¶ Quantum ad primum notandum pro inuestigatione quid nominis periurij: quod sicut colligi potest ex textu nostro: & capitulis plurimis in decreto xxij. q. ij. iuncta quadam glos. sextupliciter potest commitri periurium. Primo, dum scienter iuratur falsum. Secdo modo, dum dolose iuratur uerum, quod putatur esse falsum. Tertio modo, dum ignoranter iuratur falsum, quod creditur esse uerum. Quar to modo, dum non seruatur promissum iuramento firmatum. Quinto, dum iuratur illicitum: uel quod uergit in dete riorem exitum. Sexto, dum iuratur indiscrete. In primis quatuor modis deficit ueritas, in quinto iustitia: in sexto iu dicium. Verum periurium non semper accipitur, ut includit omnes illos sex modos.

¶ Vnde periurium tripliciter accipitur scilicet strictissime, proprie, & communiter, siuelarge. Strictissime accipit proiuramento, quo scienter falsum iuratur: & sic compraehendit tantum primum modum. Stricte seu proprie accipitur proiuramento, quo scienter, uel ignoranter iuratur falsum: aut dolose uerum: uel quod uergit in deteriorem exitum: & hoc modo periurium extendit se ad omnes quinque modos, hoc est ad omnes modos praeter ultimum. Communiter, & large ac¬ cipitur pro quolibet iuramento, in quo deficit aliquis trium comitum, ueritas, I iustitia, uel iudicium.

¶ Primo modo accipit magister, cum diffinit periurium in principio huius distinctionis. Periurium est menda cium iuramento firmatum: quia mendacium, ut priori distin. dictum est, dicit falsitatem sermonis, & intentionis. Tertio modo accipit beatus Hiero. super Hieremiam: ubi enumeratis tribus comitibus subdit. Si ista defuerint idest ueritas, iustitia uel iudicium: non erit luramentum: sed periurium. Secundo mod do accipit beatus Augu. in de uerbis apostoli sermo. xxviij. ut recitat magister dum ait. Melius creditur, & ille peierare qui falsum uoluntate fa: lendi jurat: & qued falsum putans, quod uerum est, iurat: & quod uerum nutans, quod falsum est, iurat. In his sex acceptionibus semper posterior est superior ad praecedentem. Et secundum hoc oportet uarie diffinire periurium: quae facile colliguntur ex dictis.

¶ Verum s unt qui diffinitionem magistri extendere. uolunt ad periurium communissime acceptum. Pro quo notant, quod quadruplex est falsitas Quaedam in uocis aut sermonis significatione: puta quando non est adaequatio sermonis ad rem: ita quod res non habet se, ut sermo significat. Secunda falsitas est sermonis ad mentem proferentis: quando mens proferentis dissentit sermoni: hoc est asserit uoce prouero, quod credit falsum. Tertia est falsitas in obligatione: ut cum quis obligat se, ad cuius oppositum obligatur ut si quis promittit se facturum, aliquid illicitum, uel quod uergit in deteriorem exitum. Ibi enim in sermone promissionis apparet obligatio: & tamen in ueritate non est obligatio. Non enim potest se quis obligare contra uoluntatem superioris. Quarta est falsitas indiscretionis, seu periculi: dum scilicet loquitur, seu promitrit, in quo est periculum falsitatis. Prima falsitas proprie dicitur, & est falsitas. sequentes dicuntur falsitates extenso nomine, & minus propriePrima, & secunda recipiunt defectum primi comitis: & quia mendacium dicit falsitatem: licet proprie accaeptum di¬ cat duplicem falsitatem: prima scilicet, & secundam: tamen potest extendi siue proprie, siue improprie ad omnes quatuormodos falsitatis. ut mendacium con muniter sit falsa uocis significatio secun dum aliquem quatuor modorum: siue siat cum intentione fallendi siue non Et sic communiter accipiendo mendacium, diffinitio magistri conuenit omni periurio secundum omnes sex modos periurij. Et ita exponit eam beatus Tho. insumma, & in scripto: & per illam distinctio nem concordari possunt dicta auctorum, quae uidentur sibi dissonare. Ex hoc etiam patet; an omneperiurium. includit mendacium. Nam capiendo conmuniter, & large correspondent mendacium, & periurium: periurium non est sine mendacio, id est falsitate. Sed si mendacium capitur proprie, & periurium se cundo, uel tertio modo, potest quis sine mendacio peierare. Potest enim uerum dicens peierare secundo, & tertiomodo, patet intuenti.

¶ Secundo notandum, quod sicut ad actum meritorium requiritur deliberatio: alioquininec esset uirtuosus, nec humanus. Ita & actus de meritorius requirit deliberationem: Non enim pronior est deus ad puniendum, quam ad praemiandum. Vnde actus iurandi potest quandoque fieri indelibeberate: cum videlicet sit quadam consuetudine mala, autem ex lapsu linguae sine intentione firmandi dictum suum per testimonium diuinum. Et tale periurium proprie non est actus humanus: quia sit praeter intentionem: etiam quomque nescientibus eis, qui loquuntur, & paenitus non aduertentibus. Aliquando sit cum deliberatione: & cum hoc formaliter, dum scilicet intendit dictum suum confirma re testimonio diuino, & aduertit se proferre uerba iuramenti. Et haec delibera tio quandoque est breuissima maxime in habituatis: habent enim habituati breuissimam deliberationem, & electionem in tempore uix perceptibili: ita quod quandoque non uidetur deliberatio; ut patet in canente artificialiter in cithara. Aliquando sit cum deliberatione inter prae tatiue: ut cum quis deliberare, possit, & contemnit, & maximecum deliberare tenetur, sicut in sacramentorum susceptione: & in diuinis tractandis, proferem dis, uel sumendis. In his enim propter diuinam reuerentiam deliberate agere tenemur. Vnde dicitur Esa. lij. Mundamini; qui fertis uala domini. Ad mundatio nem requiritur deliberatio: & haec distinctio actus deliberati, & indeliberatimultum ualet ad cognoscendum: quan do actus siue iuramentum sit peccatum, uel non. Non autem ut multi dicunt: frequentia aut consuetudo.

¶ Sunt autem plerique concedentes, quod unicum periurium seue non est peccatum mortale: te men ex consuetudinepeierare est peccatum mortale. Cuius rationem quidam assignant: quia habitus generatus exmultis actibus inclinat ad grauiorem actum, quam sit actus praecedens. Sed hoc improbat Sco, & bene, quoniam siprimus actus non sit mortalis: neque secundus: neque tertius: aut alius ab habituquandoque intenso elicitus, est mortale peccatum: quia habitus inclinans non potest actum grauem reddere leuiorem quantum ad genus peccati: quia habiitus genitus ex actibus semper inclinat ad actum eiusdem rationis cum his, exquibus generatur: licet bene ad intensiorem, semper tamen in eadem specie: ideo si actus praecedens generatiuus habitus non fuerit mortalepeccatum: nunquam actus sequens, ad quem inclinat habitus: erit peccatum mortale.

¶ Praeterea. Habitus ex se nullam habetrationem culpae: nisi ex actibus, exquibus generatur, si ergo illi sunt peccata uenia lia: habitus non faciet grauitatem mor talem in actu, ad quem ipse inclinat. Et probatur exemplo, si aliquis ex actibus incontinentiae acquisiuit magnum habitum, & post paeniteat, si post penitentiam habeat motum aliquem incontinentiae cui non consensit: licet ad illum inclinet magnus habitus, non est in eo peccatum mortale, immo nec notabiliter maius, quam si habitum non haberet. Igituruidetur dicendum, quod habitus, & consuetudo nihil faciunt ad rationem peccati: sed deliberatio, & consensus in actum illicitum, unde si actus primus in se non est peccatum mortale, sed uenia le: circumstantia frequentationis, aut consuetudinis non facit eum mortalem: unde quotiescunque talis actus elicitur: semper manet ueniale. Et ideo in proposito distinctio periurij quantum ad raritatem, & frequentiam, nihil uariat ad rationem peccati mortalis, sed distin ctio inter deliberationem, uel indeliberationem, siue deliberatio sit unica, siue ex consuetudine frequentata: multum facit ad peccati rationem.

¶ Tertio notandum, quod testimonium in assertiuo iuramento quandoque fertur simpliciter de certitudine: quandoque de credulitare: hoc est, quod iuramento assertiuo, quan doque aliquid asseritur, ut certum simpli citer, & uerum: ut quando ferturi testimonium in iudicio, in quo sententia punitiua ferri debet: quandoque aliquid. asseritur, ut creditum esse uerum: non ramen ut undequaque certum: ut dum datur testimonium de idoneitate personae ad sacros ordines promouendae. Quando autem testimonium sic, uel sic debet accipi, recurrere oportet, uel ad legempositiuam, uel ad consuetudinem. Et tantum de articulo primo.

¶ Quantum ad articulum secundum est prima conclusio. Nullum periurium alicuius sex spercierum praemissarum est crimen mortale, dum sit indeliberate, & ex surreptios ne. Illa conclusio probatur: quia nullus actus indeliberat: est culpabilis, aut meritorius (ut dictum est) ergo necperiu rium, propter hanc causam sifatuus, uel furiosus peterat: non peccat.

¶ Sed hic diligenter notandum, quod ly indelibera. tus, in conclusione priuat tam delibera tionem formalem, quam interpretatiua importat Vnde suoliardi, qui ex pessima consuetudinefere ad singula uerba iurant per christi membra, nullam facientes diligentiam ad remouendam mala hanc consuetudinem, non puto semper excusari. Similiter in iuramentis cum solemnitate factis indeliberatio, & surreptio locum habere non potest: ubi prpter deliberationem habendam tot ad hibentur solemnitates. Et in sequenti¬. bus conclusionibus hoc uerbum delibe rate uolo subintelligi, dum de actu iurandi sit mentio.

¶ Secunda conclusio. Omne periurium altero primorum duc rum modorum cum deliberatione factum est mortale peccatum. Probatur: quia in utroque modo inducitur summa ueri tas in testimonium creditae falsitatis: quo grauis irreuerentia deo irrogatur: ergo est mortale peccatum. Tenet consequen tia: quia omnis talis irreuerentia est contra secundum praeceptum, & antecedens est manifestum. Dicitur cum de liberatione ex causa tacta: quia si quis dictis modis iuraret, non aduertens seiutare, net intendens deum in testem suae falsitatis inducere: non esset peccatum criminale.

¶ Tertia conclusio. Per iurium tertij modi, quo iuratur falsuncreditum esse uerum a mortali excusa tur: si non fuerit de certitudiue: & magis id, quodiuratur, quam eius oppositum uerum esse credatur. Probatur conclusio per beatum August: sermo. xxviij. ir de uerbis apostolit Puntat hoc uerum esise quod falsum est: & temere iurat. Et se quitur. Ream linguam non facit nisi reamens. Quia ergo mens huius non fuit rea, nesciebat enim falsum esse, quod iu rat esse uerum: nectemere, uel negligen ter: sed cum, magna diligentia uidebatur sibi depraehendisse uerum, quodiurauit falsum: periurijndus nequaquam est iudicandus. In illa conclusioneduae speciuocationes adduntur. Prima si non fuerit de certitudine: quia si iuramentum ex lege, uel consuetudine accipitur, ut simpliciter, & certe assertiuum iurati: sicut iuramentum in iudicio factum, dum conuictus per illud condenatur ad mor tem, uelaliam paenam: tunc iurans falsum, quod uerum putae, mortaliter peccat: nec hoc solum: sed etiam si uerum iurat: quod tamen sibi non est omninocertum: sed quamtulumcunque dubium, peccat mortaliter: quia ad confirmandum illud, quod asserit simpliciter certum, & uerum, inducit testem deum: cun non sit simpliciter certum. Nec solum sit irreuerentia nomini dei contra praeceptum primae tabule, sed est pernitiosum mendacium: quia nociuum proximo: mentitur enim iurando esse certum quod non est certum: ut dicit Scotus. In ta di enim iudicio condemnationis seutentia non debet ferri: nisi illud assertum tanquam simpliciter certum probatum sit. Nec tantum testes in illo foro: sed & iudex culpabilis est: si tamen sciat, quod ex consuetudine testes non testificantur misi de credulitate sub iuramento: tunc enim simpliciter non deberet ferre. sententiam, quals esset ferenda, si culpa esset simpliciter probata eoram eo. Scit enim ex consuetudine culpam non esse sufficienter probatam, ut tali poena puniatur.

¶ Et sic dices: est utile reipuolicae: ut ad credulitatem testium talis poenainfligatur: alioquin nimis multiplicarenturmali Respondet deus dicit ScoAusse, quod iustum est, exequeris. Sunt enim, quaedam mala, quae non sunt punienda per homines: sed relinquenda ul tioni diuinae seil cet omnia, in quibus homo, ut homo non potest sufficienter docere uenitatem eo, modo, quo debet doceri ad hoc, quod iusse feratur sententia debite punitiua: Haec Sco. Verunt amen gnorantia inuinc ibilis, que manet post omnem diligentiam possibilem, & debitam: excusaret a peccato hic sicut in alijs. Non enim puto, si homines contra beatum Syluanum testati fuissent: quod eum uidissent sub lecto feminplatitantem: dum uiderant diabolum in eius personam se trans formaaiem: ut legitur de morte beati Hieronumi: non peccassent. Nec Tobias iunior si iurasset hominem secum in Rages Medorum ambulasse: quamuis non fuit homo: sed angelus. Et hoc uidetur tangere beatus Augu. in auctoritate allegata, cum dicit: cum magna diligentia &c. Si uero ex lege positiua, uel communi consuetudine habeatur, quod iurans non teneatur deponere de certitudine, sed de credulitate: sicut communiter sit in fauo rabilibus: tunc iurans non peccat: dummodo ex signis probabilibus conjecturet partem illam magis, quam aliam: sicut habetur de scrutinio in ordine faciendo cap. unico: ubi testis re¬ spondet quantum humanafragilitas nos se sinit: scit, & testificatur illum ad humiusmodi onus officij esse dignum. Respondet papa Innocentius. iij. In talire sponsione aliquem peccare non credimus: dummodo contra conscientiam non loquitur: quia non simpliciter illum asserit esse dignum: sed inquantum humana fragilitas nosse sinita cum illum, quem indignum esse non nouit: dignum debeat aestimare.

¶ In promotionibus ergo talibus, siue ad quascunque dignita tes per electiones siue ad ordines; siue etiam in alijs collegiis, puta in uniuersitatibus ad magisterium. in religionibus ad praelaturam, uel ad actus alios: si sit consuetudo approbata, quod responsiones sub iuramento, fide & obedientia promissa non debeant intelligi, nisi de credulitate quantum sinit fragilitas humana nosse, & per consequens, quod re spondens non nouit indignitatem in eo: debent omnes tales responsiones intelligi secundum communem consuetudinem: nec respondentes peccant in aliquo: quamuis tutius esset ibi loqui cum adiectione sicut dicit docretatis allegata: non simpliciter, sed quantum sinit humana fragilitas, Hic ergo fauor ampliatur: & odium restringitur: iuxte illam, maximam in iure: quia in odibilibus opottet testem stricte dicere ueritatem, & hoc certum: in fauorabilibus dufficit dicere, quod credit esse uerum. Secunda speciuocatio addita in conclusione est: & magis illud, quod iuratum est, credat uerum, quam eius oppositum: quia uniuersaliter siue in fauorabilibus, siue in odiosis iurana de allo cuius oppositum magis credit: iurans etiam de illo de quo est simpliciter dubius: & non magis assentit corde uni parti, quam alij, peccat mortaliter: quia adducit deum testem. illius, quod asserit uerum, certum uel creditum, quorum neutrum est uerum: cum sit sibi simpliciter dubium.

¶ Quarta conclusio. Periorium quarti modi non excusatur a mortali crimine: dummodo non adsint conditiones in quolibet iuramento promis¬ sorio intellectae. Hae conditiones quae stione praecedenti sunt recitatae conclusione. ix. Probatur conclusio; quia non perficiens, quod iurauit, ad quod se facturum deum testem exhibuit: quantum in eo est, facit deum mendacem: & ita irreuerentiam deo facit: & per consequens mortaliter peccat. Vnde generaliter quicunque iurat se uerum dicere: aut uelle aliquid facere: uel non facere, quod uerum non credit: aut uerum non facit: adducit deum in testem falsi: quod est irreuerentiam facere deo: adducit enim deum testem uelut ignorantem ueritatem: & ideo non omnino sapientem: uel ut falsum testificari uolentem: & ideo non omnino ueracem: & utroque modo sit irreuerentia immediate deo contra praeceptum primae tabulae: & per consequens immediate auertens a fine ultimo: & ita nihil deficit ibi de ratione mortalis, si deliberate fiat.

¶ Quinta conclusio. Qui quinto modo, deliberate peierat: mortali crimine peccat. Probatur: quia omnis talis eo, iurat se peccaturum, aut acturum id, quod uergit in deteriorem exitum, deum uult esse testem, & uinculum iniquitatis, ac iniustitiae aut impeditorem perfectioris, & maioris boni: hoc autem est irrcuerentiam deo rrogare: & per consequens mortaliter peccare. Et quia hanc irreuerentiam irrogat deo, cum iurat: non cum iura mento contrauenit non seruando iuzatum: ideo cum sic iurat: peierat, & mortaliter peccat: non cum oppositum iurati facit. de hoc latius dictum est quaestione praecedenti, conclusione, ij.

¶ Sexta conclusio. Periurium sexti modi quod sit per indiscretionem: quandoque habet, quandoque excludit mortale crimen. Probatur: quia tale iuramentum sit omissis quibusdam circumstantiis requisitis ad licitum iuramentum, harum autem omissio quandoque est contra praeceptum non abiogatum: & tunc est mortale: quandoque contra consilium: & tunc est ueniale. De his autem circumstantiis latius tra¬ ctatum est in dubiis praecedentis quae: stionis.

¶ Septima conclusio. Nec coactio, nec iocus poterita mortali jurantem excusare in periurio, quod his exclusis esset mortale. De coactione patet: quia coactio non potest fieri nisi per metum: sed nullus metus excusat peierantem a mortali peccato: ut dictum est quaestione praecedenti, conclusione. viij. Quod etiam iocus non excusat a periurio, patet: quia, qui iocose iurat deliberate tamen, non uitat irreuerentiam dei: sed quantum ad aliquid magis auget: ut uult beatus Tho. ij. ij. q. xcviij. ar. iij. Magis enim irraeueretur personam grauem, qui eam in causa uili inducit in testem: quam si hoc faceret in causa magna, puta magnam utilitatem conferentem, uael damnum magnum cauentem: peierare autem inioco est deum adducere in testem falsum, in causa leui, & uili, scilicet ioco: ergo. Hinc dicit Gerson in suo tripartito. cap. 113. Non patitur ludum fama, fides, oculus.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur primo: utrum peccet, qui ad iurandum cogit aut prouo cat: aut qui iutamentum recipit ab eo, quem scit uel probabiliter credit falsum iuraturum. Respondetur secundum doctores, communiter, & magistrum, quod qui exigit iuramentum, ut persona publica, secundum quod exigit iudiciarius ordo ad peritignem partis, non uidetur periculum iudici: neque peccatum exigendo iuramentum, siue uerum iuret si ue falsum: quia non uidetur ipse exigere: sed ministrare iustitiae complementum. Sed qui exigit, ut persona priuata pro seipso: & nescit eum iurare falsum: & ideo dicit Iura mihi, ut ei sit fides non est peccatum: ut dicit Augu in sermone de periurio. & subdit. Est tamem humanatentatio: quia scilicet procedit ex quadam infirmitate, qua dubitat de ueracitate proximi: & hoc est illud malum, de quo dominus Matth. v. Quod, amplius est: a malo est. Si autem scit, aut probabiliter credit eum falsum iuraturum: puta scit eum contra rium fecisse eius, quodiurat. homicida est ut dicit August. Ille enim de suo periu rio se interimit: sed iste manum interficientis impressit. Hoc dicit: quia quam tum est in se, illum ad peccandum inducit: & ut peieret, scienter consentit: licet forte alius offert se paratum iurare.

¶ Sed adhuc dubitatur de audientibus, & scientibus alium peierare, & tacent: nunquid peccant. Dicit enim Moyses Leuit. v. Si peccauerit anima: & audierit uocem iurantis falsum: testisque fuerit, quod aut ipse uidit, aut conscius est: nisi indicauerit, portabit iniquitatem suam, ex quo uidetur, quod sciens alium falsum iurare tenetur eum accusare. Respondetur se cundum sanctum Thom. sicut Augustindicit Moyses non expressit in praedicta auctoritate, eui sit alterius periurium indicandum: & ideo intelligitur, quod debet indicari talibus, qui magis possunt prodesse, quam obesse periuro, siue eum eorrigendo, siue deum pro eo rogando: ut sunt sacerdotes, uel honesti, & discreti amici, aut parentes. Mevses etiam non expressit, quo ordine debeat manifestari: ideo seruandus est ordo euangelicus: maxime si sit periurium occultum: & quando non uergit in detrimentum alterius: tunc enim non haberet locum ordo fraternae charitatis euangelicus.

¶ Tertio dubitatur: cum: iurare per idola peccatum sit: & jui sic iurat, peierat secundum praemisa: utrum sic iurans peccet seruando id, quod per idola iurauit. Similiter quaeritur de eo, qui iurauit per creaturas non concessas: uel alio modo, qui uidetur esse contra religionem christianam. Respondetur breuiter in e: etsi christus. deiureiuran. in tex. & glos. quod quocunque modo quis iurauerit se factu rum aliquidlicitum, tenetur seruare fidem: quoniam etsi iurauit, quomodo non debuit: & ita iurando peccauit: tamen seruando fidem bene facit, quam sinon seruauerit, peccato peccatum addit. de quo beatus August. ad publicolamita dicit. Volo te considerare, ut siquispiam per deos falsos iurauerit se sidem seruaturum: at si non seruauerit non tibi uidetur bi peccasse. Si enim tali in ratione praemissa custodiret fidem, ideo tantum peccasse iudicaretur: quia per tases deos iurauit: illum autem nemo recte repraehenderet: quia fidem seruauit: nunc uero quia iurauit per quos non de buit: & contra pollicitam fidem fecit, quid non debuit, bis utique peccauit. Et per hoc patet: ut consequenter dicit Aug. quod non est illicitum uti fide illius saltem ad bonum, qui per falsos deos iurat: nec per hoc peccato eius se sociat, quo per daemonia iurauit: sed bono peracto eius, quod fiuem seruauit: de quo quaestione praecedenti dictum est.

¶ Quarto dubitatur de grauitate peccati periurij: utrum periurium sit grauius peccatum, quam homicidium: & intelligenda est quaestio caeteris eodem modo se habentibus: puta sur: reptione, tentatione, impulsione, timo re, & caeteris huiusmodi. Hicopiniones sunt doctorum: nam beatus Thonm. i. quodlib. art. xviii. tenet, quod periurium sit grauius peccatum, quam homicidium: Tum quia periurium est contra praeceptum primae tabulae: & per hoc immediate contra deum: sed homicidium est contra praeceptum secundae tabulae, & immediate contra proximum. Tum quia in causa homicidii defertur iuramentum: ut per hoc sit finis controuersiae: sed frustra idfieret: si homicidium esset grauius peccatum. Praesumeretur enim, quod qui maiorem culpam homicidii commisit: nontimeret minorem culpam incidere: unde ex hocipso, quod in causa cuniuslibet peccati defertur iuramentum: ostenditur, quod periurium pro maximo pec- cato haberi debet. Tum quia periurare nomen dei, uidetur quaedam diuini nominis denegatio: unde secundum locum post idololatriam peccatum periu riitenet: ut ex ordine praeceptorum patet. Nam & apud gentiles iusiurandum erat honoratissimum: ut dicitur in principio metaphysicae. Nec obstat, quod peccatum homicidii grauius punitur: quia in iudicio humano quantitas poenae non semper respondet quantitati culpae: interdum enim infligitur maior poena pro minori culpa: quando gra¬ aius nocumentum imminet hominrbus, aut reipublicae ex minore culpa: sed secundum dei iudicium, grauior cul pa grauiori paena punitur. Haec sanctus Tho. Sed alia est opinio Richardi de media uilla, quod homicidium est grauius pec eatum, qua periurium: & motiuum eius est: quia tanto grauius est peccatum, quanto contrariatur directe maiori uirtuti, & actui digniori: sed periurium est directe, & immediate contra actum uirtutis latriae: quia iurare est actus latriae (ut dictum est) homicidium autem est directe, & immediate contra charitatem rartione actus secundarij charitatis, qui est diligere proximum. Certum est autem, quod nobilior actus est proximum ex charitate diligere: quam uerum ex segitima causa iurare: sicut charitas est uirtus nobilior, quam latria: Est tamen adulterium maius periurio: quoniam conrumpit ordinem digniorem: dignior est enim ordo hominis immediate, & directe ad deum, quam ille, qui esse debet ad proximum, & ad deum proximo mediante. Primus autem ordo corrumpitur per periurium: secundus per adulterium: nec ordo secundus perfectius eorrumpitur per adulterium, quam primus per periurium. Adulterium enim non est propinquius maximae imiuriae, quae potest esse contra proximum: quam periurium maximae iniuriae, qui possit esse contra deum: immo econuerso: nam periurium propinquius est blasphemiae, quae est contra deum ex eius odio: quam adulterium homicidio: & ex hoc manifestum est, quod periurium est maius peccatum, quam furtum: quia maius est adulterio, quid grauius est furto, & per hoc ad rationes beati Thom.

¶ Ad primam dicitur, quod non uniuersaliter omnepeccatum cotra praeceptum primae tabulae est grauius omni peccato contra praecepta secundae tabulae: alias exercere opus seruile in sabbato esset peccatum grauius adulterio, & homieidio: quod nullus concedit. Secunda etiam ratio nihil probat: quia sic probaretur, quod periurium esset simpliciter maximum peccatum, quo tamen secundum omnes maius est idololatria, haeresis odium dei. Vnde quod in causa homicidij defertur iuramentum, hoc est quia talis nondum probatus est esse homicida: si probatum esset, iam sibi iu. ramentum non deferretur. Sic ad tertium: peierare non est simpliciter, & directe nomen dei negare: potest enim consitens nomen dei corde: nihilominus ex cupiditate, odio proximi, uel exnordinato amore, uel timore peierare: sed per quandam reductionem periurans nomen dei negat pro quanto reuerentiam tanto nomini debitam non impendit.

¶ Quinto dubitatur contra hoc, quod dictum est iurationem non esse frequentandam: nam iurare est actus uirtutis: quia latriae: ergo frequen i tandus: nam actus uirtutis semper bonus est, & laudabilis: ergo frequentandus: bonum enim quanto frequentius, tanto laudabilius. Item quia actu iurandi deum ueneramur, & colimus; semper est iurandum: secundum illud propherae. Se: uper laus eius in ore meoRespondetur breuiter, quod actus uirtutis frequentandus est, & ita actus iurandi, dum fuerit uirtuosus, frequentandus est: non autem est semper uirtuosus: quia non semper sit cum omnibus circumstam tijs ad actum uirtuosum requisitis. Est enim una circumstantia necessitas inrandi, quae non semper occurrit: unde quoties necessitas occurrerit: & caeterae circumstantiae adsunt: iurandum est: & iurari potest cum merito: sed quia nomen iuramentum non includit illas circumstantias in sua ratione formali, eo quod est commune ad iuramentum licitum, & illicitum: ideo iu ramentum sic generaliter non est frequentandum: quia raro concurrunt omues circumstantiae requisitae adlicitum iuramentum: & ideo licer omni tempore deus reuerenaus est, & laudandus, latriaque colendus: uon tamen omni loco, neque tempore omnibus modis, quibus uenerandus est: licet enim summe ueneramur deum oblatione eucharistiae: non tamen oblatio haec facienda est extra ecclesiam: nec noctu, nec prandio facto &c. Et quia iura mentum habet aliquid imperfectionis annexum scilicet suspitionem, uel timorem infidelitatis proximi, propter quem sit, siue exigitur iuramentum: ideo non est sim pliciter appetendum: sed dumtaxat in casu necessitatis. Et tantum de hac quaestione.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 2