Quaestio 23

SEquuntur pertinentia ab bonorum alienorum donationem. Et erat vnicum de donatione bonorum: scilicet alienorum existentium in possessione & dominio alterius quam donantis. Vtrum papa possit alicui pro vtilitate ecclesiae concedere decimas de bonis laicorum, & eos ad earum solutionem conpellere. Ex arguitur quod sic. qui habet potestatem supe maius habent potestatem supe minus. papa habet potestatem super personas regum & principum, quia eos deponit. xv. quaest. vi. cai. Alius. quae maius sunt quam res temporales suae & aliorum qui subsunt eis. ergo &c. Item potest pro negotio Crucis dif ferre debita. ergo eadem ratione potest ea condonare: & similiter alia eorum bona aliemare. Contra dignitates principum, & ecclesiae sunt distinctae. ergo vna non debet se intromittere de rebus alterius. Sicut ergo principes non praesent disponere de bonis ecclesiarum, similiter nec praelati de bonis temporalibus laicorum, quae pertinent ad dispositionem principum.

HIC oportet scire quod in hierarchia creaturarum sub deo, quae ibi incipit vbi hierar chia diuia termiatur sm quod habitum est in supra determinatl, duplex est ordovnus, sm quod creaturae habent exitum a deo. alius m quod reuertuntur & reducuntur in ipsum. Primus ordo consistit in puris naturalibus, hoc est in eis quae pertinent ad essentias creaturarum. Em quem ordinem hicrarchicum habent sm gradus dignitatl naturae species sin gularum creaturarum, ita quod non sunt aliqua duae species per aequidistantiam se habentes ad primum. Et hoc manifestum est in angelis: qui forte non distinguuntur secundum species per aliquas differentias sub comoni genere, sicut corpora lia, sed solummo penes gradus dignitatl naturarum. quod est manifestum est in omnibus quae distinguuntur per genus & diam siue sint angeli, siue aliae creaturae, per hoc quid dicit philosophus. x metaphysicae in qualibet diuisione generis est ponere vnum vilius extremum contrarietatis: & aliquae nobilius, quemadmodum cum corpus diuiditur per animatum & inanimatum, nobilius est animatum: & cum diuiditur per rationale & irrotninale nobilius est rationale. semper autem nobilius in gradu & ordine natu rae, est supe ignobilius. sed de hoc ordie nihil ad praesens. Secundus vero ordo duplex est, vnus qui consistit in puris naturalibus sicut prior, & est communis omnibus: alter vero qui consistit in gratuitis, & est communis solis creaturis rationalibus & intellectualibus. Per primum istorum reducuntur creaturae in deum, a quo educuntur: sed circulo imperfecto quia eum in sua essentia & natura non attingunt, sed solum in effigie & similitudie aliqua. scilicet sm gradum perfectionis in esse suo naturali, quem vnaquamque creatura sm speciem suam attingere nititur. in quo verificatur quod omnia bonum diuinum appetunt, & in ipsum tendunt naturaliter & agunt quaecumque agunt sm naturam. dicente Dionsim. cap. iiii. de di. no. Diuina bonitas a sublimibus & maximis extremis vsque ad nouissima peruenit, & in eam omnia conuertuntur, sicut in propriam sublimitatem. Et concupiscunt omnia intelligibilia quidem scien ter: sensibilia vero sensibiliter: sensus autem inexperta insito motu vitalis appetitus, ianimata autem & tantummo existentia ad solam essentialem participationem: & secundum hoc secundum quod dicit in cap. xi. vnam quandam & simplicissimam pacificam vnitatem contemplabitur: natura copulante omnes sibimet inuicem ima per media summis. Secundum alterum ordinem qui consistit in gratuitis, creaturae rationales & intellectuales spiritualiter a deo procedunt in esse gratuito, & reducuntur in ipsum circulo perfecto ipsum perfecte attingendo sm intellectum & voluntatem per gratiam: iuxta gradus tamen gerarum & donorum: non autem na turarum, vt tactum est supra. Vnde in hoc ordine suprimus omnium Christus est. secundum quod homo vt habitum est su pra. Sed ista reductio inchoatur in hierarchia praesentis ecclesiae militantis: et perficietur in ecclesia triumphante. De cuius dispositione & ordine hierarchico nihil ad praesens habemus exponere, sed solummodo de ordine hierarchico ecclesiae militantis, in qua sub deo Christus sm quod homo, caput est & monarcha, non tantum in spiritualibus, sed est in temporalibus, secundum quod dixit ei Deus par in psal. Postula a me & dabo tin. gen. haereditatem tuam & possess. tu. term. terrae &c. Propter quod dixit Apostolis suis. Data est mihi omnis potestas in caelo & in terra. Vnde de ipso dicit Dioni. cap. v. Eccle. Hier. In ipso perficitur & completur omnis nostrae hierarchiae dispositio: ipse autem tanquam homo peregre proficiscens in altum non absque regimine & ordine in ter ris relinquere nos voluit: ne tumultuaret iuuenis contra senem, & contra sapientem fatuus, sed inferiores in donis & naturalibus & gratuitis per superiores in ordine debito custodiret. Et sic in hierarchia totius ecclesiae militantis esset principans, & cui principaretur inuenirei Quaecumque enim vt dicit philosophus primo Politicae, constituunt vnum aliquid comune siue in coniunctis, sicut homo corpore & anima, siue in diuisis sicut exercitus ex militibus, in omnibus est inuenire principans & subiectum, quemadmodum in harmonica musi ca est vnus sonus principalis: et in mixto vnum elementum praedominans: & in homine anima corpori, & intellectus appetitui sensibili, & in domo vir vxori: et vniuersaliter masculus foeminae, & homo bestiis. Vnde quaecumque personae talem habent inter se distantiam in gratuitis siue naturalibus, siue acquisitis, siue a deo datis, quantum distant praedicta abinuicem, talem inter se habent dispositionem, quod vnum natum est & debet alteri principari & ipsum dirigere, & hoc per ordinem, cunctos reducendo ad vnum in ordine hominium gratuito, sicut & in ordine naturali omnium creaturarum, vt ille super omnes habeat principatum, qui Christo magis conformis est, & sapientia diuini spiritus amplius illustratus, quasi sm dispositionem Augustinus iii. de Tri. cap. iiii. constituamus talem sapientem cuius anima rationalis iam sit particeps incommutabilis aeternaeque veritatis, quam de omnibus actionibus suis consulat ne aliquid omnino faciat quod non in ea cognouerit esse faciendum. Cuius anima sedes est sapientiae cumctis vtens & malis & irratonalibus & inaiatis: cum primitus meretur ipsa bona anima & sancta: quam sibi ad pium obsequium sub lidisset siue in seipso, siue in aliqua domo, siue in vna ciuitate, vel etiam in orbe terrarum, si penes sapientes sancteque & perfecte deo subditos sit principatus & regimen rerum humanarum. Talis enim debet esse monarcha ecclesiae militantis. iuxta hoc quod dicit Dioni. cap. primo Eccle. hierarchiae. Diuinus hierarchos omnium habebit secundum ipsum sacratissimorum participationem. Sicut enim hie rarchiam qui dicit, omnem simul comprhensam dicit sacrorum dispositionem, sic hierarcham dicens declarat mi rabilem & diuinum virum omnis sacrae eruditum scientiae, in quo pura sua hierarchia omnis perficitur & agnoscitur. Vnde dicit in fine tertii cap. Non audebit aliquis dux esse nisi sm omnem habitum suum factus dei fortissimus, & ad di uinae intelligentiae & iudicii compaginationem approbatus, Talis ergo hierarcha sicut vir spiritalis omnino iudicat, & ipse a nemine iudicatur, vt dicit Aposto. primae Corinth. ii. ludicat autem non solum in spiritualibus sed etiam in temporalibus. quia temporalia non nisi sm spiritalia iudicari debent & regulari. dicente Apost. i. Corin. vi. Angelos iudicabimus, quanto magis saecularial Glos. i. de rebus saeculi. Semper enim qui iudicat de maiori, ad ipsum sicut ad primum iudicem debet reduci omne iudicium de minori. iuxta illud extra Qui filii sint legiti mi. Per venerabilem. vbi dicitur. Cum maior in spiritalibus tam prouidentia quam auctoritas & idoneitas requiratur quod in maiori conceditur, licitum esse videtur & in minori. lste hierarcha primus post Christum supe vni uersalem ecclesiam Petrus erat: cui ambas claues tradidit & duos gladios commisit: sic vt regimen vniuersalis ecclesiae tam in spiritualibus quam in temporalibus ad ipsum pertineret. iuxta illud quod di dist. xxii. cap. Omnes. "Romanam ecclesiam solus ipse fundauit, & supra petram fidei mox nascentis erexit: qui beato Petro aeternae vitae clauigero terreni simul & caelestis imperii iura commisit." Vbi dicit Glos. Argumentum quod papa habet vtrumque gladium, spiritualem & temporalem. Quod verum est prima auctoritate & superiori: sed iurisdictionis executionem meram habet in spiritualibus: in temporalibus autem non, nisi in casibus, vt iam dicetur: sed imprator qui sub ipso habet auctoritatem in temporalibus: qui etiam in illis habet iu risdictionis liberam executionem. Et hoc forte non a papa concessam: quia sic papa haberet super temporalia iurisdictionem talem vt posset a principibus passim appellari ad papam, quod forte non est verum: sed a Christo commissam. quoniam vt dicitur dist. xvi. cap. Cum ad verum. "Mediator dei & hominium homo Christus lesus actibus. propriis & dignitatibus distinctis officia potestatis vtriusque propria discernit". Quod non nisi dispensatiue factum est, quantenus vt dicitur ibidem, "spiritualis actio a carnalibus distaret incursibus: & deo militans mi nime se negotiis saecularibus implicaret, ac vicissim ne ille rebus diuinis praesidere videretur qui esset negotiis. saecularibus implicatus". Et ideo dicitur in cap. iiii. sequenti. "Duo sunt Imperator Auguste qui bus principaliter hic mundus regitur, auctoritas sacra pontificum, & regalis potestas: in quibus tanto grauius est pondus sacerdotum, quanto etiam pro rebus hominium in diuino reddituri sunt examine rationem". Reddet autem rationem tanquam superior iudex, de rebus etiam temporalibus hominum, si dimittat eas a regibus male & iniuriose tractari. Non quia iurisdictionem habeat ordinariam in temporalibus regibus commissis: sed quia in certis casibus iurisdictionis suae habet liberam immo necessariam ex ecutionem. iuxta illud quod legitur extra. Qui filii sint legitimi. Per venerabilem. vbi dicitur. Non solum in ecclesiae patrimonio super quo plenam in temporalibus gerimus potestatem, verum etiam in aliis regionibus certis causis inspectis temporalem iurisdictionem casualiter exercemus. Est autem casus vnus psum quod ibidem ostenditur auctoritate deuter. Cum aliquid fuerit difficile vel ambiguum: tunc ad iudicium est sedis apostolicae recurrendum. Et secundum hoc sacerdos apostolicus se habet ad reges & principes tamquam architecti ad artifices. Illi enim propter quid & regulas iudicandi sciunt: isti mechanici vero tanquam ex perti in multis, ipsum quia sciunt: propter quid autem ignorant. Propter quod debet illis leges dare. secundum quas debent iurisdictionem suam exequi, & populum regere, nec aliorum leges recipere ni si per ipsum prius fuerint approbatae. Alius vero casus est ratione delicti, vel ex omissione, vt cum ad papam appellatur propter defectum iudicis saecularis, vt extra de foro compet. Licet. vel commissionis quae papae denunciatur, vel pro qua ad ipsum appellatur, vt extra de ludic. Nouit. Tertius casus est cum vacat inperium, extra de foro competem. Licet. Sic ergo de iure diuino & naturali sacerdotium supereminet im perio, & penes ipsum residet de iure diuino & naturali vtraque iurisdictio, & super spiritalia & super temporalia: & similiter eius immediate executio. Vnde in tempore legis naturae simul ambo currebant regnum & sacerdotium, & omnes primogeniti regum sacerdotes erant, & reges, & iurisdictionem in temporalibus exercebant, nec debebant distingui illo tempore, quia nondum erant sacerdotes vocati ad spiritualis vitae exercitium, sicut tempore gratiae. Sicut etiam ambo simul currere debebant propter eandem rationem in lege Mosaica, sicut & cucurrerunt vsque ad Samuelem: sub quo populus petiit sibi regenm: quem quantum erat ex parte populi, dominus concessit inonus propter peccata eorum. Vnde dixit dominus Samueli. Non abiecerunt te, sed me, ne regnem super eos. Disponente tamen aeterna prouidentia, quae mala nostra & ea quae concedit pro peccatis nostris in bonum conuertit, hoc factum est in praesagium eius quod futurum erat deo ordinante in noua lege: et vt sacerdotes expediti a iudiciis temporalium, assuescerent imminente tempore aduentus Christi vacare spiritualibus, qui veniens rex & sacerdos simul secundum ordinem Melchisedech, qui simul erat rex & sacerdos dei altissimissacerdotium quod per accidens sm praedicta seruile factum erat in lege Mosaica, in quae sacerdotes subiecti erant regibus, ad libertatem sacerdotii legis naturae reduxit: in quae in eadem persona vtraque dignitas iuxta cursum legis naturae debuit residere: qui rex & sacerdos debuit esse ordinarius suae gentis. & hoc principalius ratione quae sacerdos su per spiritualia principaliter: quam ratione qua rex super temporalia principaliter. Vnde &si fuissent reges alii ab institutione qui non essent sacerdotes, sub quibus essent sacerdotes non ordinarii, sed institu ti, illi subesse debuerunt illi qui simul rex esset & sacerdos ordinarius: & hoc non tam ratione quarex erat, sed ratione qua erat sacerdos. Vnde cum diuersae Hierarchiae particulares distinguuntur in hierarchia generali ecclesiae militantis, illae distinguuntur secundum pontificum distinctionem, quorum ordo primus est in ecclesia, ita quod singulae hierarchiae in proprios pontifices terminantur: quibus de iure communi subsunt singuli in sua hierarchia contenti: & mediantibus ipsis omnes in vna vniuersaliter hierarchia subsunt summo ipsorum pontifici. iuxta illud quod dicit Dionysi. cap. v de ecclesiastica hie rarchia. Diuinus pontificum ordo primus quidem est diuinarum ordinationum sublimissimus, vt & nouissimus idem. Etenim in ipsum perficitur & completur omnis nostrae hierarchiae dispositio. Etenim sicut communem hierarchiam videmus in lesum consummatam, sic vnamquamque in proprium diuinum sacerdotem. lpsa autem hierarchia ordinis virtus in omnibus locatur sacris vniuersitatibus & per omnes diuinos ordines operatur propriae hierarchiae mysteria Sed post Christi aduentum cum tenpus erat vacandi spiritualibus, & homines vocarentur a nuptiis, dsspensatiue a deo regimen & au ctoritas temporalium & iurisdictio omnis circa illa, & executio eius commissa est imperatori, remanente so lummo prima auctoritate, vt dictum est, apud sacerdotes, tanquam apud illos quorum debet esse nobilior ex ercitatio: et qui sunt in gradu superiori & maiori, agentibus regibus & principibus temporalia negotia: qui tanquam minores & inferiores occupati sunt circa inferiora, sicut famuli in remedium dominorum suorum. iuxta illud quod di distin. xvii. Honor & sublimitas episcopalis nullis potest cooperationibus adaequari. Si regum fulgori compares & principum, longe inferius erit quam si plumbi metallum ad auri fulgorem comperes. Vnde Apostolus. i. ad Corinth. vi. loquens de iudicio circa temporalia, dicit. Si saecula ria iudicia habueritis, contemptibiles qui sunt in ecclesia illos constituite ad iudicandum. Glos. ibidem. Maiores spiritualibus intendere debent. Quod exponens Gregorius. xix. mora. dicit. Acsi aparte dicat: qui mino ris meriti sunt in ecclesia, & nullis magnorum virtutibus pollent: ipsi de terrenis negotiis iudicent quatenus per quos magna nequeunt, bona minora suppleanturQuos & contemptibiles nominat: & tamen sapie tes vocat, cum dicit. Sic non est sapiens inter vos quisquam qui possit iudicare inter fratrem & fratrem suum. Qua ex re quid aliquae colligitur, nisi quod hi terrenas causas examinent qui exteriorum rerum sapientiam perceperunt: Qui autem spiritualibus donis ditati sunt, profecto non debent terrenis negotiis implicari vt dum non coguntur inferiora bona disponere, exercitati valeant superioribus bonis deseruire &c. Vnde & tale consilium dedit philosophus in primo Politicae patribusfamilias, vt scilicet procuratoribus domus negotia committant, ne in hoc laborando a melioribus retrahantur. Quibuscunque (inquit potestas est quod non ipsi malum patiantur, procurator accipit hunc honorem. lpsi autem aut ciuiliter viuunt, aut philosophantur. Vnde quod ecclesiastici temporalium habent iurisdictionem, forte non multum expedit, & erat forte venenum quod legitur cecidisse in ecclesia dei tempore Constantini, qui iurisdictione sua dotauit ecclesiam. sed non assero i Descendendo igitur ad quaestionem dicimus, quod cum quisque Christianus ex perfectione Christianae religionis tenet quod patrem & matrem honorare teneatur, non solum reuerentiam exhibendo, sed etiam omnia necessaria ministrando, et si necesse sit pro eorum salute omnia temporalia exponendo, et si in hoc patrem & ma trem carnales debet honorare, multo fortius & spirituales, scilicet Christum & ecclesiam. Si quando ergo necessitas periculosa incumbit ecclesiae, vt pro salute eius indigeat bonorum temporalium cuiusque administratione, peccat si ab ecclesia requisitus ea ministrare noluerit, nec ei assistere, sicut tenetur.

TRatione ergo delicti atque peccati, ad minus tempore necessitatis, dico quod papa potest dare ad defensionem & sustentationem ecclesiae decimas accipiendas a laicis, & eis indicere, et si opus fuerit, ad ipsas tribuendas compellere. Secundum haec igitur concedenda sunt duo obiecta ad primam partem. Non enim potest depon ere papa principes nisi ratione delicti, aut insufficientiae. Quod bene exprimitur in illo capitulo Alius. vbi dicitur. Roca pontifex Tacharias re gem Francorum non tam pro suis iniquitatibus quam pro eo quod tantae potestati inutilis erat: a regno de posuit. Et secundum hoc sacerdos apostolicus se habet ad reges & principes: sicut architector ciuilis ad alios artifices in ciuitate. Sicut enim architectonici est praecipere qui & quales debent exercere scientiam medicinalem, rhetoricam, & sic de aliis in ciuitate: et quosdam admittere, quosdam repellere: sic sacerdos apostolicus debet considerare qui & quales regna & principatus regere debeant: & bonos honorare: malos autem & male regentes deponere: & alios loco illorum substituere. Et concessum est quod in illo casu in quo laicus delinqueret non subueniendo de bonis suis ecclesiae: potest ipsum compellere ad decimarum solutionemilus enim petendi in casu semper residet penes ecclesiam, nec contra ipsum vnquam praescribitur: sicut neque contra ius petendi decimas, & recipiendi ad vsum ministrorum ecclesiae: licet quo ad perceptionem quandoque pro tempore & loco praescribatur: ne forte ecclesia debeat eas petere Quem admodum non imminente necessitate non debet decimas praedictas a laicis petere: neque etiam a clericis: licet possit eas a clericis petere ex minori necessitate imminente: eo quod non habent ita, proprietarium ius in bonis ecclesiae sicut habent laici in suis.

IAD argumentum in oppositum: quod dignitates distinctae sunt: Dicendum quod verum est propter diuinam dispositionem: sed non ex natura rei, sicut dictum est. & hoc non penitus distincte, quin superior iurisdictio remaneat penes papam. Vnde quia propter distinctionem dignitatum non habet papa regularem iurisdictionem in temporalibus: dicitur extra de ludiciis. Nouit. Non putet aliquis quod iurisdictionem illustris regis Francorum perturbare aut minuere intendamus: cum ipse iurisdictionem nostram nec velit nec debeat impedire. Quia vero habet iurisdictionem in his casibus: subdit Sed cum dominus dixit in euangelio &c.