Quaestio 39

Equuntur quaestiones pertinentes ad mercatores. Et proponebantur quaedam pertinentia ad mo dum mercandi: quaedam vero pertinentia ad tempus mercandi. De primo proponebantur duo. Primum: vtrum liceat emere redditus ad vitam. Secundum: vtrum emere vilius, & incontinem ti vendere carius, sit peccatum.

CIRca primum arguebatur quod non licet emere certos red ditus ad vitam pro praetio statim dato. vbicumque datur minus sub spe recipiendi maius vsura est, haec est enim natura contractus vsurarii. talis enim contractus est huiusmodi. ergo est vsura rius. ergo non licet omnino: quia omnis vsura illicita est.

CONtra, vt dixit opponens, hoc com sulunt religiosi viri, qui supponuntur esse peritiores, religiosis foeminis vt beguinis, quod non facerent nisi lici tum esset, ergo &c.

HIC oportet primo videre naturam vsurae in quo consistit: vt ex hoc videatur: si aliquid eius in isto contractu inueniatur. Est igitur intelligendum ad hoc: quod vsura graeco nomine Tocos appellatur. sub quo nomine Philosophus in primo Politicae annumerat eam inter species pecuniatiuae translatiuae. determinat enim ibi quod est quaedam pecuniatiua, proprie dicta quae est pars oeconomicae: alia vero est pecuniatiua translatiua quae non est pars ceconomicae. Prima pecuniatiua est acquisitiua pecuniarum de rebus naturalibus: vel de operi bus artis factis circa res naturales: vt de vino, blado, & huiusmodi, vel de opere fabrili facto ex ferro, vel carpentarii facto ex ligno. cuius, proprietas est quod non est ad infinitam pecuniam: sed solum ad quantam indiget dispensator ad bene disponendam domum. Secunda pecuniatiua est illa quae dicitur campsoria, &e est acquisitiua pecu niarum de pecunia, contra naturam & inuentionem pecuniae. Non enim inuenta est pecunia ad eius multiplicationem: sed ad faciendum per ipsam aliarum rerum conmutationem ad vitam necessariarum. Et talis campsoriae, vt ibidem dicit Philosophus, vna species est Tocos: hoc est vsura. Cuius opus determinans, dicit quod seipsam facit amplius: de nummis scilicet paucioribus per mutuationem concessis recipiendo plures: quasi nummi ipsi quosdam nummos alios generassent apud illum cui mutuati sunt: vt reddantur cum suo foetu. Vnde vsura hoc nomine Tocos vocatur apud graecos. T ocos enim graece idem est quod partus latine. quia in rebus naturalibus. parta hoc est generata similia sunt in fora & specie suis generantibus. & ideo per Tocos quasi simile numisma generatur ex simili cum vsurarius accipit nummos plures pro paucioribus: quid maxime est contra naturam nummi. ldeo dicit Philosophus quod maxime praeter naturam est ista acquisitio pecuniarum. Hoc dixeri, quia non (vt quidam credunt, maxime Iudaei) vsura peccatum est & iniqui tas ex solo iure positiuo. immo est iniquitas ex lege naturae quam tractauerunt Philosophi: quia vt dicit I Tullius libro tertio de officiis. Aliter leges positiuae, aliter philosophi tolerant astutias. Leges quaetenus manutenere non possunt. Philosophi quatenus ratione & intelligentia. Vnde de vsura quod sit peccatum & iniquitas ex lege positiua non habemus nisi quia sic est. sed quaere sic est, hoc ratione ex lege naturae debemus inuestigare. Quod vt iuestigare possimus, notandum, quod secundum philosophum in quinto Ethicoaum, lustitiae quaedam est pars distributi ua quaedam conmutatiua. Commutatiua est illa quae pertinet ad nim propositum. cuius natura est (ut determinat ibi dem Philosophus, quod fiat per eandem dignitatem & quantitatem praetii rei datae & receptae: vt qui plus dedit de labore in cul tura vineae, aliis eisdem existentibus: plus accipiat a patrefamilias in mercede: & qui minus, minus. & hoc iuxta aequitatem proportionis arithmeticae. Circa autem res quae conmutantur, sciendum: quod quaedam sunt talis naturae quod in eis differunt suba rei & vsus eius: ita quod sub alio praetio potest cadere suba: sub alio vsus: & separati mutuari: vt videlicet homo conmutet pro praetio suo subam rei transferendo in alterum proprietatem eius: retento penes se ad tempors solo vsu: vel vt commutet vsum pro praetio suo: retenta suba & proprietate in re: vel vt commutet rem pro suo praetio vtroque modo: cuiusmoni sunt domus, agri, & huiusmodi. Quaedam vero sunt talis naturae quod in eis sunt indifferentia vlus rei & suba eius: ita quod non cadit sub alio praetio vsus & sub alio suba: nec pont vnum illorum conmutari neque transferri sine alio: vt sunt illa quorum vsus est perfecta consumptio aut alienatio subae rei: sicut contingit in pane & vino. non ei est alius vsus proprius panis quam consumptio subae eius per comestionem: & ita accommodans vel commutans alteri panem pro praetio, simul transfert in eum spam panis & vsum eius. Pecunia autem nummorum de modo talium rerum est: quia nummus secundum philosophum non est nisi praetium inuentum propter necessariam conmutationem rerum permutabilium indigens enim calceis non semper habet aliam rem quam pro eis possit commutare: & si haberet ouem conmutandam pro calceis: non semper est aequalis valor ouis & calceorum. propter quid nummus est inuentus ad aequandum conmutationes & in praetium l conmutati. & hoc non per vsum aliquem alium a suba eius: sed per translationem: & ita per consumptionem subae eius: vt sic in pecunia nullo modo sub alio praetio possit cadere suba: & sub alio vsus eius. Et ideo dicit Phi losophus quod numisma factum est translationis genra: vt non possit transferri vsus sine suba eius nec econverso. Di co de vsu ad quem est per se: qui est translatio. Philosophus enim distinguit duplicem rei vsum: vnum ad quem est per se: alium ad quem est per accidens: vt sotular ad calceandum est per se: & ad hauriendum aquam potest esse per accidens. sic nummi vsus per se est translatio sua, per accidens autem vsus eius potest esse potespa & apparentia. & ideo ad talem vsum potest aliquis alteri locare pecuniam numeratam in sacco, pro praetio, & pecuniam integram reseruare. Quod nullo modo con uenit in vsu eius proprio: quoniam talis est natura locationis vbi pro locatione aliquid potest iuste recipi cum suba rei. quod aliquis sit fructus proueniens conducenti ex vsu rei: qui differt ab eius sa quam recipere posset ex suba rei ipse locans: quod nullo modo contingit in nummis. propter quid pro nummi locatione nihil potest iuste vltra subam eius reci pi. Quia si fiat, accipit aliquid pro quo nihil dedit: & ita cum suo alienum tollit: quod est directe contra aequitatem naturalis iustitiae conmutatiuae: in quae debet esse aequalitas omnimoda in praetio dati & recepti, vt dictum est. & hoc est quid dicit Chrysostomus supe illud Matthaei. xxi. Eiiciebat de templo omnes ementes & vendentes. Super omnes inquit mercatores plus maledictus est vsurarius: quia mercator dat rem vt non illam repetat. lste autem postquam foenera uerit: & suum iterum repetit: & alienum tollit cum suo. Ad haec (ut ait) dicet aliquis, qui agrum locat vt agrariam accipiat, nonne est similis ei qui pecuniam suam dat ad vsuram: absit. Primum quidem: quoniam pecunia non ad aliquem vsum deputata est: sed solum ad praetium emendi & vendendi. secundum quod si agrum habet homo: arat eum & fructum accipit ex eo: & qui habet domum, vsum mansionis accipit ex ea. ideo qui locat agrum vel domum: vsum suum quem erat ipse accepturus dare videtur & pecuniam accipere: & quodammo quasi commutare videtur lucrum cum lu cro. Pecuniam autem si in sacco repositam teneas apud te: nullum vsum capies ex ea. Si autem vti ea vis: necesse est vt eam transseras: nec plus quam praetium & valorem eius pro ea recipias, vt infra dicetur. Patet ergo manifeste si pecuniam tuam alteri locare volueris vt aliquid vltra recipias, cum non sit in pecunia quam das aliquid quid pro illa vltra ac cipiendo commutes & conducenti tribuas: tu necessario pro aliquo quod simplum dedisti duplum repetis, & sic congregas vbi non sparsisti, & meti vbi non seminasti: vt dicitur Lucae. xix. & sumis aliquid pro nihilo quasi id quid de tuo erat apud alium aliquid generasset, vt pecunia tua consimilem pecuniam: quod aprta iniquitas est & omnino contra legem naturae: quam vsurarius facit se inaequalem ei a quo accipit per iniustitiam auferendo ei pecuniam vsurariam quam reddendo illi a quo accepit, ad aequalitatem reducuntur. Talis proculdubio locatio siue conmutatio est cum quis emit redditus certos: vel certam pesionem ad vitam: pro certa summa pecuniae: vel pro valore eius: siquis int erius inspiciat. Et vt in particulari aptior nobis fiat intellectus, det aliquis centum libras Parisien. vt ad vi tam recipiat quolibet anno quindecim libras Turonem. hic intra nouem annos recipiet fortem, & decem libras Turonem. vltra. Quid refert recipere istas decem libras Turonem. vltra fortem, quolibet anno recipiendo por tionem aliquam fortis secundum praedictam pactionem, & recipere in nono anno simul totam fortem & decem libras Tur. vltra sub tali pactione: quod det aliquis modo alicui centum libras Turon. recepturus pro eis post nouemannos cum tum libras Parisien. cum decem libris Turon: Reuera in nullo refert. immo videtur maioris pietatis totum accommodare vsque ad nouem annos: quam singulis annis infra portionem recipere, tamen in isto vltimo contractu expressa & manifesta est vlura: secundum praedictum modum vsurariae conmutationis: multo fortius & in isto contractu ergo quo redditus emuntur ad vitam, expectando aliquid recipere vltra fortem: si forte supuixerit receptionem fortis. Sola eim spe & expectatione plus recipiendi, etsi aliquid numquam reciperetur de forte, vsurae tamen iniquitas in voluntate cupida committitur. ldem est si pro certa summa pecuniae ab ecclesiis vel communitatibus pesiones accipiantur ad vi tam, spe & expectatione recipiendi aliquid vltra fottem. hoc enim solum facit vsuram, quod vltra datum aliquid speratur secundum quod aparte dicit Gaufredus in summa sua. Quid, inquit, de quibusdam qui daemt pecuniam ecclesiis, & ab eis reci piunt certas pensiones tenendas toto tempore vitae suae: credo (dicit ipse, quod illicitus est contractus: eo quod diu ho mines sperant viuere: & sic taliter contrahentes credunt se amplius percepturos de prouentibus pensionum quam sit pecunia quam dederunt. Sola autem spe contrahitur vitium vsurarium. Et Glossator summae Raymundi dicit. Quid inquit de illis qui a communitatibus ciuitatum vel a monasteriis emunt certos annuos redditus ad vitam suan: nunquid est vsura: Respondeo, dicit. Non est vsura ex forma contractus: cum tamen huiusmodi redditus annuus personalis sit siue bursalis non praedialis. Credo tamen quod licet quidam legistae dicant contrarium: quod illicitus est contractus. & subdit causas suas, dicens quod venditor facile posset desiderare mortem emptori, vt sic liberatus esset. tum quia nullum est emptoris periculum. Nec solum dico quod est contractus illicitus: sed quod est expresse ex fora sua contractus vsurarius: vt patet ex natura contractus vsurarii. Nec debet fora huius contractus, in genere cuius contractus iniqui sit, peti a lu ristl sed magis a Theologis & Philosophis: cum sit iniquitas contra legem iurl diuini & naturae: vt dictum est. Aliter enim vsuram non danmnarent philosophi: nec dicerent eam esse opus vitii: sicut eam danmnat Philosophus cum dicit in quarto Ethicorum. Secun dum acceptionem inquit abundant in vndique accipiendo & omne quid praesent: puta illiberales operationes operantes omnes vsu rarii: & in gruo & in multo, omnes enim isti vnde non opertet accipiunt & quantum non opertet. Sed quid ad propositum ad for mam contractus quo peccat emptor si venditor desiderat eius mortem: certe nihil. Item quod nullum est pariculum enim ptori nihil ad propositum: quia etsi adsit periculum: non tamen excusat vsuram: vt expresse dicit illa Decretalis. Naui gantibus ad nundinas. Item numquid magnum est emptori priculum quod cito mori possit, & amittere fortem & lucrunt & tamen hoc non excusat vsuram quae est propter solam spe & intentionem plus percipiendi: si forte contingeret superui uere. Esto ei quod facit vsurarius contractum sub tali pacto: accommodo tibi decem libr. Parisien. vt reddas mi hi in fine anni duodecim: quod si interim moriar, nihil reddas alicui ex parte mea: & fors ipsa etiam sit tua, numquid est plana vsura propter spem supuiuendi & amplius percipiendi: non obstante dubio mortis: certe ita. Contractus ergo ille in quo emuntur redditus ad vitam vt praedictum est: cum sit idem in forma cum isto vt visum est: simpliciter est vsurarius: nec in aliquo excusatur propter dubium mortis in emente.

QVod arguitur in contrarium quod sancti viri religiosi & sapientes dant consilium emendi tales redditus religiosis foeminis vt beguinis: Di co & firmiter credo: quod si tale consilium dant in hoc sapientes non sunt: sed ignorantia iuris naturalis in vsura rio contractu decepti decipiunt animas. immo vt verius credo: licet forte aliquando in hoc deceperit: in longo tempore non fecerunt: nec facient decaetero iam melius instructi. Et forte licet mulierculae ad suae cupiditati excusationem tale consilium a religiosis se accepisse dicant: mentiuntur in hoc.