¶ Quantum ad primum notandum, quod secundum praemissa. dist. xiiij. poenitentia in genere dupliciter ac cipitur, scilicet pro uirtute, uel eis actu. aut consequente passione, & hi multi: plices sunt. Nam sic accipiendo est actus passio, uel habitus ad punitionem peccati a se commissi uoluntarie ordinata, uel ordinatus. Alio modo aecipitur propaenitentia, quae est sacramentum: & sic est absolutio sacerdotis confitentem ab soluentis. horum declarationem quaere ubi supra.

¶ Secundo notandum, quod pars alicuius accipitur dupliciter. Vno modo pro termino primae intentionis: & sic dupliciter. Vno modo multum largepro eo, ex quo res constituitur: uel quod ad rei conseruationem, uel naturalem operationem requiritur: & hoc modo etiam humores in corpore humano existentes, scilicet sanguis colera, melancholia, phlegma, dicuntur partes hominis: & potentiae animae etiam apud eos, qui dicunt eas esse distinctas ab anima: dicutur partes animae: unde. iij. de anima ait philo. De partibus autem animae, & hoc per partes intelligit aiae potentias: ut ibi patet: etiam quandoque ea, quae habent ordinem, uel adiunctionem ad aliquid, dicuntur partes eius: & sic beatus Tho. ij. ij. uirtutes adiunctas principalibus dicit earum partes potentiales. Alio modo accipitur magis propricipro illo, ex quo res composita realiter constituitur. Et hae duplices: quaedam essentiales, quae se habent ut actus, & potentia: & sunt materia: & forma compositi substantialis: quod ideo additur, quia subjectum accidentis, & accidens non sunt partes unius: quia ex subiecto accidente non constituitur aliquid unum simpliciter: sed bene unum aggregatiue: & huius aggregati possunt dici partes, sicut & quilibet lapis de cumulo dicitur pars cumuli. Quaedam integrales: & sunt ex quibus totum integratur eiusdem rationis cum toto: ut sunt membra animalis, & partes graduales formae intensibilis: & partes quantitatiuae rei extensae: & pro omnibus illis pars est terminus primae intentionis Sed pro ter mino secundae intentionis, terminus inse rior dicitur pars sui superioris: & haec dicuntur partes subiectiua hoc modo species sunt partes generum, & indiuidua specierum: sic homo, bos, leo dicunt partes animalis, non quidem realis: quia nullius aialis realis homo, & bos, ac leo sunt partes. Ex illis. noe nullum animal, constituitur: sed homo, bos, leo &c. sunt partes animalis intentionales, siue animalis intentionalis, idest intentiones siue conceptus illorum nominum siue uocum, homo, hos, leo sunt partes subiectiuae, id est species illius conceptus, seu uocis animal.

¶ Tertio notandum circa primam partem poenitentiae, quaem ponitur contritio, quod licet uarie loquantur doc. de con tritione diffiniendo, & describendo eams: in hoc tamen concordant: quod id, quod principalius requirie, ac essentialius ad pcti dese- tionem ex parte paenitentis, est contritio. Et inter talia requisita, quiplura sunt; puta actus, habitus. passiones, quorum quod libet quomdmque diciur paenitentia: detestatio peccati intelligitur nomine contritionis. Illa enim essentialius se habet ad pcti re missionem ex parte pctoris paenitentis, quam sine ea non sit remissio peccati in adultis Et ipsa sola: si fuerit perfecta, sine aliis sufficit, ut latius ostensum est. q. i. disxiiii. conclusione. v. Et licet coniter describatur contritio: ut recitat Alex. par. iiij. q.ixvij. memb. i. arti. j. & posteum alijTho. Bonauen. & caeteri: ut Pal. dis. xvij. q. j. Est dolor pro peccato uoluntarie assumptus cum proposito consitendi, & satis faciendi. Et etiam licet paenitentia interior, quaeprincipalius accipitur procontritione a beato August. & alijs dicitur dolor de peccatis commissis, tamen: ibi dolor non accipitur pro passione: sed actu.

¶ Vnde notat Alexand. loco alleg. arti. ii. quod dolor dicitur dupliciter. Vno modo dissensus uoluntatis ab ipso pcto. Alio modo passio resultans in dissentiente ex illo dissensu. Dissensus autem iste est de essentia contritionis: passioautem ipsa est effectus illius.

¶ Et haec distinctio notanda est pro intellectu sententiae doctorum dicentium contritio¬ nem esse dolorem: unde satis concordant: quod contritio est actus uoluntatis scilicet dissensus seu displicentia commissi peccati: aut nihil aliud est, quam uelle non peccasset & hunc regulariter sequitur dolor, siuetristitia ut supra dictum est dist. xiiij. q. i. Et haec tristitia passio est, & non actus: & ideo non est corritio: sed effectus eius.

¶ Est aut haec dissensio, seu displicentia duplex. Quaedam perfecta, & sufficiens ad dimissionem pcti scilicet qua est de omnibus pctis commissis, & debite circumstantionata: praesertim circumstantia finis: de quo supra dist. xiiij. q. i. Alia est imperfecta non sufficiens ex parte poenitentis ad remissionem peccati: uel propter obiectum: quia non de est omnibus peccatis: uel quia ordinatur in finem inhonestum: uel quia caret circumstantia ultimi finis: uel alia circumstantia requisita ad actum perfectum moraliter bonum: & tunc uocatur attritio, quasi tritio imperfecta, uel tritio in partes maiores. perfecta uero displicentia dicitur contritio, quasi tritio omnium simulputa in partes minutissimas, quod sit, quando est de bibus pctis, & secundum omnes circumstantias requisitas ad peccatorum remissionem. Et attritio sempest informis: quomque inditf ferens: quandoque uitiosa. Contritio uero semper formata charitate: de quo supra dist. xiiij. Haec de contritione commemorasse sufficiat.

¶ De confessione uero quantum ad eius quidditatem, necessitatem perfectionem &c. dicetur distinct. xvii. de satis factione uero. q. seq. Et tantum dearticulo primo.

¶ Quantum ad articulum secundum est conclusio prima. Accipiendo poenitentiam pro qualitate simplici scilicet pro uirture, eius actus uel passione, aut paena consequente, contritio, confessio, & satis factio non sunt partes paenitentiae proprit dictae. Probatur, quia paenitentia sic accepta est qualitas simplex: talis autem non habet partes alterius rationis. Potest quidem qua litas intensibilis habere partes eiusdem rationis, gradus scilicet, per quos intenditur: ergo contritio, confessio, & satisfactio non sunt eius partes. Tenet consequentia: quia non sunt eiusdem rationis: immo sunt distinctae re, loco, subjecto, & duratione: & ita non sunt partes unius rei simplicis, qualis est penitentia sic ac cepta.

¶ Secunda conclusio. Accipiendo paenitentiam aggrauatiue, pro omnibus illis habitu, actu, passione: quaepossunt concurrere in ratione dispositionis ad remissionem peccati perfectam, ex parte poenitentis iustificandi, contritio, confessio, satisfactio, sunt partes huius aggregati. Patet conclusio, quia oia inclusa in huiusmodi aggregato sunt partes eius: sed in illo aggregato includuntur haec tria. De contritioue manifestum est ex supra declaratis dist. xiiij. de confessionesimiliter patet: quia compraehenditur sub passione paenali: habet enim annexam uerecundiam: quae magna poenaest peccatoris sua occuita homini manifestantis: sic & satis factio, quaut plurimum opus est penale: ut sequem. q. dicetur.

¶ Et si quaeris: quales partes sunt penitentiae, essentiales, uel integrales. Respondetur: quod nec illae: nec istae: hae enim partes sunt partes alicuius uerae unius. Poonitentia autem illo modo accepta non est quid unum simpliciter, sed unum aggregatiuum sunt autem partes aggregatiuae. Tertia conclusio. Accipiendo partem proprie, neque contritio: neque confessio: neque satisfactio est pars penitentiae acceptae pro sacramento. Patet plane: quia sic poenitentia realiter non est nisi sacerdo talis absolutio consitentis: ut dictum est dist. xiiij. q.ij. Absolutio autem est sententia afacerdore promuigata: siue magis proprie promulgatio sententiae: puta haec uerba a sacerdote prolata. Absol uote a peccatis tuis. Huius autem prolationis haec tria non sunt partes: patet, & specialiter de contritione: quia facramentum paenitentiae est signum sensibile: contritio est in corde, idest uoluntate: nullo sensucorporali sensibilis. Patet, & de satisfactione: quia non est simulcum absolutione; sed sequitur eam, postquam desiit, ergo non est pars eius: quia neces se est partem simul esse cum toto, cuius est pars, siue sit permanens, siue successiuum.

¶ De utroque contritione, & satisfactione patet simul: quia fine illis po¬ test esse penitentia sacramentum: ut pater de ficte paenitente, & de satis factionem sibi impositam negligente. In utro que uerum est sacramentum eius, scililicet absolutio: licet deficiat res sacramenti, scilicet peccati remissio: totum autem non potest esse sine partibus suis in actu. De confessione autem licet requiratur ad sicramentum penitentiae: quia nemo absoluitur nisi acculatus. Accusa tio autem sit confessione: non tamen est pars absolutionis. Absolutio enim est actus sacerdotis: sed confessio actus peccatoris se coram sacerdote accusantis.

¶ Si tamen sacramentum poenitentiae acciperetur pro his, quae requiruntur necessario ad esse sacramenti: quae non sunt unum simpliciter: sed unum aggregatiue: quae sunt confessio peccatoris: absolutio sacerdotis: intentio utriusque illius recipiendi: istius conferendi; quod intenditecelesia: istius aggregati, & confessio uere est pars non essentialis: nec proprie integralis: sed aggregatiua: non con tritio, nec satisfactio: ut satis patet.

¶ Quarta conclusio. Contritio, confessio, & satisfactio sunt partes tam uirtutis, quam sacramenti paenitentiae: accipiendo partes generaliter, & improprie. Probatur: quia quicquid requiritur, uel conducit ad reiperfectionem in essendo, uel operando, uel conseruando, dicitur illo modo pars rei: ut patet ex notatis in primo arti. Sed ad hoc ut perfecta sit paenitentia (quae tunc est perfecta, dum consequitur finem suum perfecte qui est perfecta remissio peccatorum) requiruntur illa tria, in uoto, uel in actu: siue penitentia accipiatur pro uirtute, siue sacramento: igitur. Consequentia nota cum maiori: sed minor quoad contritionem ostensa est supra di. xiiij. Quoad confessionem patebit distinct. sequen. Quoad satisfactionem. q. sequem ti. Et hoc etiam sic ostendi potest. Paenitentia includit, uel requirit penam uoluntariam pro peccato: ut sit perfecta secundum nomen suum, paenitentia, idest penae tenentia. Sed hos tres actus concomitatur paena pcti purgatiua, ergo. Mino rem declarat Scot. distin. praesenti. q. i. hoc modo. Iustitia commutatiua uniuersaliter respicit aequalitatem in commutatione non rei: sed magis secundum rectam rationem: ergo hoc modo iustitia punitiua (quae est quaedam commuta tiua in punitione) respicit penam aequa lem, siue commensuratam cuipae secundum rectam rationem illius legis: secundum quam est uindicatiua. Lex autem illa, secundum quam paenitentia est uindicatiua, dictat culpam debere ordinari per penam intrinsecam tristitiae: & per paenam extrinsecam duplicem, uerecundiae scilicet & afflictionis, siue laboris corporalis: sicut colligitur ex diuersis scriptu ris, quae continent legem illam: ergo pena illa, seu illud punire integratur ex tribus poenis. Et similiter causa proxima istius penae oportet: quod integretur ex causis propriis istarum poenarum: causa autem propria tristitiae interioris est con tritio siue detestatio peccati a se commissi, quae psupponit eius consideratio nem. Causa uero proxima erubescentiae est confessio: ubi peccatum occultum pro palatur homini. Causa propria tenentiae penae, est opus aliquod laboriosum, uepaenale. Sicut ergo paena perfecta corre spondens culpae secundum iustitiam uindicatiuam, habet tres poenas partiales, quam sunt partes uniuspunitionis perfecte (eo modo quo tres restitutiones essent partes unius restitutionis perfectae illi, quifuisset tripliciter damnificatus) ita tres actus, ad quos sequuntur istae tres perso nae, sunt partes unius causae sufficientis proximi respectu paenae condignae Haec Sco. Et quoniam ad perfectionem poenitentiae requiruntur causae punitionis: & ipsa punitio, patet, quod contritio, confesuo, & satisfactio sunt partes poenitentie tam uirtutis, quam sacramenti illo modo generali accipiendo partes.

¶ Quinta conclusio. Accipiendo paenitentiam pro omni eo, quod expartepoen tentis requititur ad remissionem culpae, contritio, confeseio, & satisfactio sunt partes eius subiectiuae. Patet conclusio: quia sic accipiendo nomen poenitentiae: paenitentia est genus, siue totum uniuersale ad omnes habitus, actus, passiones, sacramentum: & quaecunque ordinata exparte paenitentis ad remissionem peccatorum: sic enimpoenitentia generaliter est actus, habitus, passio aut lacim, antecedens ipsum, uel consequens ordina tum ex parte poenitentis ad perfectam remissionem peccatorum: & ita sub se compraehendit species, seu partes subie ctiuas, hos terminos contritio: confessio satis factio, quae important certos actus, habitus aut passiones, seu poenas paenitentis ad remissionem peccatorum ordinatas: & per consequens sunt poenitentiae species seu partes subiectiuae.

¶ Sexta conclusio, & responsalis ad titulum quaestionis. Interpartes poenitentiae nominatas in quaestionis titulo, principalior est uera cordis contritio. Probatur conclusio: nam illa est pars principalior, perquam magis, & principalius conse- quitur finis paenitentiae, scilicet peccatorum remiisio: talis autem est contritio: Minor patet: quia ad solam cordis contritionem sequitur remissio peccatorum, etiam sine alijs. Et ita sola in actu sufficit: caeterae uero sine contritione non sufficiunt: ut declaratum est late. q. i. dist. xiiij. & repetitum supra art. j. Et tantum de arti ij.

¶ Quantum ad articulum tertium dubitatur primo: utrum attritio sit pars contritionis: & uidetur quod sic: nam in progressione ab imperfecto ad perfectum in qualitatibus intensibilibus, imperfectum est pars perfecti: ut exempli gratia: intendatur gratia seucharitas, ut duo, & fiatur quatuor: charitas imperfecta duorum graduum imanet in charitate quatuor graduum: & ex pars eius charitatis: ut quatuor: ut habitum est in. j. dist. vii. Sed contritio tam actualis, quam habitualis est qualitas in tensa: & perfecta peccatidetestatio: attritio uero est qualitas remissa: & imper fecta peccat: detestatio: intendatur ergo: ut fiat contritio, non corrumpitur, quod praefuit: sed manet: ergo attritio quae praefuit, erit pars contritionis.

¶ In oppositum: attritio specie difsert a contritione: sicut formatum a non sor mato, ergo non est pais contritionis, alioquin contritio non ellet qua litas simplex: sed composita ex partibus diuersarum specierum.

¶ Pro solutione dubij notandum: quod praeter opi. Sco. de attritione, & contritione (supra dist. xiiij. q. i. recitatam, & impugnatam: & ideo hic omissam) est opinio Alex. part. iiij. q. Ixxiiij. quem sequitur sanctus Bonauem. in. iiij dist. praesenti: qui distinguit de atritione similiter, & contritione actu, & habitu. Actus attritionis, & contritionis potest esse idem unitate continuationis, & naturae, sed non moris. Sic idem specie differunt, & sunt a diuersis principiis. Attritio a timore seruili, & gratia gratis data. Contritio a timore initiali, & gratia gratum faciente: & ideo attritic non est pars contritionis: nec potest fieri cotritio: licet attritio, & contritio possint esse partes unius motus naturalis. Et esse pot, esse imaginatio huius opinionis, quod motus, quo mouetur uoluntas displicenter in peccatu, quam est nolle peccasse, est actus transiens, & successiuus. Potest autem incipere continuari, & ita habere partes sibi Succedentes, quae propter sui continuationem constituunt unum motum, & unum uelle in specie naturae: possunt tamen partes illae continua ri ex diuersis causis finalibus: ut gratia exepli: potest quis nolle peccasse propter penam inferni tamen: & post idem uelle continuare propter amorem dei, cui peccatum contrariatur: tunc qudem est idem uelle: quia respectu eiusdem obiecti: puta peccatorum eorundem in genere naturae. Et istius uelle pars prior est attritio: posterior contritio. Et quia partes transeunt, nec sunt simul: una non potest: fieri alia: & inter se differunt specie non naturae: sed moris.

¶ Videtur tamen posse concedi secundum illam. opi. licet ipsi, quorum est, non concedant: quod totus ille motus in esse naturae primo est attritio: postea contritiorsed secundum diuersas suas partes: sicut in simili quis in cipit intrare ecclesiam intentione furandi in ea: continuato itinere mutat intentionem: & continuat motum intentione confitendi peccatum suum, & paenitendi: ille motus tram seundiidem motus est in esse naturae: & tamen primo est uitiosus: & post uirtuo sus propter mutatas circumstantias finis: & secundum diuersas partes: licet denique para prima uitio sa non sit pars seda uirtuosa: totus tamen moti sortitur nomina utriusque; partis: & de uitioso sit uirtuosus: ita in proposito. Sed de habitu dicunt: quia est qualitas permanens: ideo primo potest esse sine gratia: & sic est attritio: & potest postea formati gratia: & tunc erit contrio. Est tamen idem habitus inclinans sempad eundem actum scilicet nolle peccasse: licet circumstantia finis uarietur.

¶ Ista opinio apparentiam quandam habet: sed fundatur in falsa imaginatione: nam ut dictum est in iij. dist. xxiij magnadisteren tia est inter actum uoluntatis elicitum, & imperatum quoad eius bonitatem, uel malitiam: nam actus elicitus est intrinse ce uitiosus, aut uirtuosus & ideo mutari non potest, ut primo sit uitiosus: & post uirtuosus. uel econuersosaltem naturaliter: quoniam secundum Ockam circumstantiae, & maxime finis, sunt obie- cta actus eliciti: & ideo mutata circunstantia prior actus elicitus non continua tur, sed nonus elicitur: nedum nouus numero: sed specie. Nam uelle aliquid pro pter uitare paenamn: & uelle prper consequa glo riam, uel propter amorem dei id praecipientis: sunt diuersi actus specie etiam in spennaturae. Et quoniam attritio, & contritio sunt actus eliciti, habentes diuersa obie- cta: quia diuersos fines: ideo differunt specie: nec unus fieripot alter: nec ambo partes unius cum ista tamen stare potest, ut patuit in. j. dist. j. q. j. quod eiusdem actus possunt esse plura obiecta ordinata &c. Huius etiam opi. credo fuisse Pe. de pal. cum inquit dist. xvij. q. i. arti. j. raensurus ad dubiu: utrum attritio possit fieri contritio. ait enim, quod ex attritione potest fieri contritio: sicut ex mane sit meridies idest unus actus sit post alium, & unus est dispositio ad alium. Exeplificat de naturalibus, in qubus sit processus ab imperfecto ad perfectum, dehinc ait. Sic potest homo dolere imperfecte sine gratia, & est attritio: postea prfecte, & cu gratia, & est contritio: hinc concludit cum scto Thoquod idem actus numero non potest esse contritio, & attritio.

¶ Falsum etiam est; quod actus attritionis, & contritionis sint mo¬ tus successiui, quodque illi actus habeant partes sese succedentes: quoniam sicut actus intellectus, quem uocamus conceptum (uel uerius cognitionem) ita & actus uoluntatis, quod sunt uelle, nolle, sunt qualitates simplices permanentes, quae habent esse suum totum simul, sine successione partium in esse pmanenti: licet habere possint partes successiuas i fieri, paesent enim successiue intendi: partes tamen successiue acquisitae manent simul, nam sicut eadem uisio intellectualis: sic idem uelle permanet, & continuari potest sine partium successione: & si habent parres graduales: illae tamen sunt simul. Quetiam de habitu admittunt, quod idem habitus sit attritionis primo: & post assistente gratia sit contritionis: non est uerum: quia distinctio habituum sequitur distinctionem actuum, ex quibus generant: ut patuit in primo in prologo: & ideo actum specie distinctorum nunquam potest esse idem habitus secundum speciem: & ideo sicut uariata circumstantia uariatur acti. elicitus secundum spem, ita & habitus uariant spenAlius. n. est habitus inclinans ad odiendum pctum propter aeternandamnationem. Alis(scum spem) quiinclinat ad odium pctipropter deum dilectum: sicut & actus, ad quos inclinat differunt spe. Actus uero inmperati sunt extrinsece, & accidentaliter uitiosi, & uirtuosi & denominatione ex trinseca: & respectu horum finis est circumstantia, & hipossunt mutari, ut in primo siut uirtuosi: doinde uitiosi, uel econuerso: sicut actus uindicandi peccatum (puta punire peccatum, uel sustinere penam inflictam) est actus imperatus: & ille potest continuari idem nuento: sicut eadem pena potest continuaridiuersis tamen finibus: & ita fieri ex uitioso uirtuosus.

¶ Et pr hoc patet: quod exemplum de transitu ad ecclesiam non est ad propositum: quam transire, est actus imperatus, qui propter uariatio nem circumstantiarum manens idem in spen naturae: uariat secundum spem moris. Sed si ponatur exemplum de actu elicito scilicet uelle ire ad ecclesiam propter fura ri, & post uelle ire propter confiteri: ibisunt duo actus uoluntatis: duo scilicet uelle etiam secundum sui substantia spen¬ differentes.

¶ Et per hoc patet responsioad dubium negatiua, scilicet, quod attritio non est pars contritionis: nec fieripotest contritio, sed specie dissert ab ea, ut patet ex declaratis: & ita etiam sentit Palubi supra.

¶ Et ad rationem ante oppositum dicitur, quod maior uera est: dum progressus ille fiat in gradibus eiusdem specie, & qualitatis: secus si imperfectum fuerit alterius speciei: ut quando sit progressus a dispositione ad formam alterius speciei. Similiter ad minorem dicitur, quod attritio non potest intendi ad perfectionem contritionis, etsi in iufinitum intenderetur: quia quantumcumque; qualitas intendatur, semper manet in ea dem specie: & ideo per intensionem qualitas non mutat spem. In proposito autem contritio specie differt ab attritione, io attritio per quantamcunque intensionem non potest fieri contritio.

¶ Secundo dubitatur de obiecto contritionis: utrum de omni peccato, & peccati sequela necessaria sit contritio. Hoc dubium Alex & post eum Tho. dist. xviij. q. iij. in multas quaestiunculas partiuntur, qurentes, utrum contritio esse debeat de poenis pctorum de omnibus peccatis, originali, actuali, mortali, & ueniali, praeteritis, futuris, ignotis, oblitis, proprijs, & proximorum, & singulariter: singulas soluunt non sine multa obscuritate. Pal. per paucas conclusiones respondet dist. xvij. q. ii. ar. ij.

¶ Sed ne idem saepius dicatur, hic duo sunt rememoranda. Primum: quod poenitentia, quae uirtus est, non est sine contritione: immo est ipsa contritio: ut habitum est. dist. xiiij. Secundum: quod confessio, quam praereurit sacramentum penitentiae; inefficax est ad remissionem pctiper abiolutionem sacramentale, consequendam, uel gratiam augendam sine contritione peccatorum confessorum.

¶ Quibus praemissis tandetur per unicam propositionem, quod omnium pectorum, adquorum remissionem necessaria est paenitentia, & sacramenta lis confessio in uoto, uel actu: etiam necessaria est contritio, & solumtalium: nisiforte quis propter impotentiam loquem di, aut confessoris absentiam, aut simile impedimentum excusaretur a uocali con¬ fessione, potens tamen elicere contritionem: tunc talis teneretur conteri de peccato: & non consiteri in actu, quam uis teneretur confiteri in uoro. Hoc pater: quia confessio in uoto includitur in contritione. In quibus autem paenitentia sit necessaria: partim dictum est dist. xiiij. & adhuc dicetur, praesertim quoad uenialia; quorum autem peccatorum, & circumstantiarum necessaria sit confessio dicetur dist. sequenti.

¶ Ex quibus elici possunt particulares responsiones ad singulas quaestiunculas in dubio motas: ad quas Pal. respondet quinque proposicionibus. Prima: contritio est de solo malo culpae. Secunda: contritio est de solo peccato actuali. Tertia: contritio est solum de peccato proprio. Quarta: contritio est solum de peccato praeterito. Quinta: contritio debet esse de quolibet mortali, si in speciali habeatur memoria: de uenialibus uero sufficit in generali. Possent moueri dubia de quanti tate intensiua contritionis: quando scilicet debeat esse contritio, an maxima, sed de hoc habitum est supra distinct, xiiij. q.ii.

¶ Similiter de quantitate durationis dictum est supra eadem dist. xiiij. q. iii.

¶ Item utrum sit uirtus, & qualis, moralis an theologica: similiter tractatum est supra dist. xiiij. q.i.

¶ De contritionis effectu quantum ad peccati remissionem, & gratiae infusionem habetur dist. xiiii. q.ii & q. iii.

¶ De eius subjecto, puta quibus conuenit conteri, an solis hominibus, an etiam angelis, habetur dixiiii. q.i.

¶ De eius etiam origine, ex quibus actibus, aut passionibus concipitur, & eius ordine inter requisita ad disponendum peccatorem ad peccati remissionem dictum est supra dist. xiiii. q.i. & ij. ideo de ulteriori tractatu illorum supersedeo.

¶ Dubitatur tertio: utrum hae tres paenitentiae partes, contritio, confessio, & satisfactio requirantur coniunctim ad singulorum peccatorum remissionem: an disiunctim contritio ad remissionem peccatorum mentalium, confessio ad remissionem peccatorum oris: satis factio ad remissionem peccatorum operis: Ad hoc enim uidentur sonare uerba¬ Chris. quae allegat magister in principio huius dist

¶ Respondetur: quod hae partes, contritio, confessio, satis factio non rindent diuisim tribus pctorum generibus: puta contritio peccato cordis confessiopcto oris, satis factio praecco operis. Sed ad perfectam paenitentiam cuiuslibet peccati mortalis, requituntur omnes illae partes coniunctim: nec una sine alia sufficit: nam ad remissionem peccatorum spiritualium, quae grauiora sunt: & in corde tenentur: ut superbiae, odiu, blasphemiae, infidelitatis, desperatio nis, no sufficit sola cordis contritio: sed requiritur confessiooris, & satisfactio operis: nisi contritio tanta foret, quod tantum dolorem induceret, qui sufficeret sine exteriori satisfactione: & ita suppleret illam partem. Similiter sine contritione, & confessione in uoto, nullum peccatum oris, aut operis dimittitur.

¶ Requiruntur ita quae omnia tria ad cuiuslibet peccati penitentiam perfectam: uerum secundum quandam appropriationem adaptantur tribus peccatorum generibus: quia maiorem similitudinem habet contritio cum peccato cordis, eo quod utrumque manet in corde. & confessio cum peccato oris: quia oreperficiuntur: & satisfactio cum peccato operis, quae similiter exteriori opere consummantur. Et sic loquitur Chrvs. & August. in textu.

¶ Vltimo dubitatur de satisfactione: uidetur; quod non sit pais paenitentiae distincta ab aliijs dua bus: nam utrasque includit. Satisfactio, nio est omne paenale, quo sit recompensatio aliqua penae debitae pro peccatis: sed tan contritio, quam confessio penam hapent, ratione cuius ualent ad remissionem paenae peccati debitae.

¶ Respondetur: quod ut dicetur. q. seq. satis factio duplriter accipitur. Vno modo pro quolibet actu, uel passione uoluntarie assum pta propter penae remissionem, siue interiore siue exteriore: & sic non distinguitur contra alias duas partes: sed eas includit: ut argutum est. Alio modo accipitur strictius pro exteriori opere corporali, poenali, aut pena corporali uoluntarie assumpta uel passa: quale solent confessores iniungere: & sic est pars tertia poenitentiae contra alias distincta. Et tantum de quaestione. De satisfactione.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1