Quaestio 14

Irca secundum arguitur quod non possit esse melius opus bonum sine voto quam castitas sub voto. Primo specialiter quod sit melius quam opera pertinentia ad praecepta secundae tabulae: quia casti tas sub voto est opus perfectum pertinens ad latriam: & sic ad primam tabulam in qua nulla cadit dispensatio: quae cadit in omnibus praeceptis secundae tabulae. & perfectius est vt videtur opus, in quo nulla cadit dispensatio. ergo &c.

SEcundo arguitur idem generaliter de operibus quibuscumque: quia Ecclesiasti. xvi. dicitur. Non est digna ponderatio animae continentis. esset autem digna ponderatio si aliquod aliud opus posset esse melius illa. ergo &c. Contra est Augustinus de virginit. Nemo est vt puto qui au sus sit praeponere castitatem martyrio. hoc autem non est: nisi quia melius opus est martyrium. ergo &c.

DIco quod votum non mutat genus, aut speciem, aut substantiam operis cui annectitur: sed solummodo apponit circunstantiam illi qua magis deo gratum sit illud: & per hoc melius est vnum & idem opus cum voto: quam sine voto: aliis eisdem retentis. secundum quod declarat Anselia. in libro de similitudinibus in exemplo de duobus quorum vnus fructus arboris suae offert deo liberaliter & sine voto: alter vero etiam liberaliter & cum voto. Veruntamen quia opus vt habitum est supra, non dicitur bo num nisi ex ordine ad finem: & hoc vel quia ordinatur ad meliorem finem vel quia melius ordinatur ad eundem finem: finis autem ad quem ordinatur opus bonum & melius non solum ex genere sed ex circunstantia, quale est opus castitatis cum voto, non est nisi beatitudo vitae aeternae: propter hoc non ratione finis melioris, vnum opus est melius alio, de quibus loquimur: sed si sit melius hoc procedit quia meliori modo aptum natum est ordinari de se in finem: qui modus ex charitate procedit secundum quam mouetur operans ad opus inchoandum: & ad ipsum exequendum vsque in finem. Vnde virtus cuius opus non est bonum bonitate moris nisi ex ordine in finem a voluntate: vt habitum est supra: & secundum Augustinus de moribus ecclesiae, non est nisi amoris modus. vnde dicit. Si virtus ad beatitudinem nos ducit, nihil omnino virtutem esse affirmaueris: nisi summum amorem dei. Nam quod quadripertita dicitur virtus ab ipsius amoris vario quodam affectu dicitur. & secundum Gre gorium. ii. mora. plerique sibi sufficere vitae suae innocentiam putant: atque ad feruorem spiritus nulis se ardoris stimulis inflammant: & sit plerunque deo gratior vita amore ardens post culpam: quam securitate torpens innocentia. In examine nanque iusti iudicis mutat merita ordinum qualitas actio num. Quare cum aliquod opus: immo multa opera absque voto de natura sua & secundum se nata sunt fieri cum maiori charitate quam opus castitatis sub voto: ita quod charitas & ordo eius atque modus quem requirit tale opus de se multum habet praeponderare charitati ex qua natum est fieri opus castitatis vel aliud cum voto: propter quod de opere martyrii loquens dominus dicit: Maiorem cha ritatem nemo habet &c. quasi diceret: opus martyrii natum est fieri ex maxima charitate: & cum hoc etiam ex parte operantis charitas & ordo eius atque modus in operando multum potest praeponderare in opere bono sine voto facto respectu charitatis & ordinis & modi eius in operando aliud opus in specie vel idem in specie sub voto: idcirco dico quod simpliciter & absolute opus bonum non sub voto pont esse melius & ex parte operis & ex parte operantis quam aliquid opus sub voto. licet enim votum semper aliquid bono operi vt dictum est addat: non tamen tantum addit vt omnino opus cum voto praeponderet cuicumque operi sine voto. Quid dico de quolibet genere voti. Vnde castitas siue castitatis bonum vnius sine voto propter formam chari tatis praeponderantis potest esse multo melius quam castitas alterius vel opus eius sub voto. & per hunc modum etiam castitas vidualis aut coniugalis bene potest praeponderare castitati virginali. dicen te Augustino. xvi. de ciuitate dei. Nouimus enim non ex bonis singulis inter se homines compa rare. Sed simul quoque comparemus vniuersa: ac per hoc sano veroque iudicio cum continentia coniugio praeferatur: melior tamen est fidelis coniugatus quam continens infidelis: & obediens deo quam continens minoris fidei minorisque obedientiae. Si vero paria sunt caetera., continentiam coniugio praeferri quis am bigit: Per hunc etiam modum similiter eleemosyna vnius sine voto potest bene praeponderare castitati al terius sub voto. & sic de caeteris operibus tam primae tabulae quam secundae. Et propter hoc martyrium praefertur casti tati sub voto: quia maiorem charitatem nemo habet &c. vt dictum est supra: secundum quod processit vltima ratio. Votum enim modicum facit, aut addit operi nisi aliud adsit: plerumque etiam obest saltem per accidens: vt in stultis virginibus. in quibus vt dicit Greti. viii. Moral. Dominus ad iudicium veniens dum mentis corruptionem considerat, corporis incorruptionem danmnat. Vnde cum alias tres modos virginitatis distinxerimus: est enim quaedam honorabilis, quaedam laudabilis, & quaedam despicabilis: ista quarta est damnabilis. Sed di i ces quod hoc est per accidens quod secundum hunc modum aliud opus sine voto est melius quam castitas sub voto non ex natura operis. Dico quod immo de natura operis aliquod opus sine voto puta martyrium & plura alia, vt patebit infra, meliora sunt secundum se quam opus castitatis cum voto: quia ex maiori charitate nata sunt fieri & difficiliora etiam sunt. Verum est tamen quod aspiciendo ad opus simpliciter vt est bo num ex natura & substantia operis, bonitate illa qua conuertitur cum ente vel quae est opus bonum ex genere quod includit in suo significato circunstantiam ex ratione, vt habitum est supra: operi inquam vt tali bonitate sit bonum, accidit quod fiat ex charitate: & fiat bonum ex circunstantia, non solum in genere moris, sed etiam in genere meritorii, vt patet in comedere & bibere quae sunt opera de primo genere, & in opere dandi eleemosynam & praedicandi quae sunt de secundo genere. Aspiciendo autem ad opus vt est bonum bonitate meritoria: illud non est verum quod accidat ei fieri ex charitate: quia essentiale est operi me ritorio inquantum est meritorium quod procedat ex voluntate secundum modum et ordinem charitatis.

AD pri mum in oppositum: quod opus castitatis sub voto praeponderat omni operi secundae tabulae: quia pertinet ad primam tabulam in qua nulla sit dispensatio, sicut fit a deo contra praecepta secundae tabulae: Dico quod praecepta primae tabulae quia pertinent principaliter ad dilectionem dei, aliis eisdem retentis sunt digniora & meliora illis de secunda tabula quae pertinent ad dilectionem, proximi. Propter quid etiam dicitur quod in illis deus non potest dispensare: sed in istis. Ratione tamen charitatis & modi operis bene potest praeponderare aliquod opus secundae tabulae operi primae. Et sic non obstante quod ratione voti castitas sub voto esset de prima tabula: nec posset in illa dispensari: bene tamen posset aliquod opus secundae tabulae praeponderare vt dictum est. Quin tamen in omni voto ecclesia si necessitas occurreret posset dispensare, non credo. Vnde distin guendum est de pertinere ad primam tabulam: quia aliquid pertinet ad ipsam per se & ex se: vt non sumere nomen dei in vanum. Aliquid per accidens & ex adiuncto: vt castitas sub voto ad liberius vacandum deo. Et licet in eo quod primo modo pertinet ad primam tabulam non habeat locum dispensatio: habet tamen in illo quod pertinet ad ipsam secundo modo: quia talem finem statuit castitati votum vel propositum nostrum. Et per hunc modum martyrium reducitur ad illud praeceptum cuius obseruatio dat causam martyrio: vt quia non vult negare vnum deum, ad primum praeceptum primae tabulae: si quia non vult peierare deum, ad secundum: si quia redarguit peccata proximorum, ad aliquod praeceptorum secundae tabulae. Ad secundum: quod non est digna ponderatio animae continentis: Dico quod non loquitur ibi de continentia speciali quae est in sola castitate: sed de illa quae generaliter pertinet ad omnes virtutes. de quali loquitur philosophus in. vii. Eth. Vnde super illud Animae continentis. dicit Glos. interli. Quae ipso fue rit coniuncta spiritali scientia fidei: cuius est continere ab omni genere vitiorum & omnia mandata seruare ad quae se obligat in fidei professione & sacramenti baptismatis susceptione. Talem autem con tinentiam quae pertinet ad omnes virtutes & virtutum opera: & sic ad bona media, conmparat hic ad bona infima: vt sunt scientiae saeculares, & bona quae ex illis nobis possunt prouenire. Vnde super illud Omnis poesderatio. Glos. interli. Operum mundi & sapientiae saecularis. Propter quod ex illo dicto nequaquam potest concludi: quin continentia castitatis possit habere praeponderationem. Et per eundem modum quo dico aliqua opera non sub voto posse praeponderare castitati sub voto: sic dico quod possunt praeponderare paupertati sub voto: & similiter abrenunciationi propriae voluntatis sub voto. Et per hunc modum dico secundum quod alias dixi, quod opera vitae actiuae praelatorum multum praeponderant operibus contemplatiuorum: & ideo status ille persectiores requirit: ita quod si praelati congruant suo statui proportionabili ter modo quo religiosi suo statui congruunt, perfectissimus praelatus perfectior est perfectissimo reli- gioso. Etiam ipse praelatus cui incumbunt opera perfectionis actiuae & contemplatiuae perfectior est ex operibus suis actiuis quam contemplatiuis, modo quo exposui in. xii. Quolibet. quaestione. xxix. Hinc religiosi quidam, prout ab eis (ut dicitur) scribitur in tractatu quodam quem scholares appellant Correctorium, dicunt sic. Quia status praelatorum persectior est quam status religiosorum: hoc auctoritate, dignitate, & officio constat. Sed vtrum merito: dico sine praeiudicio quod sic dummo sit bonus praelatus secundum exigentiam status sui nihil omittens de essentialibus tangentibus officium suum. Et subditur. Vnde si praelatus animarum salutem procuret prout debet docendo publice, & priuatim orando, dona & sacrificia offerendo pro peccatis suis & alienis: conseruando se & alios sine quaerela: et religiosus ex parte sua perficiat essentialia status sui viuendo in obedientia fine proprio & in castitate, videtur vt dictum est maius esse meritum praelati quam religiosi. Et inducunt ad hoc auctoritatem Augustinus in epistola ad Valerium a nobis saepe inductam, vbi dicit, Nihil est in hac vita &c. Et in his dictis suis veritatem con fitentur quam tenemus. Nisi enim ita esset, non sapienter agerent viri religiosi quando consentiunt vt praelati fiant: in quorum statu oportet eos postponere opera contemplatiuae, & vt plurimum va care operibus actiuae, praedicando, confessiones audiendo, consulendo: aut quando priuilegia impetrant, vel oblata acceptant, de exercendo opera vitae actiuae in praedicationibus consultationibus & confessionibus audiendis. Quid enim prodest homini si vniuersum mundum lucretur: animae autem suae detrimentum patiatur: Matth. xvi. Quod quidem detrimentum necessario paterentur isti nisi opera actiuae quae exercent recompensarent detrimentum operum contemplatiuae quae omittunt. Vnde etiam quia ita est de praelatis respectu religiosorum contemplatiuorum, & de operibus actiuis ipsorum respectu operum contemplatiuorum quae debentur religiosis, vt religiosi sunt: dicit quidam doctor religiosus valde ex cellens, & in scriptis reliquit: religionem illam esse perfectiorem quae proximius operibus praelatorum actiuis communicat & ordinatur ad illa exercendum in adiutorium praelatorum & profectum popu lorum. vnde dicit sic. Summum. gradum in religionibus tenent qui ordinantur ad docendum & praedi candum: quam & propinquissimae sunt perfectioni episcoporum. Fines namque primorum iunguntur principiis secundorum, vt dicit Dionysius. vii. ca. de diuinis nominibus. Quibus tamen religiosis nisi necessitas coactionis, vel ex conscientia, vel ab homine ad talia eos compelleret, ea exercere non liceret. dicente Dionysio. vii. caa. de cael. hierarch. Non enim fas est sanctorum perfectioribus ac sancte perfectis operari quid omnino praeter propria hostiarum mysteria, ac sacras ordinationes. Quod exponens Hugo. dicit sic: Fas non est, hoc est licitum omnino aliquid operari siue sanctorum perfectioribus. i. qui alios in sanctitate perficiunt, si ue sancte perfectisi, i. qui ab aliis in sanctitate perficiuntur, praeter propria hostiarum mysteri,a. i. propria gratiarum dona, & prprias sacras ordinationes vnicuique proprie assignatas. Nam sine gratia operari vanum est: praeter ordinem operari aut contra, peruersum est. Habent namque singuli propria dona secundum quae valent operari, & ordines proprios secundum quos debent suam operationem moderari. Propterea necesse est vt studeat vnusquisque gratiam quam accepit agnoscere, ne incipiat praesumere in eo quid non potest, & offi cium proprium ordinemque attendere, ne audeat transgredi in eo quod non debet. Hunc ordinem diuinae dispensationis diligenter seruandum esse Petrus apostolus admonet dicens. Vnusquisque sicut ac cepit gratiam in alterutrum administrantes. Et Paulus eos qui hanc diuinam ordinationem & dispem sationem tenere noluerunt reprehendit dicens. Numquid omnes apostoli: nunquid omnes prophetae: &c. Propterea fas non est his qui diuinae gratiae participes facti sunt, siue immediate a deo, siue per hominem eam acceperint, aliquid operari praeter propria dona & officia: vt diuina pulchritudo in omnibus conseruetur & ordo dispensationis summae perseueret. Et infra. Vt videlicet id solum vnusquisque operari praesumat quod ad ordinem & officium sibi assignatos spectare probatur. Et infra. Quoniam aliter subsistere non possunt in eo statu quo diuinam pulchritudinem imitantur. Hinc etiam iandiu occasione disputationum & altercationum quas magistri Parisien habebant inter se de perfectione statuum maiori vel minori: audiui dominum papam Clementem cum adhuc esset legatus, ad dirimendum dictas altercationes in quadam praedicatione sua praeferre simpliciter statum praelatorum statui re ligiosorum: licet forte (ut dicebat) ipsi praelati non congruerent in omnibus statui suo, sed essent multi ex eis congruentius subditi quam praelati. Et hoc dicebat exponendo illud Ecclesiastes. x. Vidi seruos in equis & principes ambulare super terram. Sed nunc mirum est quare aliqui sic nituntur deprimere statum praelatorum, vt dicant primo quod in ipsis non requiritur perfectio nec praeeminentia sanctitatis & bonitatis nisi solum de congruentia & non de necessitate status. Secundo quod opera eis pro pria ratione status praelationis non sunt tantae difficultatis & arduitatis de genere suo, quantae sunt opera religiosorum eis, propria, vt religiosi sunt: quia(ut dicunt) non est multum graue seu difficile de genere praedicando illuminare populum, nec corrigendo ipsum purgare, nec sacramenta ministrando ipsum sancti- ficare & perficere: quae sunt opera hierarchica ad praelatos pertinentia, non solum ad maiores vt epseos: sed etiam ad minore. scilicet ad parochiales presbyteros, eis, propria ratione sui status, licet secundum magis & minus. Quamuis autem alias horum contraria euidentibus auctoritatibus & rationibus declarauimus: non taedet tamen aliqua iam dictorum sub compendio nunc repetere: & propter illa quae isti dicunt circa statum praelatorum quaedam alia addere: & dicta ipsorum quo ad hoc non solum rationibus sed maxime sanctorum auctoritatibus refellere. Est igitur il principio aduertendum: quod ad vere iudicandum inter duo adinuicem, vtrum illorum in aliquo praerogatiuo emi neat, oportet primo aspicere solummodo ad illa quae per se nata sunt illis conuenire, non autem quae per accidens. Secundo oportet aspicere ad omnia & singula talia non ad aliqua tantum. Tertio oportet aspicere ad bona caetera si sint paria, & illa in comparatione praesupponere esse paria, vt siquis velit comparare castitatem virginalem ad castitatem coniugalem, non debet aspicere ad conditiones personarum quae sunt in istis statibus: puta si meliores & sanctiores inueniantur in coniugio quam in virginitate: non ex hoc praeferem dum coniugium: quia illud accidit statui. Similiter non debet aspicere ad aliquam conditionem particularem solummodo, puta si melior est corporalis foecunditas coniugum quam sterilitas virginum: non propter hoc simpliciter coniugium est praeferendum virginitati: quia virginitas in aliis pluribus & potioribus prae eminet. Similiter non debet aspicere solum ad conditiones quae per se singulis conueniunt: sed etiam ad caetera quae vtrisque nata sunt conuenire si sint paria, & illa esse paria supponere. puta si melior est coniumx obediens quam virgo inobediens: non propter hoc coniugium praeferendum est virginitati. secundum quod de primo istorum dicit Augus. intio il. retractationum. Error sacrarum virginum meritum aequando pudicitiae coniu gali tantum inualuit vt non nullas etiam moniales deiecisse in nuptias diceretur. Et maxime argumento tali Tu ne melior es Sara: Melior ne es quam Susanna: Cui respondet in libro de bono coniugali dicens. Si res ipsas comparemus, nullo modo dubitandum est meliorem esse castitatem virginalem quam castitatem coniugalem. Homines autem cum comparamus, ille melior est qui bonum amplius quam alius habet. De secundo dicit li. xvi. de ciuitate dei. Nouimus non ex bonis singulis homines inter se comparare: sed simul quoque comparemus vniuersa. Vnde quia foecunditas spiritualis in virginibus quam requirit earum status cum sterilitate corporali, foecunditati coniugatorum corporali praeponderat: non status coniugatorum: sed virginum praeferendus est. dicente Augustinus libro de virgi. Felicior partus spiritualis quam carnalis. Beatior enim Maria fuit concipiendo Christum fide quam carne. Materna enim propinquitas nihil ei profuisset nisi feli cius ipsum fide quam carne gestasset. ldem super illud Lucae. xi. Beati qui audiunt verbum dei & custodiunt illud. Hoc (inquit) est dicere: mater mea quam appellas felicem, inde felix est: quia verbum dei custodit: non quia in illa Verbum caro factum est. De tertio. xvi. de ciuitate dei post verbum praedictum sub singulis inspiciendis comprehendendo caetera bona quae conmuniter possunt inesse ambobus quae debent supponi esse paria, continue subdit dicens. Ac per hoc sano veroque consilio cum continentia coniugio prae feratur: melior tamen est fidelis coniugatus, quam continens infidelis: & obediens adeo: quam continens minoris fi dei minorisque obedientiae. Si vero paria sint caetera, continentem coniugato praeferre quis ambigit: Nunc autem tria genera operum per se conueniunt statui praelatorum ratione sui statu scilicet purgare, illuminare, & perficere: qui sunt tres actus hierarchici per ordinem se habentes. secundum quid dicit Hugo. vbi supra. Nisi prae cederet purgatio non sequeretur illuminatio: & nisi sequeretur illuminatio non veniret consummatio. Sicut enim illuminari non potest qui non est purgatus: sic consummari non potest qui non est illuminatus: quia cognitio veritatis non nisi mundos illuminat: & perfectio virtutis non nisi ad illuminatos veritate. ap propinquat. Similiter tria genera operum per se conueniunt statui religiosorum ratione status su scilicet obseruatio paupertatis, castitatis, & obedientiae: & hoc ex voto. Caetera autem opera sanctitatis communia sunt omnibus: vt sunt tria opera contemplationis, oratio, lectio, meditatio, & omnia opera misericor diae. Volens ergo scire praeeminentiam statuum inter praelatos & religiosos, respicere debet ad opera illa quae his & illis per se conueniunt ratione status ipsorum, & non ad alia quae caeteris conuenire possunt: & ideo sunt opera accidentia statui & vni & alteri. Constat autem quod actus praedicti tres, proprii statui praelatorum scilicet purgare, illuminare, & perficere: multo perfectiores sunt quam tres ali scilicet obseruare paupertatem, casti tatem, & obedientiam sub voto: inquantum sunt per se opera status religiosorum, quia illa sunt opera iustitiae generalis ad alterum: ista vero ad seipsum. Et ideo illa tanto sunt digniora et perfectiora quanto communiora: & ad plura se extendunt: & per consequens difficiliora: caeteris dico paribus quae possunt vtrique statui congruere, quid supponendum est secundum iam dicta. Vnde & illi dicunt. Suppo namus in vtroque statu fundamentum omnis perfectionis scilicet charitatem: ita quod praelati & religiosi sint in charitate. Et tunc est quaestio, quorum opera sunt perfectiora ad quae obligati sunt ratione sui status. Et quod amplius est addo supponendo fundamentum charitatis vtrisque aequale tam secundum omnia alia opera charitatis quam secundum illa in quibus status per se distinguitur. Quia autem dicta opera praelatorum ratione qua ad alterum sunt perfectiora sint. Vnde supe illud. c. vii. caelest, hierarch. de descriptione hierarchiae: & ad proprium principium vt licet assimilatione, dicit Hugo. Etenim vnicuique hierarchiam fortientium perfectio haec est: secundum propriam analogiam in dei imitationem ascendere: & omnium diuinissimum vt aiunt eloquia, est cooperatorem fieri, & ostendere diuinam in seipso actionem secundum possibile elucentem. i. nihil diuinius aiutem eloquia: vel quo nihil magis diuinum facit: vt scilicet ad alios relucendo infundant per exenplum operis quod primum percipere meruerunt per dictum occultae inspirationis. Vnde & illi qui sunt in statu purgandi illuminandi & perficiendi, status ipse requirit quod prius sint purgati, illuminati, & perfecti. Sequitur enim continue. Sic ergo persectio constat hierarchiae: vt qui purgantur purgent: & qui illuminantur illuminent: & qui perficiuntur perficiant. & infra postmodum. Sed sunt superiores & sublimes & ipsi appropinquantes diuinitati, immediate ab ipsa recipientes & purgationem vt sint mundi, & illuminationem vt sint clari: & perfectionem vt sint sancti: & ab illis rursum secundum ordinem diuinae dispositionis hi qui sequuntur & in ordine subiecti sunt & purgantur & illuminantur & perficiuntur. Constat autem quod quicumque religiosi de iure commoni per praelatos debent purgari, illuminari, & perfici: sicut & laici quicumque est coniugati. quia ratione trium praedictorum votorum non habent quod sint clerici sacerdotes aut lrati. Vnde & antiqui monachi puri laici esse consueuerunt vt testantur decreta sctorum. essent enim parochiani sacerdotum curatorum contra quos praecipue se extollunt, nisi essent eorum priuilegia & exemptiones: per quae tamen status eorum nihil omnino perfectionis essentialis acquirit. Quid ergo dicunt quod conveniunt in orando & offerendo sacrificia pro populo: concedo quod verum est de oratione: sed hoc est de communibus vtrique statui quae supponimus paria in nostra operatione. Falsum est autem de sacrificiorum oblatione. Hoc enim non competit ratione status nisi praelatis: non autem religiosis ratione status sui. quia non est potior ratione status sacerdos frater in religione quam laicus conuersus. Vnde etsi perfectius & melius fierent orationes & sacrificia a religiosis quam a praelatis, hoc nihil ad comparationem statuum propter tertiam conditionem obseruandam in comparationibus: quia in his debemus supponere religiosos & praelatos esse pares: & quid amplins est praelatis incumbit ratione status orare pro populo vt pur getur, illuminetur, & perficiatur per publicas orationes: non sic autem religiosis: sicut nec offerre sacrificia. Quia addunt: quod ad obseruantiam continentiae strictius & firmius sunt obligati religiosi quam praelati: quia per vo tum indispensabile nisi in casu non quocumque sed arduo: non autem regulariter nec velite vnquam contra obseruantiam castitatis dispensatum est cum religiosis, sicut dispensatum est cum sacerdotibus curatis: qui non sunt ad castitatem obligati nisi ex statuto generalis concilii: Item nec omnes sacerdotes curati tenentur ad castitatem sicut graeci & caeteri orientales: Dico generali responsione quod castitatis obseruantia absque matrimonio non est de illis quae per se pertinent ad statum praelationis: sed solummo de illis que pertinent ad statum religionis: ita quod si pertineat ad statum praelationis, hoc est per accidens: vt scilicet liberius possit vacari tribus dictis operibus quae per se competunt praelatis ratione status. Vnde etsi apostoli propter hoc castitatem obseruabant, & sub voto, nequaquam tamen per se erat opus ratione status nisi Christus sic instituisset: & tunc quod non obseruabatur a poste ris, hoc erat per dispensationem quandam ecclesiae generalem: sm quod determinaui in praecedenti Quolibet. Sed in hoc non derogatur perfectioni status in aliquo: sed personarum quae sunt in illo solummo: quemadmodum si dispensaretur cum fratribus minoribus quod possent habere bona in conmuni qui vellent, in hoc in nullo videretur derogari per fectioni regulae & status illorum quod possent bona in comoni habere: quemadmodum quod forores ordinis fratrum minorum moniales habent possessiones & redditus in nullo derogat regulae & statui fratrum minorum: nec perfectioni volentium illam integre obseruare. Et ideo licet in hoc praeminerent religiosi ratione qua castitatem seruant & strictius quam praelati quo ad obligationem: hoc est in praelatis de accidentalibus statui: et diminuit de perfectione personarum castitatem non obseruantium ea strictitudine qua Christus eam obseruari instituit, si tamen instituit et apostoli obseruarunt: nihil autem diminuit de ratione status: licet dispensatione generali antiquitus non obseruabatur: et quod modo obseruatur ab occidentalibus, hoc est, vt dicunt illi, ex generali statuto: per quod non tantum sunt praelati ad castitatem astricti sicut religiosi ex voto. Quid tamen nequaquam verum esse puto: quia cum quisque ordinatur in subdiaconum: et dicit ei eprses, si hucusque incestus amodo castus, consensu suo & taciturnitate vouet: et censendus est vouisse, sicut religiosus per lapsum anni scienter et absque coactione in religione perseuerans censetur professus. Quia autem facilius dispensatur in ordinatis quo ad castitatem quam in re ligiosis, hoc non est propter maiorem obligationem: sed propter euidentiorem causam dispensandi super hoc quod accidit in clericis saecularibus, non autem in religiosis. Si vero castitas sub voto non sit de statu praelationis ex institutione Christi: tunc obseruatio castitatis adhuc est de accidentibus statui praelatorum licet per se pertineat ad statum religionis. Et ideo licet in hoc perfectiores essent religiosi: quia tamen ca stitas extra matrimonium non est de necessitate salutis in illis quibus licet vti matrimonio: non tamen se queretur quod simpliciter essent religiosi perfectiores praelatis propter secundam conditionem praedictam conseruandam in comparationibus: quia. scilicet opera tria praedicta praelatorum multum praeeminent omnibus operibus ob- feruatis a religiosis ex voto, vt iam dictum est, & plenius declaratum in alio Quolibet, & iam amplius declarabitur. Quia dicunt quod praelati ad opus illuminationis per praedicationem non sunt obligati ex necessitate status sui vt curati parochiales: licet forte ad hunc actum de necessitate teneantur epsei: Quo ad epseos non oportet hoc ponere forte: cum dicat Apostolus. i. Tim. iii. Oportet episcopum esse doctorem. & Titum. i. Oportet episcopum esse continentem, amplectentem eum qui secundum doctrinam est fidelem sermonem vt potens sit exhortari in doctrina sana: & eos qui contradicumt arguere. & super hoc sunt plurima capitula in distinctionibus decretorum quae longum esset hic adducere. Gregorius autem exponens iam dictum sermonem Tit. i. dicit id est pasto. xv. Praedicans officium suscipit quisquis ad sacerdotium accedit. Hinc Moysi praecipitur, vt tabernaculum sacerdos ingrediens tintinabulis ambiatur: vt videlicet voces praedicatio nis habeat ne superni pectoris iudicium ex silentio offendat. scriptum quippe est: vt audiatur sonitus quando ingreditur & egreditur sanctuarium in conspectu domini & non moriatur. Sacerdos namque ingrediens vel egrediens moritur si de eo sonitus praedicationis non auditur: & iram contra se occulti iudicis exigit si fine praedicationis sonitu incedit. Sed hoc tempore opportuno: quia praeceptum affirmatiuum est, non semper tenetur praedicare in propria persona: scire tamen tenetur praedicationis doctrinam vt paratus sit ad exequendam ipsam etiam in propria persona cum necesse fuerit. Alias autem bene potest ipsam exequi per alium vel minus: tamen ratione status semper est obligatus ad eam sciendam & exequendam cum opus fuerit: sicut sacerdos curatus ex offi cio & statu semper est obligatus ad audiendum confessiones subditorum suorum: licet illas quonidoque bene possit audire per alium. vt extra de poen. Omnis vtriusque sexus. Quid autem dicitur de curatis: quod licet praedicare eis competat ex officio, tamen ad hoc non sunt obligati ratione status: quia pro magna parte essent in statu damna tionis cum pauci sint qui faciant & rariores sint qui sciant: Dico de primo hic dicto de curatis quod non est verum: quia officium praedicationis nequaquam competit eis nisi ratione status in quo succedunt lxxii. discipulis: quibus praedicare competebat ratione status quem assumpserunt cum mitterentur a Christo, si cut &. xii. apostoli. vnde eadem praecepta omnino dedit eis in mittendo ipsos. vt patet Matth.x. & Lu. ix. Vnde super Lu. dicit Glos. Sicut in apostolis forma est epseorum, sic in. lxxii. forma est praesbyterorum. secundi ordinis. lxxii. mittuntur qui tot linguarum gentibus euangelium praedicarent. Quia dicunt: sunt ne in statu damnationis: Dico quod sic, si nec sciant nec praedicent, aut sciant, & non praedicent secundum quod requirit indigentia populi pro tempore opportuno: quemadmodum alia praecepta affirmat iua obligant. Sed ad hoc non requiritur multum eminens scientia modernis temporibus: licet maior requiritur in eprseis quam curatis. Et ideo pro moderno tempore non potest dici quod pauci sciant quantum necessitas requirit: aut exequantur: et ideo nec quod sint in statu danmnationis ponendum est. Qualiter autem se habebant tempora praecedentia quando erant haeretici: & se habebunt tempora futura in praedictis: nescio. Attamen si ita esset quod pauci sciant & rariores faciunt prout status eorum requirit: et proptrea dicendum esset quod essent in statu danmnandorum: quantuncumque sit durum dicere hoc: potius tamen dicendum esset quam falsum di cere circa ipsorum statum & mentiri. Sed quid hic laboramus: si praelati non sunt obligati ad praedicationem ratione sui status: multo minus hoc competit religiosis ratione status ipsorum: quia non plus magistris vel magistris theologiae quam laicis conuersis in ordine ipsorum. & sic illud dictum eorum nihil valet ad propositum. Pro pter quid addunt dicentes. Dato quod ad opus praedicationis omnes teneantur & epsei & curati: & quilibet illorum ad ipsum sit sufficienter instructus: iste tamen actus non est tantae difficultatis ex genere suo nec arduitatis quantae sunt ex genere suo actus religiosorum: vt propriorum abnegatio &, propriae voluntatis per totam vitam suam abrenum ciatio. Dico quod etsi in officio praedicationis non sit magna difficultas in corporis afflictione: maxima tamen est in afflictione mentis, si eo modo exerceri debeat vt status varius auditorum requirit. vt enim dicit Greg. in principio secundi pasto. Non eadem cunctos exhortatio constringit, quia nec cunctos par morum qualitas astringit saepe namque aliis officiunt quae aliis prosunt, & panis qui vitam fortium roborat, paruulorum necat. Pro quaelitate ergo auditorum debet formari sermo doctorum: vt et ad sua singulis congruat: & tamen a communis eruditionis arte numquam recedat. Aliter namque admonendi sunt viri atque aliter foeminae, aliter iuuenes, aliter senes, aliter in opes, aliter locupletes, & caeta huiusmodi propria. et. xxx. li. Mora. in principio. In ecclesia ordo doctorum quasi rex praesidet quem fidelium suorum turba circunstat: de pietate & iustitia in praedicationis serie spem miscet & me tum: quantenus nec incaute de misericordia confidant, nec desprate iustitiam timeant, nec de exhibita iustitia prae sumant, nec de praeterita iniquitate desperent. Sic autem temperare & scire temperare verbum praedicationis & exe qui, multis est impossibile & paucis possibile: ita quod multo facilius est debitum obligationis soluere in propriorum abrenunciatione &, prpriae voluntatis abdicatione, quam debitum praedicationis vt oportet exerce re. Qui sunt illi qui soluunt vt tenentur debitum abrenunciationis, abdicationis, & praedicationis: & in quo deficiunt: deus nouit. Quid addunt quod religiosi bene exercent opus praedicationis ex priuilegio: quare & eis in hoc non praeferuntur praelati: dico quod hoc nihil ad propositum: quia possunt exercere ex priuilegiis per superiorum imperium. de hoc nihil ad statum religiosorum. Nunc autem non est hic sermo nisi de sta- tu non praeeminentia: propter operum suorum per se praeeminentiam. Quare cum opus praedicationis per se pertineat ad statum praelationis: quia est opus illuminationis: non autem ad statum religiolorum: nullo modo quo ad hoc aequiparari potest per quaecumque opera sua status religiosorum statui praelatorum. Quid addunt vlterius quod actus correctionis qui pertinet ad praelatos, non est tantae difficultatis quantae sunt opera dicta religiosorum: Dico quod falsum est: siquis debeat corrigere prout recta ratio requirit. Summa enim difficultas est in illa quo ad duo: quorum vnum est iudiciorum strepitus ad causae quae correctione indiget indagationem. alte rum est post indagationem corrigendi modus. De primo dicit Grego. li. Mora. super illud lobxxix. Cau sam ignorabam: diligentissime iuestigabam. Qua in re, inquit, notandum est ne ad proferendam sententiam iniquam prae cipites esse debeamus, ne temere indiscussa iudicemus, ne quaelibet mala audita nos moueant, ne passim dicta fine probatione credamus. De secundo dicit. xx. li. Mora. in prin. Talis debet esse dispensatio regiminis vt is qui praeest, circa subditos se mensura moderetur. saepe enim subditos frangimus dum plus iusto rigorem iusti tiae tenemus: qui profecto iustitiae rigor non est si se sub iusto moderamine non custodit: & sepe a disciplinae metu frangimus subditos, si nino regimini hilaritatis frena laxamus. Disciplina enim vel misericordia multum destituitur: si vna sine altera teneatur: sed circa suos subditos in rectoribus debet esse & iuste consulens misericordia, &e pie saeuiens disciplina: quatenus vnusquisque qui curandis vulneribus praeest in vino morsum districtionis adhibeat, & oleo mollitiem pietatis. Si est virga disciplinae, sit & manna dul cedinis, sit amor non emolliens, sit vigor non exasperans, sit aelus sed non immoderate saeuiens, sit pietas sed non plus quam expediat parcens. ldem versus finem li. xxx. Tunc est apud deum oblatio, verae rectitudinis cum de radice iustitiae prodeunt rami pietatis. Sutem namque nonnulli ita districti vt omnem mansuetudinem benignitatis amittant. Et sunt nonnulli ita mansueti vt perdant districti iura regiminis. Vnde cum ab recto ribus vtraque summopere tenenda sunt, vt nec in disciplinae vigore benignitatem mansuetudinis, nec rur sum in mansuetudine deserant disciplinae rigorem: quatenus nec a pietatis compassione obdurescant cum contumaces corrigunt, nec disciplinae vigorem molliant cum infirmorum animos consolantur: regat ergo disciplinae vigor mansuetudinem, & mansuetudo obtineat vigorem: & sic alterum conmendetur ex altero, vt nec vigor sit rigidus, nec mansuetudo dissoluta. Reuera in his seruare modum difficilius est quam seruare quancumque obseruantiam regularem. Dicere autem contrarium vt puto, inexperientia facit. Hinc dicit Augustinus in fine de opere monach. Non alligamus onera grauia: & vestris humeris imponimus quae nos digito attingere nolumus, quae rite & agnoscite labores occupationum niarum & ecclesiarum quibus seruimus, vt nos ad illa opera ad quae vos hor tamur vacare non sinant. Quamuis enim dicere possumus: Quis militat suis stipendiis: tamen dominum lesum in cuius nomine securus dico, testem inuoco super animam meam: quoniam quantum ad meum attinet commodum, mallem per singlos dies certis horis operari, & caeteras horas hatrene ad legendum & orandum, aut aliquid de diuinis literis agendum: quam tumultuosas perplexitates causarum alienarum pati, de negotiis saecularibus vel iudicando dirimendis vel interueniendo praecidendis. & infra. Omitto alias inumerabiles ecclesiasticas curas quaes fortasse nemo cre dit nisi qui expartus est. Et ita qui non credit & dicit contrarium, hoc contingit: quia inexpartus est, aut forte quia respicit ad illos qui perfunctorie illa opera agunt: quibus facilia sunt quae laboriosissima sunt ex corde agentibus illa. secundum quod dicit Augustinus in epistola ad Valerium. Ante omnia peto vt nouerit religiosa, prudentia tua nihil esse in hac vita, & maxime hoc tempore leuius & facilius & hominibus acceptabilius epsei aut diaconi officio si per functorie atque adulatorie res agatur. Sed nihil apud deum miserius & tristius & damnabilius. Item nihil esse in hac vita, & maxime hoc tempore difficilius & laboriosius & periculosius epsei aut praesbyteri aut dia coni officio: sed apud deum nihil beatius si eo modo militetur quo noster imperator iubet. Quis iste sit modus nec a pueritia nec ab adolescentia mea didici: & eo tempore quo discere coeperam vis mihi facta est me rito peccatorum meorum. Nam antequam expertus essemquid illic agatur, quasi doctior & melior rephendere au debam: ita postquam missus sum in medium, tunc sentire coepi temeritates reprehensionum mearum: quamquam & antea priculosissimum iudicarem hoc misterium. & infra. Sed ad euitandas aut perferendas solertiam: & vires meas non noui, & alicuius momenti arbitrabar. & infra. Proptea ipsa re didici quid sit homini necessarium qui po pulo ministrat sacramentum & verbum dei. & infra. Sed fortasse dicit sanctitas tua: vellem scire quid desit in structioni tuae: tam multa sunt vt possim facilius enumerare quae habeo, quam quae habere desidero. Au deo enim dicere me scire & plena fide retinere quid pertineat ad salutem nostram: sed hoc ipsum quodo ministrarem ad salutem aliorum non quaerens quod mihi vtile est: sed quod multis vt salui fiant. & infra. Quomodo autem id fieri pont nisi quemadmodum ipse dominus dicit petendo, pulsando, quaerendo, orando, legendo, & plorandos. Nota quod di cendo, nihil leuius & facilius aut acceptabilius epsei aut diaconi officio, non addit, aut praesbyteri, sed sub dendo. Item nihil esse &c. addit aut praesbyteri. quia officium praesbyter. scilicet curati de quo loquitur, multum hent oneris sed modicum honoris saeclaris annexum: sicut haent officium epsei & diaconi & archidiaconi. alii enim diaconi non habent propria officia in ecclesia supra populum. Quod addunt de sacramorum administratione ad populumpficiendum & sanctificandum qamuis sit summae necessitatis & dignissimae: non tamen sunt actus maximen meritorii dispensanti sacerdoti: neque enim in eis tanta arduitas & difficultas est sicut est in actibus religiosorum: Dico quod licet substantia actus talis administrationis sacramentorum, aliis quasi mechanicum quid videtur facilis administrationis sicut est perfunctorie agentibus, ad quem secundum talem modum aspiciunt qui hoc dicunt: modus tamen admini strandi quo sacerdos debet ea ministrare secundum quod imparator noster iubet: de quo iam dixit Aug.s lpsa re didici quid sit homini necessarium qui populo ministrat sacramentum: & verbum dei: vbi verbo dei adiunxit sa cramentum: quia sicut multa requiruntur quo ad substantiam administrandi verbum dei, & quo ad vires spiritua les in sustinendo labores discendo quid & qualiter, quando, & quibus & caetera huiusmodi, etiam proponendo: sic est ad scientiam debite ministrandi: & vires spiritales in sustinendo labores: discendo non tam per studium praecedens quam in ipsa administratione inuestigando quibus quando & qualiter digne sacramenta sunt minstranda, & quibus non & cum hoc summo studio & labore custodiendo a maculis culpae & infamiae, curam habendo de bono nomine vt qualibet hora idoneus inueniatur minister in administrando. Sicut enim indigne recipiens damnabili ter recipit: sic indigne mistrans danmnabiliter mistrat. Labor autem in sic adminstrando sacramea multo maior est quam sit labor cuiusque operis per se pertinentis ad statum religionis. Sed esto quod ita sit vt dicunt de opere adminstratio nis sacrmorum: non tamen propterea praeferendus esset simpliciter status religionis: quia in aliis operibus praedictis multum praeponderat status praelatorum, vt dictum est. Sic autem comparatio non est attendenda ad vnum sed ad singula in spicienda, sicut dictum est supra in secunda conditione. Quia addunt de actu arduo martyrii: quod licet religi osi ad illum non teneantur ratione status sui siue voti sicut tenentur ratione status sui praelati: tenentur tamen ratione scandali vitandi: quia fugiendo magis scandalizarent quam praelati: Dico quod etsi ita esset: tamen praelati ratione obliga tionis ad ponendum animam pro ouibus propter statum magis peccarent fugiendo quam religiosi. Et ideo ad non fugien dum plus sunt praelati astricti: & est actus per se pertinens ad statum praelatorum: non autem religiosorum nisi per accidens. Ad id autem quod est per accidens, non est statuum comperatio attendenda, vt dictum est. Et tamen hoc falsum est quod religiosus plus scandalizaret: immo quanto praelatus superior & honestioris vitae tenetur esse in populo quam religiosus, vt iam dicetur, tanto praelatus talis existens qualis deberet esse, plus scandalizaret. Quia addunt quod nec in hoc praeferuntur aliquibus religiosis: puta templariis & hospitalariis: qui tenentur se exponere morti pro populo christiano, & non fugere: dico quod tale opus non pertinet per se ad illos ratione status religionis: ad quem solummo per se pertinet obseruantia trium votorum: sed solummo pertinet ad illos ratione specialis in stitutionis quae accementaliter se habet ad statum religionis simpliciter: etsi ratione specialis obligationis pertineat per se ad religiosos tales. Et tamen hoc quid ad illos qui talia proponunt, cum nullum statutum super hoc habeant in sua regula: Et propterea cum secundum Augusginus. Martyrem non facit poena sed causa: quanto causa maior & principalior est martyrii: tanto martyrium gloriosius est & maioris meriti, & similiter obligatio ad illud sustinendum. Nunc autem dicti religiosi: etsi pro populo Christiano teneantur se vt dictum est, morti exponere: tamen hoc non est nisi ex cam corporalis insultus quem infideles attentare possent & inferre christia nis in personis aut in rebus corporalibus. Praelati autem in talibus insultibus etiam tenentur se exponere pro populo suo, sicut exposuit se Rhemis beatus Nicasius in insultu Vandalorum: & similiter in insultibus spiritualibus defendendo fidei veritatem contra haereticos. Ex qua causa non tenentur se dicti re ligiosi morti exponere: quia laici sunt nescientes tali militia militare: in qua non nisi spiritualibus ar mis eloquiorum veritatis pugnandum est: secundum quod dicit Grego. i. Pasto. xv. Pastorem recta timuisse dicere quid aliud est quam tacendo terga praebuisse: Et est ista cauam martyrii multo maior & principalior quam praecedens: quanto bona spiritualia corporalibus sunt potiora. & sic omnino in actu martyrii praelati & dictis re ligiosis & omnibus aliis praeferuntur. Quid addunt quod ista gregis persecutio raro accidit, et si saepe occurreret non ita multi efficerentur sacerdotts sicut modo: Dico quod verum est: nec omnes modo currentes ad sacerdotii curam ita debent esse perfecti vt per hanc ad martyrium properent sicut properabant tunc quando dixit Apostolus. Qui episcopatum desiderat bonum opus desiderat, quod vt dicit Grego. i. Pasto. c. ix. illo in tempore dicitur quo quisque plebibus praeerat primus ad martyrii tormenta ducebatur: & tunc vt sequitur continuo, fuit laudabile epseatum quaerere. Similiter intellige & sacerdotium: quando per hunc quemquam dubium non erat ad supplicia grauiora peruenire. Quod reuera non laudabile est in eo qui in epseatu non opus sed honorem siue emolumentum quaerit: quia vt sequitur continuo, ipse sibi testis quia epseatum non appetit: intellige, neque sacerdotium: quia non per hunc boni operis ministerium, sed gloriam quaerit. honoris subaudi: aut lucri. Propter quid occurrentes moderno tempore ad sacerdotium aut epatum potius mercenarii quam pastores sunt: qui tamen etsi raro contingat persecutio vsque ad martyrium semper debent esse parati ratione status potius ad ipsam patienter tolerandam: quam quicunque religiosi. Quibus religiosis consimili modo sicut ipsi dicunt praelatis, posset dici quod persecutio religiosorum in martyrio raro contingit: et si saepe contingeret non ita multi efficerentur religiosi: sicut modo Quia autem adhuc addunt quod ad actum martyrii non sunt curati immobiliter astricti: quia possunt resilire a cura & transire ad religionem vt ad frugem vitae melioris contradicente etiam episcopo. sicut fuit ordinatum in concilio Toletano Non ergo simpliciter sunt obligati ad hunc actum tam arduum: sed ex suppositione tantum & vt num. scilicet si velint stare in officio curae: Dico quod in hoc silent de epseis: quia non est eis talis dispensatio exhibita super transitu ad religionem dimissa cura qualis est sacerdotibus curatis: qui tamen de iure communi sunt ita immobiliter curae suae astricti sicut epsei. propter quid simpliciter ratione status sunt simpliciter obligati ad actum dictum sicut & epsei. Quare autem dispensatum est cum sacerdotibus super illo potius quam cum eprseis, in Quolibet praecedenti rationem assignaui. Quid tamen dato quod non sint obligati immobiliter ad hoc, nihil valet ad propositum illorum quia saltem plus obligati erant ad dictum actum tempore quo steterunt in illo statu praelatorum quam postquam transierunt ad statum religiosorum, vt patet ex dictis. Quomodo etiam status religionis sit melioris vitae satis expositum est ibidem. Quia addunt vlterius: quod ad abdicationem proprietatis & abnegationem pro priae voluntatis sunt obligati religiosi & non praelati: quia possunt habere propria: quare religiosi ratione status sui sunt perfectiores. Dico quod etsi religiosi in hoc sint perfectiores praelatis etiam habendo aspectum ad statum qui modo est obseruatus in ecclesia a praelatis: non autem ad aliquem mathematicum aut abstractum: qualis aliquando fuit aut posset esse: tamen ex hoc non sequitur quod religiosi ratione status sui sint perfectiores simpliciter: quia in vera comparatione secundum praedicta oportet aspicere ad singula. Quia ergo opera, propria praelationis & per se ratione status sui praedicta multo sunt perfectiora dictis operibus religiosorum secundum praedicta: non obstante quod aspiciendo ad statum modernorum in aliquo sunt perfectiores: & ita secundum quod praelati: tamen sunt simpliciter perfectiores aspiciendo ad alia eorum opera, propria, & compa rando ipsa ad dicta opera religiosorum. Quia autem addunt quod sunt multi alii actus ardui & difficiles pro prii religiosis: scilicet abstinentia, ieiunium, asperitas victus & vestitus & caeterorum talium ad quae non tenentur praelati ratione status sui: Dico quod omnia talia sunt accidentalia statui tam religiosorum quam praelatorum: quia sunt praeter tria vota, quae sunt per se opera religionis, & praeter tria per se opera prae latorum. propter quod secundum praedicta nihil valet hoc ad propositum, maxime quia cum illis tribus gene ribus operum, propriis praelatis etiam incumbunt eis plura alia annexa: quae sunt potiora & difficiliora omnibus ieiuniis & caeteris asperitatibus religiosorum: cuiusmonoi sunt opera pietatis, & misericordiae erga sub ditos illa debite exercendo: vt quilibet eorum possit dicere cum beato lob. c. xxix. Oculus fui caeco, & pes claudo, pater eram pauperum, & cor viduae consolatus sum. & cum beato Paulo. i. Corin. ix. Cum ex omnibus essem liber omnium me seruum feci &c. Quid autem dicunt: si status praelatorum comparetur ad statum religiosorum quantum ad congruentiam potest dici quod status praelatorum eminentior est & perfectior quam status religiosorum: quia congruit personas quae ex officio habent alios perficere, esse perfectiores quam religiosos: non quod de necessitate oporteat praelatos esse tales: quia hoc esset danmnare eos. Pauci enim aut nulli sunt tales: sed congruum est quod sint tales. Et secundum hoc intelliguntur omnes auctoritates quaes aliqui inducunt pro ipsis ad probandum huius contrarium: quas tamen inducunt ac si de necessitate oporteret praelatos esse tales quantum est de natura status eorum: quid non est verum. Congruit tamen eos esse tales duplici ratione. Primo quidem ratione honoris: difficile enim est in honore esse & non inde gaudere: quae tamen difficultas non facit ad maius meritum: quia fugiendi sunt ho nores. sicut cohabitare cum mulieribus, & continere est difficile inter eas. hoc tamen non auget meritum, sed minuit. Secundo congruit eos esse perfectiores ratione oneris periculosi. Dictum istud in fundamento suo seipsum destruit: quia perfectius non congruit seu decet, quod idem est, nisi perfectiori: sicut nec maiores honores nisi magis honorabilibus, vel vere sicut virtuosis: quia secundum philosophum: Honor est praemium virtutis vel praesumptiue sicut principibus & in dignitatibus constitutis: & maiora bona melioribus & minora minoribus: quia paruos parua decent: sicut patet in iustitia distributiua secundum proportionem arithmeticam, quare non congruit & decet existentes in statu praelationis esse perfectiores. est si non sint ta les, hoc nequaquam esse potest nisi ratione status qui quantum est de se necessario requirit tales, propter quid etiam prae sumitur quod qui sunt in tali statu sint tales. Et ideo si congruit praelatos esse perfectiores religiosis, hoc non est nisi quia status eorum perfectior hoc necessario requirit: ita quod non possunt esse praelati idonei: quin sint tales etiam priusquam assumantur ad praelationis statum: sed hoc non simpliciter & absolute, sed solummo respectu subditorum: nec in eodem & aequali gradu perfectionis. respectu enim subditorum debent praelati perfecti esse: quia debent subditos perficere. Perfecti autem debent esse qui habent alios perficere: quia vt habitum est supra. secundum Hugo. Sanctorum perfectiores vocat beatus Dionysius eos qui tantam a deo gratiam perceperint vt alios etiam ad sanctita tem perficiant. Sancti perfecte sunt qui ab ipsis superioribus perficiuntur. Quare cum de iure communi religiosi quicumque ratione status sui sint subiecti praelatis ratione status eorum: licet per exemptionem subiecti sint soli summo pontifici: exemptio autem nihil derogat ratione statuum: respectu ergo status religiosorum requirit status praelatorum habere perfectos: non solum congruit quod tales habeat. Quid ergo dicunt quod difficultas annexa statui praelatorum ratione honoris & oneris non facit ad augmentum meriti: sed minuit: dico quod etsi hoc sit verum in his quam indispositi sunt & vltro se offerentibus ad statum praelationis: nequaquam tamen verum est per se & in his qui virtutibus praediti & coacti ad statum praelationis accedunt. tales enim se periculo non immergunt, sed magis charitate compulsi: non affectando periculum nec honorem,. sed magis desiderando sui & aliorum profectum parati sunt hostis insidiantis periculis occurrere vigilantes, quod est valde difficile, & ideo intantum haec difficultas adauget meritum sic praesidentium quod non possunt ei aequari in merito opera propria religiosorum, vt religiosi sunt. Vnde nihil valet simile in ductum de cohabitante cum mulieribus, & praecipue cum voluntarie cohabitant. Quia autem adducunt pro se auctoritatem Anselu de similitudinibus. Deus cum diabolo bellum hic habet: in bello suo habet christianissimum monachum, & super monachum conuersationem tantum angelorum. Quod si sic: non er go super statum monachi, per quem omnes religiosi intelliguntur, est status praelatorum, sed solummodo angelorum. Dico quod sicut patet inspicienti illam similitudinem, Ansel. ibi loquitur de diffe rentia securitatis status monachorum & angelorum in bello dei contra diabolum. Angeli enim sunt in statu omnino securo tanquam existentes in turri castelli vt nullo modo possint attingi a diabolo: monachi autem tanquam in castello in firma focietate ad quam non potest accedere diabolus, & ideo nec aliquem monachum occidere nisi voluntarie exierit. Dico ergo quod bene verum est quod quantum pertinet ad securitatem, supra statum monachorum non est nisi status angelorum. Status enim praelatorum summe peri culosus est vt in praecedente Quolibet declarauimus satis. nihilominus tamen quantum ad persectionem & meritum vitae status praelatorum est supra statum monachorum & proximior statui angelorum. Et secundum hoc illud quod expressius videtur esse pro ipsis, quam de religiosis monachis quos horta tus est ad opera manuum, dicit sic, Non cessauit apostolus exhortari fideles qui haberent huius mun di substantiam vt nihil deesset necessitatibus seruorum dei: qui celsiorem sanctitatis gradum in ecclesia tenere voluerint vt spei saecularis vincula cuncta praeciderent: & animum libere diuinae militiae dedicarent, sic etiam intelligenda puto quaecumque similia induci possunt: nisi fallaciam adducerent, propriae solu tionis. Respectu ergo subditorum & religiosorum omnium praelati ratione sui status debent esse perfecti: & opera perfectiora & periculosiora & difficiliora, vt dictum est, habent exercere: quae illi tanquam imperfecti respectu praelatorum vt praelati esse debent non audeant attingere, sed operibus sta tui suo competentibus tanquam securioribus licet imperfectioribus contenti sint. vt enim dicit Augustinus super psal. xxxvi. veluti ad illa infirmi recedunt ad otium: & quieti esse diligunt memores infirmitatis suae non se committentes magnis actionibus & quodammodo in statu infirmitatis rogantes deum qui licet infirmi sint & imperfecti respectu praelatorum reputandi secundum rationem status sui. status enim eorum status perfectionis est secundum aliud perfectionis genus quam dicatur status perfectionis status praelatorum. Ille enim dicitur status perfectionis generandae propter tria genera operum ad quae per se ex voto obligantur: per quae imperfecti nati sunt produci ad perfectionem. propter quod non requirit perfectos recipere, sed infirmos recipit vt ad perfectionem perducat contemplatiuam viae. Iste vere. scilicet. status praelatorum est status perfectionis vtendae propter tria genera operum ad quae praelati ex iniuncto officio exercenda obligantur: quibus alios habent perficere tam contemplatiuos quam acti onis propter quod requirit perfectos vt dictum est quantum est ex ratione status, sed non aequaliter. quia status iste gradus habet, quia in habentibus superiorem & generaliorem curam requirit magis perfectos, minus autem perfectos in habentibus curam inferiorem & particularem magis. Propter quid electores praelatorum, cum magis perfectum & idoneum habere possunt: illum debent praeferre & non minus perfectum & minus idoneum, quia esset acceptio personarum: & minus idoneus cum viderit quod magis idoneus haberi poterit, fugere debet si poterit vt magis idoneus praeferatur. Desi cientibus autem personis eminentibus & quales status quantum est ex se requireret, sufficiet electoribus ponere magis idoneum cui sufficit vt in diuino adiutorio habeat perficiendi propositum. me lius enim est praeponi aliquem quam nuilum. & sic status ipse ex se propter eminentiam operum perfectam personam requirit. Quantum tamen est ex parte illius qui ponendus est in statu, non oportet semper quod sit perfectus: vt secundum hoc si aliquo modo non necessitate, sed de congruentia requiritur quod perfectus sit positus vel ponendus in statu praelati, haec congruentia est solummodo attendenda ex parte ipsius existentis in statu, nequaquam autem ex parte ipsius status, immo necessitas. & hoc ponere non est dam nare semper positos in statu praelatorum si non sunt perfecti, sed solummodo quando potuerunt haberi perfectiores, & per hoc se ingerunt. Et ad hoc membrum bene procedunt duae causae congruentiae quas ponunt: quae nequaquam possunt habere locum aspiciendo ad istum statum. Status enim quan tum est ex se requirit quod non nisi perfectus in eo ponatur. & sic quantum est de exigentia status necesse est praelatos perfectos esse. Propter quod Apost. explicat verbum quod necessitatem importat quando dicit. i. Timo. ill. Oportent autem epsum sine crimine esse. Glos. Qualis epseus debeatr esse describit, vt bene operari pos sit. & Tit. i. Oportet epseum sine crimine esse. Glos. i. ad tractationem officii. Vnde Greti. i. Pasto. ix. Apostolus ait. Siquis eprseatum desiderat bonum opus desiderat, qui tamen laudans desiderium, in pauorem vertit protinus quid lau dauit: cum repente subiungit. Oportet epseum esse irreprehensibilem. Et fauet ergo ex desiderio & terret ex praecepto. &. c. xiii. Tantum debet actionem populi actio transcendere praesulis quam distare solet a grege vita pastoris Oportet nanque vt metiri sollicite studeat quanta tenendae rectitudinis necessitate constringitur sub cu ius aestimatione populus grex vocatur. Sic ergo oportet quod sit cogitatione mundus: actione praecipuus &c, quae enumerat quae sunt perfecti viri. Ecce quomodo & verba apostoli & glossae necessitatem & opportunitatem ponunt perfectionis circa ponendum & iam positum in statu praelationis. quod enim de eprseo dicitur, proportionaliter de sacerdote curato intelligitur. & sm hoc aliae auctoritates consimiles de necessitate intelliguntur quantum est ex parte status vt ratione status personae praelatorum debent esse perfectiores, quia ad opera perfectiora & dir ficiliora obligati sunt quam religiosi, & hoc de necessitate status, & non solum de congruentia ex parte & personarum & status. Quia dicunt quod licet episcopi sint in statu perfectionis, non tamen curati, licet eis competant eaedem actiones: quia episcopis competunt per obligationem perpetuam, non autem curatis: Dico quod de iure commni aequaliter astricti sunt statui suo & operibus illius curati & epsei: licet curatis super hoc concessa sit dispensatio generalis: qualis etiam eprseis posset concedi, quae si concessa esset, constat quod nequamquam mutaret vel diminueret in aliquo statum epsorum: quaere non diminuit statum curatorum, aut mutat. Quid dicunt: quaere vbi illa dispensatio inueniatur in iure & non inuenies: mirum est quomodo hoc prasent dicere: cum statim supra di xerint quod sic fuit ordinatum in concilio Toletano. Vbi autem illa generalis dispensatio in iure inueniatur & quomodo intel ligendum sit quod curatus transire potest ad religionem propter frugen melioris vitae & ductu spiritus sancti, & de miore ad maius, totum declaratum est in praecedenti Quolibet in quaestione de praeminentia inter praelatos & religio sos. Quidam dicunt quod expositiones illius Lucae. x. Maria optimam partem elegit, vel quia sibi vel quia magis mansiuam, no tamen magis meritoriam, falsae sunt. Ad cuius refricationem aliqua sunt reducenda ad memoriam quae deter minaui in praecedenti Quolibet in quaestione de comparatione vitae actiuae & contemplatiuae penes praeminentiam. Distinxi enim ibi triplicem ordinem in ecclesia existente scilicet laborantium in agro, laborantium. in mola & recumbentium in lecto: quorum primus est praelatorum, secundus coniugatorum, tertius religiosorum, & signam tur per Noe, lob, & Daniel. distinxi etiam triplicem vitam actiuam, vnam propriam praelatorum ad subditos sm tres actus praelatorum praedictos: alteram coniugatorum in operibus operum mechanicorum & negotiationum saecularium tertiam communem dictis tribus ordinibus in exercitio operum mandatorum dei & virtutum moralium. Distinxi etiam duplicem contemplatiuam vitam: vnam viae & alteram patriae. Distinxi etiam ex parte operum vitae actiuae & contemplatiuae consequenter quod possunt considerari ratione substantiae actuum, quae respicit modum & circumstantias actuum, vel ratione vsus eorum qui respicit meritum & finem operum. Et dixi quod aspiciendo ad substantiam actuum opera contemplatiuae sunt potiora simpliciter & absolute, quia sunt pacata & quieta, opera vero actiua sunt laboriosa & turbulenta. Vnde glos. ibidem. Maria sedet quia contemplatiua mentis quiete fruitur Martha stat quia actio laboriosa desudat in certamine. Item aspiciendo ad substantiam operum potiora sunt opera contemplatiuae, quia magis mansiua, vt dicit secunda expositio. vnde super illo. Quae non auferetur ab ea, Glossa interline. Ex opposito intelligo quod a Martha auferetur pars quam elegit: quia transit labor. Vnde glossa marginalis. Non reprehenditur pars Marthae, quia & ipsa bona, sed laudatur pars Mariae: quae quomodo sit optima subifertur. Quae non auferetur ab ea. quia contemplatiua hic incipit & in caelesti patria perficietur actiua autem cum corpore deficit, quia in aeterna paria panem non porriget esurienti, quia nemo esuriet, nec eaete ra opera misericordiae aget, quia non erunt necessaria. Illam ergo secundam expositionem sm has conditiones differentes nequaquam potest aliquis dicere falsam esse. Vnde quod dicunt eam falsam esse aestimo quod hoc dicunt ratione adiunct scilicet non tamen magis meritoria. Vnde & contra hoc adducunt auctoritates Greti. vi. Moralium: & Augustinus de bono coniugali, quibus probatur quod contemplatiua est magis meritoria, quae nequaquam sunt contra illud ad ditum aspiciendo ad itentionem argumenti, in cuius dissolutione ponuntur dictae expositiones. Dixi enim in dicta quaestione quod aspiciendo ad vsum dictarum operationum, contemplatiuae scilicet & actiuae, si loquamur specialiter de operibus actiuae quae per se specialiter & proprie conveniunt praelatis inquantum praelati sunt scilicet ratione sui status, quod po tiora sunt opera actiuae simpliciter quo ad statum vitae praesentis & magis meritoria quam sint quae cunque opera contemplatiuae vitae praesentis, dum tamen praelatus coactus accedat & talis sit & taliter operetur qualem & qua liter operantem status requirit sm modum ibi expositum, & iam in parte tactum. Aspiciendo ergo specialiter ad talia opera actiuae praelatorum & contemplatiuae vitae praesentis vera est illa additio. opera enim talis actiuae operibus talis contemplatiuae magis meritoria sunt, vt ibidem sufficientibus auctoritatibus probaui. nec contra hoc inuenient aliquam auctoritatem. Vnde quia argumentum nitebatur probare per illud dictum Maria optimam partem elegit, quod etiam contemplatiuae vitae praesentis opera potiora essent & ma gis meritoria quam opera dicta actiuae praelatorum, bene assignata est contra illius argumenti intentionetii dicta expositio, & vera, & male reprehensa, nisi ostendant quod opera contemplatiuae vitae praesentis sunt magis meritoria quam opera actiuae praelatorum praedicta, quod numquam probant, sed solummodo supponunt & contraria absque ratione & auctoritate reprehendunt. Auctoritates. nm quas illi secundum Augustinus & Gregadducunt ad probandum quod opera contemplatiuae vitae praesentis magis meritoria sunt quam opera actiuae, nequaquam loquuntur de operibus actiuae praelatorum. praedictis, sed solummodo de operibus actiuae laborantium in mola vel pertinentibus ad omnes & circa opera mandatorum & virtutum moralium, vel etiam praelatorum: ad quae non coacti, sed vltro accedunt: ad quod eas ibidem adduximus, & de quo solummo loquuntur, vt patet in spicienti. & sic male ab illis retorquentur contra dictam secundam expositionem. Vlterius autem vt reuer tar super calumniam primae expositionis addendo dictis in quaestione praedicta, sciendum est quod sicut opera praela torum praedicta propter necessitatem totius temporis vitae praesentis praeferuntur operibus contemplatiuae praesentis vitae licet operibus eorum actiuae ad quae vltro se offerunt, praeferantur opera contemplatiuae, & hoc quemadmodum: sub lege Moysi opera coniugii praeferebantur pro determinato tempore operibus continentiae, licet in ali quibus. tunc praerogatiue in aliis erantur opera continentiae, & pr tempore moderno opera continentiae praeferantur. dicente Hiero. ad Algu. Olimgiliae erat audire illum versiculum. Filii tui sicut nouellae oliuarum in circuitu men sae tuae, & videas filios filiorum tuorum. Nunc vero de continentibus dicitur. Adhaesit anima mea post te. Idem contra Helu. haereticum. Nec putentme aliquam fecisse distantiam inter sanctos veteris testamenti & noui i. inter, eos qui habebant coniugia, & hos qui a complexibus penitus recesserunt. Verum pro conditione temporum alii eos tunc subiecisse sententiae: & alii nos. ideo nanque sylua crescit vnt succidatur postea, iam plenus est orbis: terra nos non capit: ideo ager seritur vt metatur. Vnde Augustinus de virginitate. Prio ribus quippe temporibus venturo secundum carnem Christo ipsum genus carnis in propheticagente necessarium fuit: nunc autem cum ex omni hominium genere ad populum dei membra Christi colliguntur, sacram virgini tatem qui potest capere capiat. de quo Hiero. ad Eusto. Alia autem erat in veteri lege felicitas cum vacuus erat orbis, & sola eratbene dictio liberorum. paulatim autem crescente segete messor immissus est. Virgo erat He lias: Heliseus virgo: virgines filii prophetarum. Hieremiae dictum est. Tu ne accipies vxorem. & Gretin. super Euange. Quia enim per incrementa tempororum excreuit virtus. castitatis in eorum translatione qui ascensionem dominicam designauerunt, ostenditur. nam Enoch vxorem & filios habuit: Helias vero nec vxorem nec filios habuisse legitur. Translatus est Enoch per coitum generans, & per coitum genitus. Raptus est Helias per coitum ge nitus, sed non per coirum generans. Assumptus vero est dominus non per coitum generans, nec per coitum geni tus. Ambro. libro ii. super Lucam. Denique Maria exemplum edidit. In ipsa enim coepit dignitas virginum. Hiero. in libro de homine perfecto. Quae virgo peprit quod virgo concepit: quae prius mater facta est quam maritata. Consimiliter omni no opera pietatis & misericordiae ad proximios vitae actiuae in aliquibus personis pro determinato tempore praeferri prasent operibus vitae contemplatiuae praesentis in eisdem: vt maioris meriti sit personis illis insistere pro illo tempore operi pietatis actiuae vitae quam operi contemplatiuae, quemadmodum cum Gen. xviii. Abraham Angelos tres in specietrium virorum recepit: qui festinauit, dixitque ad Saram. Accelera, quae occurrit, dixitque puero, qui festinauir: perfectius opus fuit. Sarae & puero iuuare Abraham, forte & magis meritorium proilla hora quam insistere contemplationi. Sic etiam in proposito forte pro hora qua domino seruiendum erat a Martha & Maria, vt hospiti, perfectius & magis meritorium fuit Marthae esse sollicitam circa opus pietatis exhi bendum Christo quod erat vitae actiuae, & similiter magis meritorium forte fuisset Mariae, si exercitata fuisset in illo opere sicut Martha. Quod quia non fuit, & in nullo profuisset Marthae, licet illam vocasset loquens, vt di cit Glossa ex illorum persona, qui diuinae contemplationis ignari solum didicere fraternae dilectionis opus magis meritoria fuit Mariae pro hora pars quam elegit, licet magis meritoria eidem fuisset pro hora parsMarthaesimplicitensi idonea fuisset ad opus illud. & secundum hoc processit illa prima expositio: quae omnino literalis erat & absque aliqua absurditate, nec discordans fidei & moribus. propter quod nequaquam debet reputari fuisse falsa, dicente Augustinus in Glossa supe principium Gen. Cum omnes diuinos. libros legimus, in tanta multitudine verorum intellectuum qui de paucis veris eruuntur illud potissimum deligamus quod apparuerit eum sentire quem legimus. Si autem hoc lateat, illud quod circunstantia scripturae non impe dit & cum sana fide concordat. Quare cum in proposito. lateat quid Christus senserit, alioquin non tam variae expositiones in ipso essent, nec impedit literae circunstantia, & ipsa concordat cum sana fide nequaquam ergo falsa, reputanda est. Caeterum cum primas duas expositiones non approbant: qua re tertiam cui nequaquam contradicunt non commendant: Quia expresse declarat quod nequaquam de con templatione vitae praesentis ad actionem eiusdem dictum illud intelligendum sit sicut ipsi volunt illud intelligi, sed potius de actione vitapraesentis, & contemplatione vitae futurae: quarum figuram ge runt Maria & Martha. Quiam dicunt vltimo: quod in apostolis fuit omnis perfectio, quantum ad opera religioso rum & praelatorum. vnde statum praelationis habuerunt sublimen: sed in difficilioribus actibus qui suntur continentia, abdicatio omnis, proprietati, & abnegatio propriae voluntatis vel obedientiae, succedunt eis religio si. Vnde non sunt ab homine instituti quantum est de substantia status religionis: sed quia totam plenitudinem perfectionum natura humana non poterat sustinere in vno: ideo in iis quae sunt auctoritatis & dignitatis solummo eprsei successerunt apostolis, & sacerdotes curati. vx. discipulis. vnde patet quod dicunt, quod religiosi in difficilioribus actibus succedunt apostolis. ex quo patet quod status religiosorum est perfectior quam status praelatorum, & quod est a Christo institutus sicut & praelatorum. Dico quod si omnis perfectio fuit in apostolis (dico omnibus) vnde ergo praerogatiua Pauli quod propriis manibus laborauit & gratis euangelium dispensauit sine sumptu: quod nullus aliorum apostolorum fecit vt infra dicetur. Sed esto quod in ipsis fuerit omnis perfectio quantum ad omnia opera religiosorum & praelatorum: nunquid ad omnia illa erant astricti ratione status praelaturae istitutae a Christo: Non vidi. enim i scripturis quod xproeus eis praeceprit tria vota religionis, etsi illa eis suaserit, & ipsi propria voluntate ad eorum obseruantiam se obligauerunt postquam audiuerunt Christum grauia praedicantem de nuptiis: & dicerent. Matth. n. Si ita est causa viri cum vxore: non expedit nubere. super quo dicit Chrysostomus. Non dixit Christus quia non expedit, sed ma gis consentit quia non expedit. Hic etiam dicit Augustinus libro. de virgi. Eodem itaque iam tunc docuit dominus esse debere intemeratae studium castitatis. Vnde & apostoli eam caeteris praeminere cernentes, si ita est aiunt causa viri cum vxore, non expedit nubere. Quo dicto & grauia iudicauerunt onera coniugii: & verae inte gritatis gratiam praetulerunt: sed dominus qui sciebat praedicandam omnibus integritatem: imitandam paucis: non omnes inquit ca piunt verbum istund. hoc est pro infirmitate praecipitur, sed pro virtute conceditur. Et sicut hoc concedi potest de castita te sic & de paupertate. Vnde sm Augustinus de opere monachorum, vt inferius dicetur, Desens apostolis permisit vt de euangelio viuerent, non praecepit, alioquin Paulus peccasset de labore viuendo, nec rursum praecepit de labore viuere, quia tunc alii peccassent qui de labore non vixerunt, permisit ergo eis, vt videtur, nec de euangelio nec de labore, sed de proprio eos viuere si habuissent. & sic de ratione status praelationis a xproeo institutrin apostolis non est obligatio ad castitatem aut paupertatem: etsi ipsi ex mera voluntate per votum ad illa se obligauerunt sicut exemplo Christi & doctrina ea seruanda didicerunt, & ea posteris suis seruanda verbo & exemplo do cuerunt. Et ita quod in istis actibus succedant apostolis religiosi, hoc non est vt in illis quae apostoli rationem status. tenere debuernt: in illis enim & quo ad illa quae sunt oneris & honoris soli epsei successerunt apostolis, & cura ti discipulis, sed solummodo vt in illis quae propria voluntate assumpserunt vt expeditius officium apostola tus & discipulatus exequi possent, & sunt illa multo difficiliora & arduiora, in quibus eprsei & curati succedunt apostolis & discipulis qui illa in quibus religiosi, vt dictum est. propter quid omnino perfectior est status praelatorum quam religio sorum. Nec praesent aliquo modo statum suum arguere a Christo institutum, sed exemplo & doctrina eius solummo suasum, & per hoc quoquo modo traditum & institutum, sicut sunt & caeterae religiones & omnia obsuantia operum perfectio nis & consiliorum tam in religione quam extra. Quid addunt vltimo quod institutio. vx. discipulorum fuit immediate a Christo vt a summo pontifice, & ideo misit eos vt summus potestifex non vt ppres, & ideo summus potestifex successor eius habet potestatem mittendi quos vult: Quaero quaere non dicunt hoc de apostolis, cum tamen sm textum euangelii aeque immediate, & ad consimilia opera, & cum similibus edictis. lxxii. discipulos miserit, vt patet manifeste ex serie textus euangelici Lucae. x. vbi dicitur. Post haec autem designauit dominus lesus & alios. lxxii. & misit illos binos ante facien suam &c. Et subdit parum post. lte, ecce ego mitto vos sicut agnos inter lupos, nolite portare sacculum neque peram &c. Ecce quod idem Christus & secundum quod idem mittit discipulos. lxxii. & ad similia opera, & cum similibus edictis: qui & secundum quod huiusmodi miserat duodecim apostolos, vt patet cap praecedenti Lucae Quod est plane patet per Augustinus in libro de opere monacho. aliquantulum post principium: vbi tractans illud Matth. x. Dein. xii. apostol &c. Nolite possidetur aurum neque argentum neque pecuniam. dignus est enim operarius cibo suo &c. subdit. Augustinus Nequis autem arbitretur solis. xii. hoc fuisse concessum: vide quid etiam Lucas narret. Post haec in quit designauit dominus & alios. lxxii. & misit illos &c. Ecce quod tam ex serie textus euangelici quam expositiene Augustinus patet quod idem Christus, & secundum quod idem misit, scilicet sm quod deus, vel sm quod Christus tam. lxxii. discipulos quam. xii. apostolos: non apostolos vt deus seu Christus. lxxii. discipulos vt homo purus. dicere enim quod Christus secundum quod homo & non secundum quod deus aut Christus miserit. lxxii. discipulos, est dicere aliquid sine ratione & auctoritate, immo cui contrariari videtur & litera euangelica manife ste & omnes sancti eam exponentes. Si enim Apost. Paulus a Christo secundum quod deus licet regnante in caelis missus est, vt dicat de seipso Galat. i. "Notum facio vobis fratres euangelium quod euangelicatum est per me, quia non est secundum hominem. neque enim ab homine accepi illud neque didici, sed per reuelationem lesu Christi". Vnde super illud Non est sm hominem. Glos. sm docentem me vel mittentem. Neque enim accepi illud ab homine. Glos. vt homo me eligeret. Sed per reuelationem lesu Christi. Glos, omnia clare ostendentem: non ex go Apostolus Paulus omnia docens missus fuit a Christo secundum: quod homo, sed secundum quod deus li cet ab homine deo vt regnante in caelis. vnde & in raptu suo hora suae conuersionis videndo clare diui nam essentiam, in illa visione accepit reuelationem euangelii, & vidit arcana verba quae non licet homi ni loqui. dicente Grego. xix. Moralium. Paulum video ad ecclesiarum custodiam vigilanter se ac pastoraliter exercentem. cuius cum initium conuersionis aspicio, perpendo quod ei superna pietas caelos apuit: seseque illi lesus de sublimibus ostendit: qui lumen corporis ad tempropus perdidit, lumen cordis in perpetuum accepit. Quasi Paulus immedia te missus sit a deo, nunquid & caeteri apostoli: similiter etiam si apostoli, nonne & discipuli: licet non nisi vnus eorum princeps, Petrus scilicet super eos a deo sit ordinatus vt ipse circa caeteros apostolos & discipulos cum cta disponat, & similiter Petri successor circa successores apostolorum & discipulorum, stante semper immobiliter ordinatione quam Christus in illis ordinauit, de quibus alias satis locuti sumus. Vnde & secundum hoc loquitur decretum Anacleti papae dist. xxi. In nouo testamento.