Quaestio 6

Equuntur quaestiones pertinentes ad diuinam relationem: & erant quatuor. Prima: Vtrum relatio realis in deo secundum intentionem differat ab essentia. Secunda: Vtrum relatio realis in deo sit insistens diuinae essentiae vel assistens. Tertia: Vtrum solum suppositum relatiuum sit in deo & nullum absolutum. Quarta: Vtrum spiritus sanctus aliqua relatione distingueretur a filio si non procederet ab ipso. ClR ca primum arguitur: quod relatio realis in deo per intentionem differat ab essentia sic. Si relatio in deo non differt ab essentia secundum intentionem, hoc non est nisi quia in ipso non dicit nisi respectum purum ad aliud. Sed hoc non repugnat differentiae secundum intentionem: quia hoc in creaturis ponit differentiam secundum intentionem ab essentia: quia in eis esse secundum intentionem differt ab essentia: & tamen non ponit super ipsam nisi respectum quendam ad efficientem. Ex hoc enim solo dicitur creatura esse in effectum, quia secundum actum est dei effectus. ergo &c.

CONtra est. quoniam ea quorum vnum mutuo praedictatur de altero, maxime in abstractione: vnum non differt ab alio secundum intentionem, quemadmodum differunt homo & humanitas: licet idipsum secundum rem significant. Deitas autem & relatio rea lis, vt paternitas in deo, mutuo praedicantur in abstractione dicendo paternitas est deitas, & deitas est paternitas. ergo &c.

HIC oportet ad propositae quaestionis declarationem & quarundam sequentium R videre quae & qualis sit differentia secundum intentionem: & quia hoc dependet a notitia aliorum modorum differentiae: qui quidem sunt secundum rem & secundum rationem, ideo altius inchoando oportet videre quid hic appelletur res, & quid intentio: vt ex hoc pateat quae sint differentia re, & quae intentione, & quae tantum ratione. Res hic appellatur non figmentum & ens secundum animam tantum, quod dicitur a reor reris, neque respectus aliquis: licet quoquo modo res appellari possit maxime in deo: vt aliquantulum patebit in tertia quaestione sequente: sed quicquid est natura & essentia ali qua absoluta habens rationem exemplarem in deo, nata existere in existentia operatione diuina si ue sit compositum, vt homo asinus, siue principium compositi, vt materia forma: siue fuerit vni uersale: siue particulare. Vnde re differunt quaecunque diuersas naturas & essentias im portant secundum ris: siue fuerint simplicia, vt materia & forma: siue composita, vt homo & asinus. Re vero sunt eadem, quaecunque eandem rem siue simplicem siue compositam important: nec vnum eorum aliquid rei super alterum ponit: vt sunt vniuersaliter definitio & definitum, & partes definitionis inter se, & cum definito, & similiter res absoluta & respectus fundatus super ipsam. Nullus enim respectus aliquid rei ponit praeter rem eius super quod fundatur. Res autem iam dicto modo intellecta est fun damentum intentionum & rationum. Super idem enim re fundantur intentiones & rationes diuersae. Inten tio autem hic appellatur, non id quod dicitur intentio secunda: qualia sunt ista, indiuiduum, genus species, proprium, accidens, definitio, definitum, et talia quae dicuntur intentiones non nisi quia opus intellectus sunt. Et ideo etiam nomina quae imponuntur ad significandum eas, dicuntur nomi na secundarum intentionum: & similiter secundae impositionis: quia imponuntur illis quae primo sunt im posita ad significandum res: de quibus statim dicetur. Vnde & dicuntur nomina nominum. Dicuntur autem intentiones secundae, & nomina secundarum intentionum, & secundae impositionis, & nomina nominum respectu primarum intentionum & impositionis nominum ipsorum: de quibus adhuc non est hic sermo. cu iusmodi sunt homo, asinus, rationale, irrationale &c. quae significant id quod vniuersale est. quod quia res est & forma naturalis respectu secundarum intentionum, dicuntur res: & nomina eorum, nomina rerum respectu vero indiuiduorum quae verae res sunt, & dicuntur, quia sunt opus naturae, vt Sortes, brunellus dicuntur intentiones, quia quodammodo sunt ab opere intellectus: & nomina eorum dicuntur nomina intentionum. Et dicuntur primae intentiones propter alias intentiones secundas. De quibus simul consideratis dicit Auicenna: quod logica est de secundis intentionibus adiunctis primis. Nomina autem tam vniuersalium quae sunt primae intentiones, quam singularium quae proprie sunt res, communiter dicuntur primae impositionis: quia immediate imponuntur rebus. propter quid etiam dicuntur nomina rerum: & hoc respectu nominum secundarum intentionum quae imposita sunt nominibus quae primo imposita sunt rebus. Homo enim & Sortes primo immediate rebus sunt imposita. Genus vero species, indiuiduum, nomen, verbum & caetera nominia secundarum intentionum tam ad logicam quam ad grammaticam pertinentia, imposita sunt illis nominibus rerum vniuersalium & singularium, quae sunt animal, homo, fortes, currit, disputat. Ani mal enim genus dicitur, homo species, fortes indiuiduum secundum logicum. Et omnia haec secundum gramma ticum dicuntur nomina: currit vero & disputat verba. Sed appellatur hic intentio aliquid pertinens realiter ad simplicitatem essentiae alicuius: natum praecise concipi absque aliquo alio a quo non differt reabsoluta, quod similiter pertinet ad eandem. Vnde dicitur intentio quasi intus tentio: eo quod mens conceptu suo in aliquid quod est in re aliqua determinate tendit, & non in aliquid aliud quod est aliquid eiusdem rei: vt sic super idem in re per intellectum, cuius est diuidere ea quae sunt idem in re, formentur diuersi conceptus, vt de diuersis penes conceptum mentis, eisdem autem in re. Sed in eis quae intentione differunt sunt gradus secundum differentiam maiorem & minorem. De eis enim quae sunt idem re in eodem, aliquando sic formantur conceptus diuersi, vt neutrum eorum in suo conceptu alterum includat: vt sunt conceptus diuersarum differentiarum quae concurrunt in eodem: sicut sunt in homine rationale, sensibile, vegetabile, inquantum differentiae sunt. Et similiter conceptus generis & differentiae: quae constituunt simplicem speciem: sicut sunt animal & rationale. Et in istis duobus modis est maxime differentia intentionum. Sunt & alii quatuor modi: in quibus minor est differentia: quia con ceptus vnius intentionis includit alterum: sed non econuerso, vt conceptus speciei conceptum generis et differentiae, non autem econuerso. Similiter conceptus viuere in creaturis, conceptum esse: non econuer so. Similiter conceptus suppositi sicut hominis, conceptum naturae, vt humanitatis, non autem econuerso. Et similiter conceptus respectus sicut entis conceptum essentiae, non econuerso. Et est hic aduertendum: quod in istis quatuor modis id quid alterum continet non differt intentione ab illo quod ab eo continetur, nisi ratione alterius partis contentae in significato eiusdem. Ita quod ista duo proprie dicuntur differre intentione sicut contingit in praedictis duobus modis. In istis autem quatuor vltimis modis ipsum totum quod alterum continet non proprie dicitur intentio, neque proprie dicitur differre intentione ab eo quod est sicut pars eius, nisi qua tenus includit in se aliquid aliud cum quo in toto illo ponit aliquam rationem compositionis. Quia si secundum se concipiatur, proprie debet dici intentio.

RAtio autem hic non appellatur vis quaedam cognitiua sub stantiae intellectualis a qua anima nostra dicitur rationalis, neque etiam opus ipsius rationis: secundum quod argumen tum dicitur ratio rei dubiae faciens fidem. i. certitudinem. Sed ratio hic appellatur generali nomine modus aliquis circa rem, sub quo nata est concipi determinate absque eo quod concipiatur sub alio: sub quo similiter nata est com cipi. & hoc sine omni eius differentia re vel intentione: ita quod idem re & intentione conceptum diuersis mo dis concipiendi dicitur differre secundum rationem inquantum concipitur vno illorum modorum & non alio, sicut patet in conceptione definitionis & definiti, & in diuersitate diuinorum attributorum, vt habitum est supra.

AD quaestionem ergo propositam ex iam dictis patet quid sit dicendum. Cum enim, vt dictum est, diuersitas intentionum non potest esse nisi inter illa quae vniuntur in eodem secundum rem: ita quod conceptus vnius penitus excludit conceptum alterius, & econuerso: vt patet in primis duobus modis: vel ita quod aliquid quod est in conceptu vnius excluditur extra illud quod est in conceptu alterius, vt patet in aliis quatuor modis: & quaecumque sunt talia necessario ponunt aliquam compositionem in eo in quo sunt vnum: relatio autem & essentia in deo nullam penitus compositionem facere possunt: neque cadit aliquid in conceptu vnius eorum: quid non cadit in conceptu alterius: idcirco in deo essentia, & relatio nullo modo differunt secundum intentionem: sed solum secundum rationem, hoc est secundum diuersum modum concipiendi aliqui.d scilicet secundum rationes diuersas praedicamenti substantiae, & ad aliquid: quae circa idem cadunt absque omni compositione & diuersitate rei, sine qua non potest esse diuersitas intentionum, vt dictum est.

AD cuius intellectum sciendum est: quod in tota vniuersitate creaturae non sunt nisi tria genera rerum, vide licet substantia, qualitas, quantitas, quae vt dictum est supra, in hoc inter se conueniunt quod significant rem quae est natura & essentia aliqua cui conuenit esse, & differunt a re increata quod illa est natura & essentia quae est ipsum esse. Et similiter in toto esse creaturae non sunt nisi duo modi essendi princi pales & primi, scilicet per se, & in alic. qui subdistinguunt praedicamentum rei substantiae quid dicitur substantia, a praedicamentis rei quantitatis & qualitatis: quae dicuntur praedicamenta accidentis: ita quod hoc nomen accidens sit nomen intentionis secundae impositum a modo essendi, scilicet in alio, & non a re cui conuenit esse secundum illum modum a qua imponuntur illa nomina quantitas & qualitas. Vnde & no men substantiae inquantum distinguitur contra nomen accidentis: & imponitur a modo essendi per se sicut accidens a modo essendi in alio: est nomen secundae intentionis, sicut est nomen accidentis: licet sit nomen rei inquantum significat id cui conuenit esse: quod magis proprie nominatur essentia quam sub stantia, a nomine enim essentiae intellectus accipit esse quod praedicatur de ipsa secundum rationem informantis. Modus essendi per se non distinguitur: & ideo non multiplicat praedicamenta. Sed modus essendi in alio distinguitur penes modum essendi in alio absolute & penes modum essendi in alio in respectu & in compara tione ad aliud. Qui non ex aequo distinguunt modum essendi in alio sicut per se & in alio, distinguunt esse simpliciter: immo quia semper comparatum necessario praesupponit absolutum, modus essendi in alio in comperatione ad aliud, necessario praesupponit modum essendi in alio absolute. Ex quo contingit quod illis modis per se & in se respondent diuersae res subiectaioru. Istis autem modis qui sunt in alio absolute & in alio ad aliud: non respondent diuersae res: immo res quae subsunt modo essendi in alio absolute, vt sunt qualitas, quantitas: quae continentur sub duobus praedicamentis, quae distinguuntur penes duos modos essendi in alio absolute: & subsunt modo essendi in alio in comparatione ad aliud. Nihil enim realiter comparatur ad aliud nisi per id quid in ipso est absolute. Vnde septem praedicamenta alia quae ad vnum praedicamentum relationis habent reduci, vt alibi art. xxxv, quaestu. v exposuimus, non habent in se aliam rem significatam quam sit res praedicamenti absoluti: supra quam fundantur in subiecto. Vnde propriam rem non habent, nec addunt supra essentiam rei, supra quam fundantur. Dicente Boetio cap. xii. de trinitate. Patet quae sit differentia praedicationum: quod aliae quidem quasi rem monstrant: aliae vero quasi circunstantias rei: quod si illa praedicantur vt esse aliquid rem ostendant: illa vero vt non esse: sed potius extrinsecus aliquid quodammodo affigant. Et infra cap. xiii. Non igitur dici potest praedicatione relatiua quicquam rei de qua dicitur secundum se vel addere vel minuere vel mutare: quae tota non in eo quid est esse. consistit: sed in eo quod est in comperatione aliquo modo se habere. Et infra. Relatio ve ro non praedicatur ad id de quo praedicatur quia ipsa res sit: & secundum rem de qua dicitur non faciet alteritatem rei.

VNde etsi rem aliquam in suo significato includit praedicamentum relationis: tamen propria ratione sui praedicamenti illa non est nisi res praedicamenti absoluti super quam fundatur: quae conmuniter significatur & nomine sui praedicamenti absoluti, & nomine relationis: sed secundum aliam rationem tantum in deo: secundum aliam ve ro intentionem in creaturis. Quod oportet sic intelligere: quoniam circa ens quid ponit rem & naturam aliquam in creaturis, cuiusmodi sunt substantia, quantitas, quaelitas, duo genera generalium proprietatum considerantur: quae sunt vnum, multum, actus, potentia: quae sunt origines & principia relationum circa entia absoluta, & fundandi relationes in illis. Vnde secundum illa duo genera philosophus. v. Metaphysicae, distinguit solummo duo ge nera relationum: ad quas omnes aliae habent reduci. scilicet quod quaedam sunt relatiua modo numeri siue secundum numerum: quaedam vero modo potentiae actiuae & passiuae, siue per potentiam actiuam & passiuam licet non eodem modo: sed diuersimode secundum diuersos modos relationum in vtroque genere relationum. Secundum numerum dicuntur relationes siue relatiua non quia consistit eorum relatio in proportionibus numerorum, vt sunt duplum, triplum, & huiusmodi, vt aliqui credunt: sed quia fundatur in rebus absolutis per naturam vnius & multi quod est in eis, quod quidem multum est numerus respe ctu vnitatis. de quibus dicit. iiii. Metaphysicae: quod vnum & multum opponuntur sicut diuisio & non diuisio. Vnde relationes modo numeri non solum fundantur in numeris secundum vnam speciem: sed communi ter & in substantia, & quantitate, & qualitate: secundum quod secundum tria praedicamenta diuidit modos relatio num quae fundantur in vno, & quae fundantur in multo: cum dicit ibidem. Vnum habet idem simile & aequale: & multum habet diuersum dissimile & inaequale. Ab vno enim & multo in substantia causantur idem & diuersum: ab vno & multo in quantitate aequale & inaequale: ab vno & multo in qualitate simile & dissimile. Et in quinto dicit. Aequale simile & idem omnia dicuntur secundum vnum modum. Sunt igitur ea dem quorum substantia est vna: & similia, quorum quaelitas est vna: & aequalia quorum quantitas est vna. Sed intelligendum quod ibi sumitur substantia large pro substantia, proprie dicta & essentia quantitatis aut quaelitatis: in quibus considerantur idem & diuersum sicut in substantiis, quoniam in abstractione sit in eis comparatio: siue penes idem nu mero, specie, & genere, siue penes diuersum. Simile etiam & dissimile considerantur in eisdem tribus gene ribus loquendo de similitudine essentiali quam habent indiuidua in specie: aut species in genere. Et similiter de similitudine ei contraria, quoniam simile & dissimile huiusmodi concurrunt in idem cum eodem & diuerso genere & specie: quae sunt relationes essentiales quia fundantur super essentiis rerum in quantum essentiae sunt: & secundum rem quia fundantur extrema in diuersis essentiis secundum rem. ldem autem nu mero quia fundatur non nisi super idem re, ideo relatio est secundum rationem tantum. Simile autem & dissimile aequa le & inaequale secundum quod sunt relationes accidentales, fundantur in qualitate & quantitate: non quo ad essentias earum, vt in abstractione considerantur: sed quo ad ipsarum inhaerentias & concretionem in subiecto tali enim similitudine dicitur simile quale non qualitas. & quomodo hoc, videndum est in vno eorum, scilicet in similitudine, & per hoc patebit in aliis.

DE similitudine autem clarum est quod non fundatur nisi in qualita te simpliciter inquantum qualitas est. Vnde & potest consequi quamlibet speciem qualitatis, vt super eam possit fundari similitudo. Sed planum est hoc quod non fundatur in qualitate ratione suae existentiae, vt est substantia concreta & vna numero, vt in hoc albo: quia nihil simile dicitur sibiipsi. Neque vt est idem genere diuersum specie, nisi large sumendo similitudinem: quia super eandem qualitatem genere diuersam ve ro specie proprie fundatur dissimilitudo. Fundatur ergo similitudo super qualitatesm concretam in diuersis subiectis specie eandem, numero autem diuersam: vt super albedines secundum quod sunt in hoc albo & in illo.

EX quo patet recolligendo membra: quod similitudo accidentalis non fundatur super qualitatem, vt qualitas est: scilicet ratione essentiae suae, vt secundum se essentia quaedam est: sed solum vt concreta est subiecto, scilicet ratione suae inhaerentiae. Nec adhuc vt est vna numero concreta in vno secundum nume rum, sed solum vt est in diuersis: & ratione ea qua est numero diuersa. Et sic in summa similitudo fundatur super qualitatem, vt est inhaerens diuersis subiectis numero diuersa. Nunc autem clarum est: quod extra conceptum qualitatis, vt qualitas est, ratione scilicet suae essentiae, est quod sit inhaerens & concreta subiecto: & quid amplius est quod sit determinata ad hanc albedinem: & ad illam in hoc sub iecto & in illo: quoniam istae rationes accidentales sunt essentiae inquantum essentia est. Quare cum similitudo accidentalis, vt dictum est, fundatur super qualitatem non ratione essentiae suae vt essentia est simpliciter, sed ratione sui esse & inhaerentiae in subiecto, & vt determinata est per hanc albedinem in hoc subiecto, & per illam in illo, aut per aliquam huiusmodi qualitatem numero diuisam in diuersis sub eadem specie. ratio ergo esse super quam fundatur similitudo accidentalis est extra conceptum esse quo concipitur secundum rationem suae essentiae quae est qualitas simpliciter. Sed quod fundatur super re secundum aliquam rationem sequitur ipsam secundum modum illius rationis. Similitudo ergo sic supra esse qualitatis fundatur: vt sit omnino extra conceptum esse qualitatis secundum rationem essentiae suae, vt qualitas est simpliciter. talia autem, vt dictum est supra, necesse est saltem secundum intentionem differre in ter se. Relatio ergo accidentalis quae est similitudo, quamquam fundatur in qualitate secundum quod qualitas est: & eam capit in sua significatione cum modo proprio essendi, videlicet in comparatione ad aliud: quia tamen non fundatur in ea ratione suae essentiae, & esse eius simpliciter, sed ratione suae accidentalitatis & eius esse in alio: necesse est vt intentione differat a qualitate, puta albedine super quam fundatur, & faciat compositionem cum ea, sed per accidens: scilicet per rationem compositionis: quam addit ratio secundum quod super illam rem fundatur. Et non solum similitudo accidentalis: immo patet etiam quod & similitudo essentialis: quoniam ipsa non fundatur super qualitatem vel quantitatem vel etiam substantiam ratione essentiae suae vt in se simplex est & indiuisa, sed ratione esse quod habet in diuersis indiuiduis: secundum quod in humanitate Socrates dicitur similis Platoni similitudine fundata super humanitatem, vt est in hoc & in illo. Nunc autem omnino extra rationem & intentionem formae speciei est quod sit in hoc indiuiduo & in illo. propter quod in substantiae indiuiduis dicitur esse compositio ex natura & suppo sito. Et sicut est in similitudine, sic est in dissimilitudine, similiter in aequalitate & inaequalitate. Et similiter in identitate genere & specie, & in diuersitate. Et similiter in alio genere relationum quod fundatur super po tentias actiuas ex vno latere, & super potentias passiuas ex altero latere: vt sunt pater filius, dominus seruus. Et similiter in relationibus quae fundantur in quantitate super rationem numeri, vt duplum, subduplum, triplum, & huiusmodi. Quae licet non fundentur super essentiam quantitatis vt habet esse in substantia: fundantur tamen super eam ratione alicuius accidentalitatis com tingentis ei: inquantum scilicet praeter hoc quod quantitas quaelibet mensura est in se mensurans subiectum in quo est: accidit ei mensurari minimo sui generis tamquam mensura extrinseca. Cui est acciditquod illa mensuret, vt dualitati quod mensuretur vnitate bis replicata: & vnitati quod sic replicetur: & in hoc excedatur a dualitate: vt ex hoc dualitas dicatur dupla, & vnitas subdupla. Similiter accidit qua ternitati quod mensuretur vnitate quater replicata: & per hoc sit duplum ad dualitatem quae mensuratur vnitate bis replicata: & per hoc dicitur subduplum ad quaternarium. In deo autem relatio realis fundatur in diuina essentia ratione qua secundum se essentia est singularitas quaedam: quia non ratione qua huius suppositi vel illius. Hoc enim non conuenit ei nisi per relationem in se fundatam quoniam per id quid relatio habet esse, & fundatur in essentia, simul constituit rationem suppositi, sicut visum est in quadam quaestione in alio Quolibet, & nunc statim videbitur in tertia quaestione sequenti. Nec etiam secundum aliquam aliam rationem: quia nihil potest addi super rationem diuinae essentiae, vt est essentia, nisi ratio respectus: aliter enim in ipsa esset compositio. Propter quid extra conceptum essentiae eius non potest esse conceptus relationis: Ita quod de ratione diuinae essentiae est quod sit fundamen tum relationum. Propter quid dicit Boetius de trinitate. cap. vltimo. Neque accessisse potest dici aliquid deo, vt pater fieret. Non enim coepit vnquam esse pater: eo quod substantialis est ei productio filii.

EVNdamentum autem relationum est tota realitas earum, vt dicetur in quaestione sequenti. Et in eo quod est realitas re lationum, est tota essentia earum, vt dictum est in quadam praecedenti quaestione. Inquantum autem sic est essentia earum, necessario subintrat earum rationem & induit. quia nihil est realitatis & essen tialitatis alicuius nisi sit in eo. In omni ergo relatione res super quam fundatur relatio, subintrat inten tionem siue rationem quo ad illam rationem secundum quam super eam fundatur: vt secundum hoc in deo deitas secundum quod est deitas intret paternitatem & filiationem: & in creaturis qualitas, vt albedo secundum quod inhaerens subiecto, subintrat similitudinem, & secundum rationem qua secundum se est essentia, & natura qualitatis differt a similitudine intentione, & a seipsa vt cadit in significato similitudinis. Ita quod si omnino velint aliqui quod respectus ille dicatur res propria relationi: tunc dicimus rem istam fundari super illam rem ab solutam, & ab ea suam trahere realitatem: ita quod in deo propter hoc sola ratione differat essentia vt est essentia, & vt induit rationem relationis, scilicet paternitatis & filiationis, vt essentia dicat deitatem, vt est secundum se existens, quod est propria ratio essentiae secundum quod essentia est & substantia: relatio vero, vt paternitas dicat eandem deitatem vt induit rationem respectus. Relatio enim quae est praedicamentum, vt dictum est supra, non solum dicit ad aliud esse sed rem cui convenit esse ad aliud. Ita quod in creaturis relatio nominat rem quae est in alio secundum quod habet esse ad aliud: quia fundatur super accidens absolutum. In deo vero relatio nominat ad aliud esse: quod est ratio praedicamenti secundum rem secundum se existentem secundum quod habet ad aliud esse: quia fundatur super substantiam: vt sic eadem res cadat semper in significato relationis quae est significata per absolutum: & hoc secundum illam rationem qua est eius fundamentum. Licet enim alia & alia ratione in deo concipiuntur essentia & relatio: tamen in vtraque ratione non formatur realiter nisi idem conceptus. Ita quod concipi non potest diuina essentia non concipiendo relationem siue relatiuum respectum: licet non necessario simul concipiatur secundum vtramque rationem: sicut non po test concipi definitio fine definito, licet non necessario semper secundum vtriusque rationem: sed alterius tantum. Et sic in deo essentia non differt a relatione nisi ratione tantum. Et sunt illae rationes eorum diuersae ra tiones praedicamentorum suorum, substantiae scilicet & relationis. In creaturis vero praeter rationes praedi camentorum differunt essentia super quam fundatur relatio: & ipsa relatio, non secundum rem vt ponant diuersas essentias sicut ponunt praedicamenta absoluta: neque secundum rationem tantum: quia non funda tur relatio in essentiis absolutorum secundum rationem essentiae, sed secundum intentionem: & hoc pro pter rationem super quam fundatur relatio in illa re, aliam a ratione qua ipsa in se essentia quaedam est, vt patet ex iam dictis.

PER iam dicta patet responsio ad obiectum in oppositum: quod respectus ad aliud differt intentione a re super quam fundatur: Dicendum quod verum est in creaturis: non autem in deo. Quoniam, vt dictum est, aliter fundatur relatio siue respectus in deo super diuinam essentiam: aliter in creaturis super essentiam creaturae. In deo enim fundatur respectus super ipsam diuinam essentiam non secundum aliam rationem esse quam illam quae est essentiae vt est essentia. Et ideo secundum illam cadit in significatione relationis, vt paternitatis & filiationis, licet secundum aliam proprietatem impositionis nominis, absque omni diuersitate intentionum. Sed est solum inter essentiam, vt est essentia, & vt induit rationem relationis, diuersitas secundum rationes praedicamentales secundum quas nomina imponuntur: quae sunt secundum se existere & ad aliud referri, vt dictum est. Et ex hoc contingit quod non per rationem aliquam informationis: sed realis identitatis, scilicet eo quod essentia secundum rationem essentiae cadit in signi ficato relationis, praedicatur de relatione & econuerso: licet non secundum proprietatem nominis: quemadmodum superius in linea praedicamentali praedicatur de suo inferiori. Dico de relatione quae significat rem pri mae impositionis sub ratione respectus, cuiusmodi est paternitas aut filiatio, dicendo paternitas est deitas, & econuerso deitas est paternitas: non autem de relatione quae significat solum modum essendi ad aliud: vt est hoc nomen secundae intentionis quod est relatio: quod non imponitur ab aliqua re: ita quod deitas non cadit in significato illius. propter quod non praedictatur de ipsa: licet praedicetur de paternitate & filiatione: quae imponuntur non solum respectui: sed rei sub ratione respectus. Non enim dicitur quod deitas est relatio nec econuerso: eo quod de se respectum non notat: neque includitur praecise in ratione respe ctus: vt respectus est. Quia si sic significaret, scilicet non solum respectum: sed etiam rem sub ratione respectus, & esset nomen primae intentionis, & primae impositionis, non secundae solum: consimiliter praedica retur de deitate sicut paternitas & filiatio. sic tamen non est vsitatum.

IN creaturis autem respectus realis numquam fundatur super essentiam rei vt est essentia simpliciter: sed solum secundum rationem alicuius accidentalitatis ei contingentis: quae est extra conceptum esse essentiae, vt essentia est, quem admodum dictum est de similitudine, & per illam patet in omnibus aliis respectibus. Similiter patet in essentia cuiuslibet creaturae & respectus importati nomine esse in actu qui fundatur super ipsam. esse enim non conuenit essentiae ratione qua essentia est: quia tunc non posset non esse sicut non potest non esse essentia. Et ita haberet esse absque factore: sicut habet quod sit essentia absque factore: ex so la ratione respectus ad exemplar in deo. Sed esse conuenit essentiae ratione qua est effectus dei, quae ratio est extra intentionem essentiae, vt est essentia. Propter quod secundum praedicta necessario differunt intentione in qualibet creatura essentia, & respectus in ipsa fundatus sub nomine esse. propter quod per identitatem non potest istud esse praedicari in abstractione de essentia: dicendo quod essentia est ipsum esse aut entitas: sicut in deo dicitur quod deitas est paternitas. Quia tamen ipsa essentia non solum se habet vt fundamen tum respectu illius respectus: sed etiam vt subiectum: idem enim respectus est in creatura secundum re scilicet esse effe ctus dei, & habere esse existentiae ab ipso: ideo secundum rationem denominantis bene praedicatur de ipsa respectus ille dicendo quod essentia est ens: quod non potest fieri in respectibus aliis post esse fundatis in essentia rei secundum aliam intentionem esse quam sit esse ipsius essentiae secundum se, vt patet in similitudine & albedine. Neque enim per identitatem in abstractione, neque per denominationem in concretione possumus dicere quod albe do est similitudo aut similis. Ratio quare non potest dici similitudo patet ex iam dictis: qua. scilicet imilitudo fundatur super albedinem secundum rationem quae est extra conceptum esse essentiae albedinis. Ratio vero quaere non potest dici similis est, quia similitudo fundatur super esse albedinis: vt est inhaerens subiecto: & ita non vt habens rationem subiecti. propter quid solummodo album quod est compositum ex albedine & subiecto di simile, & hatrere in se similitudi nem, vt eius subiectum, proprium, & non lignum aut lapis nisi quia album. Et tamen similitudo non significat nisi albedinem vt habet esse in subiecto sub quodam respectu ad aliud: ita quod si similitudo non fundaretur super albedi- nem secundum rationem essentiae suae: secundum se scilicet, neque secundum rationem qua habet esse in subiecto in hac albedine singulari, bene praedicaretur de ea similitudo in abstractione, sicut simile praedicatur de albo in con cretione. & hoc secundum illum modum quo in deo dicitur quod essentia est paternitas, vt supra dictum est. & tunc supra essentiam albedinis sub ratione esse sui in subiecto, nihil remaneret significatum in nomine similitudinis: nisi respectus qui est ad aliud esse: quo remoto non manet similitudo: sed tantum ratio albedinis inhae rentis absoluta: quae iterato adueniente respectu cadit in significato similitudinis. Quod nullo modo posset esse: si relatio aliquid rei propriae haberet praeter rationem ad aliud circa esse inhaerens. Res enim talis inhaerens subiecto non potest ei adesse & abesse praeter sui mutationem: sicut potest fieri in aliquo trasmutatio secundum denominationem relatiuam absque omni transmutatione reali in ipso. Secundum quod Boetius de dominio in domino, libro de trinitate. cap. xiii. dicit. Constat non eum per se dominio accidere: sed per seruorum quodammodo extrinsecus accessum. Non igitur potest dici praedicatione relatiua &c. vt supra. Praeterea, si ad aliud esse res esset vel essentia in relatione: cum illud simpliciter manet relatione transsata in deum, aliqua res quae est in creaturis, aut essentia, maneret translatione facta in deo. & hoc non nisi alia a diuina essentia. Esset ergo in deo essentia alia a diuina natura. Quid quam sit absurdum, qui poterit videat. Sic ergo per hunc modum intelligimus quod relatio habet realitatem & essentiam a fundamento: quod scilicet ipsa res & essentia fundamenti cadit in significatione relationis sub ratione respectus qui manet in deo: cum relatio a creaturis trans fertur in deum, & mutatur res creaturae in rem diuinae essentiae.