclusiones demonsttantur canonistarum. Et tantum de hac distinctione.