Quaestio 2

Irca secundum arguebatur: quod quid est dei, aut quod deus est trinus, aut quidcumque aliud credibile de deo non possit hic in via clarius cognosci siue sciri quam per lumen fidei. Et videtutur quod non quia si sic: oportet quod hoc sit in clariori lumine quam sit lumen fidei. clarius autem lumen nuiium est in vita ista eo quod illud non habetur in scriptura: sed fictitium est illud po nere. ergo &c. Item quod clarius cognoscitur clarius intelligitur: sed cognitio clarior de deo quam per fidem est visio in seipso per speciem: deus ergo in seipso per speciem posset cognosci in vita ista. Consequens falsum est. ergo &c. Contra. Conclusiones cognoscuntur ex principiis: & cognitio principiorum resoluitur in definitiuam rationem terminorum, ex quibus cognitis cognoscuntur pri cipia: sed rationes terminorum articuli credibilis vt quid di hoc nomine deus secundum naturam eius, & sic de caete ris, bene cognoscuntur clarius quam per lumen fidei: secundum quod clarius intelligit quid dicitur nomine deus vnus quam alius: ergo &c.

DIco secundum quod determinaui in quaestionibus ordinariis, quod quid est deus & quod sit trinus & caetera credibilia de illo clarius possunt cognosci quam per fidem: & hoc in clariori lumine quam sit lumen fidei. nisi enim clarius quam per fidem possent cognosci, non haberet de credibilibus clariorem notitiam vnus fidelis quam alter: licet firmiorem iuxta modum magnitudinis fidei. Quod falsum esse apparet ex hoc, quod postquam de scientia theologiae dixit Augustinus llud. xiiii. de Trini. Rerum diuinarum scientia &c. vt iam supra in quaestione praecedenti, continue adiunxit. Qua scientia non pollent fideles plurimi quamuis polleant ipsa fide plurimum. Istud autem pollere scientia non consistit nisi in cognitionis claritate: quia ipsa scientia non est nisi cognitio quaedam. Sed forte dicet aliquis: quod quia fides bene recipit augmentum bene potest aliquis ex solo lumine fidei pollere scientia fidei plurimum: qua non pollet alius plurimum. Sed dico quod si clarior non posset haberi notitia de credibilibus quam per fidem sine lumine fidei, tunc necessario fides & scientia hic aequiperarentur: vt quanto polleret fide quis, tanto polleret hac scientia: & sic qui plurimum polleret fide, plurimum pol leret hac scientia. cuius contrarium plane dicit Augustinus dicendo quod hac scientia non pollent fideles plurimi, quamuis polleant ipsa fide plurimum. Et sic cognosci siue sciri reuera potest aliquid credibilium clarius quam fide: propter quid aliquis potest per suam scientiam clarius scire credibile aliquid quam ille qui scit illud sola fide. Quid continuo ad declara tionem dicti sui addit Aug. assignando differentiam inter scire per solam fidem, & per aliam clariorem notitiam, sub dens. Aliud enim est scire tantummodo quod homo credere debeat propter adipiscendam vitam beatam quae non est nisi aeterna: Aliud autem est scire quemadmodum hoc ipsum & piis opituletur & contra impios defendatur. Piis autem opitulatur per hanc scientiam clariorem quando per doctrinam maiorum qui hanc habent scientiam clariorem, fides suadetur minoribus: vt in ipsis generetur & nutriatur. Con tra impios autem per hanc scientiam defenditur & roboratur, quando maiores qui habent hanc scien tiam quam sibi ex creditis acquisiuerunt, modo quo aliae scientiae humanae acquiruntur ex sensibilibus per media & rationes quae per hanc sciunt elicere ex intellectu credibilium siue ex credibilibus intellectis: vt ex primis principiis: respondent versutis argumentationibus infidelium & haereticorum: & improbant di cta eorum: & per hoc fidei veritatem defendunt: secundum quod in quaestionibus aliis satis declarauimus. Vnde & scientia sacrae scripturae vtilis esse non potest nisi sic intelligatur: vt ex ea media & rationes de cre dibilibus capi possint: per quae credita posteriora ex aliis vt ex prioribus intelligi possint. talis autem intellectus huius scientiae non habetur nisi ex illorum credibilium intellectu quae prius credere suadet: vt iam dicetur secundum Augustinus in epistola ad Consentium. Quod ergo arguitur primo in contrarium: Si clarius sci ri possent credibilia quam per fidem, hoc esset in clariori lumine: Dico quod verum est: propter hoc enim inter dona gratis data eam connumerat apostolus & distinguit a fide: quando dicit. i. Corinth. xii. Alii datur sermo sa pientiae: alii sermo scientiae: alii fides. Hanc enim clariorem notitiam sapientiam appellat quando est credibilium de rebus aeternis: scientiam vero quando est credibilium de rebus temporalibus: sicut clare determinat Augustinus vbi supra. Quod ergo assumit: quod non est clarius lumen cognitiuum supernaturale in vita ista quam sit lumen fidei: Dico quod falsum est. Quid au tem ad huius probationem assumitur: quod tale lumen non habetur ex scriptura: & ideo ponere ipsum fictitium est: Dico quod vtrumque falsum est: quia hoc habetur ex scriptura implicite: licet non expresse: & vtrumque sufficit. dicente Augustinus in ser. de Assumptione. Tanto quae magna sunt cautius tractanda existunt quanto specialius aucto ritatum testimoniis non possunt ad liquidum roborari: & quia quaedam scriptura sacra veris indagationum studiis quaerenda reliquit, non superslua aestimanda dum vera indagatione fuerint patefacta. Foecunda est enim veritatis auctoritas, & dum diligenter discutitur veram intelligentiam parit quam manifestis sermo nibus abscondit. Taliter autem Augustinus in principio super loan. intelligentiam huiusmodi luminis discutit exponendo illud loan i. Vita erat lux hominum. dicit enim sic. Ex ista vita homines illuminantur. & exponit diffuse, & expresse quod illa quae lux est increata, illuminat homines dupli- ci lumine. paruulos quidem lumine fidei quo nutriantur vt lacte: maiores vero lumine sapientiae quo vt solido cibo vescantur. de qua sapientia dicit Apostolus. i. Corin. ii. Sapientiam loquimur inter perfectos. Glos. Perfectos dicit non cognitores & doctores sed auditores iam capaces, quos & spiritua les vocat: non capaces autem carnales: quando subdit. Non potui vobis loqui quasi spiritalibus: sed quasi carnalibus. Carnalibus autem iam fidelibus loquebatur vt eos in fide nutriret, spiritalibus autem vt eos circa intellectum eorum quae fide tenentur instrueret: qualiter defendi & roborari possent. vt enim ibi dicit Glos sa cum eadem Apostolus praedicaret spiritualibus & carnalibus quique pro modulo suo capiebant: illi vt paruuli, isti vt maiores: illi vt lactis alimentum, isti vt cibi solidamentum: quia etsi non audiunt amplius, tamen intelligunt amplius: non enim aequaliter mente percipitur etiam quod in fide pariter ab vtrisque reci pitur. Quia autem aliud sit lumen fidei quod accipiunt paruuli, aliud vero lumen sapientiae quod accipiunt maiores, expresse declarat Augustinus super illud lo. i. Vita erat lux hominum. sic inquiens. Multi sunt ani males nondumque se possunt ad spiritualem intellectum erigere: quid dicitur In: principio erat verbum: hoc animalis homo non percipit. Quid ergo: silebimus hic: quare ergo legitur si silebitur: aut quare auditur si non exponitur: Sed vt quid exponitur si non intelligitur: Ecce quam manifeste vult quod propter intellectum credibilium ex ponenda sunt illa quae sunt contenta in sacra scriptura. & quod hoc sit in vita ista per aliud lumen quam sit lumen fidei aparte declarat Augustinus subdens. Erat loannes de illis montibus de quibus scriptum est: Susci piant montes pacem populo & colles iustitiam. Intelligit enim per pacem sapientiam qua maiores illuminam tur post fidem. lustitiam autem appellat fidem qua illuminantur minores subdens. Colles paruulae animae sunt: modotes excelsae animae sunt. Quae est iustitia quam colles accipiunt: fides, non autem acciperent minores fidem nisi ma iores ab ipsa sapientia illuminarentur vt possent paruulis traiicere quod possent capere. Suscepit pacem mons iste: contemplabatur deitatem verbi. Appellat autem istud contemplari intellectualem notitiam: ad quam excitat auditores capaces subdens. Erigite vos ad eius sensum: si nondum potestis intelligere inuocate au xilium a domino. Si non potes cogitare quid sit, differ vt crescas: accipe lac vt nutriaris & sis validus ad capiendum cibum. Ecce quod fides primo est in paruulis sine intelligentia: sed in fide nutritur vt validus fi at. Factus autem validus ad intellectum suscipiendum lumine superiore illuminatur. dicente Augu. ibidem in sermone. v. Poterunt mentes magnae quae montes dictae sunt, quas maxime illuminauit lumen iustitiae secundum quod dicit contra epistolam fundamenti. Ego catholicam fidem profiteor & per illam me ad certam scientiam veni re praesumo. & ita iam non hominibus: sed ipso deo intrinsecus mentem nostram illuminante atque firmante propter quid dicit Augustinus supra iam. Si nondum potestis intelligere inuocate auxilium a domino. & hoc non ad fidei genera tionem vel augmentum: quia ex illa quantuncumque homo in illa posset non haberetur intellectus secundum scientiam: sed ad ipsum scientialem intellectum supra credere per fidem. & sic alio & alio lumine illuminatur fidelis ad cre dendum quam ad intelligendum, & est clarius lumen quo intelligit quam quo credit: & non est hoc fictitium nisi illis de quibus dicit Augustinus ibidem super loan. Stulta corda istam lucem capere non possunt: ip si enim tenebrae sunt. Quia ergo deus quaerit ostendere lumen illud clarius: idem est ac si diceret Pelagi us Augustino: tu dicis quod liberum arbitrium non potest velle bonum sine gratia: ostende ergo nobis il lam gratiam: aut si diceret iudaeus christiano: tu dicis gratiam dari in baptismo: ostende illam. Reue ra spirituale lumen vel gratia non est tale quid vt non habenti possit ostendi. Sed ille solummo bene no uit qui accipit. Et est magnum mirabile quod in quacunque alia facultate peritus nititur scientiam suam quantum potest extollere: soli autem theologi quidam vt philosophiam videantur exaltare, theologiam deprimunt asserentes ipsam non esse vere scientiam: nec credibilia posse fieri vere intelligibilia in vita ista. Tales si bi viam sciendi & intelligendi credibilia praecludunt: & aliis desperationem intelligendi illa incutiunt: quid valde perniciosum est & danmnosum ecclesiae & periculosum dicere: immo potius suadendum est quod certa ratio haberi potest de credibili per quam vere sciri & intelligi potest in vita ista. Ad cuius in tellectum sciendum quod credibilibus ratio adhibetur dupliciter. Vno modo ante fidem habitam. Alio modo post fidem ha bitam. Primo modo dupliciter. Vno modo ad fidei apprehensionem vt ratione probetur id quod credendum est prius quam credatur: quaeliter promittebant se reddituros rationem de credibilibus manichei: vt patet per Augustinus libro contra epi stolam fundamenti: in quo ostendit hoc esse impossibile. Alio modo ad suadendum quod ante rationem illo modo inductam credendum est. post fidem autem ratio adhibenda est: vt primo tradita postea intelligantur. Vnde Augustinus contra Consen tium qui non putauit rationem vllo modo adhibendam esse credibilibus vt intelligerentur: sed solummo auctoritatem vt crederentur: dicit sic. Si fides (iquit) ex ratione disputationis & non ex credulitatis pietate apphenderetur, nemo prae ter philosophos beatitudinem possideret: sed non tam ratio requirenda quam auctoritas. Vide ergo ne debeas maxime de hac re. scilicet de vnitate deitatis & discretione personarum in qua praecipue fides nostra consistit, solam auctori tatem credere: nec eius intelligentiae quaerere rationem. Responsio. Neque enim cum coepero te in tanti huius secreti intelligentiam vtcunque introducere: quod nisi deus intus adiuuerit non potero, omnino aliud disse rendo facturus sum, quam rationem vt potero redditurus: non vt fidem respuas: sed vt ea quae fidei firmitate iam tenes, etiam rationis luce respicias. In rebus ergo ad doctrinam salutarem pertinentibus quas ratione percipere nondum valemus, fides praecedat qua cor mundetur vt magnae rationis lumen capiat & perferat. Hoc vtique rationis est: & ideo rationabiliter dictum est per prophetam: nisi cre dideritis non intelligetis: vbi procul dubio discreuit haec duo. deditque consilium quo prius credamus: vt id quod credimus intelligere valeamus. Si ergo rationabile est vt magna quaedam capiantur quae capi nondum possunt, fides antecedat rationem: procul dubio quantulacumque ratio quae hoc persuadet an tecedit fidem. Propterea monet Apostolus paratos nos esse debere ad responsionem omni poscenti nos ra tionem de fide & spe nostra: quoniam si a me infidelis rationem poscit fidei meae, hanc ei reddo rationem: qua videat quam praepostere poscat rationem earum rerum quas capere non potest. Si autem iam fide lis rationem poscat vt quod credit intelligat: capacitas eius intuenda est vt secundum rationem reddi tam sumat fidei suae quantam potest intelligentiam: maiorem si plus capit, minorem si minus: dum tamen quousque ad plenitudinem cognitionis perfectionemque perueniat, ab itinere fidei non recedat: quam si non dimiserimus, non solum ad tantam intelligentiam rerum incorporearum & immutabilium quanta in hac vita ab hominibus capi potest, verum etiam ad summitatem contemplationis quam dicit Apostolus facie ad faciem, veniemus. Sed expedit quorundam occultam esse rationem ne rationis cognitione vilescant. Haec dixerim: vt fidem tuam ad amorem intelligentiae coarctarer: ad quam ratio vera perducit: cui fi des animum praeparat: in qua qui eiusdem rectitudinem per dei gratiam comprehendere potuerunt, hu mili pietate confessi sunt sibi in ea fuisse primos piscatores non solum credendo firmissimo robore: immo etiam intelligendo certissima veritate: ac per hoc quoniam id quid ad eam pertinebat fides egit: ideo com sequens ratio aliquid eorum quae inquirebat inuenit. Porro autem qui vera ratione iam quod tantummodo credebat intelligit, profecto praeponendus est ei qui cupit adhuc intelligere quod credit. Si autem nec cupit: & ea quae intelligenda sunt credenda tantummodo existimat: cui rei fides prosit ignorat. Intelle ctum ergo ama: quia etiam ipsae scripturae sanctae quae magnarum rerum ante intellectum suadent fidem, nisi eas recte intelligas vtiles tibi esse non possunt. Omnes enim haeretici qui eas in auctoritate recipiunt: non quod eas contemnunt: sed quod eas non intelligunt haeretici sunt. Ad secundum quod clarior cognitio de deo quam per lumen fidei est visio: quae haberi non potest in vita ista. ergo &c. Dico quod circa di uina differunt credere, intelligere, & videre. Credere enim est assentire veritati credibilis per intellectum ex habitu fidei cum voluntatis imperio: secundum modum quo oportet credere doctori omnem qui discit: quemadmodum ille qui credit solem eclipsari nunc, non habendo ad hoc demonstrationem quam habet magister suus, nec videt oculis interpositionem lunae inter nos & solm: sed sic esse tenet ex solo dicto magistri sui. Intelligere autem est cognoscere aliquid ex alio per discursum rationis vel definitiuum vel syllogisticum: qualiter doctor astrologus intelligit per demonstrationem solem nunc ecli psari: quid oculis non videt. Videre autem intellectualiter est oculo mentis deum ex nuda eius praesen tia conspicere: quemadmodum quis videt eclipsim oculis carnalibus videndo lunam positam inter nos & solem. Et sic licet intelligere diuina contingit clariori lumine quam credere: multum tamen distat intelligere a videre & differt ab ipso. Omne enim credere & similiter videre proprie dictum est intelligere: quoddam sed non econverso secundum quod hoc alibi diffusius declarauimus. Large tamen accipiendo vi dere, credere, & intelligere: possunt dici videre quoddam. Est. nim credere videre quiddam dicente Augustinus in epistola praedicta. Habet fides oculos suos: quibus quodammo verum esse videt quod nondum videt: & quibus certissime videt non dum se videre quid credit. Etiam intelligere dicto modo videre quoddam est. dicente eodm: sermone tet super lo. Videns Ioannes dicebat in principio erat verbum: viderunt hoc mentes magnae: & vt per uenirent ad id quod viderunt delonge, a cruce Christi non recesserunt: paruuli autem qui non possunt haec intelligere non recedentes a cruce, perducuntur ad id quod non vident. Consimiliter large & credere in praesenti & videre in patria, intelligere quoddam dici possunt. Ad declarationem autem ampliorem horum omnium & dictorum meorum hic & alibi, Notandus est ordo actus credendi siue eius quid est credere ad actum intelligendi siue ad ipsum intelligere: & ordo auctoritatis ad rationem & econ uerso. Sciendum est enim quod licet omne quod quis nouit, inueniendo vel addiscendo nouerit: tamen nosse inueniendo per semet ipsum necessario praecedit nosse addiscendo ab alio: qui enim nihil omnino nouit ex seipso, nihil omnino potest discere ab alio: & ideo quia quae quis nouit ex se nouit adminiculo sensus ex natura rei illa intelligendo, praeter illa quae quis nouit ex alio discendo, ipsum intelligere aliqua quae naturaliter possunt cognosci adminiculo sensus necessario praecedit omne credere non solum ex auctoritate alterius: aut ex habitu infuso: sed etiam credere ex argumentatione quae est ex probabilibus: qualem fidem & credere ge nerat syllogismus topicus. Ante inquam credere ex tali fide immo etiam ante talis fidei generationem necessario praecedit intelligere incomplexorum & principiorum complexorum: ex quibus concluduntur conclusiones, quibus talis fides generatur: licet tale intelligere necessario praecedit habitus fidei supnaturaliter infusae: qui paruulis infunditur in baptismo ante omnem actum intellectus. Et ideo vlterius licet in discendo ab alio oportet eum credere qui discit tamen istud credere & ipsam fidem qua sic creditur, qui est habitus generatus ex syllogismo topico, oportet prae cedere ipsum intelligere praedicto modo: & similiter rationem topicam oportet praecedere auctoritatem qua docenti cre ditur. Nullus enim credit alicui auctoritati nisi prius suasum sit ei ratione saltem topica quod debuit illi credere: & sic intelligere: & ratio omnino praecedit credere ex ratione, & auctoritatem cui creditur, non solum auctoritatem cui creditur ex tali ratione: sed etiam auctoritatem cui creditur ex virtute habitus infusi: licet vt dictum est talis fides secundum habitum in paruulis baptizatis praecedat omne intelligere & omne credere. lpsum autem intellige re quo intellectus intelligit supernaturalia: & per consequens habitum generatum ex tali intelligere & suadentem ratio nem qua habet talis habitus generari, praecedit necessario ipsum credere ex habitu infuso. Sed propter ipsum credere procedens ex tali habitu infuso distinguendum est ex parte credibilium: quod scilicet sunt quaedam quae ita creduntur quod nunquam intelliguntur vt facta historica: quaedam vero ita creduntur quod postea intelliguntur: vt illa quae pertinent ad diuinam naturam: de quibus principaliter theologica scientia est: de quibus tamen antequam credantur oportet praeintelligere naturali intelligentia quid per terminos eorum significatur, praecognitione scilicet quid est quid dicitur per nomen saltem generalissima & confusa: quae necessario trahit ortum a sensu: vt secundum hoc omnem intellectum & scientiam qui habentur de credibilibus post fidem infusam oporteat quodammo reducere in sen sum. Postquam autem tale intelligere terminorum incomplexorum alicuius complexi theologici habitum est dicto modo ex sensu, puta quid est deus, quid esse, quid trinus, quid vnus, licet non vt est complexum credibile: sed magis vt naturaliter cognoscibile: cum postmodum ex illis terminis ex auctoritate sacrae scripturae seu dei proponuntur articuli credibilium complexi ex illis terminis incomplexis constituti, quibus articulis propter illam auctoritatem cum adiutorio fidei infusae creditur & firmiter eorum veritati assentitur: praeparata est via ad intelligendum supernaturaliter illa incomplexa adiutorio supernaturalis luminis excedentis fidem & lumen fidei co gnitione magis determinata & magis particulari quam erat cognitio quam philosophi ex puro lumine naturali potuerunt habere de illis. Qua quidem cognitione acquisita quasi via diuisiua & definitiua cognoscitur quid est res in se modo clariori quam nata est cognosci in via: vt quid est deus, quid est esse, quid trinus, quid vnus: & hoc vt isti termini sunt termini complexionis intelligibilis in se maxime: licet primo nobis vt credibilis ex auctoritate scripturae propositae propter debilitatem nostri intellectus respectu illius. quibus terminis cogni tis in ipsis statim cognoscuntur complexa ex quibus constituuntur, vt principia tam extrinseca quam intrinseca scientifica in theologia: vt quod deus est: quod deus est vnus: quod deus est trinus: quae sunt principia extri seca in demonstratione theologica. Et consimili modo in eodem lumine virtute talium principiorum extrinsecorum cognoscuntur principia theologiae intrinseca: & ex illis comnexione demonstratiua cognoscuntur conclusiones quae ex illis sequuntur: quae non in se nec ex se cognoscuntur cognitione suorum terminorum: sed so lum ex principiis, & in illis cognitis cognitione terminorum. & per hoc habetur habitus intellectiuus de principiis tam extrinsecis quam intrinsecis theologiae, & scientisicus simpliciter de conclusionibus credibilibus.