Quaestio 29

Equuntur quaestiones duae de bonis priuatis. Quarum prima erat de bonis repetendis. Vtrum alicui liceat repetere debitum cum scandalo. Secunda erat de bonis retinendis. Vtrum adeptus beneficium per simulationem debeat illud resignare. ClR ca primum arguitur quod sic: quia opus iustitiae est repetere quid suum est: & illud semper est licitum.

CONtra est: quoniam ordo est in charitate: vt quis plus diligere de beat animam proximi quam quodcunque bonum temporale suum. Potius ergo debet amit tere bonum temporale quod sibi debetur: & per hoc illud non repetere: qui in scandalizando proximum animam eius perdere.

DICENdum: quod eorum quae fiunt quaedam sunt ex se & ex sua natura simpliciter bona. Quaedam vero sunt simpliciter mala. Quaedam indifferentia. De primis sunt illa quae pertinent ad praecepta affirmatiua de diligendo deum & proximum: ad quae explenda homo obligatus est semper: non autem pro semper: sed solum pro tempore opportuno. Et quidem quo ad actum interiorem semper est tempus opportunum cum occurrit memoriae de faciendo vel non faciendo. Quo ad actum vero exteriorem, non est tempus opportunum nisi cum est expediens, debitis circunstantiis in terius & exterius consideratis. Aliquando enim expedit quod quis ignoretur esse pater alicuius. propter quid pro tempore illo non debet silius ille patri paternum honorem in opere exteriori exhibere: quia non expediret: & posset casus contingere in quo scandaliczaret. Quemadmodum in credendis & eis quae pertinent ad veritatem fidei: non omnia sunt omni tempore proponenda: sed quaedam non nisi tempore oppor tuno. Secundum quod Paulus loquens sapientiam inter perfectos, loqui non potuit Corinthiis tanquam spiri tualibus sed tanqui carnalibus. Talia autem in tempore non opportuno propter scandalum quod inde pos set contingere, omittenda sunt: tempore vero opportuno nequaquam: etiam si scandalum oporteat inde exoriri. quemadmodum Christus tempore opportuno praedicauit mysterium sacramenti corporis & sanguinis sui: licet multi abierunt retro dicentes durus est hic sermo.

DE simpliciter malis sunt omnia illa quae pertinent ad praecepta negatiua de non nocendo proximo. Ad quae explenda scilicet in non facien do, obligatus est homo semper & ad semper: & quo ad actum interiorem & exteriorem: ita quod pro nullo scandalo euitando aliquod eorum agendum est.

DE indifferentibus sunt quae de se neque bona, neque mala sunt: nec obligatur homo ad ea facienda vel non facienda: sed ex modo faciendi bonum est quan doque ea facere & malum omittere: quandoque econuerso, quemadmodum erant indifferentia post mortem Christi ante euangelii diuulgationem cerimonialia legis Mosaicae: vt determinat Augustinus in epistolis ad Hierony. Vnde Paulus ea celebrauit more Iudaeorum: spem tamen non ponendo in eis: ne Iudaei scan dalicarentur putantes Paulum credere ea omnino respuenda: quemadmodum respuenda erant sacrificia idolorum. Vnde super illud Gali. primo. Sed neque Titus cum esset gentilis compulsus est circuncidi Glossa. Ne occasionem daret eis qui sine circuncisione dicebant credentes saluos esse non posse: & hoc ad deceptionem gentium: scilicet ne scandalicarentur. Alibi vero vbi non obfuit circuncidit Timotheum pro scandalo Iudaeorum: ne sic videretur detestari circuncisionem sicut idololatria detestanda est. Petrus vero ea obseruans discernendo cibaria cum Iudaeis quasi spem poneret in ipsis, gentes scanda lizabat seu iudaizare coegit: vt dicit Paulus in epistola ad Gal. De numero talium est id de quo quaestio dicta proposita est. Repetere enim debitum quantum est ex se, indifferens est: quia potest bene fieri & ma le: & similiter non repetere. Si enim voluerit creditor, omnino potest remittere: vt nunquam possit vel de beat repetere. Si autem non vult remittere: & qui tenetur est soluendo, & non vult soluere: si per viam iustitiae in iudicio sine scandalo posset obtinere vt ille cogeretur soluere: pietas esset repetere tali inten tione vt ille ab iniusta possessione liberaretur: & per hoc facilius ad poenitentiam: quia rem detinuit alie nam, deduceretur. dicente Augustino de tali, libro secundo de sermone domini in monte. Si modeste ac leuiter omni modo egerit vt sibi restituantur debita (scilicet pecunia de qua loquitur) non tam in tendens fructum pecuniae: quam vt hominem corrigat: sine dubio perniciosum est habere vnde reddat & non reddere. Non solum non peccabit, sed proderit etiam plurimum: ne ille dum alienam pecuniam lu crifacere vult, damnum fidei patiatur. Sed cum sine scandalo debitoris nolentis soluere per viam iustitiae obtinere seu repetere debitum non poterit, hic debet deliberare quid praeeligendum erit: quia aut opor tet creditorem amittere pecuniam: aut per nouum peccatum mortale scilicet scandali, super peccatum cupiditatis retinendi alienum introductum domini, amittere debitoris animam. Nunc autem clarum est: quod quilibet plus velle tenetur deo conseruare animam proximi sui: & facere quod conseruetur quantum in se est: quam sibi pecuniam debitam recuperare: quanto magis spirituale bonum ordinatum ad aeternam beatitudinem percipiendam cuiusmodi est anima proximi, plus debemus diligere quam quodcumque bonum tempo rale: Immo tenetur quilibet bonum temporale vt stercora reputare: & quantum in se est animam proximi deo custodire: ita quod non solum hoc sit in consilio sed in praecepto. Vnde & sano consilio: vt quietus homo deo possit vacare, potius huiusmodi pecuniam debet perdere quam cum contentione repetere. secun dum quod consulit apostolus cum dicit Ephes. ii. Redimentes tempus quoniam dies mali sunt. vbi dicit glossa. Redimit tempus ille qui perdit. i. dat de suo vt vacet deo non litibus. vnde dominus ait Matthaei. c. Siquis vult tecum in iudicio contendere & tunicam tollere, dimitte ei & pallium. Simpliciter ergo dico quod in tali casu debet quilibet pecuniam perdere potius quam proximum scandalizare: quia in tali casu repetere non manet indifferens: sed factum est simpliciter malum: & ideo esset occasio scandali data non accepta solum. Tunc enim est solummodo accepta quando consistit in dicto vel facto quod non est malum, neque ex se, neque ex circunstantia: immo potius bonum pro tempore & loco: vt in eo quod pertinet ad veritatem vitae iustitiae & disciplinae, quae cum opportuna est vt proponatur in dicto vel facto, pro scandalo inde oriundo nullo modo omittenda est. Tunc vero est occasio data quando consistit in malo dicto vel facto: & hoc vel ex substantia operis vel ex eius circunstantia. secundum quod & definitur Scandalum acti uum: quod est dictum vel factum minus rectum praebens occasionem ruinae. & tale est omne dictum vel factum, vel non dictum, vel non factum: quod potest omitti & fieri sine peccato & maxime mortali.

IN praedicto ergo casu qui est casus propositae quaestionis, pecunia non est repetenda sed dimittenda, si nos volumus nobis dimitti peccata nostra. secundum quod dicit Augustinus libro. ii. de sermone domini in mon te, exponens illud. Dimitre nobis debita nostra: sicut & nos dimittimus debitoribus nostris. Debita peccata dici manifestum est. Non hic quisque vrgetur pecuniam dimittere debitoribus: sed quicunque in eum alias peccauerit. Nam pecuniam dimittere illo potius iubetur praecepto. Siquis tibi tunicam tollere voluerit, & in iudicio tecum contendere, dimitte illi & pallium. Nec illi necesse est omni pecuniario debitori dimittere debitum: sed ei qui reddere noluerit, intantum vt velit etiam litigare. Qui ergo, vel sponte, vel conuictus pecuniam debitam reddere noluerit, dimittenda illi est. Duas enim ob res nollet reddere, vel quod non habeat, vel quod auarus sit reique alienae cupidus. Vtrunque autem pertinet ad inopiam, nam illa inopia est rei familiaris: haec animi. Quisquis itaque tali dimittitur debitum, inopi dimittit: opusque christianum operatur. Ex quo intelligimus etiam in ista quinta petitione qua dicimus Dimitte nobis debita nostra &c. non de pecunia tantum scilicet dici: sed de omnibus quae in nos quisque peccat: ac per hoc etiam de pecunia. Peccat namque in te qui pecuniam tibi debitam cum habeat vnde reddat, recusat reddere, quid peccatum si non dimiseris: non poteris dicere Dimitte nobis sicut & nos dimittimus debitoribus nostris.

PER DICTApatet ad obiectum primum: dicendo quod repetere debitum est opus iustitiae quo ad hoc videlicet quod creditor potest per iustitiam illud petere: & debitor iustitia exigente non debet illud denegare. Et tunc maxime est opus iustitiae petere quando hoc facere sine scandalo & contentione potest: ex eo quod damnabile esset debitori illud retinere: sed cum ex receptione scandalum oriri oportet, tunc cessat omnis iustitia repetendi: quia esset contra ordinem charitatis, vt procedit secunda obiectio.