¶ Quantum ad primum, supponohic, quid sit meritum. Quodque ex gratia & libe. arbi. de quibus posterius distinctio. xxvij. tractabitur: & patuit partim distinctio. xvij. primi.

¶ Est etiam notandum, quod ad magnitudinem praemii non requiritur multitudo meritorum; sed multo magis intentio actus merendi. Vnde dicit Sco. distin. v. q. ij. quod ad magnitudinem praemit multo magis confert unum meritum intensum: quam. Iooooo. remissa. Hinc frequenter scriptura nos a torpore, & remissis operibus reuocat, & ad feruorem hortatur; sicut est illud. Remissas manus, & soluta genua erigite. Heb xij. Et illud Apoc. iii Vtinam calidus esses, aut frigidus, sed quia tepidus es, & nec frigidus nec calidus, incipia te euomere ex ore meo. Et illud Luc. xij. Ignem ueni mittere in terram, & quid uolo, nisi ut actendatur. Vbi non tam charitas, quam feruor, & eius intensio commendatur: ideo per ignem, qui calidissimus est, designatur.

¶ Ex quo sequitur, quod magnitudo meriti non requirit longitudIdinem temporis in merendo, sed feruo E rem intenionis in operando.

¶ His praemissis est prima conclusio ad illum articulum. Angeli meruerunt suam beatitudinem. Hanc probat sic Sco. ubi supra. Omnis natura consequitur perfectionem suam per operationem propriam; sed perfectio, & finis cuiuslibet creaturae rationalis est beatitudo, quae solideo est naturalis; ergo eam creaturae rationales consequuntur per operationes aliquas Operatio autem in finem ducens, aut est factitia finis; quando scilicet finis non excedit uirtutem ope¬ rantis: sicut medicatio respectu sanitatis. Vel est meritoria finis: quando scilicet finis excedit uirtutem operantis propter finem, & tunc expectatur finis ex dono alterius. Beatitudo autem ultima excedit naturam angelicam, & humanam: ideo tam angelus, quam homo beatitudinem suam meretur. Item gloriosius est accipere donum ex merito, quam sine merito. Particulariter uerum est non uniuersaliter: instantia est de christo. de hoc lib. iij. distinctio. xviij. Cum ergo beatitudo sit summa gloria, praeexigit meritum.

¶ Secunda conclusio. Angelus prius meruit, & post beatitudinis praemium accepit. Probatur; quia uoluntas non simuluult mutabiliter: & imutabiliter siue fixe, & non fixe. Eixedico, & immutabiliter, ita quod tunc non posset uelle oppositum. Sed angelus uando praemiatur, uultinmimutabiliter: hoc est in quantum consideratur, ut ian eliciens actum; & per consequens, ut prius naturaliter ipso actu operatur ad llam: sed quando meretur, non sic immutabiliter uult; sed ut eliciens actum contingenter uidetur elicere. Item dispositio debet praecedere illud ad quod est; & uia terminum, nec quis simul est in uia, & in termino. Meritum autem dispositio est in uia ad beatitudinem, tanquam ad terminum: ergo &c.

¶ Quantum ad secundum articulum, recitat mag ster duas opiniones. Vnam dicentium, quod angeli per gratiam in confirmatione datam: beatitudinem meruerunt, simulque in eis praemium fuisse, & meritum. Nec meritum praecessisse praemium tempore; sed causa, seu natura.

¶ Aliam, cui ipse consentit, quod beatitudinem, quam receperunt in confirmatione per gratiam, tunc appositam non meruerunt. Nec gratiam eis tunc appositam esse ad merendum: sed ad beate uiuendum. Nec tunc datum esse, quo mererentur, sed quo feliciter fruerentur. Quod uero tunc inpraemium receperunt per obsequia nobis exhibita, post ex dei obedientia, & reuerentia meruerunt, & ita prae¬ mium praecessit meritum, sicut miles bene pugnando meretur equum ante merita datum.

¶ Addit etiam rationem sancti Bonauen. Angelidum ministrant nobis, aliquid merentur, cum ex magna rationabilitate, & liberalitate nobis condescendunt. Et cum ministe rium non sit actus compraehensoris: sed potius uiatoris, aut ergo angeli merentur praemium habitum, aut habendum. Sihabitum, habetur propositum. Non habendum, ergo cum ministrant nobis; non sunt beati. Si dicis, quod merendum aliud, quam beatitudinem: tunc meritum illud nec est perfectum, nec necessarium.

¶ Praeterea magna praemia non debent dari sine magnis meritis Magna merita non sunt sine magnis ob sequijs. Angeli habent magna praemia, & obsequia magna non praecesserunt: ergo sequebantur.

¶ Ab ista secunda opinione, quae magistro magis placet: conimuniter recedunt doc. Vnde contra eam arguit Scotus: sequitur, quod sihomo non fuisset creandus, angelus non habuisset beatitudinem. Non enim habuisset actum beatisicum circumscripto omni merito. Sed hoc illatum est inconueniens: quia unus angelus non dependet ab alio angelo in merendo; ergo multo minus ab homine.

¶ Praeterea si per hoc, quod quis bene usurus est dono, meretur donum; sicut exemplifica tum est de milite; tunc posset homo mereri primam gratiam; quia praeuidetur a deo dante ea bene usuris. Et sic gratia non esset gratia; quia esset ex meritis; licet non positis in effectu: tamen praeuisis: ergo angelus non meretur beatitudinem. Nec exemplum militis est ad propositum; quia equum simpliciter datum non meretur sequenti pugna, quia siue bene siue non: bene pugnauerit, equus manet sibi. Si uero equus datur non simpliciter; sed per modum praemij; non dum est militis, donec legitime certauerit. & sic ut tale non praecedit meritum: nec facit miles equum suum, antequam militauerit.

¶ Praeterea tunc sta tus beatitudinis non esset ex se certus, quia licet certo; fine, & termino mundus durabit, posset tamen ultra durare, & ita angelorum obsequia plurificari: & ita obsequium eorum non est simpliciter certum: & per consequens nec primium, quod respondere debet obse- quijs.

¶ Illa ergo opinione tamquam minus probabili dimissa, notandum est secundum eundem doc. quod morae ponendae sint circa angelos. Et de hoc multipliciter dici posset.

¶ Possent enim poni due morae. Vna, qua sunt in termino. Alia, qua sunt in uia. Sic dicit quidam doctor. quod simulfuerunt in gratia creati in primo instanti; & in illo nihil meruerunt. In secundo instanti illi meruerunt, & non illi qui posuerunt obi cem, quem si non posuissent, praemiati fuissent sicut alij.

¶ Possunt tamen poni tres morae: & hoc multipliciter. Vno modo, quod in prima fuerunt omnes in naturalibus suis. Et in secunda maliin peccato; boni in merito congrui, non condigni. In tertia maliipoena, boni ingloria, & praemio. Et haec uidetur uia magistri; quae uidetur dicere, quod mali demerucrunt sibi apponi gratiam, quando apponebatur bonis

¶ Alio modo possent poni illae morae tres. ita quod in in prima omnes fuerunt in naturalibus, In secunda boni in gratia mali in demerito, & culpa. In tertia utrique inter mino.

¶ Et differt ille modus a priori; quia in priori secundum magistrum, in secundamorula malipeccauerunt, antequam apponeretur gratia bonis: quem apposita fuit eis in tertia mora. in qua habebant boni, simul duratione gratia, & gloriam. Et ita meritum bonorum in secunda mora non fuit condigni: quia defuit gratia; sed tantum congrui. Vnde secundum magistrum meritum, quod sequebatur praemium, fuit meritum condigni, quod praesupponit gratiam.

¶ Vel tertio modo possunt ponitres morae: ita quod omnes in primamora creati fuissent in gratia, & meruerunt. In secunda boni steterunt in merito, & mali ceciderunt. In tertia fuerunt omnes in termino.

¶ Possunt etiam poni quatuor morae: & hoc dupliciter. Primo modo, quod in prima fuerunt omnes in naturalibus. In secunda mali ceciderunt. In tertia bonis apposita est gratia, & meruerunt. In quarta boni praemiati, & mali sunt damnati. Vel secundo, quod in prima mora omnes fuerunt in naturalibus. In secunda omnes in gratia. In tertia bonimeruerunt stantes in gratia: & mali deliquerunt. In quarta fuerunt omnes intermino.

¶ Ad e inquitendum autem quis horum modo rum sit probabilior; subdit aliquas pro¬- positiones probabiles.

¶ Prima. Merentes usque ad nunc praemiationis in illo nunc praemiati sunt. In primo enim numc non sunt in uia; quia est nunc praemij: ideo in illo non potest demereri, nec impedire, quinreddatur praemium. Item homo in tota uita sua existens in meritoin instanti mortis non potest demereri, nec ponere obicem ne praemietur: est enim terminus uiae. Meruit enim uitunc daretur sibi impeccabilitas: ne tunc posset ponere obicem. Et ideo de merentibus per totam moram uiae, non potest dici quod in instanti remunera tionis illi ponerent obicem, & illi non Hoc enim est ponere, quod instans praemia tionis non sit terminus, sed quod tunc talis sit in uia. Et per hoc improbatur prima uia; pones tantum duas moras: & malos in mora termini posuisse obicem.

¶ Secunda propositio. Meritum duratione praecessit praemium. Patet ex probatione secundae conclusionis primi articuli; & per hoc improbatur prima uia ponendi tres moras, quia dicit in tertia mora appositam fuisse gratiam; per quam boni meruerunt simul, & praemium.

¶ Tertia propositio. Tota uiae mora angelis praefixa erat aequalis omnibus angelis. Hoc est uerisimilius; quia sicut tota mora uiae homini est praefixa usque ad instans mortis, ita etiam istis, & illis praefigeretur aliqualis mora existendi in uia.

¶ Ex illo sequitur quarta propositio; quod quando boni ultimate meruerunt; cunc in eodem instatimali demerue runt ultimate: quia illud instans imme¬ diate sequebatur terminus uiae: ideo ulterius nec mereri, nec demereri poterant.

¶ Quinta propositio. Omnes creati sunt uniformes; quia nullus in culpa est productus, ergo omnes innocentes. Et uidetur haec propositio tollere acceptionem personarum. de quo petrus Actuum. x. In ueritate comperi; quia non est personarum acceptor deus.

¶ Sexta propositio aeque probabilis: quod quilibet angelus aliquando fuerit in gratia: siue in instanti creationis, siue post; quia deus non discreuit interillos, & istos antequam ipsi per actus suos seipsos discreuerunt secundum Augu. super GeneNon enim prius est deus ultor, quam aliquis sit peccator. Ideo usque instans meriti, & demeriti erant omnes unifor mes. Et non uidetur, quare magis illis, quam istis apponi debuit; apposita autem est stantibus, ergo & his, qui postea ceciderunt.

¶ Et per hoc patet, quod si ponantur tres morae tantum; necessario prima est omnium in gratia. Secunda illorum in merito; istorum in demerito; & tertia utrorumque in termino. Si uero dice- retur, quod aliquando fuissent in puris naturalibus; necesse est tunc ponere quatuormoras secundum ultimum modum supradictum.

¶ Et per hoc patet responsio ad secundum articulum: quando meruerunt boni, & demeruerunt mali. Variatur enim responsio secundum diuersos modos ponendi moras. Si ponuntur tres, meruerunt illi, & isti peccauerunt in secunda mora. Si ponuntur quatuor: boni meruerunt in secunda, in qua apposita est gratia: & continuaue- runt meritum perseuerando in tertia. In tertia uero mali peccauerunt. Non enim poterant peccare in secunda, in qua receperunt gratiam; quia non stant simul gratia, & peccatum: siue in secunda mora meruerunt, uel non: quia utrumque fieri potuit. Et ita secundum omnes modos stat conclusio secunda primi articuli, quod meritum praecessit praemiu.

¶ Ad rationes ergo pro opinione magistri apposita adductas.

¶ Ad primum conceditur, quod angelinobis ministrantes merent praemium acci¬ dentale; sed non essentiale. Nec hoc praemium habent, quando merentur: sed post meritum: nec tamen expectatione praemij accidentalis affliguntur quia habent beatitudinem essentialem quam maxime uolunt, quam per conuersionem suam in deum meruerunt. Sicut nec animae beatae affliguntur de expectatione secundae stole, & minus angeli, quia minus inclinantur. Quod ultra arguitur, tunc meritum illud non esset necessarium, nec perfectum: conceditur respectu beatitudinis habitae: quia respectu illius omnino non est meritum. Vnde uidetur, quod obsequia ista sunt quasi quaedam opera redundantia ex perfectione beatitudinis habitae: sicut & actus fruendi deo in beatis: quam uis sint perfectissimi; non tamen sunt nouae beatitudinis meritorij.

¶ Ad aliam dicitur, quod magnum est praemium angelorum; & magnum fuit eorum meritum uolendo finem ultimum motum intrinse co charitatis propter seipsum, quando mali auersi sunt ab illo superbiendo. Nec magnitudo meriti stat in multiplicita te actuum; ut dictum est; sed in intensione, actus, & perfectione gratiae. Numc autem angeli in mora meriti intensiorem actum diligendi deum habuerunt, quam forte aliquis habere posset secundum communc legen; & illud meritum praecessit praemium.

¶ Quantum ad articulum tertiu est dubium primum. Vtrum angelus potuit peccare in aliquo instati primo. Dubium hoc quaerit, cum peccatum principaliter consistit in uoluntate: utrum aliqua uolitio possit tota simul produci. Si enim sic; sicut ordinata, ita deor dinata potest simul produci; sequitur, quod in aliquo instanti primo potuit angelus peccasse. De illo dubio iatius in. iij. de merito Christi. q. vj. secundi quodlib. Ockam. Respondetur igitur, quod potuit in aliquo instanti primo peccasse: etiam potuit in tempore peccasse; & non in instanti. Probatur; quia potuit uolitionem ordinatam simul producere etiam partialiter partem post partem. Primum probatur: quia po¬ tuit esse in gratia; & post peccasse mortaliter per uolitionem in ordinatam, Per hoc peccatum tota charitas simul corrumpitur, ut omnes concedunt. Simul autem sunt peccatum, & corruptio charitas. Corruptio hic large accipitur pro desitione, siue successiua, siue instantanea, non ut est species motus. Non enim ante peccatum corrumpitur gratia: quia tunc poena praecederet culpam. Nec post: quia tunc staret simul cum culpa. Igitur simul sunt corruptio charitatis, & culpa; sed charitas simul corrumpitur; ergo culpa simulcommittitur. Item probatum est quaestione praecedenti, quod potuit peccasse in primo instanti suae creationis. Secundum patet; quia uolitio est inten sibilis, & potest intendi. Intentio autem sit per additionem gradus posterioris ad priorem; ut nunc supponitur; ergo potest est partialiter produci, & intendi¬

¶ Secundum dubium. An morae illae de quibus dictum est in secundo articulo; fuerunt instantancae seu indiuisibiles, an temporales. Respondetur post Sco. quaest. j. distinctio. iiij. quod ultima mora existendi in termino correspondet toti tempori post instans primum beatitudinis bonorum, & damnationis malorum. Et illa mora finem non habet, sicut nec beatitudo, nec damnatio.

¶ De prima mora, in qua erant uniformes: quamuis illa poterat esse instantanea, & indiuisibilis, tamen magis uidetur concordare scripturae, & corresponde- bat tempori; ita quod aliquo tempore stetit in innocentia, & beatitudine naturali: ut uult. Alexan. parte. ij. quaestio. Cix. men. xj. allegans illud Exech. xxviij. Ambulasti perfectus in uiis tuis a dic conditionis tuae, donec inuenta est iniquitas in te. Sed ambulatio in perfectione non est instantanea; sed eius, qui aliquantulum perseuerauerit in perfectione. Non enim ambulat imperfectione, qui solum per instans manet; cum ambulare successionem dicat. Item Orige. Hostis serpens antiquus contrarius est ueritati; non tamen a prin¬ cipio, neque; statim supra pectus, & uentrem suum ambulabat; sicut Adam, & Eua non statim peccauerunt. Sunt tamen etiam auctoritates, quas alii ac oppositum allegant. quae hinc inde exponuntur.

¶ De secunda morula, in qua illi meruerunt, isti peccauerunt. Dicitur, quod non fuit indiuisibilis propter duo. Primo, quia angeli mali peccaucrunt pluribus peccatis diuersae speciei: ut dist. sequenti dicetur, & non habuerunt simul omnes illos actus; ergo unum peralium. Sic ergo in tota illa mora, qua habuerunt huiusmodi actus fuerunt in uia, alioquin actus posteriores non fuissent eis demerita, sed quasi penae existentium in termino. Secundo: quia angelis bonis pro magno merito adscribitur, quod uicerunt praelium tentationum: De quo Apo. xij. Eactum est praelium magnum in caelo: Michael, & angeli eius praeliabantur cum dracone &c. Si enim esset praecise unum instans: in quo mali demeruerunt, in illo non fuisset illa pugna; nec tentationis uictoria: quia sitantum fuisset unum instans, simul peccassent mali, & boni meruissent. Sed in illo instanti naturae in quo mali peccauerunt: peccatum eorum non tentauit bonos. Non enim tentauit eos, nisi posterius natura, quam erat commissum a malis. Posterius ergo uicerunt boni tentationem, quam mali peccando tenta runt bonos. Tuit enim peccatum malorum incentiuum tentationis in honis, quam boni ad magnam eorum laudem uicerunt. Cum enim angeli boninon fuerunt praescij casus malorum (casus dico in peccatum a statu rectitudinis) prius fuit peccatum elicitum a malo angelo, antequam fuisset tentatio bonis. Et ideo in secunda mora fuerunt multae morulae; quia multi actus eliciti a malis.

¶ Et ita uidetur probabile, quod in primo instanti fuerunt uniformes creati in statu naturae siue gratia. In se cunda mora erant uniformes in gratia, In tertia morula uiae, mali multipliciter demeruerunt, & boni multipliciter meruerunt. In quarta fuerunt in termi¬ no. Et hoc uidetur rationabile; quia sit experti erant de omni statu; & maiorem occasionem habuerunt intensius elicien di actum meritorium postea; quia experti erant, quod hoc non poterant in primo instanti. Verum, quod omnia illa possent saluari per diuersa instantia naturae sine successione temporali; ideo nihilhic temere asserendum, sed opinando dicta intelligantur. Sed omnino probabile uidetur, quod mora demeriti non fuerit indiuisibilis; siue ponatur tertia, siue quarta. Et ex hoc sequitur, quod nec mora meriti; quia erat aequale ex propositione quinta. Et tantum de illa quaestione.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1