Quaestio 36

SEquuntur quaesita circa hominis sacramenta. Vbi primo quaerebantur quaedam de dispensa tione circa sacramenta. Deinde quaedam alia circa vsum sacramentorum.

CIRca primum quaerebantur duo. Primum respectu dispensantis: vtrum per ecclesiam potest fieri dispensatio aut immutatio circa ea quae sunt essentialia sacramentis. Secundum respectu eius cum quo dispensatur: vtrum religioso promoto ad ordines sacros per dispensationem ex priuilegio or dinis sui possit cura committi ad dispensandum sacramenta aliis.

CIRca primum arguitur quod non: quia institutio eorum quae sunt essentialia sacramento, ad solum deum pertinet. er go & dispensatio, aut immutatio circa illa.

IN contrarium est quod subditus est materia essentialis poenitem tiae sacramentalis quam sacerdos circa ipsum administrat: & personae sunt matia essentialis circa quam admi nistrat sacramentum matrimonii. Nunc autem ecclesia in suo capite bene mutat huiusmodi materiam, faciendo de subdito non subditum: vt ordinatus sacerdos non possit eum absoluere: neque circa eum poenitentiam sacramentalem administrare. Similiter personas legitimas ad contrahendum facit illegitimas.

DIcendum ad hoc: quod subiectus legi qui eam obseruandam recepit ab ipsius institutore, circa eam nihil immutare potest iuxta illud quod Augustinus dicit de vera rel. In istis temporalibus legibus quamquam de his homines iudicent cum eas instituunt: tamen cum fuerint insti tutae atque firmatae, non licebit iudici de ipsis iudicare: sed per ipsas conditor legum temporalium si vir bonus est & sapiens, illam consulit aeternam, de qua nulli animae iudicare datum est: vt secundum eas immutabiles regu las quid sit pro tempore iubendum vetandumque discernat. Vnde & de lege Moysi dictum est populo lsrael. Audi praecepta & iudicia quae ego doceo te, vt faciens ea viuas. Et sequitur. Non addetis ad verbum quod vobis lo quor, nec auferetis ab eo. Exo. xii. Quod praecipio hoc solummo facito: nec addas quicquam nec diminuas. Cum ergo legi euangelicae subiecta est ecclesia, & de eam a Christo latore & institutore eius recepit: integramergo & incontaminatam debet eam seruare: & nihil circa essentialia praeceptis eius immutare. Si enim, vt dicit Apostolis Heb. vii. qui per angelos dictus serme scilicet veteris legis, factus est firmus, & omnis praeuaricatio & in obedientia accepit iustam retributionem mercedis, quomodo nos euademus si tantam neglexerimus salutem quae cum initium accepisset enarrari per dominum, ab eis qui audierunt in nos peruenit: Quemadmodum ergo ecclesia ab Apostolis accepit legen euangelicam qui eam audierunt a Christo praedicante & enarrante eam: sic opor tet eam conseruare, & nihil ab eius institutis subtrahere, nec in eis aliquid mutare quid vergat contra illa quae sunt de substantia eius. Quare cum quaecumque sunt essentialia sacramentis sunt illa quae pertinent ad principalia instituta euangelica: idcirco dico simplicitur quod ecclesia circa essentialia sacramentis nihil potest immutare nec circa ea dispensare in aliquo, vt aliquid circa ea immutetur. Quantum vero ad accidentalia quae pertinent ad ritum & modum administrandi sacramenta, statuere potest & variare atque mutare. In quibus tamen Christus ecclesiam suam grauari noluit varias inducendo consuetudines ac statuta: ponendo quod iam tempore suo Augustinus deplanxit factum in ecclesia: in fine secundi libri ad interrogationes lanuarii. vbi sic dicit. Hoc nimis doleo quod in diuinis libris praecepta minus curantur, & tam multis prae sumptionibus plena sunt omnia. Et sequitur aliquibus interpositis. lpsam religionem quam paucissimis & manifestissimis celebrationum sacramentis misericordia dei liberam esse voluit, seruilibus oneribus praemunt: vt tolerabilior sit conditio Iudaeorum: qui etsi tempus libertatis non agnouerunt legalibus tamen sarcinis non humanis praesumptionibus subiiciuntur. Rabi Moy. inter legalia praece pta & prohibita sexcenta & tredecim computauit. Sed quot sint quibus ecclesia onerata subiicitur quis sufficit enarrare: Sed vt consequenter dicit Augustinus. Ecclesia dei inter multam paleam multaque zixania constituta multa tolerat: & tamen quae sunt contra fidem vel bonam vitam nec approbat, nec tacet. Ad illud quod arguitur in contrarium: quod ecclesia in suo capite mutat aliquid circa sacramento rum materiam: dicendum quod non est credendum quod circa essentialia sacramens aliquid adhuc mutauit: immo quod integra tenet quemadmodum ab Apostolis edocta ea suscepit, siue in scriptis, siue in obseruantiis. Quae in scriptis tenet, clarum est quia ea ab ipsis Apostolis aut eorum discipulis in scriptis recepit: a quibus si in ali quo per aliquam subtractionem, aut mutationem, aut contrarii additionem deuiaret, hoc intelligenti scripturas clareret. Quod si forte contingeret, nullo modo a scriptura sane intellecta propter cuiuscumque au ctoritatem recedendum esset. In eis enim quae sunt fidei, magis adhaerendum esset scripturae quam ecclesiae: quo ad aliqua membra a veritate scripturae aberrantia: secundum quod determinauimus alibi in quaestionibus nostris ordi nariis de auctoritate scientiae theologicae. Propter quid dicit Apostolus Gal i. Sed licet nos aut angelus de caelo cuangelizet vobis praeterquam quid euangelizauimus vobis, anathema sit. Et vt non solum anathema illud latae sententiae ostendat esse contra peruertentes euangelium Christi quo ad id quod ipse de eo scripsit & prae dicauit: sed etiam quo ad illa quae de eo alii scripserunt & praedicauerunt: eandem sententiam generalius repe tit subdens. Sicut praedixi: & nunc iterum dico de istis. Siquis vobis euangelizauerit praeter id quid accepistis, anathema sit. Vnde contra ea quae sunt veritatis euangelicae, non est potestas in terris, dicente Apo stolo. ii. ad Corintoe. in fine. Non enim possumus aliquid aduersus veritatem, sed pro veritate. Adquid dicendum accepit Apostols occasionem ex illo quod praemisit: His qui peccauerunt si iterum venero non parcan. quasi dicat secundum Glos. Habemus potestatem iniuste dominari posse: subdit. Non enim &c. quasi dicat, non vale mus iniuste vti illa potestate: quia non est data potestas arguendi bene viuentes: sed pro veritate tuenda scilicet vt vindicet in legis inimicum: secundum quod dicit ibidem. cap. x. Arma militiae nostrae non sunt carna lia, sed potentia deo ad destructionem munitionum: consilia destruentes: & omnem altitudinem extollentem se aduersus scientiam dei. Tam legumperitorum quam philosophorum dicit Glos. qui moderno tempore magis caeteris aduersus scientiam dei se extollunt, dicentibus malis philosophis quia vana est: & peruersis legisperitis quod regnum ecclesiae non est necessarium. Contra quos sequitur in apostolo. In captiuitatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi: etiam in proioptu habentes vltionem in obedientia. Ecclesia ergo potestatem ha bet veritatem scripturae defendendi: nullo modo autem eam impugnandi addendo, subtrahedo, aut mutando. & sic legitime vtitur potestate sua ligandi atque soluendi: secundum Glos. quam dedit ei deus in aedificationem, & non in destructionem, vt dicitur. ii. ad Cori. in fine. Vnde cauendum est in hoc multum ecclesiae ne potestate sibi concessa abutatur quoquo modo in praeiudicium scientiae dei, ponendo falcem suam in messem alienam. Etenim etsi liberam habet potestatem in omnibus quae sunt iuris positiui ab homine instituti cuiuscumque auctoritatis, etiam vt ecclesia contra instituta Apostolorum, & concilia generalia in eis quae non statuerunt secundum praecepta euangelica vel scripta, vel secundum quod ca a Christo audierunt obseruata, possit dispensare & addere vel subtrahere & immutare: nihil tamen horum potest contra instituta legis naturae & diuinae: secundum quod in parte tactum est supra. Et non solum cauendum est ecclesiae ne aliquod horum fiat per ipsam, sed etiam multum ti mendum est ne fiat in ipsa. Etenim quamuis securi sumus quod per bonos in ecclesia in quibus, proprie est ecclesia, hoc numquam fiet: sed semper in eis stabit ecclesia intemerata, & fide integra, assecurante nos Christo qui in Petro dixit ecclesiae. Luc. xxii. Ego rogaui pro te vt non deficiat fides tua: timendum est tamen multum de malis de quibus dicit Apostolus. i. Timo. iiii. In nouissimis temporibus discedent quidam a fide: vt se extollant quandoque aduersus scientiam dei: secundum quod dicit Apostolus. ii. Cori. xi. Timeo ne sicut serpens Euam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri vt excidant a simplicitate quae est in Christo. vbi di cit Glos. Sensus. i. intellectus vestri. a simplicitate id est a paradiso simplicis fidei Christi: quaenil alienum recipit. Siquid enim dixeris contra fidem, intrat putredo de veneno serpentis, & nascuntur vermes mendaciorum: & nihil integrum remanet. ldeoque sicut patribus nostris aduersus leonem opus erat patientia sic nobis aduersus draconem vigilantia. tunc enim cogebat: nunc docet: tunc ingerebat violentias nunc insidias: videbatur tunc fremens, nunc lubricus & oberrans difficile videtur. Hic dicit Augustinus super psal. xxxix. vnde sumpta est glossa. Sparsus est sanguis iustus: & illo tanquam seminatore per totum mundum facta seges surrexit ecclesiae. Consequens autem tempus est scandalorum & simulationis Hostis ille noster tunc leo fuit cum aperte saeuiebat: modo draco est cum occulte infidiatur. Perse cutio siue a leone siue a dracone nunquam cessat ecclesiae, & magis metuendus est cum fallit quam cum sae uit. Illo tempore cogebat Christianos negare Christum. Isto autem tempone docet Christianos negare Christum. & ideo fallit: quia qui docetur negare Christum: quasi non sibi videtur recedere a Christo. modo dicitur ab haeretico: Veni, esto Christianus: & non dicit nega Christum. Nam eum coronatis martyribus quis au diret: Et dat exemplum de baptismo. quando enim haeretici docent quod semel baptizatus, puta ab eis quos reputant haereticos, rebaptizandus est: quod est verum baptisma, docent non esse verum baptisma: & er rando circa vim baptismatis quam negant, in ipso negant Christum. & sic de singulis quae pertinent ad essentiam sacramenti. Vt si forte sm reiveritatem in sacramento altaris substantia panis conuertitur in aliquid compositum ex matia & forma: vt vtrumque in composito secundum suam substantiam sit iminus transubstantiationis: vt corpus Christi sacramentaliter & virtute verborum sacramenti sit aliquid compositum ex materia & forma, quod dicitur corpus Christi: docentes quod substantia panis conuertitur in aliquid simplex, vt videlicet so la substantia materiae Christi sit terminus transubstantiationis, vt corpus Christi sacramentaliter & virtute verborum sacramenti sit substantialiter sola materia, quodocunque dicatur corpus Christi: ipsi docent Christum negare in sacramento altaris: & si veritas se habeat modo contrario, tunc docent ip sum negare qui primum modum transubstantiationis docent. Consimiliter est in caeteris sacramentis puta in matrimonio. Si enim simpliciter & absolute prohibitum fuit a Christo matrimonium in secun do gradu consanguineitatis: & personae quae in tali gradu sibi attinent omnino essent ad matrimonium contrahendum illegitimae: & sic nullo modo materia sacramenti matrimonii, sicut nullo modo panis siligineus est materia sacramenti altaris, tunc qui docent matrimonium posse contrahi in secundo gradu consanguineitatis, siue verbo vel facto docent, Christum in sacramento matrimonii negare docent. Et sicut hoc contingit in sacramentis, consimiliter & in omnibus aliis quae pertinent ad fidem maxime in articulis fidei, vt propterea oporteat summe sollicitam ecclesiam esse circa ea quae sunt si dei & sacramentorum: ne nimium extendendo clauem scientiae in doctoribus, aut clauem potesta tis in rectoribus, excedat limites & terminos circa ea quae sunt fidei & sacramentorum a Christo po sitos, & ab apostolis ad nos vel scripto, vel obseruantia deductos. iuxta illud Prouerb. xxii. Ne trans grediaris terminos antiquos quos posuerunt patres tui. iuxta illud quod dicit loan. Dama. in princi pio sententiarum suarum. Omnia quae tradita sunt nobis, & per legem, & prophetas, & apostolos, & euangelistas, suscipimus & veneramur, nihil vltra hoc inquirentes. Bonus enim existens deus vt omnia sciens, & quod confert vnicuique prouidens, quod vtile est nobis cognoscere reuelauit: quid autem non poteramus ferre siluit. Hoc nos diligamus, & in his maneamus, & non transeamus terminos aeternos: & neque transeamus diuinam traditionem. lusti autem si aliquando forte videant eos transgredi, vel verbo vel facto, faciunt quid dicit Augustinus vbi supra. Et videmus & toleramus, & quantum possumus reprimere conamur disputando, conuincendo, terrendo: tum omnes diligendo: & cum hoc nobis agen tibus perseuerant in malo, ex abundantia iniquitatis est.

QVAE vero ecclesia circa sacramenta, & ea quae sunt fidei non tenet in scriptis, sed in obseruantiis: certum est etiam quod illa ab obseruantia apo stolorum & aliorum discipulorum, vel exemplo, vel verbo recepit: & quod ad nos sunt deducta ex ecclesiae gene ralis obseruantiis: vel a generalium conciliorum instructionibus. secundum quod Augustinus in principio primi libri ad interrogationes lanuarii, dicit. Sic tenere te volo dominum nostrum lesum Christum sicut ipse in euangelio loquitur: leui iugo suo nos subdidisse & sarcinae leui. Vnde sacramentis nu mero paucissimis, obseruatione facillimis, significatione praestantissimis societatem noui populi colligauit sicut est baptismus trinitatis nomine consecratus, communio corporis & sanguinis ipsius, et si ali quid aliud scripturis canonicis commendatur. Illa autem quae non scripta, sed tradita custodimus quae quidem toto terrarum orbe obseruantur, dantur intelligi vel ab ipsis apostolis vel a plenariis conciliis: quorum est in ecclesia saluberrima auctoritas commendata atque statuta teneri. Alia vero quae per loca terrarum regionesque variantur, liberas habent obseruationes. Nec disciplina est in his vlla melior graui prudentique christiano nisi vt eo modo agat quo agere viderit ecclesiam ad quam forte deuenerit. Vnde etsi a talibus in aliquo per aliquam subtractionem, aut mutationem, aut contrarii additionem ecclesia deuiaret, hoc inspicienti antiquas ecclesiae consuetudines atque obseruantias & registra patefieret. Ita quod vltra id quod in scriptis diuinae scientiae, vel in consuetudinibus & obseruantiis & registris ecclesiae inuenitur, periculosum est rectori & doctori aliquid attentare. Si enim alicui horum contrarium fiat vel doceatur, totum residuum in dubium reuocatur, vt eadem ratione contrarium eius fieri possit, aut doceri. Quemadmodum si vnum mendacium scriptum concedatur in canone sacro, non est aliqua particula in eo quae in dubium vocari non potest & mendacio deturpari. Iuxta illud quod dicit Augustinus in epistola prima ad Hiero. Admisso semel in tantum auctoritatis fastigium officioso aliquo mendacio, nulla illorum librorum particula remanebit quae non vtcunque videbitur ad fidem incredibilis. Et in epistola secunda. Si ad scripturas sanctas ad missa fuerint officiosa mendacia, quid in eis remanebit auctoritatis: quae tandem de scripturis illis. sententia proferatur cuius pondere contentiosae falsitatis occaecetur improbitas: Statim enim vt protuleris, si aliter sapit qui contra innititur, dicit illud quod prolatum est honesto aliquo officio scriptorem esse vel fuisse mentitum. Similiter dico in proposito: quod semel admisso in tantum auctoritatis fastigium aliquo contrario, vel in dicto, vel in opere, nulla ipsius particula remanebit quae non vi debitur ad fidem incredibilis, quin consimiliter in ea contrarium possit admitti. Et sic non remane bit aliquid quo haereticorum improbitas contrarians eis quae fidei sunt, & sacramentorum, possit obtundi: sed quicquid prolatum fuerit, tanquam firmum & stabile dicet ille qui contrarium sentit, quod immo mutabile est eadem ratione qua & aliquid aliorum. & sic in omnibus scriptura & ecclesiae ob scruantia in dubium reuocabitur: & peribit fides: & per consequens potestas ecclesiae. Vt ergo om nia inconcusse teneantur, in omnibus statuendis seruanda est ratio legis naturae, & auctoritas scri pturae, & ecclesiae consuetudo, quia vt dicit Augustinus iiii. de Trinitate, Contra rationem nemo sobrius contra scripturas nemo christianus, contra ecclesiam nemo pacificus senserit. Quia ergo in argumen to assumitur: quod ecclesia mutat circa materiam sacramenti poenitentiae: Dicendum quod persona rationalis habens vsum liberi arbitrii per sacramentum baptismi renata, subdita regimini sacerdotis cu ius est absoluere, & poenitens, & confessa, est essentialis materia sacramenti poenitentiae: ita quod circa suppositum irrationale, aut circa personam intellectualem daemonis, aut circa personam hominis fatui, aut circa personam hominis non baptizati, aut quae non est subiecta sacerdoti qui debet ipsam absoluere, aut non poenitens nec confessa, sacramentum poenitentiae efficaciam habere non poterit. Nec quo ad huiusmodi conditiones ecclesia potest immutare aliquid, vt quod aliquis (uerbi gera in vltimis duobus. scilicet non poe nitens, aut non confessus absoluatur. Caetera autem accidentalia sunt, & dispositio circa ea commissa est ministris ecclesiae: quemadmodum opus artis accidentale est circa opus naturae. Et de numero accidentalium est esse subditum huic sacerdoti, aut illi, quia subditus vni per ecclesiam potest subtrahi ipsi & subiici al teri: ita quod non potest absolui sacramentaliter nisi sit subditus. Dico de mortalibus. accidit tamen ei quod sit subditus isti & possit absolui ab isto: aut illi, & quod possit absolui ab illo. Consimiliter respondendum est ad aliquae de materia in ma trimonio quod materia eius sunt vir & mulier vsum liberi arbitrii habentes vltra gradum a diuina lege attinentes, & per consensum ecclesiae conuenientes. ita quod nisi sint tales matrimonium efficaciam cir ca illos habere non potest. Vnde etsi aliae conditiones adsint, & ecclesia dissensum suum per generale statutum circa eos prius expressit, matrimonium efficaciam habere non potest. In hoc enim omnes sicut filii pertinent ad generalem tutelam ecclesiae, vt vltra gradus prohibitos a iure diuino prohibere potest alios gradus & personas facere illegitimas. cuius potentiam se nouit habere ex antiquo vsu praedecessorum suorum, qui patet ex registris antiquis in corpus iuris redactis, & non redactis. Vnde de nouo aliquid immutare circa ea quae sunt fidei, aut sacramentorum, periculosum esset nec posset esse certum vtrum in eo potentiam aliquam haberet ecclesia. Propter quod glossator iuris canoni ci, vbi inuenit quod super aliquo casu papa dispensare non potest, optime glossat id est non consueuit, quia inconsuetudo facit verisimile quod illud simpliciter non possit, licet firmam fidem super hoc non facit, quia forte plurima potest quae nullus praedecessorum suorum in vsu habuit: sed difficile esset hoc certificari ei. vnde multum periculosum esset tale quid attentare.