Quaestio 12

SEquuntur quaesita pertinentia ad hominem viatorem, quo ad opus moris. & erat vnum pertinens ad opus vitii seu peccati, & quatuor alia pertinentia ad opus virtutis siue girae. Illud vnum erat. Vtrum magister vel scholaris qui tenetur ad horas canonicas, si dimittat illas dicere i vno die propter studium & lectiones ex proposito & spe recuperandi & dicendi illas alio die, peccet mortaliter. Ex arguitur quod sic. quia facit opus dei negligenter. tali autem Hieremias indicit propheticam maledictionem: quam non indicitur nisi propeccato mortali. ergo &c.

CONtra. non est peccatum mortale nisi auersio a bono incommutabili, iste autem ab illo non auertitur: quia manet in voluntate bona explendi illud quod omittit. ergo &c.

DIco supponendo illa quae quaestio supponit, quod talis magister vel scholaris aut dimittit dicere horas cessante legitimo impedimento dicendi illas die illo, aut obueniente legitimo impedimento. Si primo modo, dico quod crassa atque supina esset negligentia, & ideo peccaret mortaliter, put bene procedit prima ratio Si secundo modo, in quo quaestio habet bonam dubitationem Vtrum. scilicet occupatio in studio, & lectionibus possit esse legitimum impedimentum non dicendi horas, quale est quando que grauis infirmitas. Et est dicendum ad hoc, & per hoc respondendum ad principalem quaestionem, quod in scholari vel magistro illo aut est tanta necessitas studii vel lectionis quod instante tempore debito dicendi horas non posset vacare per aliquid spatium residuum diei illius dicendis horis postpositi studio & lectionibus absque magno discri mine, aut scandalo superueniente ex dimissione studii, & lectionum ad tempopus, aut non est illi tanta necessitas studii aut lectionum, quin absque magno discrimine, aut scandalo superueniente ex tali lectionum & studii dimissione posset vacare horis dicendis. Si primo modo, distinguo: quia aut potuit praeuenire dicendo horas priusquam sic arctaretur ad studium, vel lectiones, vt oporteret eum illo die dimittere horas dicere, aut discrimen, vel scandalum permittere prouenire: aut non potuit dicto modo praeuenire. Si sic: tunc quod non praeuenit, contingit ei aut quia non potuit praeuidere rationabili coniectura quod praeueniendum esset: aut potuit praeuidere, sed non fecit. Si pri mo istorum duorum modorum, videlicet si sit necessitas studii vel lectionis vt in primo membro distinctionis principalis: & potuit praeuenire dicendo horas vt in primo membro primae subdistinctionis: sed non praeuenit, quia non potuit rationabili coniectura praeuidere quod praeueniendum esset, vt dicit primum membrum secundae subdistinctionis, aut etiam nequaquam potuit dicto modo praeuenire, vt dicit secundum membrum primae subdistinctionis: Dico quod cum omitte re horas debitas dicere de genere peccatum sit, & similiter de genere peccatum sit dimittere discrimen aut scandalum super uenire, cum illi quis possit facto suo obuiare, & impedire ne proueniret, in his duobus casibus incidit homin perplexi tas aliqualis, vt homines secundum quod dicit Gregorius. xxxv. moralium ca. xiiii. si forte peccatum effugere appetant, hoc sine alio peccati laqueo non euadant. In quo casu faciendum est illud quod consulit concilium Toleta num. viii. & habetur decretorum distin. l. cap. i. vbi sic loquitur. "Duo mala licet omnino cautissime sunt praecauen da, tamen si periculi necessitas vnum ex his perpetrare compulerit, id debemus resoluere, quid miori nexu noscitur obligari. Quid autem leuius ex his quid ve grauius sit, purae rationis acumine intelligemus". Idem consulit Greg. vbi supra. dicens. Cum mens inter minora & maxima peccatam astringitur, si omnino nullus sine peccato euadendi aditus patet, minora semper eligantur: quia & quimurorum ambitu vndique ne fugiat clauditur, ibi se in fugam prae cipitat, vbi breuior murus ingreditur. Sic ergo in casu nostro comparanda sunt duo dicta de genere peccati opera: & acumine rationis perpendendum est, quod illorum est maius peccatum pro tempore & loco. Quia si maius peccatum esset di mittere discrimen aut scandalum illud superuenire, quam horas omittere, dico quod non peccat omnino horas omittendo dicere: immo peccaret illas dicendo, & discrimini, aut scandalo non occurrendo: non in dicendo horas: sed in non occurrendo discrimini, aut scandalo. In tali enim casu semper illud quod pro tempore, & loco esset minoris peccati, si non occurreret necessitas vitandi maius, amittit rationem peccati, & perplexitas ad peccandum nihil est nisi secundum erroneam opinionem stultorum. Vnde super dicto verbo Greti. Sin alio peccatia queo non euadant, quod habetur dist. praedicta in caia. Nerui. dicit Glos. ibidem. Secundum opinionem eorum stultam semper intelligas. Item super illo verbo concilii Toleta. Duo mala &c. dicit Glos. Intellige quantum ad fatuam opinio nem illius qui se credit perplexum. Non enim vtrumque illorum malum est: licet ille opinetur vtrumque malum esse. Est tamen vtrumque quantu est de se, de genere malorum. Propter quod etiam dicuntur secundum vera opinionem duo mala: & secundum Grego. vtrumque illorum dicitur peccati laqueus. Et est alia expositio illorum dictorum, & secundum hoc etiam intelli gendum est illud quod dicit Greti. in fine illius capituli Nerui. Itaque plerumque neruorum Behemoth perplexitas sol uitur, dum ad virtutes maximas per conmissa minora transitur. Si vero discrimen, aut scandalum dictum superueniens tam modicum esset quod maius peccatum esset horas omittere, quam discrimen, aut scandalum permittere prouenire, dico quod pec caret horas omittendo: sed secundum magis, aut minus. secundum quod maiori, vel minori discrimini occurrendo illas omitteret. Quanto ei discrimen illud, aut scandalum esset maius, tanto omittendo horas peccaret minus, dum tamen peccatum maius esset omittere horas, quam illud discrimen, aut scandalum permittere prouenire: ita quod tam modicum posset esse scandalum, aut discrimen, quod omittere horas esset peccatum mortale. Veruntamen quia non tantum obligatur quisque ad horas dicendas, aut generalitur ad aliquam ad quae obligatur ex sola consuetudie, aut edicto ecclesiae, sicut ad horas dicendas, quantum obligatur ad custodiam diui norum mandatorum, de quorum numero est occurrere discrimini, aut scandalo. In illis enim omittendis posset ecclesia dispensare, licet non in istis & iuxta illud quid dicit Toletanum concilium, vbi supra, dum horas emitu mus & peccamus, creatorem quidem offendimus, sed nos tantummodo maculamus: cum vero discrimen, aut scandalum peruenire permittimus, & dei iussa contenmnimus, & proximis impia crudelitate nocemus, & nos ipsi crudeli mortis gladio trucidamus. Illic enim duplici telo culparum perimimur, hic triplici iugu lamur. Quod vt dicit ibi Glos. ideo dicit, quod hic tria offendimus ibi duo: & cum hoc argumentum quod qui plures or fendit plus peccat. Veruntamen inquam, quia non tantum obligatur quisque ad horas dicendas, quantum obligatur ad prae ueniendum proximi discrimen, aut scandalum: idcirco dico quod vix posset esse tantillum discrimen, aut scandalum, nisi forte esset solummodo veniale peccatum illi non occurrere: vt omittere horas dicere, aut peccatum mortale, aut etiam veniale: quia non auertit se a bono incommutabili vt dicitur in secundo argumento, quod bene procedit quo ad hoc in istis duobus casibus: licet non bene probet quod non auertitur a bono incommutabili, per hoc quod manet in voluntate bona explendi illud quod omittit, vt iam videbatur. Si vero vt dicit secundum membrum principalis distinctionis non sit tanta necessitas studii: aut lectionum quin absque discrimine aut scandalo saltem mortali superueniente ex tali lectionum aut studii dimissione posset vacare horis dicendis: autem si potuit praeuenire dicendo horas: vt dicit primum membrum primae subdistinctionis, & praeuidere rationabi li coniectura quod praeueniendum esset, sed non praeuenit nec praeuidit, vt dicit secundum membrum secundae subdistinctio nis: in his duobus casibus credo quod mortalitur peccaret: si tamen sub poena peccati mortalis obligaret edi ctum seu consuetudo de horis dicendis: quia in vtroque casu negligens est omittendo dicere horas debitas. Nec est hic distinguendum de negligentia simplici & crassa seu supina, quae posset habere locum in dicendo horas tepide aut truncate aut intempestiue: quia omnis negligentia in omittendo id ad quod quis obligatur sub poena peccati mortalis, crassa est & supina, de qua loquitur Hiere. in primo argumento, quod bene procedit in istis duobus casibus. Quali modo quilibet obligatur ad custodiam diuinorum mandatorum: licet non teneatur aliquis tantam diligentiam adhibere ad horas dicendas: quantam tenetur adhibere ad explendum diuina mandata: quia vt dictum est: non tantum obligatur ad illas: quantum ad haec: ita quod licet aliquanta diligentia faciens opera mandatorum dei reputaretur facere illa negligenter: & peccaret mortaliter: tanta tamen diligentia dicens horas non reputa retur illas dicere negligenter: & non peccaret omnino: aut si aliquo modo reputaretur illas dicere negligenter: non tamen propter hoc peccaret mortaliter etsi forte venialiter: sicut negligendo dicere horas omnino, & facere diuina mandata ex aequali negligentia, minus peccaret in non dicendo horas, quam in non faciendo diuina mandata. Quia ergo arguitur primo: quod ille qui omittit dicere horas debitas ex proposito & spe recupe randi & dicendi illas die sequenti, facit opus dei negligenter: Dico quod ista quatuor differunt: videlicet facere opus dei, puta horas dicere, prouidenter, prudenter, negligenter, malignanter. Prouidenter enim facit opus dei in dicendo horas qui rationabili coniectura prouidendo occupationem diei futuram in negotiis ne cessariis seu vtilibus, maxime ad publicum aut, proximi profectum pertinentibus, praeueniendo tempropus consuetum & ordinatum dicendi horas, horas dicit infra tamen praecinctum vnius diei naturalis. Hoc enim licitum est prout in alio Quolibet determinaui alias. Prudenter autem facit opus dei in horis dicendis: qui nulla alia ra tionabili occupatione detentus horis debitis diei singulis singulas horas dicit. Negligenter vero di cit horas qui nulla rationabilioccupatione impeditus dicit singulas horas: sed aut tepide aut truncate aut praepostere. Et est maius delictum incidente negligentia in his tribus simul, quam si in duobus aut vno tantum: & iterum maius si in duobus ex illis quam si in vnicotantum: & iterum maius delictum est si sic dicantur horae horis indebitis quam si debitis, quid etiam esset per se negligenter dicere: etsi nullus illorum trium modorum negligentiae concurreret: & cum hoc esset maius delictum si dicerentur altero die vt in casu propositae quaestionis: & velt modorum negligentiae in horis dicendis tanto est maius delictum: quanto sit maiori contemptu & maiori libidine circa ea circa quae quis occupatur. & secundum hoc aliquando est delictum veniale: & aliquando potest esse delictum mortale. sed hoc tantummo in duobus casibus iam expositis quo ad casum quaestionis propositae. In primis enim duobus casibus omittere dice re horas debitas non est negligentiae sed prudentiae: quia operi meliori insistitur secundum praedicta, etiam si aliquis in illis casibus omittat dicere horas debitas absque omni proposito & spe recuperandi & dicendi illas in die sequenti. Tale enim propositum non est necessarium ad hoc quod fine peccato omittat dicere horas in die debi to, si nulla necessitas occurreret. Si tamen tale propositum adsit, auget meritum: sicut maioris meriti esset pia & discreta deuotione bis dicere singulas horas: quam semel. & sic tale propositum & horarum recuperatio die sequenti meritum addit: & illarum omissio in illis duobus casibus peccatum non apponit. Ad secun dum quod est in contrarium, quod sic omittens horas dicere non auertitur a bono incommutabili: dico quod inmo in casu propositae quaestionis: & in duobus vltimis casibus dictarum distinctionum: in quibus peccaret mortaliter secundum praedicta: sicut & in casibus in quibus negligendo peccaret venialitur a bono incommutabili se di uertens. In duobus autem primis casibus dictarum distinctionum nec se diuertit omnino nec auertita bo no incommutabili: sed directe se conuertit ad illud. Et quando arguitur quod etiam in aliis casibus non auertitur ab illo: quia manet in bona voluntate recuperandi & implendi illud quod omittit: Dico quod etsi manet in volum tate bona bonitate naturae aut moris incompleta: non tamen manet in bona voluntate gerae: quia illis modis omit tendo necessario cadit a gratia. Siquis enim ad duo sub vna poena tenetur copulatiue: si alterum illorum omittit, poenam incurrit. Nunc ergo postquam dictus magister aut scholaris tenetur sub poena peccati mortalis quod supponit quaestio, ad duo sub copulatione scilicet & ad dicendum horas, & ad dicendum singulas infra praecinctum cuiuslibet diei naturalis: licet ergo proponat recuparare alio die, & implere omissum, nisi alia necessitate occurrente exposita in duobus primis casibus praedictis, eo ipso quod omittit horas dicere illo die quo debuit illas dicere, incidit in peccatum mortale: & auertitur a bono incommutabili. Sicut & ille qui alteri obli gauit se iuramento ad soluendum illi pecuniam aliquam infra spatium alicuius certae diei: & cessante legitima cam & rationabili compellente ad non soluendum illa die, si infra illum diem non soluerit, licet soluere eam omittat cum pro posito soluendi eam illi die sequenti, mortaliter peccat, etiam si in die sequenti eam perfecte & benigne soluat.