Quaestio 1

Incipit Duodecimum Quodlibet eiusdem Magistri Henrici a Gandauo. Vaesita in nostra generali dispu tatione de Quolibet Duodecimo erant. xxxi. & omnia pertinebant ad deum & ad creaturam intellectualem. Et erant coniter pertinentia ad deum & ad creaturam intellectualem. vi. ad creaturam autem intellectualem incorpoream tria ad hominem autem compositum ex natura intellectuali incorporea & corpo rea. xxii. Sex pertinentia communiter ad deum, & ad creaturam intellectualem erant e deo vt est obiectum intellectus aut voluntatis creaturae intellectua is, quorum tria prima erant de deo vt est obiectum intellectus. Primum enim erat: vtrum deus sub ratione infinita ex parte sui sit subiectum siue ob iectum alicuius scientiae creatae. Secundum: Vtrum in via de deo possit quod quid est, vel quod sit trinus, clarius sciri, quam per lumen fidei. Tertium: vtrum non habens rationem cogentem ad ali quam partem contradictionis, possit illi assentire sine formidine. Quartum autem erat de deo vt est obiectum voluntatis scilicet Vtrum deus possit diligi a creatura intellectuali absque eo quod ab illa aliud diligatur cum eo. Quintum vero & sextum erant de deo: vt communiter est obiectum vtriusque, quorum primum erat: Vtrum deus posset facere quod intellectus possit videre ipsum: & quod tamen voluntas eum non diligat. Sextum erat: Vtrum habens meliora naturalia cum aequali charitate & gloria intensius videbit & diliget deum

CIRca primum arguebatur quod non: quia nihil vnum & idem sub eadem ratione potest esse subiectum siue obiectum scientiae infinitae & finitae: scientia dei est infinita: scientia intellectus creati est finita. ergo &c. Probatio minoris est: quia scientiae istae distant in infinitum: & sic distinguuntur secundum rationes infiniti & finiti. Distinctio autem scientiarum debet esse circa rationes formales obiecti siue subiecti: quia scientia recipit speciem a ratione formali obiecti: quare cum deus sub ratione infinita sit subiectum siue obiectum suae scientiae infinitae: non ergo sub illa ratione potest esse subiectum siue obiectum scientiae intellectus crea ti finitae. Aliter enim scientia intellectus creati esset infinita. Item quia deus subratione infinita est obiectum suae scientiae: ideo intelligendo se intelligit omnia alia a se. Si ergo sub eadem ratione infini ta esset obiectum scientiae intellectus creati intelligendo deum: ipse simul omnia alia intelligeret. com sequens est falsum: quia homo intelligendo deum per scientiam theologiae non simul intelligit omnia alia. dicente Augustino. xiiii. de Trinitate cap. i. "Rerum diuinarum scientia sapientia proprie nuncupetur: humanarum autem proprie scientiae nomen obtineat. Non vtique quicquid sciri potest ab homine in rebus humanis vbi plurimum superuacuae vanitatis & noxiae curiositatis, est huic scientiae tri buendum: sed illud tantummodo quo fides saluberrima quae ad veram beatitudinem ducit gignitur, nutritur, defenditur, & roboratur". falsum est ergo & antecedens quod sub ratione infinita est obiectum scientiae creatae. Contra. sub ratione illa deus est subiectum scientiae cuiuslibet creatae sub qua est obiectum scientiae bonorum: quia & ipsorum scientia creata est: sed ipse est obiectum scientiae bonorum sub ratione infinita: quia aliter non quietaretur voluntas bonorum in deum diligendo & volendo secundum modum quo ipsum cognoscerent: quia vltra quodlibet finitum plus appeteret: quare cum finitur ipsorum appetitus oportet quod eum cognoscant & sciant per intellectum secundum rationem infinitam. ergo &c. Dico quod deus sub ratione infinita ex parte sui dupliciter potest esse subiectum scientiae. Vno modo vt vtrumue scilicet & res ipsa quae deus est & ratio illa infinitatis sit obiectum scientiae: & ab vtroque & secundum vtrunque formatur & ad vtrunque terminatur sub ratione & ratione vtriusquod. Vel alio modo vt solummodo res subiecta illi rationi sit obiectum scientiae: & ab illa sola formatur: & secundum illam & ad illam terminatur: sic tamen vt est sub ratione infinitatis: vt ipsa infinitas in quantum huiusmodi seu ratio infinitatis sit quoddam annexum subiecto siue obiecto inquantum obiectum est: sic inquam annexum vt sub ratione contraria non sit subiectum vel obiectum: ita tamen quod illa ratio non sit obiecta illi scientiae. Primo modo deus sub ratione infinita est obiectum soli us scientiae dei. propter quod scientia dei de deo differt secundum speciem a scientia angelorum & hominum de deo. & est scientia dei ex hoc subalternans sibi scientiam de deo angelorum & hominum bo norum & viatorum. Et est iste modus subalternationis quo scientia considerans obiectum determinatum infinite comprehensum in illa scientia subalternat sibi scientiam considerantem ipsum simpliciter: contrarius modo subalternandi quo scientia considerans ipsum simpliciter subalternat sibi sci entiam considerantem ipsum determinatum: quemadmodum scientia de linea simpliciter, subalter- nat sibi scientiam de linea radiosa. Vnde iste modus non est aliquis illorum quatuor: quos ponit philosophus in libro Posteriorum, quos in quaestionibus nostris ordinariis exposuimus. Et secundum hoc concedenda est ratio vltima ad istam partem adducta. Ad rationem primam in contrarium: quod nihil idem sub eadem ratione potest esse obiectum scientiae infinitae & finitae &c. Dico quod verum est si ratio illa infi nitatis intelligatur esse aliquid obiecti scientiae: non autem est verum si intelligatur tantummodo esse an nexa obiecto secundum iam dictum modum. Intelligendum tamen est propter tacta in probatione maioris illius quod quaelibet scientia respicit duo: & obiectum scibile a quo formatur in sciente & ad quod terminatur: & subiectum in quo formatur. & ab vtroque determinatur sed diuersimode: quia secundum rationem obiecti determinatur ad formam & speciim: secundum rationem autem subiecti determinatur ad inten sionem & remissionem. Verbi gratia in videndo solem ab aquila & homine & noctua propter idem obiectum & secundum eandem rationem a parte sui quid est lux sub ratione splendentis. i. in se lucentis, est ea dem visio secundum speciem, quae tamen secundum speciem distinguitur a visione coloris: si tamen lux & color distinguuntur secundum speciem. semper enim secundum diuersitatem obiectorum diuersificantur secundum speciem visiones & scientiae. Propter vero aliam dispositionem subiecti variam lympidior est visio aqui lae quam hominis, & hominis quam noctuae: quia semper actus actiuorum sunt in patiente secundum rationem dispo sitionis ipsius secundum intensum & remissum: quia quod recipitur, semper secundum modum recipientis re cipitur: & non secundum modum eius quod recipitur. Et consimiliter dico in proposito quod deus & secundum eandem rationem scilicet infinitatis ex parte sui, est obiectum scientiae dei & beatorum & hominum viatorum: & de terminatur ad speciem ab obiecto. determinatur tamen secundum intensionem & remissionem a dispositione sub iecti vt lympidius vel minus Iympide videatur. Sciendum tamen quod ab obiecto infinito sub ratione infinita tis considerato determinatur scientia tripliciter secundum speciem: secundum quod tripliciter obiicitur scien tiae. Vno. enm modo obiicitur ratione infinitatis & quantum est ex parte obiecti & quantum est ex ratione subiecti in quo, simul: vb scilicet obiectum scientiae est & substantia & ratio infinitatis simul. & est in subie cto infinito vt in scientia solius dei sicut dictum est: quoniam sua scientia se totum ratione substantiae & totaliter ratione infinitatis comprehendit. Alio modo ratione substantiae, sed non ratione infinitatis: nisi vt est annexa ipsi obiecto: nullo autem modo quantum est ex parte subiecti in quo, vt in omni scientia quan creaturae habent de deo, quae totum deum quo ad eius substantiam apprehendunt: sed non totaliter: quia non secundum rationem infinitatis. de qua licet apprehendant quod sit in deo: tamen nullo modo quae sit. Et secundum hoc secundum speciem differunt scientia dei de deo & cuiuslibet creaturae de deo: & infini tatem habet scientia dei non solum ratione subiecti in quo: sed etiam ratione obiecti quid est ratio substantiae & simul infinitatis. Ratione autem substantiae sub ratione infinitatis annexae obiicitur obiectum infinitum scien tiae creatae dupliciter. Vno modo nude & absque aliquo inuolucro: Alio autem modo non nisi cum quodam in uolucro & aenigmate. Primo modo obiicitur deus scientiae beatorum. Secundo modo obiicitur scientiae hominium viatorum. propter quod secundum speciem differunt inter se & quasi secundum species specialissimas, quantuncumque enim credibile intelligatur, intellectum tamen non absoluit ab aenigmate. dicente Augustinus. in epistola ad Consentium Ad vnius essentiae trinitatem videndam quantumlibet in hac vita prospiciamus per speculum & in aenigmate videmus. & hoc quia scientia nostra de deo non est sine fundamento fidei. Conueniunt tamen quasi se cundum speciem subalternam: & cum his etiam scientia dei de seipso: inquantum omnes sunt scientiae diuinae: & pro prie dicuntur sapientiae licet analogice: & distinguuntur contra scientias humanas de rebus aliis quae pro prie dicuntur scientiae, vt iam dictum est secundum Augustinus in opponendo. Quia ergo scientia dei de deo increata & creata distinguuntur penes infinitum & finitum: Dico quod ista distinctio non est secundum speciem & secundum rationes considerandi obiectum formales: quasi deus sit obiectum scientiae dei infinitae secundum rationem infinitatis etiam obiectiue: & sic obiectum scientiae finitae secundum rationem finitatis obiectiue: secundum quod nititur procedere argumentum: sed est ista distinctio scientiae penes finitum & infinitum secundum materiam & secundum conditiones subiecti potius in quo huiusmodi scientia recipitur. Quidquidem subiectum quia est infinitae capacitatis in de scilicet diuinus intellectus: finitae vero capacitatis in creature. scilicet in tellectus creatus: idcirco ab obiecto infinito ratione suae infinitatis informatur scientia infinita intellectus diuinus: intellectus vero creatus ab eodem obiecto non ratione suae infinitatis nec etiam ratione alicuius finitatis: sed ratione ipsius essentiae deitatis simpliciter, vt cui annexa est ratio infinitatis secundum dictum mo dum, informatur scientia finita. Et sic scientia dei & intellectus creati de deo bene possunt distingui secundum finitum & infinitum: & tamen iuxta dictum modum deus secundum rationem suam in finitam bene potest esse obiectum scientiae infinitae dei & finitae creaturae: licet quoquo modo aliter scientia dei & scientia creaturae respiciant illam rationem infinitatis vt iam visum est: vt secundum hoc verum sit dicere quod intellectus diuinus intelligit se infinitum & infinite siue totum & totaliter intellectus autem creatus intelligit deum infinitum sed finite & totum & non totaliter. Et secundum hoc diximus in quaestionibus nostris ordinariis quod subiectum theologiae deus est, non sub ratione qua est sal uator aut quocumque modo alio: sed sub ratione omnino absolutissima, prout ibidem determinauimus. propter quod vt puto mota fuit haec quaestio hic. Deus igitur non ratione alicuius finitatis a parte sui, hoc est non ratione alicuius specialis rationis puta glorificatoris aut restauratoris determinantis essentiam deita tis debet poni subiectum theologiae vel scientiae beatorum de deo. Et esto quod ita esset: non valeret ad eorum pero positum cum per hoc intendant distinguere scientiam infinitam dei de seipso a scientia finita intellectus creati de deo penes finitum & infinitum. Nam illa ratio specialis quam intelligunt nomine restauratoris seu glorificatoris vt est in deo secundum se, est etiam infinita: sicut & ipsa ratio deitatis secundum quod deitas est absolute: sicut & idea asini seu ratio vt est in deo, est infinita: licet secundum modum intelligendi per huiusmodi rationem specialem videatur determinari & finiri per comparationem ad intellectum nostrum ipsa ra tio deitatis absoluta. Ista ergo ratio specialis nihil faceret ad distinguendum scientiam dei increatam & scientiam de deo creatam penes finitum & infinitum attendendo ad rationem in obiecto secundum se: penes quam tamen rationem vt est in obiecto nituntur distinguere scientiam dei increatam & scientiam de deo creatam penes finitum & infinitum: sed ex parte subiecti in quo sic debent distingui penes finitum & infini tum: vt visum est. Item deus sub nulla ratione finita a parte sui seu determinata(quia nec aliqua ta lis in eo esse potest) potest esse glorificator noster. Si igitur est subiectum theologiae sub ratione qua glo rificator noster (vt concedunt) oportet etiam quod concedant ipsum esse subiectum theologiae sub ratione infinita. nihil ergo valet ad improbandum dictum nostrum de subiecto theologiae ista ratio infinitatis. Ad secundum quod deus quia est obiectum suae scientiae ratione suae infinitatis, ideo simul intelligit alia omnia a se &c. Dico quod verum est. sed intelligere alia a deo intelligendo deum potest contingere dupliciter. Vno modo sub rationibus particularibus quibus differunt inter se. Alio modo secundum aliquam rationem conmunem qua se habent per attributionem aliquam ad deum. Primo modo solus deus naturaliter intelligit alia a se intelligendo se, & hoc propter specialem modum praedictum quo se intelligit sub ratione infinita. Et hoc modo nullus intel lectus creatus intelligendo deum intelligit naturaliter alia a deo: etiam si sit beatus: quia ille videndo de um non videt alia in deo naturaliter sed solummodo secundum modum quo vult ostendere se secundum ra tionem speculi & ideae ad videndum illa in se. Secundo autem modo intellectus hominis viatoris intelligendo deum per habitum scientiae theologiae intelligit simul omnia alia ab ipso, inquantum omnia alia per quandam attributionem se habent ad deum: & continentur sub scientia theologiae: & pertinent ad ipsam: secum dum quod exposuimus loquendo de vniuersalitate scientiae theologiae & eius subiecto in quaestionibus nostris ordinariis. Et propter primum modum sciendi alia a deo, non omnia quae sciri possunt attribuit Au gustinus scientiae theologiae: sed solummo ea quibus fides generatur, nutritur, roboratur, & defenditur, & talia sunt omnia alia a deo: secundum quod habent se per attributionem ad deum: & vt ea quibus vti possumus si cut eis quae velut vtibilia ordinabilia sunt ad ipsum deum tanquam ad eum quo fruendum est sicut fine. Sed praeterea ex dictis meis contra me nituntur arguere. Nam dixi quod scientia theologiae & etiam beatorum est participatio quaedam scientiae diuinae: ex quo(ut dicunt) necessario sequitur quod id quod est obiectum sci entiae dei sub ratione absoluta sit obiectum scientiae participantis sub aliqua ratione partiali & speciali. aliter non diceretur scientia participatiue. Item arguunt sic. Scientia theologiae est organum seu instrumen tum veniendi ad beatitudinem: sed beatificamur in deo sub ratione qua est glorificator noster: ergo subhac ratio ne speciali debet poni deus theologiae subiectum. Si enim deus esset sub sua ratione absoluta subiectum theologiae iam scientia theologiae ageret vltra suam speciem considerando ipsum sub ratione generaliori: quam vt est glorificator. Ad primum dicendum: quod vt dixi & adhuc dico scientia beatorum de deo est quaedam participatio diuine scientiae immediate deriuata a scientia diuina: non quia consideret tanquam obiectum suum formale ipsum deum sub ali qua ratione finitatis seu speciali quam intelligunt nomine restauratoris vel huiusmodi: hoc enim falsum est vt patet ex praedictis: sed dicitur scientia per participationem respectu scientiae dei: eo quod obiectum suum quod est deus sub ratione sua absoluta totaliter comprehendere non potest, sicut ipse deus a seipso comprehenditur: vel ideo quia deus ips infinitus & etiam suae infinitatis ratio vt comprehensibilis a seipso, vt formale obiectum obiicitur scientiae dei de se ipso: non sic autem scientiae beatorum vel viatorum: sed ipse deus secundum se absolute: vt tamen ei annexa est ratio infinitatis: quae vt comprehensibilis non potest esse obiectum alicuius scientiae de deo creatae nec beatorum nec viatorum. Ad aliud cum dicitur quod scientia theologiae ageret vltra suam speciem si deus sub ratione absoluta es i set eius subiectum, Dico quod falsum est. Et cum dicitur quod ipsa organum est veniendi ad felicitatem: concedo. Et cum di citur: deus inquantum glorificator beatificat: Dico quod hic est nugatio: quia hoc est dicere glorificat inquantum glorificator. Vnde sub nulla ratione speciali determinata seu finita glorificat: sed magis inquantum deus infinitus absolute. Et quid assumitur quod iam scientia theologiae ageret vltra suam speciem: patet quod fal sum est: quia non potest esse ratio generalior in deo quam illa sub qua est glorificator. Haec enim est ratio deitatis absolutae vt a parte visa: vel deus sub ratione suae deitatis absolutae: vt a parte visibilis.