Quaestio 26

CIrca tertium arguitur: quod committens homicidium: in ebrietate, non peccet. Quia non peccat nisi qui agit ex voluntate & libero arbitrio. dicente Augustino de ve ra religione. Adeo peccatum voluntarium malum est, vt nullo modo sit peccatum si non sit voluntarium. Sed ebrius non habet vsum voluntatis, neque liberi arbitrii secundum philosophum. ergo &c.

IN contrarium est. quoniam Anselmus dicit de gratia & libero arbitrio. Impotentia peccandi quae prouenit ex culpa, non excunsat peccatum. haec est huiusmodi qua ebrius occidit. ergo &c.

DI cendum ad hoc: quod secundum Augustinum de vera religione: aut negandum est peccatum committi: aut fatendum voluntate committi. Si non voluntate malefacimus, nemo obiurgandus omnino aut monendus est. Quibus sublatis christiana lex & disciplina omnis religionis auferatur necesse est. voluntate ergo peccatur. Si ergo in aliquo opere de genere malorum sit peccatum operan tis: oportet quod tantum sit in agente de ratione voluntarii, quantum sit in actione de ratione peccati: & econuerso. Ita quod oportet esse perfectam rationem voluntarii: sic vt nullo modo actio sit inuoluntaria in qua sit perfecta ratio peccati: sic vt nullo modo ei debeatur venia vel misericordia. In qua autem est in aliquo diminuta ratio peccati, vt in aliquo debeatur venia aut misericordia: oportet quod sit aliquo modo voluntaria & aliquo modo inuoluntaria: & sic mixta ex voluntario & inuoluntario. Et si actio omnino & perfecte sit inuoluntaria: oportet quod in ea nulla sit ratio peccati. Vt ergo sciamus an in actione ebrii sit ratio aliqua peccati vel nulla, oportet videre quomodo in eo sit ratio voluntarii & inuoluntarii. Et quia ratio voluntarii pura & absoluta non est nisi ex carentia inuoluntarii admixti: & non deficit nisi per rationem contrariam inuoluntarii superuenientis & commixti: ex amotione igitur rationum inuoluntarii oportet cognoscere rationem voluntarii. Cum enim inuoluntarium duplex sit secundum philosophum & Damasce. interimit voluntarium vtranque partem inuoluntarii. Necesse est igitur considerare rationes inuo luntarii simpliciter: & per consequens quomodo inuenitur in ebrio: & sic videbitur an sit in eo aliqua particula voluntarii: & ita per hoc an in eius actione sit aliqua ratio peccati. Est autem inuoluntarium duplex secundum philosophum in tertio Ethico. & Damasc. in libro suo secundo, per violentiam, & per ignorantiam. Quia in actionibus ebrii inquantum ebrius est non cadit inuoluntarium per violentiam, manifestum est: quia secundum philosophum, quae siunt propter passiones & per delectationem non debent dici violenta. Ebrius au- tem propter passionem & delectationem & appetitum agit quod agit. Si ergo inuoluntarium cadit in ebrio, hoc est solummodo inuoluntarium per ignorantiam, hoc est praeter scientiam. Quod dicitur dupliciter. quoniam operari aliquid de genere malorum praeter scientiam siue per ignorantiam, contingit dupliciter. Aut quia agit illud propter ignorantiam: vt scilicet ipsa ignorantia facti vel operati in ratione existens sit proxima causa operis: non autem aliqua dispositio praua in voluntate. Aut quia agit illud ignorans: vt scilicet aliqua dispositio praua in voluntate sit proxima causa operis: quam sequitur ignorantia in ratione. Et differunt facere propter ignorantiam & facere ignoranter. quoniam qui facit aliquid per ignorantiam, non nouit substantiam facti sui ignorati, bene tamen nouit ali ud operatum circa quod contingit illud: & habet circa illud aliud vsum liberi arbitrii. verbi gratia, siquis secat arborem in nemore vbi neminem scit latere, & apponit diligentiam quam debet ne aliquem ex casu arboris laedat: si forte tunc aliquis ibi lateat, & arbor cadens eum occidat, ille dicitur oc cidere propter ignorantiam: & ita inuoluntarie: quia vt dicit philosophus, non est operatus volens quia nesciuit quid operabatur: neque nolens, quia non est contristatus in operando: sicut tristatur quan doque qui per violentiam occidit volens ex parte: quia coactus a principe. Et in eo qui sic operatur ali quid propter ignorantiam, distinguit philosophus. Quia qui tristatur & poenitet de facto suo cum deuenit ad eius notitiam: vt forte quia fuit amicus eius qui occisus est: ille secundum philosophum videtur quodammodo nolens facere. Qui vero post notitiam facti non tristatur nec poenitet, ille secundum philosophum dicitur non volens facere: vt sic distinguatur notitia istorum: licet ambo agunt malum propter ignorantiam. Qui vero facit aliquid ignoranter: nouit substantiam facti sui quod agit: sed circa illud non nouit rationem fugibilis. Sed hoc contingit tripliciter: aut ex imperfectio ne naturae vt in pueris: aut ex defectu eius, vt in naturaliter fatuis: aut ex corruptione alicuius pri cipii naturalis, vt ex percussione vel veneno furibundis. Ista enim tria genera hominum non sunt nata inquantum huiusmodi habere discretionem inter bonum & malum: eligendum & fugiendum & per consequens neque vsum liberi arbitrii. Aut contingit illud ex liberi arbitrii voluntaria infectio ne per vitium rationem excaecans. Primo modo ignoranter agunt pueri propter naturae animae ra tionalis in ipsis imperfectionem & serui propter rationis defectum in eis, & naturaliter fatui siue serui, quoniam vt dicit philosophus in secundo Politicae, seruus non habet omnino quid consiliatiuum puer autem habet quidem, licet imperfectum. Et per eundemmodum consimiliter ignoranter agunt furiosi propter alicuius principii naturalis corruptionem in ipsis. De quibus dicit Augustinus xv. cau, quid i. Ali quos scimus subito dementes factos ferro & fuste, morsibus, lapidibus, multos nocuisse: quosdam etiam occidisse: & iudiciis oblatos minime reos factos: eo quod non voluntate: sed impellente vi nescio quae hoc gesserunt nescientes. Quomodo enim reus constituitur qui nescit quid fecit: vnde nec voluntarie nec inuoluntarie proprie dicuntur operari: sed non voluntarie & sine omni peccato delinquunt. Secundo autem modo ignoranter agunt ebrii & irati: quia vt dicit philosophus, non agunt propter ignorantiam quia sciunt quid agunt. vnde ignorantia non est proxima causa facti eorum. sed agunt igno ranter: quia propter ebrietatis vel iracundiae vitium inficientis voluntatem: & per consequens ex caecantis rationem. Non quin cognoscant substantiam eius quod agitur: sed non scientes & igno rantes, vt dicit philosophus ea quae oportet operari & a quibus fugiendum. vbi dicit Commenta: tor Arabicus. Quod faciunt sciunt: ignorant autem an fiat bene an male. & hoc vt iam dixi propter vi tium ebrietatis inficientis voluntatem: & per hoc excaecantis rationem. Vnde vt dicit philosophous propter tale peccatum iniusti & vniuersaliter mali fiunt: & secundum talem ignorantiam sic in su is actibus peccant. omnis enim peccans ignorans. Vnde & ebrius & iratus in eis quaecunque agunt mala propter huiusmodi dispositionem vitiosam in eis existentem cuius ipsi sunt causa in omnibus illis peccant. Nec debet eorum actio mala ex ebrietate aut iracundia procedens proprie dici inuolum taria licet fiat ignoranter. Quia hoc quod aliquid fit ab eis ignoranter hoc procedit ex ignorantia vni uersalium in ratione: quae procedit ex malitia electionis in voluntate. Inuoluntarium enim, vt dicit philosophus, vult dici non siquis ignorat quod confert. Non enim quae in electione ignorantia, cau sa est inuoluntarii sed malitiae. Neque quae vniuersalium. vituperantur enim propter hoc. Sed ignorantia eorum quae sunt in singularibus, in quibus & circa quae est operatio, est causa voluntarii. In his enim est misericordia & venia, horum enim aliquid ignorans inuoluntarie operatur. Vnde phi losophus consequenter ex opposito inuoluntarii per coactionem & per ignorantiam definit volunta rium, dicens. Existente autem inuoluntario quod vi & propter ignorantiam, voluntarium videtur vtique esse cuius principium est in seipso sciente singularia in quibus est operatio. vnde quia quicunque aliquid opus malum agunt propter iram vel concupiscentiam malam habent principium agendi in se, scilicet voluntatis arbitrium licet imperfectum & impeditum per malitiam in ipso existentem: vt ira & concupiscentia libere secum voluntatem trahant licet non cogant. Quicumque enim, vt dicit ibi Commentator, propter hoc peccant, in ipsis principium operandi est. ldeoque omnia quae sic fiunt sub definitione voluntarii Philosophus comprehen dit dicens. Forsitan enim non bene dicitur inuoluntaria esse quae propter iram vel concupiscentiam fiunt. Et positis rationibus suis ad hoc, in fine concludit dicens. Inconueniens itaque ponere inuoluntaria haec. Et prius etiam in illa parte, Siquis autem delectabilia bona &c. probauit quod non cogunt: neque violentiam vo luntati inferunt. Simpliciter ergo iudicanda sunt voluntaria quaecumque ex ira vel concupiscentia fiunt: & hoc propter ignorantiam quae est in electione vt dictum est. Cui concordat expressa sententia Augustini: qui exponens illud quod dixit de vera religione: quod in argumento assumptum est, Adeo voluntarium &c. dicit in libro retractationum: reducendo peccata quae fiunt ex ira & concupiscentia: vel ex coactione per timorem ad illam definitionem. Illa (inquit) quae non immerito non voluntaria peccata dicun tur: quia a nescientibus vel coactis perpetrantur: non omnino possunt sine voluntate committi: quoniam & ille qui peccat ignorans, volendo vtique facit quid cum faciendum non sit putat esse faciendum: & ille qui concupiscens aduersus spiritum, carne non ea quae vult facit, concupiscit quidem volens, & in eo non facit quod vult: sed si vin citur, concupiscentiae consentit volens in eo quod non facit nisi quod vult, liber scilicet iustitiae, seruusque peccati. In talibus ergo commissis voluntas est, non nulla sed aliquam libertate agens, diminuta tamen. Vnde Augustinus de natura & gratia(quid sumit ex tertio libro suo de libero arbitrio) de tali & taliter agente mala dicit. Nec mirum quod vel ignorando non habet liberum arbitrium voluntatis, vel ad eligendum quod recte faciat, vel re sistente carnali consuetudine, quae violentia mortalis successionis quo dammodo naturaliter inole uit, videat quid recte faciendum sit: nec possit implere. Illa est enim peccati poena iustissima vt amittat quisque quo bene vti noluit: cum sine vlla posset difficultate si vellet i est vt qui sciens recte non facit amittat scire quid rectum sit, & qui rectum facere cum possit noluit, amittat posse cum velit. Nam sunt reuera omni peccanti animae duo poenalia, ignorantia & difficultas. Cui omnino concordat sententia Philosophi qua dicit in tertio Ethicorum. Eius quod est diligentes esse domini sumus: & eius quid est tales fieri ipsi sumus causa viuentes remisse. lrrationabile enim est iniusta facientem non velle iniustum esse: aut stupram tem incontinentem. Si autem non ignorans aliquis operatur ex quibus erit iniustus, volens vtique erit. vbi dicit Commentator. Inerat enim ipsi non facere hoc: in ipso enim erat talem esse causam. volens ergo malus, si autem volens malus, volens facit: & propter malitiam faciens peccat: peccat ergo sic agens & voluntarie agens. & hoc quamquam debilitata sit in eo libertas arbitrii vt quasi motum continere non possit Vnde subdit Philosophus. Non tamen si velit, iniustus existens requescet vt faciat actiones iustitiae: & cohibeat se ab iniustitia. Non enim qui aegrotat sanus sit quando voluit. & si sic contingit, volens aegrotat incontinenter viuens & inobediens medicis. tunc quidem inerat ei non aegrotare: emisso autem non adhuc, quemadmodum neque dimittenti lapidem adhuc ipsum resumere: sed tamen in ipso mittere & proiicere. Sic autem iniusto & incontinenti ex principio quidem inerat tales non fieri: propter quod volentes sunt: factis autem non adhuc inest non esse. Vbi dicit Commentator. Inerat enim ipsi primum non incidere siue laxare: se mel autem constituto tali qualem exercitatio talium operata est: nec adhuc eius quid est velle talem motum continere. Neque enim qui in praecipitium se demittit, quando vult retinebit descensum: neque deside rium concedens refraenabit opus: neque diaeta mala repletus prohibebit ab hac factam corporis laesionem neque vt comprehensiue sit dicere, qui aliquid talium amplexatur, & exercitatur inficiendo se voluntarie, circa hoc voluntariam tenebit commutationem quando vult. Quoniam non quando vult desistet. lam ergo est principium in uoluntarium. Similiter etiam vt dicit Philosophus est in eis quicunque per negligentiam ignorare videntur vt in ipsis existente non ignorare. Vnde super illud, lgnorat quidem omnis malus, dicit Commentator. Pro pter seipsum enim non eruditus quae erat in ipso discere: non tamen propter ignorantiam neque inuolun tarie. In ipso enim ignorantiae causa est. Omnia ergo talia quae fiunt ignoranter & quadam impotentia resistendi passionibus & concupiscentiis propter malitiam habitam in voluntate ex libera electione voluntaria sunt quodammodo & ideo culpabilia. Si enim essent omnino inuoluntaria & omnino essent absorpti vsus liberi arbitrii & iudicium rationis: tunc nullum esset omnino in actione peccatum. Vnde Augustinus de ve ra religione. Defectus iste qui peccatum vocatur si tanquam febris inuitum occuparet recte iniusta poena videretur quae peccantem consequitur. Item idem quaerens & pertractans quae sit causa voluntatis malae, di cit in summa, de libro arb. tertio. Si laboriosum est omnia mandare memoriae, hoc breuissime tene. Quaecumque ista est causa voluntatis: si non ei potest resisti sine peccato ei ceditur. Si autem potest, non ei cedatur & non peccabitur. An forte fallit incautum: ergo caueat ne fallatur. An tanta fallacia est vt omnino caueri non possit: Si ita est nulla peccata sunt. Quis enim peccat in eo quod nullo modo caueri potest: peccatur autem, caue ri ergo potest. Et tamen per ignorantiam facta quaedam improbantur & corrigenda iudicantur. Sunt autem necessitate facta improbanda, vbi vult homo recte facere & non potest. Cui etiam concordat Philosophus cum dicit in tertio Ethicorum: quod legislatores puniunt & cruciant operantes mala: quotquot non vi aut propter ignorantiam cuius non ipsi causa: bona autem operantes honorant: velut hos quidem prouo cantes: hos autem prohibentes: & ignorantes aliquid eorum quae in legibus, quae oportet scire, & non difficilia sunt, puniunt: similiter autem in aliis quicumque propter negligentiam ignorare videntur.

DE ebrio igitur mihi videtur distinguendum. Aut enim ita absorptus est vt in eo sit omnino sic liberum arbitrium ligatum ne possit quicquam eligere: & similiter iudicium rationis ne possit quid bonum & quid malum, quid eligendum & quid fugi endum vllo modo discernere. Quemadmodum est in dormiente & furioso, aut potius in puero. Aut non est ita absorptus quin in eo aliquid potentiae liberi arbitrii manet, & aliqua scintilla rationis. Ebrius primo modo, si tamen possibile est hominem tanta ebrietate absorberi, vt vigilans aliqua operetur libero arbitrio & rationis iudicio omnino ligatis, vt dictum est, in tali statu existens brutum quoddam & irratnina lis bestia vel quasi infans siue puer iudicandus est: & non liberi arbitrii: nec dominus suorum actuum vt iuxta dictum Damasceni tanquam bestia magis agatur a natura per iram & concupiscentiam carna lem quam agat: & non potest omnino contradicere tali appetitui: sed cum appetit, necessario simul impetum ad actum facit: nec habet potestatem refraenandi appetitum. Et ideo mihi videtur quod sic ebrius in suis actibus bonis vel malis neque laudandus est: neque vituperandus, & ita quod nec peccat etiam si homicidium in tali ebrietate committat, sicut neque dormiens, aut furiosus: aut infans. Dico ex actu volunta tis aliquo adhaerenti ipsi in perpetrando huiusmodi homicidium, quod reuera nemo negare potest, si verum est quod peccatum est adeo voluntarium malum quod nullo modo sit peccatum nisi sit voluntarium. secundum sententiam Augustini. Sed tamen quod nullo modo dicendum sit male actum a tali in tali statu esse peccatum absurdum & irrationabile videtur esse: & contrarium dictis sanctorum & philosophorum: vt patet ex praedictis: cum talis ignorantia qua scilicet ebrius homicidium tale committit, ex culpa eius prouenit, & ex malitia electionis existentis sua culpa in voluntate eius: quae malitia existens in voluntate est causa mali existentis in opere: & non proprie inuoluntarii vt dictum est. Vnde dicit Damascenus libro secundo ca. xxvi. quod per ignorantiam inuoluntarium est cum non ipsi tribuimus causam ignorantiae: sed ita contingit. Si enim ebrius quidam homicidium facit ignorans quod occidit: non tamen inuoluntarie. causam enim igno rantiae scilicet ebrietatem ipse egit. Et Philosophus in tertio Ethicorum. In ipso ignorare puniunt legislato res si causa ignorantiae esse videatur: principium enim in ipso. dominus enim est eius quod est non inebri ari: hoc autem ignorantiae causa est. Cum autem contingenter factum aliquod incidit ei quod agimus ope ram exhibendo rei licitae: & illud quia latet nos ignoramus: hoc proprie per ignorantiam inuoluntarium est: vt dictum est. Et sic quia malitia in voluntate & in electione existens in tali ebrio est per se causa pro pter quam occidit: non autem ignorantia quae est sequela illius malitiae: idcirco non dicitur occidere propter ignorantiam sed ignorans tantum: licet in actum occidendi neque habebat liberum arbitrium in electione: neque discretionem eligibilis in discretione. nullo tamen modo veniam meretur: sed actus ille simpliciter actus peccati debet dici: quia malitiae imputatur. Et hoc est quod apte dicit Philosophus in qui to Ethicorum: vbi assignat differentiam inter inuoluntarium eius quod sit per ignorantiam, & eius quod sit ignoranter, dicens. Inuoluntariorum autem haec quidem sunt venialia: haec autem non venialia. Quaecumque autem non solum ignorantes: sed propter ignorantiam, peccata venialia: quae autem non propter ignorantiam sed ignorantes propter passionem, non venialia, propter ignorantiam quidem factum cognoscitur quando agens non est causa suae ignorantiae: neque omittendo: neque conmittendo. velut vt dicit Commentator si sagittam aliquis in tali loco in quo nullus consueuit ambulare, emittens repente aliquis vulneratus est. Ignorantium autem peccata in nullo ignoscuntur illis qui ignorantiae suae causa sunt: vel omittendo disciplinam eius quod scire potuerunt: vel committendo vt in dispositione ebrietatis. Peccat ergo proculdubio qui in ebrietate etiam sine vsu liberi arbitrii occidit. Sed tamen vt sepius dictum est peccatum istud non potest reduci ad actum voluntatis qui tunc est. respectu enim illius voluntatis inuoluntarium potest dici factum illud. & tamen iuxta definitio nem Augustinus omne peccatum ad actum voluntatis opertet reduci. Necessarium est ergo vt reducatur ad actum voluntatis qui tunc fuit quando se inebriauit & in se fuit non inebriari, & ita non causare in se dispositionem malitiae in voluntate & totius rationis ligamen, propter quae occidit. Cum enim dicit Augustinus de vera religione, Adeo peccatum voluntarium ma lum est &c. voluntarium sumit ibi large: non solum pro voluntate quae tunc est cum peccatum incurrit: sed etiam pro illa quae praecessit, & hoc non solum in eodem qui per voluntatem suam prauam quae facit peccatum praecedens, causat in se dispositionem prauam in voluntate quae est causa peccati sequentis, vt contingit in ebrio sicut dictum est: sed etiam in alio. secundum quod ad illam definitionem peccati reducit in libro Retractationum: vbi verificat illam definitionem: non solum peccata non voluntaria quae a nescientibus vel coactis perpetrantur: cum dicit: Illa quae non immerito peccata non voluntaria dicuntur &c. vt habitum est iam: sed etiam peccatum originale, cum subdit imme diate dicens. Et illud quod in paruulis dicitur originale peccatum, cum adhuc non vtantur arbi trio voluntatis, non absurde vocatur etiam voluntarium. Quia ex prima hominis mala voluntate contractum factum est quodammodo haereditarium. Ebrius ergo cum praua aut incauta voluntate sua se inebriat: illa voluntate qua committit peccatum inebriationis tanquam peccatum principale, committit tamquam in causa prima omnia peccata quae conmittit in statu inebriationis per iram vel per concupiscentiam, tamquam per causam illorum peccatorum proximam & omnino inuoluntatiam. Quoniam in ipso, vt dictum est, non est illa tenere vel refraenare: sed in tali ira vel concupiscentia tanquam in causato manet virtus illius vo luntatis praecedentis. Propter quod peccatum ebrii licet dici potest inuoluntarium in respectu ad causam eius proximam: non tamen simpliciter potest dici inuoluntarium: quia voluntarium est habendo respe ctum ad causam eius primam.

SED tunc dicetur: ergo qui inebriat se illa voluntate praua non solum I vnicum peccatum conmittit: sed plurima. immo quasi infinita secundum quod in vnica ebrietate diu duram te potest ebrius plurima peccata committere. Et iterum. tunc peccatum praecedit actum illum quo habet gene S rari: vt peccatum fornicationis & incontinentiae actum fornicandi: & peccatum homicidii actum homin occidendi, siquis in ebrietate fornicetur & occidat. Et sic qui committit peccatum inebriationis, simul committit peccatum fornicationis, & omnia alia quae conmittit intra inebriationem. Amplius vt vi detur, non solum conmittit peccatum super eis quae agit in ebrietate: sed super omnibus malis quae agere posset in ebrietate sua. Quia qua ratione super illis, & super istis. Quia quae in ebrietate agit, posset impeditus omittere: & illa quae impeditus omittit, vel propter aliquid aliud non impeditus, vel contraria dispo sitione existente posset agere.

ADhuc si ebrio quia est causa inebriationis sua praua voluntate impu tantur in peccatum omnia mala quae facit in ebrietate: tunc siquis ex sua culpa incurrat furiam lunaticam: vt scilicet per hoc excedente incontinentia nimium euacuat humorem cerebri: tali inquam imputarentur consi mili ratione in peccatum quaecumque agit in sua furia. & sic cum talis habet dilucida interual la in quibus poenitere potest & perfectam agere poenitentiam de peccato incontinentiae, manente tamen mor bo quo in certis periodis necesse habet furere, & in furia multa mala agere: tunc omnino peccato prauae voluntatis suae dimisso posset sine omni minutione bonae voluntatis suae de nouo plurima peccata committere: quod valde videtur absurdum.

ET iterum. tunc sic inebriatus tantum peccaret nihil mali s faciens in statu ebrietatis, & plurima conmittens: & duobus aequaliter inebriatis tantum peccatum ha beret ex inebriatione neminem occidens: neque aliquid mali faciens: quantum plurimos occidens & plura mala fa ciens. Ista sunt vt credo quae occurrunt: in ista materia contra dictam determinationem.

ET est dicendum ad primum: quod inebrians illa praua voluntate qua se inebriat quodam modo simul plurima & infi nita peccata committit, & quodam non, sed vnicum. Licet enim in vnico simplici actu peccati vbi non est actualiter nisi vna simplex intentio peccandi, non potest committi nisi vnum peccatum principale: illius tamen peccati plures possunt esse circunstantiae annexae, quae seorsum habent esse alia peccata. Sed huiusmodi circunstantia potest accidere peccato principali: vel in conmittendo & intentione explicita: secundum quod in illo qui fornicatur vt ditetur & extorqueat pecuniam a fornicaria, fornicatio est peccatum principale: quid est in eius actu peccandi: cuius auaritia est quasi circunstantia. Et econuerso auaritia est peccatum principale in intentione voluntatis: cuius fornicatio est circunstantia. Vel in omittendo & intentione implicita & interpretatiua, vt in proposito. Peccatum enim inebriationis vni cum est & principale, quod est peccatum commissionis: cuius circunstantiae sunt peccata consequentia ex in ebriatione: quae sunt peccata omissionis: contra quae voluntas inebriantis se omittit adhibere cautelam ne poneret se in statu ebrietatis in quo posset illa peccata committere: ita quod peccatum quod committitur in ebrietate tali potius debet dici peccatum omissionis, ex omissione scilicet habita in prima voluntate, quam conmissionis propter actum in ebrietate contingentem. Quia ex nulla voluntate agente per se inebriatus illum elicit: sed solum a voluntate omittente elicitur mediante suo effectu vt dictum est. Propter quid solum potest dici peccatum commissionis reducendo actionem effectus ad causam eius primam.

Ad secundum patet per iam dictum, quoniam in rei veritate peccatum ebrietatis inquan tum est omissionis praecedit actum suum in prima voluntate, vt dictum est. quod nullum est inconueniens. Inquantum vero est peccatum commissionis non fit nisi simul cum suo actu vt dictum est: sed rationem peccati commissionis non habet nisi per accidens: vt dictum est, & iam amplius dicetur.

Ad tertium dicendum secundum iam dicta: quod peccatam ebrietatis sic sunt peccam conmissionis, vt tamen principalius sint peccam omissi onis. & hoc intantum, quod si non contingeret quo ad aliquem actum conmissum in ebrietate peccatum omissionis in pri ma voluntate inebriandi: nullo modo in actu ipso debet dici quod fiat vllo modo peccatum conmissionis: vt si ta li modo contingit se inebriari quod non potuerit sibi ab inebriatione tali praecauere, non peccat ex eo quod inebri atur: & per consequens nec in aliquo quod agit in ebrietate tali. Vnde si forte filiae Loth talem haerbam ha buerunt de cuius succo gutta vna vino commixta continuo de necessitate hominem violenter inebriat: & super tali facto non debuit Loth suspitionem aliquam habuisse contra filias suas: ex actu inebriationis non peccasset, neque ex concubitu cum filiabus subsequente ex inebriatione. Quia huiusmodi commissa nullo modo erant voluntaria: sicut nec facta furiosorum. de quibus dicit Ambrosius in Hexameron. Voluntarios reos non necessitate compulsos culpa constringit: poena condennat. Neque enim si per furo rem aliquis innocentem perimat, obnoxius morti est. Similiter si tale malum contingat fieri ab ebrio super quo non debuit sibi prouidere cum erat sobrius: non imputatur ei omnino. Et quod aliqua talium inue niantur, patet: quia non de omnibus malis quae per ipsum praesent contingere, etiam cum manet in sobrietate debet sibi homo intantum prouidere quin ab ipso in casu possint fieri sine omni peccato. secundum quod Phi losophus in quinto Ethicorum distinguit ea quae fiunt in ignorantia, dicens: quod quando aliquid sit talium paralogice, infortunium dicitur: quando autem non paralogice, peccatum. Vbi dicit Commenta tor. quod paralogice facta sunt illa quae raro fiunt & inexparta: de quibus non debet homo opinari quod debeant fieri. & exemplum ponit supradictum de emissione sagittae: licet non sit competens ex toto: quia sagittam emit tere in incerto homo nusquam debet. sed exemplum est bonum si alicui supponatur in lecto suo mulier aliena loco suae: sicut Iacob supposita fuit Lia loco Rachel. Genesis. xxix. secundum quod hoc dicitur xv. quaestid est in. S. Ex praemissis. vbi reprobatur dictum exemplum de sagitta. Caecitas ignorantiae similis est. ex vtraque enim quae dam fiunt quae imputantur: quaedam vero minime. Caecus vero si debitum vxori suae credens se reddere alienam polluit: non est reus adulterii. Si autem ludo vel exercitatione vel venatione iaculum mittens alium perimat, quia ab eo hoc penitus debet esse alienum, homicidii reus habetur. Dicendum ergo quod ebrius inebriando se commirtit peccatum omissionis circa omnia de quibus debet esse cautus ne sibi contingant: de quibus debet timere ne in ebrietate ei eueniant: circa alia autem nequaquam. Sed hoc secundum magis & minus: secundum quod de vno maior debet adhiberi caute la quam de altero & magis ab vno quam ab altero: Ita quod si alicuius nunquam sequatur actus, bene potest tamen esse de eo peccatum omissionis in prima voluntate inebriationis: sicut potest esse in illo qui manet in sobrietate. sed cum in ebrio actus sequitur: sit peccatum commissionis secundum dictum modum pom derandum in culpa iuxta peccatum omissionis in prima voluntate secundum maiorem vel mino rem contemptum. Semper tamen in eodem genere peccati culpa minor est super facto ab ebrio quam a sobrio: & sem per danmnatur magis omissio in eo quod quis incaute & leuiter permittit se inebriari, quam ipsum factum conmissum. Vnde Ambrosius de Priarchis & habetur. xv. quod i. Sane diximus ebrietatem vitandam: per quan crimina cauere non possumus. Nam quae cauemus sobrii, per ebrietatem ignorantes committimus. Nesciunt quid loquantur qui nimio vino indulgent: iacent sepulti. ldeoque siqua per vina deliquerunt apud sapientes iudices, venia quidem facta donantur. i. minori poena quam si ex certa scientia fecissent: sed leuitatis danmnantur auctores. i. redarguunt eos quia fuerunt nimis faciles ad inebriandum. Alii vero intelligunt quod homo non punitur pro eo quod fecit ebrius: sed tantum pro eo quod leuis erat ad inebri andum se. Sed hoc vltimum non est verum vt dictum est: nisi quia principaliter ratio peccati quid committitur in ebrietate consistit in illa leuitate omittendi qua sibi debuit prouidere ne exponeretur discrimini: & in tali statu in quo non potest cauere ebrius crimina illa quae caueret sobrius. Ita forte quod etsi nuilum huiusmodi criminum in ebrietate committatur: omissio tamen cautelae per quam exponit se discrimini, vt defacili possit ea conmittere, peccatum est. Propter quod Pittacus vnus septem sapientum graecorum secundum quod recitat Philosophus in tertio Ethicorum, dixit quod ebriis debentur duplices incre pationes siue maledictiones. & hoc non, sicut quidam dicunt, vna pro peccato inebriationis: altera pro peccato commisso in ebrietate: puta homicidii vel adulterii: sed altera pro peccato omissionis cau telae contra illud peccatum quod posset committere in ebrietate: etsi forte propter bonam custodiam nuiium permitteretur committere. Ita quod in omni actu inebriandi cuius principium est in ipso inebriante se, de quo loquitur ad literam, necesse sit incidere statim & simul duplex genus peccati vnum commissionis: alterum vero omissionis. Quid etiam potest esse multiplex vt patet ex iam determina tis.

AD quartum dicendum: quod forte bene simile est de furioso ex sua culpa quamdiu manet in actu & veluntate siue consensu illius culpae: quod scilicet semper peccat in actu qnolibet malo quem agit ex furia: sicut ebrius ex sua culpa in omni actu malo quem agit ex ebrietate: & similiter de furioso non ex sua culpa, & similiter de ebrio non ex sua culpa: quod scilicet neuter eorum peccat in actu malo facto in furia vel ebrietate: sicut dictum est. Sed de furioso ex sua culpa post poenitentiam perfectam, & ebrioso, non est simile. Quia enim ebrius ex sua culpa nemo potest esse nisi per totam illam ebrietatem sit in ipsa culpa, qua totus status inebriationis eius dicitur esse culpabilis, non solum voluntas prima: ideo certum est quod omne malum actum in ebrietate peccatum est. Sed furiosus ex sua culpa bene potest esse post peractam poenitentiam in actu furendi: ita quod nihil culpae propter quam incurrit futiam, sit in eo: & est ipsa furia ei poenalis solum non culpabilis, quemadmodum motus primi: qui secundum omnes peccata sunt in non renatis: in renatis autem secundum aliquos poenae sunt & non peccata. Propter quod licet talis furiam istam incurrit ab initio ex sua culpa: quia tamen istam furiam sustinet vt poenam tantum: non est ita clarum: si male actum in tali furia ei debet imputari. Sed de hoc certificare nihil ad propositum.

AD quintum: quod inebriatus ex sua culpa non solum meretur vt ei imputetur ad culpam: quod actu cautelam contra mala quae possunt ei contingere ex ebrietate, omittit: sed etiam meretur vt ei imputetur ad poenam malum quod ex ebrietate committere possit: si tamen illud committat. Si vero non committat: non amplius imputatur quam quod cautelam contra illud omisit, quid forte contingere potuit: vt quicunque inebriat se statim duplex peccatum incurrit. propter quod, vt dictum est, ebrio duplex debetur maledictio: & discrimini ad incurrendum poenam pro malo actu subsequenti expositus est. Et est simile de isto tertio actum committendo ab ebriis, & de suffragiis quae fieri possunt pro mortuis. Sicut enim illa, secundum determinationem Augustini libro de cura pro mortuis agenda, suffragia prosunt defunctis quantum merebantur viui vt eis prodessent: si tamen pro eis fierent: nec prodessent omnino, nisi pro eis fierent ad poenae relaxationem. Sic ista facta com missa ab ebriis tantum obsunt eis iam ebriis ad maiorem poenam sustinendam, quantum merebantur sobrii vt eis obessent: si tamen ab eis fierent: nec tamen obessent omnino nisi ab eis fierent. Reuera ergo aequaliter peccare possunt duo in primo actu peccandi: & aequaliter per hoc mereri vt eis imputentur facta quae fieri possunt in ebrietate: & sic tantum peccatum habet vnus ex primo actu inebriandi quantum alius. Aliquid tamen poenae, immo multum incurrit in actu inebriandi, qui mul tos occidit & multa alia mala agit: quam qui nihil mali agit: qui etiam multas poenas incurreret mala illa agendo, quae non incurrit non agendo, vt dictum est. Et per hunc modum hoc factum in actu inebri ationis ad voluntarium reducitur: ita quod si non esset voluntarium, ex merito primae voluntatis nullum esset poenale: quemadmodum nec primi motus ex passione: vel ex inuincibili ignorantia actio nes procedentes in nobis essent poenales: vel secundum aliquos culpabiles, nisi ex voluntate primi parentis & eius peccato in nobis processissent, aestimando totum genus humanum quasi inebriatum in peccato primi parentis, & adhuc propter concupiscentiam fomitis quasi in illam ebrietatem per interualla cadere: & in ipsa poenam primorum motuum sustinere. dicente Augustino tertio de li bero arbitrio. Illud quod ignorans quisque non recte facit, & quod recte volens facere non potest: ideo dicuntur peccata: quia de peccato illo liberae voluntatis originem ducunt. Illud enim praecedens meruit ista sequentia.

SIC ergo patet quid sentiendum est de peccato ebrii primo modo, in quo scilicet sunt omnino sopita liberum arbitrium & ratio. Si vero loquamur de ebrio secundo modo: in quo scilicet manet aliquid liberi arbitrii & rationis: de isto proculdubio verum est quod in malo quod facit ex ebrietate, non solum peccat ex respectu ad primam voluntatem qua se inebriauit: sicut peccauit ebrius primo modo: sed etiam peccat ex ipsa voluntate & vsu rationis pro tanto quod non sunt omnino absorpti: licet non quantum requirit genus facti si fieret in sobrietate & perfecto vsu rationis. Hoc enim est generale quod actus peccati ex natura actus semper est magis venialis commissus in ebrietate quam extra, & minus quam meretur genus actus ex sua natura. Vnde dicit Augustinus contra Faustum. Inebriauerunt Loth filiae eius & se nescienti miscuerunt: quapropter culpandus est quidem non tantum quantum ille incestus: sed ebrietas illa meretur.

PER iam dicta patent obiecta vtriusque partis.