Quaestio 23

SEquuntur pertinentia ad actum comparando vnum ad alium, & pertinebant pri ma tria ad comparationem actuum penes causalitatem. Et erat primum pertinens ad actus positiuos: vtrum aliquis scienter ex bono actum possit se reddere impotentem ad impletionem diuini praecepti. Alia autem duo erant pertinentia ad actus defectiuos. Primum in generando peccatum: vtrum in peccato omissionis pem quod distinguitur contra peccatum conmissionis requiratur aliquis actus positiuus. Secun dum erat in excusando peccatum, vtrum aliquis error vel facti vel iuris excuset peccatum. Quartum erat pertinens ad comparationem actuum penes simultatem, vtrum voluntas possit actuari siue reduci in actum, & tamen non determinari ab illo a quo actuatur. Quintum erat pertinens ad ordinem actuum, vtrum sufficit ad libertatem arbitrii quod potuit impediri ne actuaretur ab alio de necessitate. Sextum pertinebat ad actuum praeeminentiam, vtrum opera vitae actiuae sint prae ferenda operibus vitae contemplatiuae tanquam meliora. Et septimum iuxta hoc ad praeeminentiam statuum in quibus actus huiusmodi habent exerceri: Vtrum scilicet status praelatorum maior sit & perfectior quam status religiosorum. Alia autem duo & vltima erant pertinentia ad actuum absoluendi iteratio nem: quorum octauum pertinebat ad comparationem actuum secundum diuersos defectus, vtrum excom municatus pro contemptu vero ab officiali non sacerdote, post absolutionem ab eodem in forma ec clesiae ab excommunicatione, teneatur petere absolutionem pro contemptu a suo sacerdote. Nonum autem pertinebat ad comparationem actuum secundum vnum & eundem defectum, vtrum comfessus priuilegiato tenetur eadem confiteri curato suo, quod diffuse fuit disputatum seorsum & per se.

CIRca primum istorum arguitur quod nullus scienter ex bono actum potest se reddere impotentem ad impletionem diuini praecepti: quia nullus ex actu in quo meretur reddit se impotentem ad impletionem diuini praecepti: ex bono autem actu quilibet meretur. ergo &c. Contra. scienter potest quis profiteri religionem: quod est bonus actus: & tamen ex hoc reddit se impotentem ad honorandum parentes in administrando necessaria vitae, quia reddit se impotentem habendi vel acquirendi ea. er go &c. Dico quod si aliquis attentaret dicere quod aliquis per votum religionis eximatur ab impletione diuini mandati, & quod per illud votum redderet se impotentem ad impletionem illius: haec mihi vi deretur esse noua & mirabilis doctrina: tum quia consilia sunt ad perfectiorem & ampliorem impletionem mandati: & nemo plus obligatur ad implendum mandata quam ille qui se obligauit ad implendum consilia. dicente beato Hieronymo in epistola ad Demetriadem sic. In diuinis scripturis prohi bentur mala, praecipiuntur bona, conceduntur media, suadentur perfecta. In duobus illis primis peccatum omne concluditur: in vtroque enim dei continetur imperium. Non solum enim praecipere, sed etiam prohibe re iubentis est: haec sententia vniuersos tenet: nec vlli transgredi licet quid omnibus imperatum est. Duo reliqua in potestate dimissa sunt. Et tunc alloquens & admonens Demetriadem super praeceptorum impletione subdit dicens. Perfectionis itaque secuta consilium, serua generale mandatum: in causa iustitiae vnum debemus omnes, virgo, vidua, nupta, summus, medius, & imus gradus aequaliter iubentur adimplere praecepta, nec a lege soluitur qui supra legem proponit facere. Quinimmo nullus magis illicita vitare debet quam qui respuit quae licebant: nec quisquam ita mandata pollicetur implenda, vt ille qui amore perfectionis supra mandata conscendit: & dum amplius statuit facere quam scriptum est, ostendit sibi minus scriptum esse quam potuerit. Igitur qui tantae obedientiae se profitetur, vt etiam diuinum consilium libenter audiat: quaeliter debet audire praeceptum: quasi dicat, multum diligenter. & intelligo non tam aure corporis quam obedientia cordis: ipsum opere implendo. Ex quo enim eligendo consilia minus osten dit sibi scriptum quam potuerit, & plus pollicetur, & iubetur implere praecepta per consilia ad quae astrin gitur non omittenda: nec ab illorum obseruantia absoluitur, sed magis ad illam ligatur, etiam vsque ad minima. Hic idem dicit ad Cellantiam. Duo sunt genera mandatorum in quibus clauditur tota iustitia: prohibendi vnum est: iubendi alterum. Hoc igitur duplex diuersumque praeceptum, prohibend scilicet & imperandi, aequo omnibus iure mandatum est, non virgo, non vidua, non nupta, ab hoc imperio secura est: in quouis proposito in quouis gradu aequaliter peccatum est, vel prohibita admitte re vel iussa non facere. Nec vero eorum te seducat error qui ex arbitrio suo eligunt vt mandata com temnant quae vel quasi vilia vel parua despiciunt. & infra. Magisque id prouidendum est ne tibi hoc cum licita contemnis securitatem quandam illicitorum faciat, quicquid pro iustitia deo offertur non debet impedire iustitiam, sed iuuare. & infra. Vt exuta mens a cunctis retinaculis mundanis atque corpo ralibus voluptatibus sit: & valeamus plenius inhaerere dominicis praeceptis. Ecce cum beatus Hiero. dicat quod mandatum omne & in hoc quod mandatum de honorando parentes aequo iure omnibus est mandatum, quod in quouis gradu, & in quouis proposito aequaliter peccatum est ipsum transgredi. Vide ergo tu qui ex arbitrio tuo eligis religionem atque implere consilia studes, ne si doces quod propter magna con filiorum opera non sis obligatus ad opus mandati de honorando parentes, sis de numero illorum qui ex arbitrio suo eligunt vt mandata contemnant: & tanquam vilia & parua reputant respectum consiliorum quibus cum licita contemnant in vouendo consilia, hoc facit eis securitatem quandam illicitorum, ne scilicet peccent in omittendo praecepta, quod omnino videtur erroneum, quia vt subdit Hieronymus quicquid offertur deo pro iustitia scilicet priuata conseruanda, sicut offertur ei votum de seruan do consilia: non debet impedire iustitiam publicamne seruetur pro qua offertur professio de seruando mandata in ingressu religionis Christianae, sed potius iuuare vt efficacius seruetur, quia vt videtur sentire Hieronymus, obseruatio consiliorum non est nisi quaedam dispositio ad pleniorem obseruantiam mandatorum, quia obseruatione consiliorum exuitur mens a retinaculis, &c. sicut di cit Hieronymus, quibus exutis valemus plenius diuinis inhaerere praeceptis. vt secundum hoc obseruatio consiliorum potius ordinetur finaliter ad obseruationem mandatorum quam econuerso: & in tali plena obseruatione mandatorum constat tota perfectio essentialiter. Vnde si propter consilia opor teret diuina omittere praecepta, vt aestimo, non essent consilia perfectionis, sed potius deuia erroris. Propter quod in Grangensi concilio dicitur: & habetur distinct. xxx. Siqui filii parentes maxime fideles deseruerint occasione dei cultus hoc iustum esse iudicantes, & non potius debitum honorem parentibus reddiderint, anathema sint. Intelligo deseruerint, vel religionem ingrediendo, vel post ingressum ad subueniendum eis non condescendendo, secundum quod alias declaraui. Sed vt dicit Glossa ibidem hoc quidam haeretici fecerunt occasione illius auctoritatis. Qui reliquerit patrem aut matrem propter me centuplum accipiet. sed illud non habet locum nisi cum parentes a filiis honorari non indigeant: & maxime quando impedimento salutis sunt. dicente Hierony. ad Furiam. Certe filiam a parente non diui do. honora parentem, sed si te a vero parente non separat, alioquin Dauid tibi canet: Audi filia &c. Vt enim dicit ad Fabiolam. Multa erga nostros facere cogit affectus: & dum propinquitatem respicimus corporum, & corporis & animae offendimus auctorem. Quanti monachi dum patri matrique miserentur suas ani mas perdiderunt: Concedo igitur primam rationem: quia propter religionis ingressum nullus reddit se impotentem ad parentes honorandum qui non teneatur ad eos descendere, eos siindigeant honorando non tantummodo reuerentiae exhibitione vt quidam dicunt: sed temporalis subsidii administratione. & hoc exemplo Christi qui fuit forma religionis cuiusque: qui vtroque modo matrem honora uit quousque vita mortali in terris conuersatus est: & etiam in morte illi prouidit de eo quivice suail li vtroque modo prouideret post eius mortem temporalem. dicente Augustinus in exponendo illud loam. vlti. Cum vidisset lesus matrem & discipulum stantem quem diligebat, dixit matri suae: Mulier ecce filius tuus &c. Haec est illa hora de qua lesus aquam conversurus in vinum dixerat matri suae: quid mihi & tibi mulier: nondum venit hora mea, nondum venerat hora in qua deberet eam cognoscere mori turus: de qua fuit mortalis natus. Tunc ergo diuina facturus non deitatis sed infirmitatis matrem ve lut incognitam repellebat. Nunc autem humana iam patiens eam ex qua factus fuerat homo affectu com mendabat humano. Moralis igitur insinuatur locus, facit quod faciendum admonet: & exemplo suo suos instruit praeceptor bonus vt a filiis piis impendatur cura perentibus. Ex hac doctrina sana didice rat apostolus Paulus quid docebat. Si quis autem suis & maxime domesticis non prouidet, fidem negat, & est infideli deterior. Quid autem cuiquam tam domesticum quam parentes: Huius itaque saluberrimi praecepti ipse magister sanctorum de seipso constituebat exemplum, quando non vt famulae deus, sed vt matri ho mo quam relinquebat alterum pro se quodammo filium prouidebat. Nam cur hoc factum fuit quod se quitur indicat. Ait enim ibidem loannes: Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam. de seipso dicens vt ad eius curam quicquid ei esset necessarium pertineret. Suscepit ergo eam in suam, non praedia quae nulla iure proprio possidebat: sed officia quae propria dispositione exequenda curabat. Quaero ergo si Maria infirma fuisset & corporali solatio loannis & victu corporali indiguisset, numquid loannes propter religionem apostolatus eam dimisisset desolatam: nec de necessariis ad victum prouidisset: etiam propriis manibus laborando si aliter prouideri illi non potuisset, sed recedens dixisset ei, Maria, Bo na dies sit tibi: quasi suffecisset eam honorare verbo seunutu, & non opere: Credo quod nequaquam. Quare similiter nec religiosus in consimili casu matrem suam nequaquam dimittere debet desolatam, sed eam debet honorare opere, vt dictum est. Vnde vt puto illis qui contraria dicunt siqui forte sint ( qui tamen ad illa dicenda mouentur, nec auct oritate, nec ratione, sed sola affectione fauoris ad statum suae professionis videntur moueri) bene potest dici illud Matth. xv. Quare vos transgredimini mandatum dei propter traditionem vestram: Nam deus dixit: Honora patrem & matrem. Glos. Imbecillitati consulas dando necessaria. Vestra autem traditio contraria est. Et quomodo subdit: in quo multum declaratur nostrum propositum contra illos. Vos autem dicitis, quicunque dixerit patri vel matri munus quodcumque est ex me tibi proderit: & non honorauerit patrem suum aut matrem suam: & irritum fecistis mandatum dei propter traditionem vestram. Glos. Hoc filios dicere parentibus compellitis: quid deo oblaturus eram in tuos consumo cibos: quasi non proderit tibi vel mihi. impietatem sub nomine pietatis inducunt: & docent quod oblatio domini qui verus est pater obsequiis parentum praeferatur. Quaero quid isti aliud dicunt quando suos au ditores: qui in hoc quoquo modo filii eorum sunt, docent nisi quod ex professione religionis sic obligantur deo ad offe rendum ei minus obsequii quo ad obseruantiam regularem, quod nec prasent nec debent munus obsequii sui impendere parentibus: quasi hoc esset eis illicitum, sicut illi dicebant quod sacrilegium erat conferre necessi tati parentum quod posset offerri deo. Ad secundum quid dicit: quod per religionis ingressum impotens quis factus est habendi & acquirendi necessaria patri, dico quod falsum est. Si enim aliter non posset hatrne vnde prouideret potius deberet manibus laborare, & per hoc illi necessaria acquirere, quam eis quae sunt religionis insistere, & patrem permittere mori fame. in hac enim necessitate non multo minus astringitur prouidere quacunque via poterit patri quam sibiipsi. Ne autem quisque in tali necessitate sibiipsi prouideat, nulla necessi tate, nulla lege, nulla professione potest astrigi, sim quod dicit Nicolaus papa de prouisione necessitatis extremae fratrum minorum, deficiente omni alia prouisionei. Etquidem si Qquod non est aliquatenus praesumendum haec cuncta deficerent, sicut nec caeteris, sic nec ipsis fratribus iure poli in extremae necessitatis articulo ad prouidendum sustentationi naturae via omnibus extrema necessitate detentis concessa praecludi tur: cum ab omni lege extrema necessitas sit excepta. & sic in tali necessitate quilibet potest acquirere & per acquisitionem qua potest habere vnde prouideat patri in tali necessitate constituto: sicut & vnde prouideat sibi in necessitate consimili.