Quaestio 1

QVAESTIO VNICA CIRCA hanc distinctionem quaeritur. Vtrum peccatum ab S Augu. & Amb. diffinitum sufficienter sit entitas positiua, uel tantum priuatio boni formaliter. In quaestione erunt articuli tres. Primus tractabit diffinitiones peccati, quas ponit magister. Secundus respondebit ad quaesituprincipaliter. Tertius dubia absoluet poabiliter.

¶ Quantum ad primum, notandum, quod non loqmut hic depcto, ut dicit defectum in operibus nature: quo modo effectus monstruosus dicitur peccatum apudphilosophum: sed loquimur de peccato moris, quod peccatori imputatur ad uituperium. Sicut econuerso opus iustunimputatur facienti ad laudem, & praemium. Sic ergo peccare actualiter nihil aliud est, quam uoluntarie aliquid agere, uel omittere contrarectam rationem, hoc est non conformiter ad rationem rectam. Nam peccat, quialiter agit, quam debet propter quod recte uituperatur: ille autem aliter agit, quam debet, quicontra rationem re cta agit, extendendo agere ad omittere: quia ratio recta ostendit, quae agenda sunt, & quae fugiaeda: & sic debent accipi dictum, factum, uel concupitum, ut includunt suum oppositum, ut ualet tantum dictum i. es.t dictum uel non dictum: & sic de alijs. Sic dicit glo. ad Rom. quod operor, & no operor sut partes eius, quod est operor. Peccatum uero dicit illud, quo aliquis denominatur peccare. Per hoc considerandae sunt diffinitio nes Aug. & Amb. supra in conclusionibus textuanbus positae. Quae omnes dant de peccato actuali, & mortali: & prima, ac secunda respiciunt generaliter tam peccatum cordis, quam oris, & operis. Secunda uero specialius concernit peccatum cordis: quia dicitur ibi. est uoluntas, quod accipit proactu uoluntatis.

¶ Prima ergo scilicet peccatumest dictum, uel factu, uel concupitum contra legen dei. In illa hi termi: idictum, factum, & concupitum: non accipiuntur, pre aliqua, quae cogitatur: aut concupiscitur, dicitur, uel sit. QNam uxor proximi, quae ab adultero concupiscitur, aut cibus, uel autum non est peccatum. Sed nec illud, quod uerbis exprimitur: neque ipsa uerba, nec res aliqua facta. Vt si aliquis rem aliquam peccando facit, puta sciphum in die festo, uel ex alieno metallo, est peccatum. ) Sed debent ac. cipi proipsa actione, siue pro actu interiore silicet uelle, aut eius executioe, cui concordat secunda diffinitio Aug. Peccatum est uoluntas consequendi, uel retinendi. Et ideo secundum Greg. de ati. dis. xxxiiij. secundi arti. j. ubi plura scribit ad propo situm. & arti. ij. illa nomina ponuntur loco infinitiui: ita ut tantum ualet. Pec¬ catum est dictum &c. i. est dicere, facere, uel concupiscere: & hoc accipiendo peccatum pure abstractiue pro illo, quod quo quis primo denominatur peccans. Verum accipiendo peccatum non pure abstractiue, quo modo comuniter accipitur cum dicimus: adulterium, surtum ebrietatem &c. esse peccatum conuenientius uidetur posse dici, quod accipiuntur termini illi dictum &c. pro actu dicendi, faciendi, concupiscendi: unde aptius exponuntur per sua uerbalia sic: pctum est dictio, factio uel concupitio seu concupiscentia alicuius contra lege dei¬

¶ Et si qurit, quid ergo est pctum secudum reman agens, uel res acta, uel motus medius interagens, & actum: & quodcunque illud dicitur, non peccatum, quia illud esse potest, & non esse peccatum. Randetur accipiendo peccatum non pure abstractiue, sic peccatum conmissionis est actio aliqua interior uoluntatis elicita, uel exterior imperata, Consequenter disputetur, quid sit actio illa: an actus immanens: ipsum scilicet uelle, quod est qualitas inhaerens uoluntati: sicut cognitio, qualitas inhaerens intellectui: aut exterior sit motus medius si ponitur. Sic ipsum, quod sit in aliquo uel simulagens, & effectus quicquid dicitur esse illa actio secundum diuersas opiniones, illud est peccatum: sit res una, uel plures illo modo accipiendo peccatum. nec impedit, quod dicitur quodcumque; illorum datur potest esse, & non esse peccatum: quia peccatum non est terminus absolutus: ideo potest non supponere pro re aliqua, pro qua supposuit ipsa remanente: sicut album supponit pro pariete, & paries dicitur albus: & tamen paries potest manere, & non esse albus. & est similis quaestio, si queratur: quid est excaecatio. Aliud enim est caecitas: aliud excaecatio: nam caecitas pura est priuatio. Excaecatio uero est actio quaedam positiua, qua tollitur uisus.

¶ Notandum etiam circa hoc, quod sequitur contra legem dei: quod lex aeterna extendit sead omnem rectam rationem, & non solum ad praeceptionem, uel prohibitionem proprie acceptam. Nam quifacit contra dictamen rectae rationis etiam si nullum pactum de conformando praecesserit: aut prohibitio de difformando nihilominus peccat, sicut dicit apostolus ad Rom. ij. Quicunque; sine lege peccauerunt, sine legeperibunt: & quicunque; in lege peccauerunt, per legem iudicabuntur: sibi innuit aliquos sine lege data peccasse. & hoc innuit beatus Aug. statim post data diffinitionem, cum subdit. Lex uero aeterna est ratio diuina, uel uoluntas dei ordinem naturalem conserua riiubens, perturbari uetans. Tantum ergo ualet contra legenaeternam, quantum sidicatur contra diuinam rantionem &c. Cum ergo diuina ratio rectissima sempsit: omne quod est contraaeternam lege, est contra rationem rectam. Et quicquid est contra aliquam rationem rectam, est contra qualibet rectam rationem deo. Nam circa idem queli bet ratio recta cuilibet rationi recte consonat: & nulli alteri aduersatur: sicut nec ueritas ueritati. Sequitur, quod que quid est contra rectam ratione, est contra aeternam legem. Ac per hoc secundum Aug. recte dicitur peccatum esse dictum, uel factum, uel concupitum contra rectam rationem. Item quia aeterna lex est ratio diuina, uel uolutas naturalem ordinem seruariiubens, & perturbari uetans. quisquis agit contra rationem rectam, turbat naturalem ordinem, qui est ut omnes actiones, moresque hominis sint rationi subie ctae. Vnde Aug. j. delib. arb. c. vij. Anime motibus cum ratio dominatur, ordinatus homo dicendus est. Non,n. ordorectus uel omnino ordo appellandus est: ubi deterioribus meliora subijciuntur & paulo post. Ratio ergo ista, uel mens, uel spiritus cum irrationalis animae motus regit illud scilicet dominatur in homine, cui dominatio lege debetur, ea quam aeter nam esse comperimus: & per consequens agens contra recta rationem, agit contra aeterna le ge. Ad hoc etiam facit, quid dicit Aug. in epist. ad Hilarium suracusanum: ubi distinguens inter legemn natura, & scriptaait. Le ge illa praeuaricata, qua est in usu rationis aiae rationalis in aetate hominis iam ratione utentis: puaricatores fiunt omnes peccatores terrae. Praeuaricata uero etiam lege illa, quod data est p Moysen, multo amplius abundat delictum. Ex quo patet, quod si quis ageret contra solam lege naturale, siue rectum iudicium rationis, utique peccaret. Licet sisuphoc additum praeceptum haberet, amplius peccaret. Huic consonat illud apostoliRom. v. Lex subintrauit, ut abundaret delictum.

¶ Sed diceres, uidetur, quod cessante phibitione, cessat pctum, ad quid sonat disfinitio Amb. ubi transgressionem legis diuinae copulatur inobedientia coelestium praeceptorum. Et subdit ibidem Amb. Non n. consisteret pctum, si interdictio non fuisset. ¶Pro huius solutione notandum post Greg. de arim. quod prohibitio potest multipliciter accipi: similiter & praeceptum, atque lex. Vno modo large dicitur tamn de legeindicatiua, quam imperatiua. Indicatiua est illa, qua tantumodo significatur aliquid non esse agendum, seu aliquid, ex quo sequitur ipsum non esse agendum, sicut cum significatur aliquid esse iniustum prauum, aut uituperatione, uel pena dignum, qualia sunt illa apostoli uerbaRom. i. Qui talia agunt, digni sunt morte. Eph. v. Omnis fornicator, aut inmundus, aut auarus &c. non habet haere ditatem in regno Christi, & dei. Ex quibus, & similibus multis colligitur aliqua illicita esse, & non debite fieri: & sic dupliciter aliquo modo prohiberi: & similiter cum enuntiantur aliqua esse agenda: ut quia dicuntur iusta, uel deo accepta, aut retributione digna, talia dicuntur praecipi praeceptione indicatiua: quia exprimuntur uocaliter per uerba indicatiui modi, & sic loquitur Hug. lib. j de sacra. parte vj. c. vij. Duo ista praecepta data sunt homini: praeceptum naturae & praeceptum disciplinae. Praeceptum naturae fuit, quod intus aspiratum est per naturam. Praeceptum uero disciplinae est, quod foris appositum est ad disciplinam intus persensum, foris per uerbum. In his duobus mandatis totum continetur quicquid bonum uel faciendum, uel cauendum praecipitur. In praecepto etiam naturae tria sunt scilicet praeceptio, prohibitio, concessio. Praeceptum autem naturae nos nihil intelligimus aliud, quam ipsam discretionem naturalem, qua intrinsecus aspirata est: ut per eam homo erudiatur de his, quae sibi, uel appetenda, uel fugienda fuerat, Quasi. n. quoddam praeceptu dare erat discretionem, & intelligentia agendi hominis cordi aspirare. Quid ergo cognitio faciendorum fuit, nisi quaedam ad cor hominis facta praeceptio. Et quid rursus cognitio uitandorum fuit nisi quaedam phibitio. Quid uero cognitio eorum, quae media fuerunt, aestimanda est: nisi quaedam concessio in praeceptione: ut illic homo suo, arbitrio relinqueretur, ubi quam cumque partemelegisset, non laederetur. Deo igit praecipere erat docere hominem, quem sibi erant necessaria. Prohibere autem de mostrare noxia: concedere uero insinua re ad utrumlibet se habentia. Hec Hug.

¶ Lex autem imperatiua dicitur illa, qua imperatur alicui agere, uel non agere: & haec exprimitur per uerbum imperatiuimodi: uel aliquod eius uice ad similiter significandum sumptum: ut est illud Psal. Nolite loqui aduersus deum iniquitatem, & illud. No mechaberis, non furtum facies Et si stricte, & proprie sumitur: ea tantum imperatiua dicitur, qua inferior a superiore aliquid imperatiue iubetur, uel prohibetur. Lex ergo, & praeceptum in diffinitione peccati debet accipilargeut legen tam indicatiua, quam imperatiuam contineat. Et illo modo omnia peccata sunt prohibita: quia contra dictamen rectae rationis: quod indicatiue prohibet quicquid noxium est. Et per haec patet intellectus diffinitionis Aug. & Amb. nisi quod secunda diffinitio Aug. solum datur de peccato mentis: ubi dicitur est uoluntas retinendi, uel acquirendi quod iustitia uetat.

¶ Vnde potest ex illis elici illa diffinitio breuis peccati. Pctum actuale est uoluntaria comissio uel omissio contra rectam ra tionem. Et est generalis includens pctum cor dis, oris & operis, conmissionem, & omissionem. Dicitur autem contra rectam rationem: & non contra diuinam rationem: ne putetur peccatum esse praecise contra rationem diuinam, & non contra qualibet rationem recta de eodem. Aut ne aestimetur aliquid esse peccatum: non quia est contra rationem diuinam inquantum rectam: sed quia est contraeaum inquantum est diuina. Nam si per impossibile deus non esset, qui est ratio diuina: aut ratio illa diuina esset errans, adhuc sic quis ageret contra rectam rationem angelicam, uel humanam, aut aliam aliqua, si qua esset, peccaret. Et si nulla penitus esset recta ratio: adhuc si quis ageret contra id, quod agendum dictaret ratiorecta, si aliqua esset, peccaret. Haec Grego. dist. xxxiiij. arti. ij.

¶ Peccatum autem acceptum pure abstractiue pro illo praecise: unde formaliter denominatur quis peccans (puta pro, ipsa nequitia, uel iniustitia. Sic. n. importat pura priua tionem: ut dicetur sequenti articulo posset sic describi peccaui. Peccatum est uoluntaria carentia confornatatis ad rationem rectam debitae uoluntati. Crrentia. i. non obseruatio peccatum partiale e. supradictis. Verum illa diffinitio, etsi est conuertibilis cum diffinito, non tamen praedicatur affirmatiue de suo diffinito mediante copula est, dicente esse rei. haec. n. est falsa. Peccatum est carentia &c. eo quod est affirmatiua, cuius neutrum extremorum supponit. Conceditr aunt prout est, dicit actu signatum: & hoc sufficit in diffinitioe ter minorum negatiuorum, & fictorum.

¶ His praemissis est haec conclusio quoad primum art. Diffinitiones peccati praemissae secundum intellectum expressum sunt conuertibiles, & bonae. & hoc extendendo nomen diffinitionis ad quid nominis. Patet: quia conuertibiliter exprimunt significationem diffiniti: ut ex dictis patet, haec autem sufficit ad bonitatem quid nominis. Et tantumdem illo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum aduertendum: quod sicut ex dictis in priori articulo patet: agens inferius tenetur se conformare in agendo agenti superiori. Siue agens dirigibile tenetur se conformare suae regulae, quem est ratio recta tam diuina, quam huma na; haec enim est dirigens superius respectu cuiuscunque; dirigibilis Si ergo inpotestate agentis dirigibilis sit conformari, & non conformari illi regulae: non conformari ei est peccatum. Loquendo autem de peccato siue contra legem diuinam, siue humanam peccatum dicitur: quia peccans potuit concorda re legi superioris agentis, & regulae suae, & discordat. Iste autem actus, qui est in potestate discordantis: & per hoc uoluntarius non est formaliter peccatum: quia si esset concors regulae superiori, non esset peccatum praecise: est ergo in illo actu ratio peccati priuatio istius concordiae¬

¶ Quo breuiter praemisso est prima conclusio. Peccatum formaliter non est aliqua positiua entitas: sed alicuius boni corruptio, & defectibilitas. Probatur auctoritate August. super Ioan. j. Sine ipso factum est nihilait. Peccatum quidem non per peccatu factum est: & manifestum est, quia reccatum nihil est. Item probat ex intensiore Bea. Anlice c. viiij. & deinceps. Item. xv. & xvj. in de casu diaboli, & de conceptu uirginalic. v. Et probat ratione. Nam omne peccatum est formaliter iniustitia, & tale peccatum, talis iniustitia: & per consequens priuatio talis iustitiae: ergo pctum actuale est formaliter iniustitia actualis: ergo priuatio actua lis iustitiae. Tenet consequentia, quia iniustitia priuatiue opponit iustitiae, igitur est priuatio iustitiae; & omnes illae affirmatiue intelligendae sunt secundum actum signatum.

¶ Seda conclusio: Peccatum, quid formaliter est priuatio; non est priuatio boni illius, in quo est corruptio. fuerunt quidam, qui dicebant, quod peccatum auferret aliquid de essentia animae, contra illos ponitur haec conclusio. Probatur, quiacum illud bonum, in quo est peccatum, sit finitum: per ablationem alicuius finiti ab eo aliquoties facta posset totaliter consumi: & ita anima seu uoluntas posset peccato ad non esse deduci. Nec ualet si quis diceret: quod illa corruptio sit secundum partes eiusdem proportionis: & ita posset procedi in infinitum. Nam secundum malum posset esse aequale primo in malitia, uel peius: ergo corrumpit bonum eiusdem quantitatis, uel maioris. Et ita procedendo in peccatis aequalibus, uel maioribus. sequitur, quod natura animae aut uoluntatis tandem consumeretur.

¶ Praeterea natura intellectualis a solo deo est creabilis: & ex hoc simpliciter a creatura incorruptibilis: ergo peccans nihil potest naturae suae corrumpere per peccatum: cum quicquid illius sit eiusdem rationis, & incorruptibilitatis est cum aia, quia incorruptibile non componitur ex cor ruptibilibus.

¶ Item quod repugnat effectui formaliter, non destruit causam non necessariam huius effectus. Peccatum dicit formaliter obliquitatem seu deformitatem repugnantem rectitudini in actu, ergo non destruit uoluntatem, quae est causa non necessaria: sed contingens, & actus, & rectitudinis eius. Maior probatur: quia causa contingens effectus potest es se, & non causare effectum: ergo destruens effectum non destruit causa.

¶ Praeterea tumc peccata non differrent specie, cum es sent priuationes eiusdem boni scilicet uoluntatis: priuationes aut non distinguuntur specie, nisi ab habitibus. ij. de anima.

¶ Tertia conclusio. Ratio peccatiforma lis non est corruptio boni supernaturalis puta gratiae. Probatur: tum quia gratia sicut a solo deo infundendo creatur: ita a solo deo destruitur, eius enim est eius annihilatio: sicut eius productio, est creatio. Tunc quia tunc omnia peccata post primum non essent peccata: cum non corrumpant bonum gratiae: quia illa per primum peccatum corrupta est. Tum etiam quia tumec omnia peccata actualia essent eiusdem speciei.

¶ Quarta conclusio. Ronformalis actualis peccati non est corruptio habitus acquisiti. Probatur. quia stat cum eo. Nam habes habitum tenperantiae potest mortaliter peccare una cibi sumptione intemperanter absque corruptione habitus temperantiae: quia post peccatum sentit se inclinatum ad actus tenperantiae. Sicut econuerso uitiosus resurgens a peccato consequitur gratiam, & tamen manet habitus uitiosus. Et si dicitur, licet peccatum non corrumpat totum habitum uirtutis acquisitum: tamen remitiit eum. Hoc non sufficit: quia non potest remittere, nisi repugnet eius intensioni. Ponamus ergo, quod hoc mortale repugnet habituiintenso, ut dece, & non intenso, ut nouen: & ita remittat unum gradum habitus in tensi, ut decem: tunc non repugnat habitui, ut nouem. Ibi nihil remittit: ergo sicommittitur ab habente habitum, ut nouem: ibi nihilremittit: quia illi nihil repugnat.

¶ Quinta conclusio. Peccatum actuale non est corruptio alicuius existentis in uoluntate. Probatur, quid non habitus, neque actus, neque rectitudinis, aut iustitiae actui in existentis: ergo. Consequentia tenet a sufficienti diuisione. Nihilenim aliud assignari posset, quod corrumperetur. Antecedens pater quo ad habitum pe tertiam, & quartam conclusionem. Quo ad actum: quia actus peccati potest esse primus in uoluntate: ita, quod non praecedat alia uolitio. Vt siquis resurgens asomno primum occur rat in cogitatione inimicus, & elicia: actum odij. Hunc nullus actus praecessit in uoluntate: ideo nullum corrumpit. Quo ad rectitudinem patet in eodem casu, quia non praecessit aliqua rectitudo: quia nullus actus rectus. Nihilenim quod nopraefuit, corrumpi potest.

¶ Sexta conclusio. Peccatum actuale mortale est formaliter corruptio rectitudinis moralis in actu elicito: non quae infuit: sed quae esse debuit. Probatur: quia uoluntas libera debitrix est: ut omnem actum suiconformiter eliciat regulae superiori se cundum praeceptum diuinum. Et ideo quand agit difformiter ab illa regula: caret rectitudine seu conformitate actuali de bitae. Haec enim rectitudo, quae est conformitas actus ad regulam, deberet in esse actui, idest actus deberet elici confor miter regulae. Et carentiam huius conformitatis, quod est actum non habere hanc conformitatem formaliter importat peccatum. Et sic peccatum est corruptio rectitudinis: seucorrumpit rectitudinem, idest formaliterimportat carentiam huius rectitudinis. Vel importat actum secundum elicitum uel imperatum connotans eum habere praedictam conformitatem: hoc est non esse elicitum, aut imperatum secundum regulam superiorem. Qdautem haec importat peccatum: patet ex diffinitione peccati in primo articulo exposita. Nota hic qua dicit Ockam. iiij. quodl. q.vj. se cundum dicta moderanda est illa conclusio. Quia peccatum dicit priuationem rectitudinis: non illius, quae deberet inesse actui: sed uoluntati: ut ibi latè declarat. Et similiter. q. xiiij. quodl. tertij in responsione ad secundum dubium.

¶ Quantum ad tertium articulum dubi tatur primo. Cum in omni peccato concurrunt auersio a bono incommutabili: & conuersio ad bonum commutabile. ut uult August. ij. de ciui. dei. c. vj. & xj. de lib. arbi. in fine. Cum se uoluntas, inquit, derelicto superiori ad inferiora conuertit, efficitur mala. Quid horum sit essentialius peccato, idest magis sit de ratione peccati.

¶ Pro solutione notandum post Sco. dist. xxxvij. quod auersio a fine uitimo, quae est bonum incomnutabile potest dupliciter intelligi: formaliter, & uitualiter.

¶ Bormaliter quando in auertendo habet ultimum finem pro obiecto positiue, uel priuatiue. Positiue. ut scilicet uoluntas nolit illum finem actu positiuo: & hoc nolle est odire deum. Et negatiue, ut scilicet non uelit, cum deberet uelle ultimum finem. Et tale non uelle ex omittere illud praeceptum. Diliges dominum deum tuum &c. In his formaliter auertitur uoluntas a deo: quia non habet aliud obiectum a deo.

¶ Virtualiter autem auertitur a deo quando auertitur ab aliquo necessario ad consequendum ultimum finem, sicut intellectus negans conclusionem uirtualiter auertitur a principio. Sicut etiam infirmus dicitur seauerterea sanitate: quando se auertit a potu amaro, sine quo non potest haberi sanitas.

¶ Prima auersio formalis, secundum se est eiusdem rationis: nec includit formaliter in quolibet peccato. Est enim odium dei specialepeccatum: & omissio illius praecepti. Diliges dominum deum tuum &c. est aliud speciale pctamn.

¶ Auersio secundo modo scilicet uirtualis: conis est omni pcto mortali: quia in omni tali peccato uoluntas inordinate se habet respectu alicuius necessarij ad finem. Necessarij dico ad finem ex uoluntate diuina praecipiente illud obseruari. Siuis ad uitam ingredi, serua mandata. Et huiusmodi auersio uirtualis est essentialis omni peccato mortali: quia omne peccatum mortale est contra mandatum, sine cuius obseruantia finis asse- qui non potest. Sicut enim ratio forma lis rectitudinis est uirtus proprie in actu finis, uel circa ens ad finem: hoc est integritas omnium circumstantiarum requisitarum, quibus actus ille secundum legem diuinam ordinatur ad finem. Ita carentia talis rectitudinis est carentia propriae uirtutis ordinantis ad finem: quia, propria auersio formalis ab eo, quod est necessarium ad finem. Et hoc modo nihil aliud est auersio: nisi inordinatio uolun tatis circa aliquod ordinatum ad finem ex praecepto diuino, circa quod deberet ordinari. Haec Sco. distinct. xxxvij.

¶ Et per hoc respondetur ad dubium: quod auersio ab incommutabili bono, quod est finis, idest deus, est essentialis peccato, hoc est de ratione formali peccatiVnde August. xij. de ciui. cap. viij. Scio(inquit) in quo sit mala uoluntas, id in eo fieri, quod si nollet, non fieret. Et ideo non necessarios, sed uoluntarios defectus iusta persona consequitur. Deficit enim non ad mala, sed male idest non ad malas naturas. Sed ideo male: quia contra ordinem naturarum ab eo, quod sunmum est, adid, quod minus est. Neque enim auti uitium est auaritia: sed homi nis peruerse amantis autum, iustitia derelicta, quae incomparabiliter auro debuit anteponi. Et sequitur cap. ix. Nec talem scilicet malam uoluntatem facit nisi defectio, qua deseritur deus. quasidiceret August. Iste actus positiuus uolendicreaturam, non est formaliter ma lum, & peccatum: sed carentia ordinis debiti in illo actu, quo illud amari debet proptersummum bonum, quem ordinem deseruit uoluntas quiescens in bono creato: & ille defectus est formaliter peccatum. Vnde si quis deficeret a fine: formaliter contrarie nolens finem siue odiens, non conuersus ad creaturam peccaret: & grauissime propter solam auersionem. Sed forte impossibile est sunmum bonum in se nolle, & odire: & non in ordinne ad creaturam.

¶ Secundum dubium. Cum auersio a bono incommutabili sit essentialius in peccato: & ista sit eadem in omni peccato: sicut unum, & idem est bonum incommutabile, a quo auer titur omnis peccans: quomodo peccata distinguuntur specie.

¶ Ad hoc respondetur: quod peccata formaliter non distinguuntur per obiecta, ad quaeconuertuntur: cum obiecta non sint mala: nisi materialiter, idest circa ea uoluntas se habet male. Sed sicut priuationes distinguuntur specie, ex distinctione speciuo ca habituum oppositorum, quos priuant: eo modo priuationes distinguuntur specie: & similiter numero secundum numerum habituum huiusmodi. Ita peccata cum sint formaliter carentia rectitudinum, in actibus, distinguuntur specie secundum discretionem rectitudinum, quorum carentiam important. Et ita non per conuersiones ad obiecta, quae non sunt mala: nisi materialiter distinguantur peccata, sed formaliter: ideo distinguendum est in comparatione ad rectitudinem aliam: & aliam specie, quaem deberet inesse. Distinguuntur autem huiusmodi rectitudines diuersorum actuum, secundum diuersitatem uirtutum propriorum actuum circa finem, uel alicuius ad finem. Regulatur enim actus circa delectationes corporales per temperantiam: circa bona exteriora per iustitiam, quae sunt proprie rectitudines actuum, & inter se distinctae. Tantum ergo distinguitur peccatum auaritiae a peccato luxuriae, quantum iustitia a temperantia, quorum carentiam important peccata auaritiae, & luxuriae, &c. Et hoc uidetur esse de intentione Beati August. xij. de ciui. dei. cap. viij. ubi ait. Neque enim auti uitium est auaritia, uel cupiditas: sed hominis peruerse amanis aurum iustitia derelicta. Nec luxuria uitium est pulchrorum, suauiumque corporum: sed animae peruerse amantis cor poreas uoluptates neglecta temperantia. Nec iactantia uitium est laudis humanae: sed animae peruerse amantis laudes ab hominibus spreto testimonio con scientiae. Vbi Beatus August. distinguit auaritiam, luxuriam, iactantiam penes uirtutes, siue uirtutum rectitudines in actibus deficientibus. Et similiter etiam possunt plura peccata eiusdem speciei in esse, quae priuant plures rectitudines actuales numero, quae inesse deberent diuersis actibus successiuis.

¶ Dubitatur tertio: unde attenditur grauitas in peccatis: cum formaliter dicunt auersionem a fine, qui unus est. De hoc supra distinxxij. in notabili. iij. q. i. Respondetur, quod grauitas peccati sumitur ex rectitudine quam priuat. Vnde illud peccatum est grauius ex peccati genere, quod opponitur rectitudini meliori. Illa autem rectitudo est melior, quae fini est immedia tior caeteris paribus. Loquendo autem in eodem genere peccati mortalis, illud est grauius, in quo uoluntas maiori libidine peccat: quia quanto magis cona tur, tanto perfectiorem actum causat: & tanto magis tenetur ad rectitudinem proportionalem illi actui debitam, quam cum uoluntate negligit, grauius peccat.

¶ Sed diceres: si peccatu non priuat nisihimoi rectitudinem, quae deberet inesse: quo tumc uulnerat naturalia: scum euange licauma parabolam hominis in latrones incidentis spoliati, & uulnerati. Lu. x. ubi gloPeccatum uulnerat in naturalibus. Respondetur, quod uulneratus nullam sui partem amittit, licet continuitas soluatur: & per hoc reddatur minus habilis ad operationes suas: immo priuetur bono usu sui. Ita natura integra manens uulneratur, quando sit inhabilis ad rectum usum, quod sit per crebram carentia rectitudinis actualis Haec Sco. Tantum de quaestione.