Quaestio 1

QVAESTIO VNICA QVIA de imagine in primo dist. iij. latius tractari solet: hac dimissa: ideo materia de distinctione partium imaginis. hoc est potentiarum eius, hanc moueo quaestionem. Vtrum sicut anima in¬ tellectiua, sensitiua, & uegetatiua in eo dem homine: ita eiusdem animae potentiae in ter se, & ab anima sint distinctae. In quaestione erunt tres articuli. Primus de distinctione formarum eiusdem compositi. Secundus de distinctione potentiarum eiusdem formae. Tertius mouet dubia. Vide perillius quistionis materia Ockam insecudo. q. xxiiij. xxij. Item in quodlib. ij. q. x. & xj. Item Greg dist. xvj. q.ij. & iij.

¶ Quo ad primum, plures fuerut opiniones de pluralitate formarum substantialium in eode composito. Vna fuit Anaxagore ponentis qdlibet esse in quolibet: hoc est de qualibet specie formam esse in quolibet composito: & ita tot formas in quolibet composito, quot sunt species. Harum aut una sola patet caeteraelatent. Hanc repbat philosophus. j. phrsicorum.

¶ Alia fuit opinia multiplicantium formas substantiales secundum numerum prdicatorum quidditatiuorum de composito praedicabilium ut in homine ponunt unam formam, secundum quam dicitur substatia, aliam secundum quam dicit corpus aliam secundum quam dicitur corpus animatum, & sic de alijs descendendo usque ad specialissimam.

¶ Tertia Auicennae & commentatoris ponentium licet diuersimo de, quod in mixto sunt uerae, & substantialiter formae elementorum, de quo habitum est distinctione praecedente.

¶ Quarta multiplicat formas substantiales secundum numerum partium eterogenearum: ut aliam ponunt formam carnis, aliam ossis.

¶ Quinta multiplicat formas substantiales secundum multiplicitatem opera tionum specie distinctarum: ut alia uisiua, aliam tactiuam, aliam auditiuam &c

¶ Sexta numerat formas substantiales in homine secundum numerum uitarum; hoc est ponunt formam dantem esse uegetatiuum; aliam quae dat esse sensitiuum, aliam quae dat esse intellectiuum.

¶ Septima, quae ponit in homine formam corporeitatis, & formam sensitiuam, & intellectiuam.

¶ Octaua, quae ponit duas tantum esse formas sub stantiales distinctas scilicet corporeitatis, & intellectiuam.

¶ Nona, quae contra omnes praedictas ponit tamen unam formam substantia lem in uno composito, quae est Alex. de ales parte ij. q. ixij. & beati Tho. parte. j. q. ixxvj. art. iij. & iiij. & eausa sequitur ut sup. Grego. de Ari. Ockam tenet. ij. quodliq. x. & xj. quod anima intellectiua distinguitur a forma corporeitatis, & a sensitiua. Similiter quod sensitiua distinguitur a forma corporeitatis, sed non a uegetatiuaVnde potest elici, quod secundum eum in homine sunt tres formae substatiales scilicet corporeitatis, & anima sensitiua, que ipsa est & uegetatiua, & anima intellectiua.

¶ Primum scilicet, quod in homine sit forma corporeitatis distincta a forma uita li sic persuadet. Nam eadem accidentia manent in genito, & corrupto, ergo habent idem subiectum Non materiam primam: ergo aliquam formam manentem sub utroque; termino, quae non est alia, quam forma cor poreitatis. Quod autem non immediate inhaereant materiae: patet; quia forma substantialis est essentialior materiae quam forma accidentalis: ergo mediante forma substantiali inhaerent materiae.

¶ Item nisi sic: tunc corpus christi nunquam fuisset pars essentialis naturae humanae in christo; nec fuisset idem corpus uiuum, & mortuum: nec fuisset deitas unita illi corpori in sepulero, nisi per nouam assumptionem.

¶ Similiter nec essent eadem corpora sanctorum uiua, & mortua: & per consequens non essent adoranda sicut corpora sanctorum; quia sancti ista corpora nunquam habuerunt si non sit in eis mortuis eadem forma corporeitatis, quae fuerat in eis uiuentibus, quae uidentur absurda.

¶ Pro secundo scuicet, quod anima intellectiua distinguitur a sensitiua, sic arguitur. Impossibile est, quod in eodem subjecto sint contraria saltem naturaliter: sed actus appetendi aliquid, & renuendi idem sunt contrarij: & tamen simul sunt in appetitusensitiuo, ergo hiduo appetitus non sunt idem.

¶ Item. iij. de anima dicit philosophus. In eodem sunt appetitus contrarij, hoc est essent contrarij si essent natirecipi in eodem subjecto.

¶ Item eadem foruia substantialis non potest habere duos actus appetendi simul respectu eiusdem obiecti: sed frequenter in hoie est actus uolendi ali quod obiectum; & in sensu actu appetendi illud idem. ergo uoluntas, & appetitus sensitiuus non suntidem.

¶ Item eadem forma non elicit simul, & seimel actum appetendi aliquid naturaliter: & etiam actum appetendi illud idem libere: sed appetitus sensitiuus appetit obiectum suum naturaliter. Appetitus intellectiuus appetit idem libere: ergo non sunt idem.

¶ Item sensationes sunt subiectiuae in anima sensitiua mediate, uel immediate: & non sunt in anima intellectiua: ergo distinguuntur. Maior patet: aut sunt in anima sensitiua, aut eius potentia: & si in potentia etiam sunt in anima: cum potentia uel sit realiter anima, uel accidens sibi inhaerens: & siue sic, siue sic est in potentia, etiam erit in anima sensitiua. Minor probatur: quia aliter omnis appraehensio animae sensitiuae in homine esset intellectio: quia esset subiectiue in anima intellectina. Similiter tunc anima separata intellectiua posset sentire: quia ex quo sensatio est in anima intellectiua, quae est separabilis a corpore, posset deus eam conseruare in anima intellectiua separata: & sic per eam sentiret, quod est absurdum.

¶ Item eadem forma non est extensa, & non extensa: anima sensitiua est extensa: quia subiectum sensationis extensae: & anima intellectiua est indiuisibilis, & in extensa.

¶ Quod etiam fesitiua distinguitur a forma corporeitatis probatur in primo dicto, quo deductum est; quod forma corporeitatis distinguitur a forma uitali.

¶ Quod forma sensitiua non distinguitur a uegetatiua probat; quia nulla est necessitas ponendi illam distinctionem: quia maxime diuersitas operationum. Sed illa non concludit: quia idem potest esse principium diuersarum operationum.

¶ Veruntamen rationes illae non pebant sufficienter, sicut idem doctor dicit; quo dictum suum ex per se notis probari nopotest. Et ideo contra illa opinionem arguipotest ex communi principio illius docto ris: immophilosophi, & omnium.

¶ Non est ponenda pluralitas sine necessitate: hoc est sine ratione cuidenti experientia, uel auctoritate, cui non licet contradicere: sed nihil tale in proposito: ut patebit soluendo rationes adductas. Ista ratio aeque procedit contra omnes opinantes in codem composito plures formas substantiales: quamuis contra singulas possent adduci ra tiones speciales: ideo uidetur quod opinio non a Grego. sit principalis taumn philosophi, quam aliorum comuniter conformior: & ideo, pobabilior.

¶ Secundum quem Greg. ilicet in ij. ubi sup. ponit hanc coclusionem resposale. Iu nullo composito substantiali sunt plures formae substantiales totales i. i. quarum una non est pars alterius: sed unius compositi substantialis est tantum una forma substatialis, & illa est speciuoca id est constituit compositum in certa specie.

¶ Ex quo sequitur corollarie, quod in homine anima intellectiua, uegetatiua, & sensitiua, & forma corporeitatis non sunt realiter distinctae; sed per unam animam indiuisibilem homo intelligit: sentit, uegerat, mouetur, est homo, animal; corpus; sub stantia. Probatur specialiter conclusio de hone, ubi minus apparet per beatum Aug. x. super Gen. dicente. Anima rationalis non solum carni praebet animalem uitam: uerum etiam secundum ipsam carnem aliqud concupiscit. Si aninia rationalis prbet uitam animalem corpori, frustra ponitur aia sensitiua, & animalis. Similiter si aia rationalis concupiscit secundum carnem hoc est per organum corporeum, frustra ponit alia anima organica.

¶ Item in li. de ec. dog. c. xv. dicitur. Neque duas animas dicimus i uno homnic: sicut lacobus, & alij syrorum scribunt: unam animalem, qua animet corpus, & mixta sit sanguini: & alteram spirituale, quae rationem ministrat. Sed dicimus unam eandemque esse animam in homine, quae & cor pus sua societate uiuificat, & seipsum sua ratione disponit, habens in se libertatem arbitrij: ut in sua substantia eligat cogitationes, quot uult. Item Damal. lib. ij. c. xiij. Anima rationalis organico utitur corpore; & ei est uitae augmentationis, & sensus, & generationis tributiua. Et eandem sententiam ponit August. in de quantitate animae. cap. Ixv.

¶ Ex quibus satis patet, quod tam sensitiuas, quam uegetatiuas ope¬ rationes operatur anima rationalis; & per consequens frustra poneretur alia anima sensitiua, ueluegetatiua.

¶ Quod etiam non oportet ponere formam corporeitatis, uel substatiae distincta ab anima intellectiua: probatur similiter: quia eoipso, quod aliquid est compositum ex materia, & forma quantumcunque; substantiali, est corpus, & substantia: ideo non oportet ponere aliam forniam dantem esse substantiale, & corporeum. Conse- quentia nota. Accidens patet de substam tia. Nam ad hoc, quod aliquid sit substantia: sufficit, quod per se subsistat: aut quod sit pars essentialis rei per se subsistentis: hocautem non conuenit rei compositae per formam tantum; sed etiam permateriam. Conuenit etiam ipsi materiae, & substantiae simplici materiam non habenti. Patet etiam de corpore, signo enim praecipue compositum ex materia, & anima intellectiua. Quero ansit corpus uel non: siuean sit substantia corporea, uel incorporea. Non potest dici, quod sit incorporea: quia est composita ex materia, & forma: etiam ex materia extensa.

¶ Item omne incorporeum est spiritus: sicut omne corporeum est con pus; sed illud compositum non est spirtus: quia diuisibile: omnis autem spiritus est indiuisibilis. ergo erit corpus: alioquin diuisio substantie per corporeum, & incorporeum non esset sufficiens

¶ Item est compositum ex materia, & forma. ergo est corpus. Tenet conse- quentia per locum a diffinitione: neque; plus est corpus per formam, quam permateriam: ita enim dat materia esse cor poreum composito sicut forma. Vtrum: que enim requiritur ad hoc, quod aliquid dicatur corpus.

¶ Item quaeri posset de anima sensitiua, si distinguitur ab intellectiua; an in morte hominis desinat esse simpliciter, aut separata maneat, sicut anima intellectiua. Secundum non dicit. Siprimum: ergo in resurrectione non solum anima intellectiua corporei id est materiae; quaem corrupta non et, unitur, sed aliquid de noua reproducit scilicetaia sensitiua: quod nulli sanctorum dicunt.

¶ Tenendo itaque conclu¬ sionem istam responderi potest rationibus ad oppositum inductis.

¶ Ad primam pro bante, quod ponenda sit forma corporei tatis.

¶ Dicendum, quod manent accidentia eadem in genito, & corrupto, saltem aliqua: & habent idem subiectum scilicet materiam primam: cui immediate inhaerent accidentianaturalia. Et negandum est, quod accidentia inhaereant materiae per formam substantialem: sed immediate inhaerent & inhaerere possent etiam si per diuinam potentiam forma substantialis separaretur a materia. Nec forma substatialis est essentialiormateriae, quam accidentalis: quia neutra est de essenita materiae & quaelibet distinguitur realiter a materia: immo omnis forma substantialis praesupponit formas accidentales in materia, quibus disponatur ad suireceptionem: nec oppositum horum probatur.

¶ Ad secundum de corpore christi in sepulcro, & de corporibus sanctorum. Primo de corporibus sanctorum. Responde tur, quod illud, quod relinquitur in morte hominis sancti, uel reprobi: immo cuiuscunque animalis est suppositum: quia res per se subsistens, quae non est pars alterius nec alteri innititur, ut forma subjecto: uel ut pars toti: uel ut natura suppositam ti. Et per consequens habet in se formam speciuocam de nouo genitam distincta ab ea, quae est per mortem corrupta, uel separata: quaeforma dicitur forma cada ueris: alioquin esset corruptio sine generatione contra philosophum. Hoc ergo relictum suppositum, quod est compositum ex materia, & forma cadaueris de nouo genitum numquam fuit pars hominis, uel animalis uiuentis: quia non praefuit. Et ideo argumentum hoc ita est contra opinionem arguentis, sicut contra aliam: aeque enim procedit, siue ponatur una forma tantum in composito: siue plures. Quia breuiter quaero: utium forma corporeitatis, quae sic remanet in corpore mortuo, & prius fuit in eodem uiuo, sit forma speciuoca; uel non. Si sic: ergo in uiuo fuerunt plures formae speciuocae: & ita corpus uiuum non fuisset unius speciei: quae libet enim forma speciuoca dat esse speciuocum composito. Si non: quaero an in corpore mortuo sit forma speciuoca superaddita formae corporeitatis, uel non. Siprimum, stat argumentum contra eos, quod ibi est nouum, compositum, quod nunquam fuit pars uiuentis. Quis enim diceret, quod cineres, in quos resoluitur corpus sanctorum, aliquando fuerunt pars essentialis sanctoru; & quod ex illis cineribus sancti uiuentes fuissent compositi. Si non ergo corpus mortuum non esset alicuius speciei: & tamen est corpus: & sic aliquid continetur sub genere, & tamen sub nulla eius specie, quod est absurdum.

¶ Dicitur ergo ad argumentum, quod mortuo homine manet eadem materia numero in corpore mortuo, quae fuit pars uiuentis. Et propter hoc merito uenerantur sanctorum reliquiae: quia in eis est aliquid, quod uere fuit in sanctis. materia scilicet cui inhaesit anima iam beata, eidem animae in resurrectione reunienda: licet illud totum nunquam fuit pars sancti uiuentis.

¶ Per hoc ad argumentum de corpore christi iacente in sepulcro: dicitur quod corpus illud, quod hacuit in sepulero, fuit illud idem, cuiinhaesit anima intellectiua Christi; & fuit uere pars essentialis humanitatis Christi, assumptum a uerbo in instanti concenptionis Christi: nec unquam expostauer bo dimissum: & ita non de nouo assum ptum: fuitque corpus illud idem uiuum, & mortuum: & realiter nihil aliud fuit; nisi materia illa prima, illa scilicet eadem numero, cui prius anima Christi inhaesit tam quam suo subjecto prius, & post unita uerbo. Nam cum dicimus humanitatem Christi, & cuiuslibet alterius hominis componi ex corpore; & anima: corpus nihil aliud dicit, quam materiam quantum ad substractum: & anima dicit formam: non enim componitur animal ex corpore de substa tia, sed ex corpore de quantitate: hoc est dictu. Corpus in illa locutione non ac cipitur, ut est de praedicamento substantiae: sed ut est de praedicamento quanti tatis: non enim componitur animal ex composito ex materia, & forma: sed ex materiatamquam parte una essentiali: & ex forma, tamquam ex parte essentiali altera. Ipsa tamen materia est corpus de quantitate: quia est extensa, longa, lata, & profunda.

¶ Si queritur utrum in materia corporis Christi fuit aliqua noua forma inducta scilicet forma cadaueris per mortem, & animae intellectiuae separationem: sicut dictum est de alijs sanctis.

¶ Horreo dicere corpus Christi fuisse cadauer, & quod statim fuit reuniendum animae, & glorificandum: praesertim quia dicit propheta de Christo. Non dabis sanctum tuum uidere corruptionem: communi scilicet more aliorum: ut dicit Glol. interli. psal. xv. Vidisset autem corruptionem, si cadaueris forma fuisset inducta.

¶ Dico ergo, quod corpus Christi iacens in sepulcro fuit materia prima Christi sine forma substantiali, qualificatum formis accidentalibus, & unita uerbo. Nec impossibile est materiam stare nudam absque substantiali forma potentiae diuinae: ut supra patuit. Nec maius est miraculum, quam compositum subsiste re in forma corporeitatis sine forma speciuoca: & ita comprehendi sub genere: & tamen, sub nulla eius specie. Quod ut patuit, sequitur ad opinionem tenentem ibi esse formam corporeitatis sine forma speciuoca.

¶ Veruntamen, quod cor pus Christi in sepulero, quod est materia sola: non fuit suppositum sicut nec anima: quia utrumque fuit a uerbo suppositatum. Etiam quia neutrum est ens completum; cum quodlibet posset esse pars continui: & ad hoc habeat inclinationem naturalem.

¶ Ad argumenta probantia, quod anima intellectiua distinguitura sensitiua. Ad primum cum arguitur, quod actus appetendi aliquid & renuendi idem sunt contrarij &c. Dicendum, quod uerum est hoc, quando sequuntur eandem appraehensionem: secus si sequuntur diuersas appraehensiones: nunc autem actus appetitus sensitiui sequitur appraehensionem sensus. Et actus appetitus rationalis idest uoluntatis sequitur appraehensionem intellectiuam: & ille nunquam sunt contrariae: sed actus appetendi obiectum sensitiuum contraria tur actui sensitiuo renuendi idem obiectum secundum eundem sensum. Vnde etiam actus appetendi, & refugiendi idem obiectum diuersis sensibus appraehensum: stant simul, & non sunt contrarij: ut pater si gustabile, uel odorabile placens sit super calefactum; gustus appetit, & tactus refugit: ut patet in catis: cum offertur cibus conueniens calidus. Multo ergo minus contrariantur appetitus alicuius secundum sensum: & uoluntas seurenuitio secundum uoluntatem. Verum quod huiusmodi actus diuersorum appetituum possunt dici uirtualiter uel inclinatiue contrarij: quia inclinant ad diuersos effectus contrarios scilicet prosecutionem, & fugam: non autem sunt contrarij formaliter, & possunt simul stare in eodem subjecto.

¶ Ad Aristo. iij. de anima dicitur, quod facit pro illa conclusione. Et loquitur ibi Arist. de contrarijs uirtualiter scu inclinatiue: non formaliter. Ad tertium dicitur negando, quod assumitur: sicut enim eadem forma potest simulhabere diuersas cognitiones eiusdem obiecti: sensitiuam scilicet & intellectiuam: intuitiuam, & abstractiuam: appraehensiuam, & adhaesiuam: ita etiam potest habere simulde eodem obiecto diuersos actus appetendi conse quentes diuersas cognitiones praeuias.

¶ Ad quartum dicitur, quod nulla est impossibilitas eandem potentiam respectu eiusdem obiecti habere unum actum nmere naturaliter, & alium libere. Nam secundum eundem auctorem anima intellectiua una, & eadem intelligit naturaliter aliquod obiectum: & idem uult libere. Similiter & uoluntas respectu eiusdem obiecti habet actum aliquem necessario stante alio actu, & libere alioactu in non existente. Nihil ergo repugnat animam eandem habere actu appetitus sensitiui naturaliter: & alium actum respectu eiusdem obiecti libere secundum appetitum rationalem.

¶ Ad quintum dicitur conmuniter, quod sensationes inhaerent organo, quod est compositum ex materia di¬ uisibili, & anima.

¶ Et si diceretur, quod nunquam accidens est simplicius subjecto. Illud non est probatum: sed econuerso. uerum est, quod accidens non est compositius suo subjecto: nihil autem prohibet ipsum esse simplicius suo subjecto. Si tamen concederetur, quod sensationes inhaerent soli formae sensitiuae: non uidetur magis impossibile accidens diuisibile inhaerere formae indiuisibili inexistenti subie- cto diuisibili, quam ipsam formam indiuisibilem inhaerere subjecto diuisibili. Vnde anima intellectiua indiuisibilis inse: dum in haeret subjecto diuisibili: potest recipere sensationes diuisibiles. Et quando arguitur: tunc omnis appraehensio sensitiua in homine esset intellectio. Negetur consequentia. Licet enim omnis talis est in anima intellectiua: non tamen est intellectio. Vnde appraehensio intellectiua est, quae ad sui productionem non requirit organum corporeum Numc autem licet omnis sensatio in homine sit in anima intellectiua; quia est in sensitiua, & eadem anima est sensitiua, & intellectiua: tamen quia sensatio non potest fieri sine organo corporis: ideo non est intellectio.

¶ Per hoc ad sequentem dicitur, quod anima separata non potest sentire: quia caret organo ad sentiendum requisito. Ad pro bationem dicitur: quia deus posset conseruare sensationem in aia intellectiua separata. Quamuis hoc uerti posset in dubium: an qualitas diuisibilis, & extesa posset in formare subiectum simpliciter in diuisibile: quia tamen non uideo manifestam contradictionem, ppter quam solum aliqud negandum est a potentia dei absoluta: ideo cocedo, quod in casu aia separata sentiret: hoc tamen non est naturale, sed miraculosum.

¶ Idem argumentum fieri potest, si deus sensationem conseruaret in aia sensitiua separata si foret disticta ab intellectiua. Posset. ni. deus anima sensitiuam bruti separare a materia: & in ea conseruare sensationem in cor pore acquisita, ueletiam de nouo in ea a deo post separationem producta. Quaero tuc an anima talis separata sine organo sentiret, uel non. Et sicut ibi respondetur: ita in proposito.

¶ Vltima ratio¬ soluta est: quia anima sensitiua in homine non est diuisibilis, neque extensa: ut patet in responsione ad quintum. In brutis autem extensa est ad extensionem subiecti.

¶ Quantum ad secundum articulum de distinctione potentiarum eiusdem formaePrimo uidendum est de sensitiuis potentijs. Secundo de potentijs intellectiuis.

¶ Circa primum est opinio beati Thom. parte j. q.ixxvij. & liiij. art. iij. quod potentia generaliter distinguitur ab anima, & sit accidens: quarum quaedam inhaerent animae tantum: ut potentiae non organicae. Organicae aut quales sunt sensitiuae inhaerent toti composito ex anima, & materia.

¶ Rationes suae sunt: quia actus, & potentia pertinent ad idem genus: cum ergo actus non sit in genere substantiae: sicut nec operatio, ergo nec potentia; anima aut no est in genere substantiae. Differunt igit potentia animae & actus nedum numero: sed etiam genere.

¶ Item: si potentia animae esset substantia, anima esset immediatum principium operationis suae: & ita semper esset in actu, sicut seper est in anima.

¶ Item secundum Dvon. c. xj. de caele. hierar. Spiritus diuiduntur in substantia, uirtute & operationem: & ita similiter anima: aliud igitur erit essentia, aliud uirtus, aliud operatio.

¶ Contra opinionem illam est commune argumentum de uitanda pluralitate, ubi nec ratio, nec experientia, nec auctoritas cogit.

¶ Ideo pro responsione notandum, quod cum perpotentiam aimae potest intelligi illud, quo aia potest in operationes uitales dupliciter potest accipi potentia. Vno modo pro omni necessario requsito ad quemcumque actum uitalem, tamquam causa partialis. Alio modo accipitur pro illo praecise quod se tenet ex parte animae; elicientis, tanquam principium partiale. Primo modo dispositiones qualitatiuae requisitae ad uidendum, audiendum, &c. dici possunt potentiae.

¶ Et quia potentia est duplex: actiua & passiua: in utiaque distinctio dicta locum habet. Nam potentia passiua quandoque accipitur proquolibet illo, quod necessario requirit ad recipiendum actum uitale, quomodo di¬ spositiones subiecti, quibus disponit ad recipiendum actum dicunt potentiae. Et illo modo quandoque idem est potentia actiua, & passiua: quia quadoque eaedem qualitatiuae dispositiones, qubus subiectum disponitur ad recipiendum actum uitalem: etiam concurrunt actiue ad simoi actus productionem. Alio modo accipitur potentia passiua per illo, qud praecise tenet se ex parte subiecti recipientis.

¶ Considerandum etiam est: quod quia aia sensitiua si distinguit ab intellectiua in hoie: est diuisibilis secundum diuisionem sub iecti; & ideo partes hmo aiae realiter distinguunt. Et est alia aia partialis in oculo: alia in lingua, alia in manum. Secundum opinionem uero oppositam (quam probabiliorem reputo) aia sensitiua in homine est simpliciter indiuisibilis, quia est realiter aia intellectiua. Verum in pposito solum loquimur depotentia totan, & non partiali.

¶ His praemissis est conclusio primaAccipiendo potentiam primo modo potentiae sensitiuae animae distinguuntur ab ipsa anima, & inter se. hoc est potentia uisiua ab auditiua; & olfactiua a tactiua. Primum ped batur: quia quaedam qualitates, quae sunt accidentia absoluta requirunt ad sentiendum. & illae distinguuntur realiter ab aia. ergo. Minor patet: quia omne accidens distinguitur a substantia aia est substantia. Maior probatur: quia ad sentiendum reqruntur certae dispositiones organum sensus disponentes, quibus non existentibus anima non sentit; & illae sunt accidentia absoluta scilicet caliditas, humiditas &c. ut experientia docet. Secunda pars probatur: quia alia dispositio requiritur, ad uidendum, alia ad audiendum, quarum una quandoque cor rumpitur alia manente: ut patet in caeco non muto, & muto uidente. Ex quo sequitur, quod capiendo potentiam sentie dipro toto illo, quod requiritur ad sentiem dum id est pro anima actum sentiendi eliciente, & dispositionibus qualitatiuis necessarijs, potentiae animae distinguuntur ab anima, tanquam totum a parte. Illae, nion dispositiones qualitatiue se habent, ut partes respectu totius ad sensationem requisitae: & inter se tanquam quaedam tota aggregatiue, cuius aliquae partes distinguuntur. Patet satis ex conclusione addita sequente.

¶ Secunda conclusio. Accipiendo potentiam secundo modo, potentia animae sensitiuae non distinguitur ab anima sensitiua. Probatur: quia praeter animam sensitiua, & organum debite dispositum, & obiectum sufficienter praesens: stante communi causarum superiorum inffuentia; nihil aliud requiritur ad sentiendum. ergo potentiae requsitae sunt aliquid illoru, & non organum: nec eius dispositio: nec obiectum: quia illa non tenent se ex parte animae. ergo erit anima: & per consequens non distinguitur ab anisia. Vltima consequentia nota. Prima patet a sufficienti diuisione. lllis enim positis omnibus alijs circum scriptis sit sensatio. ergo praeter illa nihil aliud requiritur.

¶ Si dicis. Requiritur adhuc pter illa quaedam uirtus in anima ab ea distincta, qua non existente: non fufficeret elicere actum sentiendi Dico hoc restat probandum: neque enim hoc docet experientia: nec probat ratio: ideo ponendum non est. Consequentia nota excomuni principio. Antecedens patebit soluendo rationes ad huiusmodi probationes inductas.

¶ Item si huiusmodi potentiae essent accidentia animae quae fsuerent ab anima; ut dicit opposita opinio. Quaero quomodo sluunt ab anima tanquam effectus a causa: uel aliter alius modus non datur. Tunc ultra. Anima est potens producere huiusmodi potentias, uel ergo seipsa, uel per medium, & erit processus in infinitum. uel datur status in aliquo, cuius anima sit immediatum principium. similiter ergo potest dici respectu actus sentiendi, quod eius principium immediatum sit anima.

¶ Ad rationesigitur illius opinionis. Ad primam dicitur, quod capiendo actus & potentia, ut sunt dificrentiae entis: puta actus pro eo quod actualiter est: & potentia pro eo, quod non est. sed esse pr: est: quomodo diuidunt omne genus: quia de quolibet uerum est, quod est, uel quod non est. Sic concedi potest, quod actus, & potentia pertinent ad idem genus: sed sic nihil ad propositum. Hic. n.e non loquimur de potentia pro re non existente; sed per principio immediato actus uitalis, & illo modo non est uerum uniuersaliter: & esset contra arguentem: quia secundum eum anima est principium potentiae; & tamen secundum eum potentia est accidens, & anima substatia.

¶ Ad secundum negetur consequentia: quod gitur anima semp esset in actu, quia nooportet, quod actui primo semp sit coniunctus actus secundus: quia non semp potentia actiua est sufficiens ad actus productionem: & quandoque etiam si fuerit sufficiens: sola libertate sua non habet actum. Sic in prposito sola aia non sufficit ad actus connotatiuos: & respectu actuum uolunta tis est libera. Etiam potest per idem argui com tra eum: quia ita argueret de ipsa potentia, quae secundum ipsum est accidens; illud. nio. accidens est immediatum principium actus uitalis. ergo erit semper in actu.

¶ Ad Diony. dicitur quod Dionusius nihil aliud uult, nisi quod in omni caelesti spiritu est essentia, uirtus, & operatio: quae tria sunt idem realiter: sed ratione diuersa; ideo additaltissima. Vel secundum aliam translationem, supermundana ratio ne: quod Hugo exponit id est spirituali ratione.

¶ Et si quis diceret. Potentia animae est in secunda specie qualitatis; quia naturalis potentia, aia aut & eius substam tia non sunt in genere qualitatis, sed sub stantiae. Respondetur, quod haec replica procedit ex ignorantia logice: nam res una est in diuersis praedicamentis; eo modo quo res esse dicitur in praedicamentis, idest significatur per terminos diuersorum praedicamentorum: sic forma substantialis inquantum principium est naturale suarum operationum, est naturalis potentia: inquantum est pars compositi substantialis, est substantia.

¶ Quantum ad secundam partem huius articuli, quae erit de potentijs animae rationalis, seu intellectiuae scilicet memoria, intellectu, & uoluntate: an hae sint eaedem in hone, uel aliqua distincta ex natura rei. Videndum est de re ipsa in se: & deinde de modo loquendi, & exprimendi rem ipsam.

¶ Dere est opinio una beati Tho, sicut de po¬ tentijs sensitinis: quod potentia intellecti ua, seu intellectus, memoria, uoluntas, sunt accidentia, quae ssuunt ab essentia animae: & ita distincta ab anima, quae sunt quasi medium inter anima intellectiuam, & actum intelligendi, & uolendi: ita quod ad producendum actum intelligendi praeter ipsam animam intellectiuam obiectum, speciem, & habitum, requiritur quoddam accidens ipsianimae inhaerens, quo anima cum caeteris requisitis producit actum intelligendi, & sine quo non potest talem producere; quod accidens non aduenit animae ab extrinseco: si fluit ab essetia anime: & nunquam separatur ab anima, siue actu intelligit siue non: & illud accidens uocat uirtutem, uel potentiam intellecti uam, seu intellectum. suo modo de uolunta te. Et ita secundum eum distinguuntur huiusmodi potentiae ab anima tanquam accidens a subjecto: & inter se tanquam diuersa accidentia eiusdem subiecti: quae sunt principia immediata diuersorum actuum.

¶ Pro illa opinione sunt plures auctoritates uerbales. Nam beatus Augustinus. xv. de trini. c. vij. uolens ostende re differentiam trinitatis, quae in nobis est scilicet memoriae; intelligentiae, & uoluntatis, ab ea, quae est in diuini, ponit illa in nobis differre: in deo uero unum idemque esse. Vnde ait. In homine inuenimus trinitatem: idest mentem, & notitiam, qua se nouit: & dilectionem, qua se diligit: sed haec tria sunt in homine, ut non ipsa sint homo Quod per hoc ostendit: quia homo includit corpus: haec autem non sunt corpora. Consequenter ostendit, quod non sint anima: cum subdit. Detracto etiam corpore: si sola anima cogitetur aliquid eius est mens, tanquam caputeius, uel oculus, uel facies: sed non haec ut corpora cogitanda sunt: non igitur anima, sed quod excellit in anima mens uocatur. Ecce clare dicit animam non esse mentem; sed aliquid, quod est in anima, & excellens in ea mens est. Haec ibi.

¶ Item infra eo dem ca. post modicum ait. Itemque in hoc magna distantia est scilicet inter trinitatem dei, & nostram, quod siue mentem dicamus in homine eiusque notitiam, & dile ctionem: siue memoriam intellectiuam, & uoluntatem: nihilmente meminimus, nisi per memoriam: nec intelligimus, nisi perintelligentiam: nec amamus nisi peruoluntatem. At uero illa in trinitate quis audeat dicere patrem, nec seipsum, nec filium, nec spiritum sanctum intelligere nisi per filium: uel diligere nisi per spiritum sanctu: per se autem meminisse tantummodo, uel sui uel filij, uel spiritussancti. Vbi uult dicere, quod non memoramur per intelligentiam, nec in telligimus per uoluntatem, nec uoluimus per mentem. ergo distinguitur quia quae sunt idem: quicquid conuenit uni: conuenit & alteri. Et epplogans hoc idem cap. xvij. eiusdem libri dicit. Nec distant in eis ista: sicut in nobis: aliud est memoria, aliud intelligentia, aliud dilectio siue charitas. Item Beatus Augustinus loquens de illis: loquitur tanquam de distinctis. Vnde dicit ea trinitatem: trinitas non est nisi distinctorum. Et dicit. Haec tria in auctorita te statim allegata. Quae autem tria sunt: non sunt idem. Item Ansel. de concor. c. xxix. Sicut habemus in corpore membra, & quinque sensus, singula ad suos usus apta, quibus quasi instrumentis utimur: ita & anima habet in se quasdam uires, quibus utitur, uelut instrumentis ad usus congruos. Est nanque ratio in anima, qua sicut suo instrumento utitur ad ratiocinandum: & uoluntas, qua utitur ad uolendum. Non n est ratio & uoluntas tota anima: sed unaquaeque aliquid in anima. Ecce aperte dicit uoluntatem, & rationem esse instrumenta animae: instrumentum autem distinguitur ab eo, cuius est instrumentum.

¶ Item magister dist. iij. lib. i. loquens dememoria, intelligentia, & uonuntate, dicit illa tria naturales proprietates siue uices sunt ipsius mentis, & a se inuicem differant: quia memoria non est in telligentia, uel uoluntas. Nec intelligetia uoluntas, siue amor. Et praemisit de illo uerbo Beati August. quo dicit illa tria esse unum: unam mentem: unam essentiam, Quod utique; non uidetur esse uerum iuxta proprietatem sermonis.

¶ Adducuntur etiam rationes pro illa opinione, quarum aliquae priori articulo positae sunt, & solutae, quibus adduntur sequentes. Vna operationes distincte realiter procedunt a potentijs distinctis realiter secundum operationem intellectus, & uoluntatis realiter: distinguitur ergo etiam intellectus, & uoluntas. Consequentia nota. Maior probatur; quia Philo. xij. Metaphy. per pluralitatem mutuam probat distinctionem intelligentiarum. Et ij. de anima dicit, quod potentiae distinguum turper actus: minor nota: & ab omnibus concessa.

¶ Item sicut se habet esse ad essentiam, ita operari adpotentiam: ergo permutatim sicut se habet esse ad opera ri: ita essentia ad potentiam: sed in sole deo idem est esse, & operari: ergo in crea tura distinguuntur; & per consequens essentia, & potentia. Item sicut se habet asinus ad rudibile, ita homo ad risibile: ergo sicut asinus ad homo, ita rudibile ad risibile. Ista consequentia non tenet, nisi sicut dicat omnimodam similitudinem.

¶ Item accidentia, quae sunt in fluxu, recipiuntur in substantia mediante accidente permanente: sed intelligere, & uelle sunt huiusmodi: ergo recipiuntur mediante accidente permanente in anima, hoc non est auud nisipotentia.

¶ Item idem simplex non potest esse principium causale diuersarum operationum, uel actuum. Nam materia non potest recipere aliam formam: nisi per aliam dispositionem ipsam determinantem. alias quodlibet indiffetenter fieri posset ex quolibet. Si igitur materia non potest recipere; multo minus potest potentia operatiua operarifine determinatione diuersa. Anima rationalis recipit, & operat diuersos actus ergo oportet eos determinari per absolu ta aliqua accidentia non per substantias. Haec non erunt nisi potentiae intelleM ctus scilicet & uoluntas.

¶ Alia est opinio, quo potentia animae non distinguitur ab essentia animae realiter, quae adhuc mul¬ tipliciter uariatur. Quidam dicunt, quod sunt partes animae distinctae realiter inter se, sed non ab anima. Sed falsitas illius opinionis patet, quia si sunt partes aiae: non sunt ipsa; quia implicat partem este illud, cuius est pars. Similiter nec sunt partes integrales, nec essentiales, cum aiautroque modo ex simplex, & indiuisibilis.

¶ Alij dicunt, quod sicut non distinguuntur realiter ab aia, itaneque a se inuicen; & hibifaricantur.

¶ Quidam dicunt, & sunt omnino idem sibi, & essentiae in hac distincte re, & ratione.

¶ Alij dicunt, quod non distinguuntur realiter, nec tamen sunt idem omnibus modis ex natura rei: distinguuntur ergo formaliter.

¶ Illas duas ultimas opiniones tangit Sco. hac dist. lib. ij. & ambas reputat probabiles. praefert tamen secundam priori: eo quod peream facilius saluantur multae auctorita tes: quae dicunt, quod uoluntas & intellectus sunt partes animae emanantes ab essentia animae. Et illa commentatoris. iiij. Et hic. qua dicit eas ebullire ab essentia, quod sunt uires animae: quod sunt passiones animae; & similes. Sed ex principijs, & probationibus illius doc. uide tur prima illarum ultimarum opinionum probabilior, quam imitatur Guil. Ockam. quaest. xxij. secundi.

¶ Secundum hanc respondetur ad hunc articulum praemisso hoc notabilipro terminorum declaratione, & rationum solutione. Quod anima: cum sit potentia, & principium multarum operationum, & actuum in homine, diuersa fortitur uocabula, quorum aliquod significat ipsam essentia simpliciter & absolute: non connotando aliquod distinctum ab aia: ut essentia, uel substantia animae: uel anima si capitur absolute Aliqud significat eandem aiae essentiam: & connotat certa eius operationem. Vt intellectus significat essentiam animae: conotando notitiam siue actum intelligendi. Ita quod intellectus tantum significat haec oratio. anima potens in telligere siue producere actum intelligendi: quod idem est. Voluntas significat illam eadem essentiam, connotando aliam opationem, quae est uelle, ut significet tantum quantum haec oratio: anima potens uelle. Memoria significat animam potentem memorari: & sic de alijs. Sic ergo talia nomina exprimunt animam partialiter, non partialitate intrinseca. Nam quodlibet horum nominum eam totam significat, & pro tota supponit; ac totum denominat. Sed partialitate quasi extrinseca pro eo, quod non omnia in quae potest connotat; sed aliquid eorum determinate. Et propter hoc quandoque dicitur, quod intellectus & uoluntas, & huiusmodi sunt partes animae: & dicuntur aliquando pluraliter potentiae. Et anima inquantum potest in ista: dicitur talis potentia, inquantum potest in aliud: dicitur alia potentia. Et ideo dicit auctor de spiritu, & anima. c. viij. Tota animae essentia in suis potentiis consistit, nec per partes diuiditur: cum sit simplex, & indiuidua. Et si aliquando partes habere dicuntur ratione potius similitudinis, quam ueritate compositionis intelligendum est: simplex substantia est anima. Sed una eademque substa tia secundum diuersas potentias, idest secundum quod diuersa potest, diuersa sortitur uocabula. Et hoc bene, & uere dicit Sco. postquam recitauit opi. tenentem quod intellectus nec re, nec ratione distinguitur ab anima: addit ex intentione. Intellectus tamen inquit, & uoluntas non significant idem re, & ratione. Et licet nec rationes diuersae: nec respectus diuersi sint necessarij ad hoc, quod eadem essentia sit principium diuersarum operationum. Intellectus tamen potest con siderare illa rem unam, quae est principium secundum diuersos respectus, & diuersas rationes: & sic sibi plura nomina imponere. Quia potest intellectus considerans essentiam animae sub unorespectu ad talem actum, uel tale obiectum sibi imponere nomen intellectus. Et considerans sub alio respectu potest sibi imponere nomen uoluntatis. Et sic intellectus, & uoluntas non crunt nomina synonyma. sed significabunt diuersa formaliter Haec Sco. Significant ergo nomina intellectus, & uoluntas di¬ uersa formaliter, quia diuersos actus a quibus anima denominatur. Ex illo potest accipi quaedam dist. huius nominis potentia, quae communiter habet locunin abstractis. Nam uno modo accipitur pro tota descriptione exprimente, quid nominis potentia. Alio modo tantum pro illo, quod de nomitatur ab illo nomine, uel conceptu. Quid nominis autem intellectus est illud. Intellectus est substantia animae potens intelligere, uosuntas est substantia animae potens uelle. Vel si placet ponatur loco Iy substantia animae nomen forma. Primo modo intellectus accipitur; & supponit pro anima intelligente, & actu intelligendi scilicet simuldenominato, & de nomiminante. Similiter uoluntas simul accipitur pro anima denominata, & actu uosendi denominante. Secundo modo in tellectus accipitur, hoc est supponit pro solo principio immediato actus intelligendi: quod se tenet ex parte animae quae intelligit, & non pro actu intelligendi. Et uoluntas similiter pro solo principioanimae, & non pro actu uolendi: licet utrunque connotat: siue formaliter significat actum animae illud intelligendi, istud uolendi.

¶ His praemissis est conclusio prima ad illum articulum. Potentiae, unimae intellectus, memoria, uoluntas, accipiendo primo modo distinguun- tur inter se, & ab ipsa anima. Probatur. Omnia aggregata distinguuntur a suis partibus realiter sicut totum a qualibet parte. Similiter una pars aggregati realiter distinouitur ab alia parte eiusdem, quae aliquid continet: quod illa non con tinet: sed intellectus est pars aggregati ex anima, & omnibus actibus eius quod importatur per animam: accipiendo connotatiue conformiter pro substantia animae, & omnibus actibus, in quos potest: & similiter uoluntas: ergo distinguitur ab anima. Si uero anima accipitur absolute: tunc probatur conclusioquo ad primam partem. Quia omneag gregatum ex substantia, & accidente distinguitur a substantia tantum: talia sunt intellectus, & uoluntas; ergo di¬ stinguuntur ab anima, quae est tantum substantia. Similiter intellectus includiactum intelligendi, quem non includit uoluntas. Et uoluntas actum uolendi, quem non includit intellectus: ergo distinguuntur inter se. Satis clara est haec conclusio.

¶ Secunda conclusio. Poten tiae animae intellectiuae, scilicet intellectus, memoria, uoluntas, accipiendo secundo modo non distinguitur ab anima: neque inter se, neque re, neque ratione. Prima pars, quod non distinguitur re: probatur auctoritate Augu. x. de trini. c. xj. dicentis. Haec tria, memoria, intelligentia, uoluntas, quamo non sunt tres uitae, ed una uita: nec tres mentes sed una mens: consequenter utique nec tres substantiae sunt, sed una substantia. Memoria quippequod uita, & mens, & substatia dicit: ad seipsam dicitur, quod uero memoria dicitur: ad aliud dicitur. hoc de intelligentia quoque, & uoluntate dixerim. Et intelligentia quippe, & uoluntas ad aliud dicitur. Vita autem unaquaeque ad seipsam: & meus, & essentia. Quo circa tria haec eo unum sunt, quo una uita: una mens: una essentia. Et quicquid aliud ad seipsa singula dicatur: etiam simul singulariter non pluraliter dicuntur: eo uero tria quo ad se inuicem referuntur. Ecce aper tedicit memoriam, intelligentiam, uoluntatem, non esse tres substantias: sed unam. Licet cum dicuntur respectiue, idest exprimuntur uocabulis respectum importantibus dicantur tria. Item tribus uocabulis non synonpmis exprimum tur. Item. xij. de trini. c. iij. Sicut una caro est duorum in masculo, & foemina: sic intellectum nostrum, actionem, uel confilium, & executionem, & rationem, & appetitum rationalem. Vel si quo alio modo significantius dici possunt: una mentis natura complectitur. Et quenadmodum de illis dictum est. Erunt duo in carne una. sic de his dici posset: duo in mente una. Ecce clare dicit, unam mentis naturam complecti onmnes illos actus intellectus, & uoluntatis scilicet consilium, & appetitum rationalem. Et continuo sequitur. c. iiij. Cum igitur disserimus de natura mentis humane, de una quadam re disserimus, nec eam in haec duo, quae commemoramus; nisisecundum officia geminamus. Vnde clare trahitur, quod una est animae natura, quem diuersificatur secundum officia. Idem una: quae in se indiuisa: principium est plurium actuum specie distinctorum. Et ita ratio, & appetitus inquantum dicunt praecise id, quod tenet se ex parte animae: non sunt duae partes mentis, uel duae res: sed una tantum, secundum diut rsa officia distincte significata.

¶ Ratione probatur ex duobus principiis, quae frequenter Sco. in praesenti matetia, & alibi commemorat. Primum scilicet, quod ponenda est paucitas: ubi non occurrit plura ponendi necessitas. Secundum ponendum est, quod naturam nobilitat: dum non occurrit impossibilitas.

¶ Ex primo non est aliqua necessitas animam ponere esse principium suo rum actuum per aliquod superadditum: ergo. Antecedens patet. Tum ex rationum necessitatem inducere conantium solutione. Tum etiam, quia nec diuersitas actuum, nec diuersitas modo rum principiandi arguit diuersitatem principiorum: ut pbatur in. j. arti. & patebit insolutione argumentorum factorum.

¶ Ex secundo principio. Nobilius est, quod ordinatum ad finem immediatius attingit finem. sssentia animae ordinata est ad finem, & si anima operatur per essentiam; immediatius attingit finem suum: quam si operetur per aliquod aliud accidens superadditum. hoc operari per essentiam nobilitat eam. Confirmatur agere per essentiam perfectionis est, & nobilitatis: quia conuenit deo, & non est impossibile animae, quia etiam conuenit accidenti, & potentiae; quae est accidens secundum alios: & per consequens imperfectior aia: ergo & aiae est possibile. Quod aut conuenit accidentipatet: quia accidens immediate attingit effectum alioquin in mediis esset processus in infinitum.

¶ Item nisi: sic anima non esset beata, nisi per accidens: quia non esset beata, nisi quia intellectus eius, aut uoluntas recipit in se actum beatificum. Sicut lignum dicitur peraccidens album; quia superficies in qua primo recipitur albedo est alba: posito, quod quantitas sit distincta a re quanta,

¶ Secunda pars, quod non distinguitur ratio ne probatur: quia talis distinctio causa tur per actum intellectus. sed illae potentiae praecedunt omnem actum intellectus Ad motiua igitur alterius opinionis. Primo ad auctoritates beati August. utrasque dicitur, quod accipitibi memoriam intellectiuam, & uoluntatem ut includunt actus suos notitiam, & dilectionem. Et ideo indifferenter nominat nomine actuum, uel potentiarum. Vnde in principio auctoritatis allegatae ponit mentem, notitiam, & dilectionem. Vl tima duo sunt nomina actuum: undecum dicit Non anima, sed quod excellit in ea mens uocatur. Nihilaliud uult: quam quod mens non nominat animam absolute qua tum ad essentiam; sed quantum ad actus qui in eo excellentiores sunt scilicet notitias, & dilectiones. Similiter in eo, quod subditur: accipit memoriam, intellectu, & uoluntatem prout includunt actus: quod clare patet attendendo processum suum: quia ostendere uult differentiam trinitatis diuinae, a trinitate creatae imaginis: per hoc, quod pater non intelligit per filium, nec amat per spiritum sanctum: sed per propriam essentiam, quae una, & indistincta est formaliter notitia, & amor. Nos autem alio actu amamus: alioactu intelligimus. Et ita non intelligimus nisi per intellectum: ut intellectus includit actum intelligendi. Et non ama mus nisi per uoluntatem: hoc est actum uoluntatis. Non enim potentijs (siue distinguuntur siue non) formaliter intelligimus, aut amamus: sed actibus eorum elicitis. Deus aut sua essentia formaliter intelligit, & amat: nec habet actum distinctum ab essentia: & hoc uult beatus Augu. Sic aunt accipiendo intelligentiam, & uoluntatem distinguuntur: ut dicit prima conclusio. Et per idem pater responsio ad alias auctoritates beati Augusti. Quod etiam additur, quod Auguit. loquitur de eis, tanquam de di¬ stinctis, & nominat tria. Respondetur, quod frequenter cum una res distinctis nominibus significatur: loquimur de ea tanquam depluribus. & maxime in ea disputatione, qua inquiritur, an sit idem, uel distinctum de quo talia nomina praedicantur. Sic dicimus haec tria in deo: potentia, sapientia, bonitas sunt idem essentiae Sic dicimus duas portiones anime: superiorem, & inferiorem, quae tamen secundum illum doctorem non distinguuntur: & ita in alijs innumeris.

¶ Ad auctoritatem beati Ansel. respondet. Grego. quod Beatus Anselmus uidetur fuisse illius opinionis, similiter de magistio: sicut plerique alij solennes doctores. Sed quia Beatus Augu. uidetur fuisse contrariae opinionis cum pluribus doctoribus scholasticis, & nulla apparet ratio huius distinctionis: ideo magis standum uidetur Augu. Posset tamen exponiut prouoluntate intelligitur ipsa anima, ut productiua uolitionis. Et ut sic considerata est quasi instrumentum suiipsius, idest animae consideratae, ut absolutae. Vnde postea dicit, quod uoluntas potest dici instrumentum seipsum mouens: & ita est instrumentum suiipsius. Et per hoc non dicetur tota anima: quia ratio uolunta tis non compraehendit omnes actiones, ad quas anima est in potentia: sed solunactus uolendi.

¶ Ad magistrum posset dici, sicut statim dictum est. Vel dicitur quod magister illa allegata arguendo dicit non asserendo. Et ideo postea soluen do dicit, quod haec tria ideo dicuntur una substantia: quia in ipsa anima substantialiter existunt: non sicut accidentia in subiectis. Si ergo sunt substantialiter in anima: & ita de animae substantia: uel ergo ipsa anima, uel partes animae. Non secundum: cum anima substa tialiter sit indiuisibilis, & incomposita: ergo primum.

¶ Ad rationes: ad prima dicitur, quod maior est uniuersaliter falsa. Non enim semper distinctae operationes requirunt distincta principia. Alioquin cum multae intellectiones specie differunt, oporteret ponere multos intellectus specie distinctos. Vnde respe¬ ctu eiusdem obiecti habetur notitia intuitiua, & abstractiua, appraehensiua, & adhaesiua, quae specie differunt: & tamen idem est intellectus illas eliciens. Quandoque; tamen ex distinctione effectuum arguitur distinctio principiorum: ut quando principium aliquod potest in unum esfectum, & aliud non potest in talem es fectum: & econuerso, ut infra dicetur: tunc arguitur distinctio principiorum: Et ita ex numero motuum philosophus arguit numerum seu distinctionem intelligentiarum. quia tenet, quod intelligentia mouet secuadum totum conatum ita quod non potest aliter mouere. Quod si uerum esset: sequerttur necessari otor esse intelligentias distinctas, quot motus.

¶ Adphilosophum. ij. de anima. c. iiij. dicitur quod male allegetur philosNon enim dicit, quod potentiae distinguum tur per actus: sicut frequenter male allegatur: & contra & praeter mentem suam. Nam philoso. in illo, c. intendit tradere ordinem dicendorum, non distinctionem potentiarum. Vnde uult dicere, quod prius dictum est de actibus, quam potentijs: & prius de obiectis, quam actibus, unde dicit. Priores potentijs actus, & operationes secundum rationem sunt. Si aute sic his adhuc priora opposita oporter considerare. Per opposita intelligit obiecta: ut ipse postea declarat. Nihil ibi loquitur de distinctione, & identita te.

¶ Sed diceres, si ex distinctione actuum non argueretur distinctio potentiarum: non esset uia cognoscendi, nec arguendipotentias aliquas esse distinctas. Respondetur sicut ad precedentem rationem: quod aliquando ex distinctione actuum, potest argui distinctio potentiarum: quandoque non. Vnde uniuersaliter, quando circa aliquod obiectum unum uelplura certo modo approximatum uel approximata, omnibus extrinsecis, scilicet medio, & caeteris eodem modo se habentibus, possunt habere duo actus: & certa potentia uel principium potest habere unum actum, & non alium: tunc necessario sequitur, quod potentiae elicitiuae illorum actuum sut distinctae. Sed si principium eliciens unum, potest elicere alium, omnibus alijs eodem modo se habentibus: nunquam arguitur distinctio principiorum ex distinctione actuum. Et hoc accipiendo potentiam uel principium peromni illo, quod requiritur ex parte principij agentis ad eiiciendum pter extrinseca. Exemplum. Si aeque praesens sit color, & sonus, & medium bene dispositum & nullum impedimentum ex trinsecum: si tunc sentiens aliquis potest uidere colorem: & nullo modo audire sonum: ut puta si fuerit surdus & non caecus: arguitur quod potentia uisiua distinguitur ab auditiua. Hoc est concludit aliud requiri ad audiendum, quod non requiritur ad uidendum praeter omnia extrinse calicet obiectum medium, & causas superiores. Et illud tenet se ex parte potentiae, & in proposito est organum. Vnde necessario sequitur, quod potentia auditiua distinguitur a uisiua, & illa includat organum. Secus si non includeret organum; quia capiendo ut non includit organum: tumc ipsum organum habet se, ut extrinsecunpotentiae. Et ideo quia organis cum caeteris eodem modo dispositis, potest elici omnis actus natus haberi circa huga iusmodi obiectum, uel obiecta: ideo noarguitur distinctio, sed identitas potentiarum uisiuae, & auditiuae excluso organo. Et ideo circa quodcunque obiectum potentia cognitiua potest habere actum: circa idem eodem modo approximatum potest habere actum potentia appetitiua: ideo cognitiua, & appetitiua non sunt distinctae.

¶ Si dicis: ex illo probatur distinctio potentiae sensitiuae, & intellectiuae contra dicta primi articuli. Nam potest aliquis sic disponi: quod circa sensibilia praesentia habere potest actus sensitiuos, & nulle modo intellectiuos: ut patet in furioso: ergo distinguitur sensus ab intellectu. Respondetur negando conse- quentiam. Quia organum est extrinsecum intellectui, qui non est uirtus organica. Et ideo organo eodem modo se habente: quo se habet in furioso, non possunt elici duo actus: quia non actus intellectus. Si tamen accipitur sensus, ut includit organum: bene arguit distinctio sensus ab intellectu.

¶ Si adhuc dicis. tunc uoluntas distinguitur ab intellectu: quia circa idem obiectum potest habere actum intellectus, & non uoluntas: quia intellectus potest cognoscerae malum; & uoluntas non potest uelle malum. Respondetur ad misso, quod uoluntas non potest uelle malum (gratia argumenti) tunc dicitur, quod circa tale obiectum eodem modo praesentatum scilicet sub ratione mali, non possunt haberi illi duo actus: scilicet cognitio mali, & uolitio mali. Secundus enim haberinon potest: tamen circa tale obiectum absolute potest haberi uolitio eius; quia potest praesentari ut non malum: & sic ap peti potest.

¶ Vel potest dici: licet uoluntas circa tale obiectum sic praesentatum non potest habere actum uolendi, potest tamen habere actum nolendi, & hoc sufficit in proposito.

¶ Ad tertium. sicut se habet esse ad essentiam, &c. respondetur, quod consequentia bona est, si sicut dicit omnimodam similitudinem: sed antecedens est falsum: quia si operaridicit actum productum: tunc potentia, & operari distinguuntur in deo, & in creatura. non sicut esse, & essentia. Si dicit principium productiuum: tunc minor postea assumpta scilicet in deo solo idem est esse, & operari: falsa est: quia etiam in creatura idem est: quia operans est suum esse. Sidicit utrumque falsum est, quod in deo idem est esse, & operari: quia esse dei est diuina essentia. Sed operari dicit principium producens, & productum: & ita deum, & creaturam. Si dicit respectum siue ra tionis, siue realem secundum alios, non erit deus; & sic non est idem in deo esse, & operari.

¶ Ad quartum negetur, quod inteiligere, & uelle sint in fluxu: quia sunt qualitates permanentes. Nec maior est uera: quia angelus mouetur, & motus secundum eos est accidens fluxibile i,d est successiuum: & tamen immediate recipitur in angelo.

¶ Ad quintum dicitur, quod argumentum nihil arguit. si¬ aliquid argueret, hoc argueret, quod eadem potentia actiua non potest esse principium diuersarum operationum: nisiconcurrentibus aliquibus diuersis ex parte sui passi uel obiecti. Et hoc quidem uerum est de agente, & receptiuo non libero: sicut materia in recipiendo non est libera. Ex hoc non sequitur, quod unum non possit esse principium diuersarum operationum. Etiam materia immedia te recipit formas tam substantiales, quam accidentales. Qualitatiuae enim dispositiones in materia magis requiruntur. propter formam, urpossit in suas naturales actiones, quam propter receptionem materiae. Et quia non potest forma esse in materia nisi possit in ea habere suas operationes naturales: ideo requirit dispositiones ad suam operationem requisitas. Sicut forma ignis non porest calefacere sine calore. Et quia casefacere conuenit sibi naturaliter: non potest esse naturaliter in materia sine caliditate. Nec tamen sequitur, quod quodlibet ex quolibet posset generari: uerum quaelibet forma materialis ex qualibet materia potest educi me. Concldiate, uel immediate. Non autem for. ma ex forma: nec forma immaterialis ex materia: nec hoc probatur.

¶ Tertia conclusio. Potentiaeanimae rationalis intellectus, & uoluntas eaedem realiter non distinguuntur ex natura rel, aut formaliter. Prima pars patet ex conclusione secunda. Secunda pars probatur: quia illa distinctio in creaturis non est ponenda: ut patuit in primo dist. ij. Tum quia quaecunque in creaturis sunt idem realiter, quicquid praedicatur de uno, etiam praedicatur de alio: ergo non distinguitur formaliter, siue ex natura rei. Tenet consequentia, perquid nominis di. formalis: quae nihil aliuddicit, nisi quod de aliquo aliquid praedicatur, quod de eodem sibi realiter negatur: ut latius supra patuit in primo dist. ij. q. xj. ut gratia exempli. Essentia diuina, & pater, que sunt idem realiter, & tamen filius praedicatur de essentia, & negatur de patre. Antecedens probatur per illud commune principium regulariuum singularissimorum expositoriorum in creaturis. Quaecunque uni, & eidem sunt eadem inter se sunt eadem. Tum quia illa distinctio non est ponenda; nisi ubi una res singularissima est eadem aliquibus inter se realiter distinctis. Hoc autem solum inuenitur in superbenedicta trinitate non in creatura: alioquin ratio imaginis perfectae inueniretur in creatura sicut in deo: quod est contra beatum Aug. xv. de trini c. vij. & contra omnes sanctos, qui concorditer dicunt: quod non inuenitur in creatura uera substatialitas aliquorum realiter distinctorum. Et ideo maior e dissimilitudo inter imaginem creata, & increata, quam similitudo: ut etiam tangit magister dis. iij. primi. Tum quia nulla omnino oratio cogit ponere illam distin. ut eriam doc. ille concedit, qui eam ponit. Auctoritates etiam, quae adducuntur non sunt canonis, aut ecclesiae: neque loquuntur de illa distinformali: sed magis de distinctione reali. Nec aliquis auctorum allegatorum ponit distinctionem formalem illo modo. Possent deique faciliter exponi ad mentem etiam potentium: saluata tamen omnimoda identitate potentiarum. Omnes enim auctoritates loquentes de fluxu emanatione, & ebullitione potentia rum ab anima: aut quod sint partes animae: referende sunt ad actus potentiarum: ut dictum est. Quoniam etsi poneretur distinctio formalis earum, adhuc non est uerum, quod ssuunt: aut quod sint partes &c. quia idem realiter non ssuit: nec emanat a seipso: nec est pars suijpsius. Ideo essentia diuina non generat: nec producit personas: quia est idem eis realiter: licet distinguatur formaliter. Et facilius possunt omnia saluari non ponendo eam quam ponendo.

¶ Item distinctio realis cum identitate essentiali difficillima est ad intelligendum. Multo autem difficilior est intelligenda distinctio formalis in identitate reali: quia magis appropinquat praedicationi cocretoru de eodem quae uidetur repugnare intellectui: ergo sicut illa realis distinctio in identitate naturaeponenda non est: nisi ubi manifesta auctoritas scripturae: aut determinatio ecclesiae conpellit: aut ex talibus euidenter sequitur. Ita nec secunda scilicet formalis, nulla autem auctoritas compellit eam ponere in creatura: igitur.

¶ Quantum ad tertium articulum dubitatur primo contra conclusionem secundam. Si illa esset uera tunc homo intelligeret per uoluntate & uellet per intellectum. consequens est absurdum. Probatur tamen consequentia: quia uoluntas tanta identitate est eadem in tellectui: quanta sibiipsi uoluntati: ergo sicut uult homo per uoluntatem: sic perintellectum, cum sint omnino idem.

¶ Ad hoc respondet doct. subtilis secundum illam opinionem, quam etiam reputat probabilem: quod hoc nomen intellectus, non est impositum ei, quod est principium secundum se, sed ut accipitur sub illo respectu ad actum intelligendi: licet non concurrat ad rationes potentiae, ut est elicitiua actus. Et ideo non sequitur, quod intellectus sit uoluntas, & per consequens minus, quam intellectus, uel homo intelligit per uoluntatem &c.

¶ Sed illa solutionon uidetur sufficiens: quia quaero. Aut intellectus supponit pro sola potentia, quae est anime substantia: aut pro substa tia animae & illo respectu. Si primum: intellectus, & uoluntas supponunt praecise proeisdem. Et licet unum ponere loco alterius, dum supponunt personaliter: sicut omnes terminos conuertibiles licet non ( ynonymos; quia a conuertibili ad conuertibile est bona consequentia. Si primum: tunc intellectus distinguitur realiter, & essentialiter a uoluntate: eo quod est alius respectus ad cognitionem: & alius ad uolitionem secundum ponentes respectus: & sic non erit contra conclusionem secunda instantia. Ideo aliter respondetur accipiendo semperintellectum, & uoluntatem pro potentijs: praecise ut non includunt actum in substracto (quia si acciperentur pro aggregato ex anima, & actu: nihil ad secundam conclusionem) distinguitur de Iy per: postOcka. q. xxiiij. secundi. Aut dicit circunstantia causae formalis, aut efficientis. Si formalis: tunc dico, quod homo uecintelligit per intellectum, nec peruoluntatem: sed per actum scilicet intellectionem, & uolitionem. Si uero dicit circunnstantiam causae efficientis: concedo, quod homo intelligit per uoluntatem, hoc est per illud, quod est uolum tas. Intelligit enimper animam: quae est intellectus, & uoluntas. Nec hoc concedere est absurdum: sed est concedere uerum: quia optime sequitur. Homo intelligit per intellectum, & omnis intellectus est uoluntas; ergo homo intelligit per uoluntatem, sicut bene sequitur. Homo uidet per oculum, & omnis oculus est opganum uisus; ergo homo uidet porganum uisus. Verum si hoc ex usu quorundam loquentium intelligeretur nota perseitatis primi modi: non concederetur, quod intellectus est uoluntas, quia illa non est per se primo modo: sic nec illa. Homo intelligit per uolnntatem. Haec autem conclusio non est de rigo re uerborum uera. Auctores autem frequenter loquuntur de intellectu, & uoluntate, ut includunt actus. Et quia opinantes oppositum: nullam ponunt distinctio nem inter portionem superiorem, & inferiorem: & tamen aliqua concedunt de portione superiore, quae negant de inferiore, & econuerso. Sicut ergo illi dicunt de his portionibus, sic dicatur de potentijs intellectu, & uoluntate.

¶ Secundo dubitatur de agente intellectu, & possibili an sint idem, uel distincti. Respondetur breuiter post Ockam ubi supra omisso errore conmentatoris, quod intellectus agens, & possibilis eiusdem hominis sunt simpliciter idem: nec distinguuntur re, nec ratione. Sed ipsa anima dicitur intellectus agens, inquantum nata est producere actum intelligendi. Et quia eadem nata est in se recipere actum a se productum, dicitur intellectus possibilis. Quia ergo actus intelligendi est operatio immanens. i manens in suo principio productiuo, idem est per omnia intellectus, qui intellectionem producit, & qui in se recipit productam quamuis termini non sint synonymi: nec alia est actio intellectus, ut talis: nisi quia pro¬ ducit intellectionem: nihil enim agit circa phantasmata ipsa depurando, irradiam do, aut illuminando: sicut aliqui loquuntur: quia omnia illa frustra, & fine ratione cogente ponuntur.

¶ Dubitatur ter Dub. tio, utrum posset demonstrari, quod anima V intellectiua sit forma corporis. Respondetur breuiter post Ockam. q. x. primi quodlib. quod potest demonstrari, quod anima rationalis, qua homo speciuoce distinguitur a brutis, est forma corporis humani per tale medium. Omne compositum differens specie ab alio compolito conmunicante secum in materia, distinguitur per formam. Sed homo est compositum differens specie ab alio scilicet asino, cum quo communicat in materia: igitur performam. Consequentia cum minore patet. Maior probatur: quia aut differt se toto: aut per materiam, uel formam. Non prima duo: ergo tertium. Vltra differt ab asino per forman: & non sensitiuam tantum: cum forma asini sit, etiam sensitiua: ergo per formam rationalem.

¶ Secundo dicitur, quod illa forma sit immaterialis, incorruptibilis, ac indiuisibilis, non potest demonstrari: nec perexperientiam sciri. Experimur enim quod intelligimus, & uolumus, ac nolumus: ac similes actus in nobis habemus: sed quod illa sint a forma immateriali, & corruptibili non experimur. Et omnis ratio ad huius probationem assumpta assumit aliquod dubium. Quod autem talis anima intellectiua, & rationalis sit forma essentialis corporis: fide credimus: & ecclesia determinat de sum. trini. & fide ca. c. j. in cle.

¶ Dubium quartum. Vtrum anima intellectiua sit tota in toto corpore: & tota in qualibet eius parte. Vide pro illa quaestione Ockam. quaesti. xij. primi quodlib.

¶ Praemittendum, Dub quod cum anima sit indiuisibilis, & per T consequens non habens partes, Iy totum, ut attribuitur animae non accipitur nisimixtum: ualens tantum aliquid, & nihil ipsius, quin ipsum. Sic ergo accipitur, quanmdo determinat Iy aia Quo praemisso dicitur ad dubium, quod aia intellectiua est tota in toto corpore humano; & tota in qua libet eius parte. Secundum infert primum: igitur probatur secundum; quia aniia in tellectiua est in qualibet parte humani corporis; & ubicunque est: ibi est tota: quia indiuisibilis: igitur. Consequentia nota cum minore. Maior probatur: quia si in aliqua parte non esset, illa non posset esse pars hominis: & ita nec pars humani corporis. Replicat anima infinities sub qualibet parte diuisibili.

¶ Sidicitur, ut & Ockam dubium mouet ubi supra, tunc anima simul moueretur, & quiesceret: puta si pes quic sceret, & manus moueretur. Respondetur si Iy quie sceret priuat simpliciter omnem motum: ita quod illud dicitur quiescere, quod nullibi mouetur: non simul quiesceret, & moueretur. In casu autem non quisceret: nec sequitur. Quiescit in pede: ergo quiescit: quia arguit uirtualiter ab inse riori negato ad supius: quia a parte in modo ad totum negatiue. Si aunt qesceret priuat motum respectu certi ubi: ut ualet tantum qescit i.d e. in certo loco non mouet: tunc in casu simulquiescit, & mouetur. Nec sic opponuntur nisi respectu eiusdem ubi. Sic etiam distinguendum est de uerbo distare: quia uel capitur priuatiue: ut distare ab aliquo est non esse in loco, in quo est illud aliquid. & sic anima in pede non distat a seipsa in manu. Al o modo capitur positiue: & sic distare dicuntur, quae sunt locis, inter quae est locus medius. Et ita potest idem distare a seip so: quia idem potest esse in distinctis locis. Sic anima in pede distat ab anima in manu.

¶ Siquaeris, an anima posset informare simul materias discontinuas Respondetur secundum Ockam ubi supquod sic. & hoc per potentiam dei: non perpotentiam naturae saltem permanenter.

¶ Si quaeritur, utrum ergo abscissomen bro anima regrediatur ad corpus. Si sic: tunc migraret. Dicitur, quod abscisso mem bro a nimadesinit informare illud menbrum: nec migrat, aut regreditur ad corpus, nam actu est in corpore. Sicut in simili dicitur de corpore christi, quod incipit esse in sacramento ma¬ nens in caelo: & desinit esse in facramento corruptis speciebus: & tamen non regre ditur per media aeris &c. in caelum, in quo sempmanet. Haec omnia in Ockaubi sup. uide ad idem Aug. in epistola xxviij. quae est ad beatum Hiero.

¶ Vltimo dubitatur, utrum intellectus actiue se habeat respectu actus intelligendi. Respondetur breuiter, quod sic: & hoc pro- pter auctoritates sanctorum, & docto. rum: licet illud euidenter probari non possit. Omnia enim saluari possunt dicendo, quod intellectus habeat se pure passiue respectu intellectionis: nisi cum intellectus ipse intelligitur: tunc in ratio ne obiecti habet se actiue. Et Ockam soluit rationes Ioannis, quas facit. q.viij. dist. ij. lib. primi. ad oppositum sufficienter. q. xxv. secundi. Sed illa cum multis alijs, quae in lib. de anima communiter tractari solent de actiuitate intellectus: uide late. q. xxv. secundi. Ockam: quae rescindo propter breuitatem.