Quaestio 21

SEquuntur pertinentia ad habitus quarundam virtutum infusarum specialium. Quorum vnum & primum erat de fide: Vtrum essentia habitus fidei possit esse in intellectu absque omni habitu infuso in voluntate. Alia vero erant pertinentia ad charitatem.

CIRca primum arguitur quod non: quia intellectus per habitum fidei non assentit eis quae sunt si dei ex rei aut rationis euidentia: sed ex sola voluntatis inclinatione. Quia secundum Au gustinum de verbis Apostoli, caetera potest homo nolens: credere autem non potest nisi vo lens. Sed ad aliquid supernaturale non potest voluntas: vt illud velit sine aliquo ha bitu supernaturali: supnaturaliter inclinante ad illud volendum. ergo &c.

CONtra, non est habitus in fusus in voluntate nisi charitas aut gratia. fides ergo non posset esse in intellectum sine gratia aut chari tate in voluntate. per hoc autem habet esse formata. Non ergo esset fides nisi formata, & nulla informis quid falsum est.

QVLAdifficultas quaestionis huius oritur non tam ex habitu fidei quam ex eius actu qui est creditis assentire: ideo oportet hic primo videre qualis habitus sit fides, & ad quem actum: supposito sicut quaestio supponit quod sit habitus intellectus. Sciendum igitur quod cum intellectus nostri duplex sit ope ratio: Prima. scilicet simplicium apprehensio qua apprehendit vniversala rerum in phantasmatibus, & coniuncta est operationi imaginatiuae, non multum distans ab ea: Alia vero simplicium apprehensorum, & circa ipsa collatio, diuidendo, componendo, & colligendo, & caetera huiusmodi quae pertinent ad inquisitionem veritatis com plexorum intellectu discurrente ab vno in aliud quousque perueniat ex primis per se notis ad id quod per immediationem se habet ad id quod quaerimus scire: illo enim cognito ex aliis praecognitis intellectus sta tim cadit in notitiam eius quid quaesiuit: & eius notitia informatur: et similiter totus discursus praecedens qui prius informis dicebatur: vnde & tunc primo actio nostri intellectus habet naturam verbi in quo fi nitur intellectualis operatio sicut motus grauis in centro: In operatione prima intellectus non inue nitur credere, eo quod non nisi complexorum est. Propter quod fides non est habitus intellectus: vt est simplicium intelligentia inclinauns ad intelligendum cuiuscumque intelligibilis quiditatem, aut essentiam: sed solummodo inuenitur in operatione intellectus secunda. Cum ergo fides sit habitus quo elicitur actus credendi: fides igitur solummodo est habitus intellectus: vt est compositiuus & diuisiuus inclinans ipsum non ad concipiendum complexiones: ipsae enim concipiuntur per auditum & per instructionis: sed ad assentiendum ipsis. Propter quid dicit Augustinus in libro de praedest. sanctorum. Credere est cum assensione cogi- tare. vt sic actus fidei praesupponat conceptum terminorum complexionum articulorum fidei. Quo ad hoc, nm sides est ex auditu. secundum Apostolum Ro. viii.

AD assensum autem & dissensum credendorum intellectus noster quantum est de se per indifferentiam se habet: quia nec potest illa per euidentiam rei conspicere, nec ratio vera naturalis per suam inquisitionem pont ipsorum veritatem ostendere: vt sic eis perfecte consentiat. Nec etiam potest contrarium eis conuincere: vt omnino eis dissentiat: nec etiam signum probabile, vt alterum illorum opinetur: nec etiam tenue si gnum: vt saltem hoc vel suum contrarium suspicetur, & vni parti adhaereat cum formidine alterius: vt in hoc verificetur proprie illud quod dicit Apostolius. Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis quasi ex nobis. De credendis autem quo ad simplicium intelligentiam cogitare aliquid possumus ex nobis, supposita ge nerali influentia dei, vbi cogitatio idem est quod actualis intelligentia. de qua dicit Augustinus xiiii. de Trini. Di co intelligentiam cum intelligimus cogitantes. Sed quo ad intellectum complexorum continentium articulos fidei non sufficit homo ex se cogitare: vt saltem ex se, & ex proposito ex simplicibus intellectis concipiat vnum illorum: & sic eum cogitet. Continet, n quod nec oculus vidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit. Sed vt dicit Augustinus sermo id est super loan. Cor hominis ascendit in illud. Quod enim ascendit in cor hominis, sed de imo, est ad hominem. Quo autem ascendit cor hominis sursum est ab homine. Quid si forte vnum illorum est sursum per auditum ab alio vel aliquo alio modo aliquem illorum concipiat, & de illo cogitet: ad nuilum intellectum capiendum de eo ascendere potest: immo necesse est vt nihil de eo sibi determinate iudicet sentiendum: aut quod propria fragilitate statim propter aliquod apparens verisi mile contra ipsum de ipsius veritate in dubitationem cadat: neutram tamen partem contradictionis per assensum siue assertionem determinet. Quia si ad inuestigationem ex eis quae videt in creaturis procedere praesumat, ex puris naturalibus proficere non potest: per propriam tamen infirmitatem deficiens in perfidiam infidelitatis cadere potest omnino dissentiendo eis tanquam falsis & erroneis. Cum igitur credere necessarium est ad salutem: quia sine fide impossibile est placere deo, & accedentem ad deum oportet credere: vt dicit Apostols: postquam ergo intellectus naturalis ad huiusmodi actum eliciendum ex puris naturalibus non possit ascendere: necessarius est ei habitus supernaturalis qui ad hoc intellectum inclinet: qui dicitur habitus fidei. Sed vtrum ad hunc actum eliciendum. scilicet vt intellectus assentiat veritati complexionis quam nul lo modo intuetur ex se, requiratur aliquis habitus in voluntate, de hoc est quaestio. super talem, n. assensum qui non praesupponit nisi naturalem incomplexorum intellectum, & complexionis volubilem co gitationem, fundatur omnis fidei scientia: quae purificat mentem ad creditorum intelligentiam: vt sit media inter naturaliter intellecta & supernaturaliter intelligenda. dicente Augustinus super illud psal. cviii. Da mihi intellectum. Quamuis nisi aliquid intelligat nemo potest credere, tamen ipsa fide qua credit sanatur vt intelligat ampliora. Alia enim sunt quae nisi intelligamus non credimus: & alia quae nisi cre damus non intelligimus. Proficit ergo intellectus ad intelligenda quae credit, & fides proficit ad credenda quae intelligit: & eadem vt magis magisque intelligantur in ipso intellectum, proficit mens: sed hoc non propriis tanquam naturalibus viribus, sed deo donante atque iuuante, sicut medicina sit non natura vt oculus vitiatus vim cernendi recipiat.

SEcundum hunc ergo modum difficultate quaestionis intellecta sciendum est quod aliquorum est opinio quod intellectus noster, quia vt iam dictum est ex se est indeterminatus ad hoc quod assentiat articulo complexo credendorum vel non assentiat: indeterminatum autem ad duo ad alterum eorum non determinate mouetur, nisi per aliquid determinate mouens ipsum ad illud: intellectus autem noster vt dicunt non est natus moueri nisi a duobus scilicet ab obiecto proprio quod est forma intelligibilis, & a voluntate: quae secundum Anselius est vniuersalis motor in toto regno animae: cum nullo horum intellectus mouetur circa aliquid, nec habet aliquid apparens verisimile plus pro vna parte contradictionis, quam pro alia tunc per aequalitatem fluctuat intellectus inter vtramque partem contradictionis, sicut in problemate de quo neutro modo opinamur: vt dicit philosophus primo Top. Cum vero habet aliquod debile signum apparens ve risimile plus pro vna parte, quam pro alia: tunc aliquantulum vni adhaeret: sed dubitando, & formidinem haban do de alterius veritate. Cum autem signum magis multum verisimile habet pro illa parte, dimisso dubio iam su spicatur de illa. Cum vero habuerit medium probabile, tunc dimittens suspitionem opinatur. Cum vero habuerit me dium demonstratiuum, tunc scit rem sicut conclusionem: cum autem absque medio: sed cognitis terminis cognoscit: tunc intelligit rem sicut principium. Hoc modo intellectus determinatur ad alicui assentiendum ex natura & euidentia rei. Alio modo determinatur a voluntate: quande scilicet ipsa ex libertate sua praeeligit intellectum alteri parti assentire determinate. Cum igitur ex natura rei intellectus, vt dictum est, non potest assentire rei credendae: et praeter rem non habet aliud mouens nisi voluntateim: dicunt quod intellectus ad actum credendi, vt assentiat credendis, necesse habet moueri a volun tate. Et hoc dicunt Augustinus. dixisse quando dixit, quod caetera potest homo nolens, credere autem non potest nisi volens. Et Apostolus cum dixit. ii. ad Corin. x. In captiuitatem redigentes omnem intellectum. Ex quo sumunt pro principio quod operatio intellectus ex duobus procedit principiis. Ex arguunt vlterius quod cum aliquis actus ex principiis duobus procedit: vt ipse sit perfectus, oportet quod vtrunque illorum in se sit perfectum. Perfectio autem potentiae qua ordinatur ad actus, est habitus respondens illi actui Ad actum ergo credendi perfectum requiruntur & intellectus & voluntas perfecti per habitus ordinatos ad actum intelligendi. Cum ergo ille vt dictum est supnaturalis est, & ad actum supernaturalem non ordinatur nisi habitus supernatnralis: ad actum ergo credendi requiritur aliquis habitus supernaturalis in intellectu ad as sentiendum: vt possit assentire cuiusmodi est fides: et in voluntate vt velit mouere intellectum ad assentiem dum quicumque sit ille. Et quia frustra esset habitus fidei in intellectu, si non esset habitus ille alius in voluntate, eo quod non posset in suum actum: ideo respondent ad quaestionem, dicendo quod fides non potest esse in intellectu abs que omni habitu infuso in voluntate. Falsitas huius positionis similiter & rationis ponendi eam clare patet ex hoc quod scilicet omnis habitus inquantum est habitus determinate disponit & inclinat ex se subiectum in quo est in actum determinatum circa determinatum obiectum. Quid si non nisi perfecte inclinat: oportet quod sit natus perfici, vt inclinet perfecte. Secundum tamen gradum & analogiam suae perfectionis, necesse est ponere quod inclinet: ita quod si hoc non facit, habitus dici non potest: sicut patet in omnibus habitibus vniuersaliter: quemadmodum lux lucidum ad actum lucendi: ita quod non debet dici lux si hoc non faciat. Fides ergo in intellectu aut non est habitus: aut intellectum disponit & determinate inclinatu in actum credendi omne credibile inquantum credibile est: ita quod si perfecta sit, perfecte inclinat: vt per ipsam perfecte in tellectus credat. Si autem imperfecta: saltem imperfecte inclinat: & imperfecte credit intellectus per eam: vt opus habeat dicere. Domine adauge in nobis fidem. Sic autem inclinare intellectum est ipsum in actum suum mouere. Fides ergo cum sit habitus in intellectu ordinatus ad actum credendi, non solum est in in tellectum: vt possit credere motus adhuc ab alio: immo ipsa ex se sufficit ad mouendum: aut habitus omni no dici non debet: ita quod si voluntas ipsum moueret in actum credendi & assentiendi, posset ipsum ad hunc actum eliciendum absque omni habitu in ipso intellectu existente mouere. Quid ergo proponunt in sua ratione: quod intellectus vt naturalis est ex se indeterminatus est ad actum assentiendi credibilibus: ali quo ergo determinate mouente in ipsum debet moueri, bene verum est. Et quod assumunt quod intellectus noster non est natus moueri nisi a duobuscilicet a re intelligibili, & a voluntate: Dicendum est quod non est verum: im mo mouetur ab habitu intellectuali: vt dictum est supra de intellectu angelorum: in quibus sic mouent res ipsae: vt ex hoc fiant obiecta actualis intelligentiae angelicae. In nobis autem mouetur intellectus & a vo luntate post prima cognita, & ab vniuersali in phantasmate, & ab habitu scientiali ad inquirendum, & per tractandum, & ratiocinandum circa cognita: ita quod licet voluntas rationi imperet vt discurrat & ratiocinetur, proprio tamen habitu absque omni impulsu voluntatis suos elicit actus: dum tamen voluntas non se opponat: sed solummodo consensum adhibeat & intelligat actu voluntatis concomitante non praemouente. Sic & in proposito dico quod intellectus noster in credendo moueri habet a tribus, & a voluntate: postquam con cepit complexiones intelligibilis informi cogitatione: et ab ipsis incomplexis intellectis in phantasmatibus: de quibus dicit Augustinus viii. de Tri. capitul. v. Ea firmissime credimus quae secundum specialem generalem que notitiam quae certa nobis est cogitamus. & ab habitu fidei. ita quod licet voluntas rationi imperet vt cre dat & assentiat, proprio tamen habitu, absque omni impulsu voluntatis actum hunc potest elicere, dum tamen voluntas non se opponat propter quod dixit Augustinu. Credere non potest nisi volens. Non quia necesse sit vt vo luntas intellectum impellat: vt sic possibile sit ex solo habitu fidei eum credere solo consensu voluntatis concomitante & nullo modo praemouente. Quod vero inducunt de secunda ad Corin. non est de intento Apostoli: quia ibi loquitur ad literam contra impugnatores fidei & Christo contradicentes: quorum intellectum dicit se redigere in captiuitatem vt humiliter obediant fidei Christi quam impugnauerant ante: secundum quod glos. exponit. Falsum est ergo quod etiam assumumt scilicet quod fidei actus ex duobus procedit. Et sic non opor tet dicere quod fides non potest esse in intellectu, nisi sit aliquis habitus infusus in voluntate quo vult mouere intellectum in actum credendi. Forte hoc potest esse verum de prima fidei infusione in intelle ctum: quia non infunduntur ab initio virtutes, fides, scilicet & spes sine charitate. Quia tamen possunt esse informes, recedente charitate possunt manere & actus suos exercere informiter: licet non meritorie sine habitu charitatis in voluntate.

AD argumentum in oppositum quod intellectus non assentit eis quae sunt fidei, nisi ex sola voluntate: patet ex iam dictis quod falsum est: & quod dictum Augustini non currit ad hanc intentionem. Argumentum secundum nullam efficaciam habet. Etenim habitus voluntatis necessarius ad actum fidei non dicetur a volentibus dictam opinionem sustinere quod sit chari tas, aut gratia gratum faciens: sed aliquod donum gratis datum.